Zdrowie, promocja i profilaktyka zdrowia.

Prezentacja na temat: "Zdrowie, promocja i profilaktyka zdrowia."— Zapis prezentacji:

1 Zdrowie, promocja i profilaktyka zdrowia.

2 Zdrowie

3 Zdrowie Zdrowie to prawidłowy stan organizmu, w którym nie ujawnia się żadna z jednostek chorobowych sklasyfikowanych w Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób, Urazów i Przyczyn Zgonów. Zdrowie to brak choroby.

4 Zdrowie Zdrowie to także zdolność i umiejętność pełnienia ról społecznych, adaptacji do zmian środowiska i radzenia sobie z tymi zmianami.

5 Zdrowie Zdrowie to stan , w którym jednostka wykazuje optymalną zdolność wypełniania roli i zadań wyznaczonych jej przez proces socjalizacji. Zdrowie to pełnia dobrego samopoczucia fizycznego, psychicznego i społecznego, pozwalającego na prowadzenie przez człowieka produktywnego, sensownego i twórczego życia w sferze tak społecznej, jak i ekonomicznej.

6 Zdrowie - definicja wg WHO
Zdrowie określa się jako stan dobrego samopoczucia fizycznego, psychicznego i społecznego, a nie tylko brak choroby lub niepełnosprawności (ułomności).

7 Zdrowie W strategii Światowej Organizacji Zdrowia "Zdrowie dla wszystkich w roku 2000" przyjętej także w Polsce oraz koncepcji promocji zdrowia podkreślono, że zdrowie jest: wartością zasobem (bogactwem) środkiem Wartością- dzięki której jednostka lub grupa może realizować swoje aspiracje i potrzebę osiągania satysfakcji oraz zmieniać środowisko i radzić sobie w nim; zasobem - dla społeczeństwa, gwarantującym jego (bogactwem) rozwój społeczny i ekonomiczny. Tylko zdrowe społeczeństwo może tworzyć dobra materialne i kulturowe, rozwijać się, osiągać odpowiednią jakość życia; środkiem - do osiągnięcia lepszej jakości życia.

8 Zdrowie Jakość życia należy rozumieć jako sprawne funkcjonowanie do późnej starości, większą wydajność pracy i lepsze zarobki oraz satysfakcję z życia.

9 Zdrowie Zdrowie nie jest stanem statycznym.
We wszystkich okresach życia należy: chronić - czyli zapobiegać chorobom (profilaktyka), doskonalić - pomnażać, zwiększać jego potencjał (promocja zdrowia), przywracać - gdy pojawi się choroba (leczenie i rehabilitacja).

10 Czynniki determinujące zdrowie

11 Zdrowie Wśród czynników, które wpływają na zdrowie człowieka wyróżnia się cztery grupy: styl życia - jego udział jest największy i jednocześnie jego zmiana leży w zasięgu możliwości każdego człowieka; środowisko - fizyczne oraz społeczne życia i pracy czynniki genetyczne służba zdrowia- która może rozwiązać problemów zdrowotnych społeczeństwa.

12 Fundamentalnymi warunkami zapewniającymi zdrowie są:
pokój, stabilny system ekonomiczny, odtwarzalne zasoby naturalne, globalne i lokalne bezpieczeństwo obejmujące bezpieczeństwo ekologiczne, mieszkania, żywienie, edukacja, zarobki, sprawiedliwość, równość społeczna.

13 Zdrowie publiczne Zdrowie publiczne jest nauką i sztuką zapobiegania chorobom, przedłużania życia i promowania zdrowia poprzez zorganizowane wysiłki i świadome wybory społeczeństwa, organizacji, społeczności państwowych i prywatnych a także jednostek (Donald Acheson)

14 Zdrowie publiczne Kluczowym słowem jest tu „zdrowie”, a nie „medycyna”, a słowo „publiczne” podkreśla, że działania mające zapewnić i umocnić zdrowie ludzi oparte są o zorganizowany wysiłek społeczności, a nie o indywidualne starania i zabiegi.

15 Zdrowie publiczne: to dyscyplina medyczna obejmująca szeroki obszar działań poza medycznych, mogących wpływać na zdrowie społeczeństwa.

16 Zdrowie publiczne dyscyplina naukowa obejmująca zagadnienia zdrowia społeczeństwa, współzależność stanu zdrowia od warunków życia i form troski o zdrowie, w odniesieniu do społeczności.

17 Zdrowie publiczne C.E. Winslow – prof. zdrowia publicznego Uniwersytetu w Yale, podał w 1920 r. bardzo trafną i do dzisiaj aktualną definicję:

18 ZDROWIE PUBLICZNE „Zdrowie Publiczne to nauka i sztuka zapobiegania chorobom, przedłużania życia i promocji zdrowia fizycznego poprzez wysiłek społeczności, higienę środowiska, kontrolę zakażeń, nauczanie zasad higieny indywidualnej, organizację służb medycznych i pielęgniarskich ukierunkowaną na zapobieganie chorobom i wczesne ustalanie diagnozy, rozwój mechanizmów społecznych zapewniających każdemu indywidualnie i społeczności, warunki życia pozwalające na utrzymanie zdrowia”. C.E.A. Winslow, 1920 r.

19 Definicję zdrowia publicznego rozszerzyli:
Dafoe, o: - walkę z nałogami i - przeciwdziałanie wypadkom Terris, włączając: - walkę z bezrobociem i ubóstwem oraz - wszelką dyskryminacją

20 Zdrowie publiczne W 1973r. WHO poszerzyła znaczenie pojęcia zdrowia publicznego, które we wcześniejszych wersjach odnosiło się przede wszystkim do problemów higieny środowiska i walki z chorobami zakaźnymi.

21 W nowej rozszerzonej wersji obejmuje:
Zdrowie publiczne W nowej rozszerzonej wersji obejmuje: problemy dotyczące zdrowia populacji, stan zdrowotny zbiorowości, ogólne usługi zdrowotne, administrację opieką zdrowotną

22 Promocja zdrowia

23 Promocja zdrowia Idea promocji zdrowia pojawiła się już w starożytności w rozważaniach na temat zdrowia filozofów chińskich, greckich i rzymskich. W czasach Hipokratesa zdrowie uważano za centralną ideę i stanowiło to zasadniczą część greckiego modelu kształcenia. Za prekursora promocji zdrowia uznaje się higienę.

24 Promocja zdrowia Promocja zdrowia stopniowo przekształciła się w naukę, w którą zaangażowali się specjaliści z różnych dziedzin np.: Socjologowie Demografowie Antropolodzy Psycholodzy Ekonomiści Politycy i inni

25 Promocja zdrowia Termin "promocja zdrowia" ukształtował się w latach 70. Użyto go po raz pierwszy w 1977 roku w czasie obrad Światowego Zgromadzenia Zdrowia.

26 Głównym powodem powstania i rozwoju idei promocji zdrowia była zła i stale pogarszająca się sytuacja zdrowotna w skali globalnej, przy równoległym wzroście nakładów na wprowadzanie nowych technik i technologii medycznych. Dotychczasowe metody przywracania i utrzymania zdrowia okazały się niewystarczające, zachodziła więc pilna potrzeba znalezienia nowych dróg prowadzących do poprawy istniejącej sytuacji zdrowotnej.

27 Promocja zdrowia Po Światowym Zgromadzeniu Zdrowia w 1977 roku, w Europie nastąpił okres kilkuletniej ciszy. Wcześniej, bo już w 1974 roku, Marc LaLonde przedłożył parlamentowi kanadyjskiemu dokument pod nazwą "Nowa perspektywa dla zdrowia Kanadyjczyków„. To wydarzenie zainicjowało rozwój działań, które w cztery lata później otrzymały nazwę promocji zdrowia.

28 Informację o możliwości poprawy stanu zdrowia obywateli metodą prostszą i tańszą niż poprzez działania medycyny naprawczej znalazły uznanie wśród ministrów odpowiedzialnych za finanse i zdrowie.

29 Promocja zdrowia W 1986 roku odbyła się Pierwsza Międzynarodowa Konferencja na temat Promocji Zdrowia w Ottawie. Nadała ona idei promocji zdrowia odpowiednią formę i treść i sprawiła, że już w ciągu kilku następnych lat rozwinęła się nowa dziedzina nauki o tej samej nazwie. Owocem Konferencji w Ottawie była „Karta Ottawska", stanowiąca do dzisiaj „konstytucję" promocji zdrowia.

30 Promocja zdrowia Na początku XXI wieku WHO ogłosiła dwa dokumenty o istotnym znaczeniu dla promocji zdrowia. "Światowa Deklaracja Zdrowia", przyjęta na XXXI Światowym Zgromadzeniu Zdrowia w maju 1998 roku "Zdrowie 21", który został przyjęty przez Europejski Komitet Regionalny ŚOZ we wrześniu 1998 roku i ustanawił kierunki polityki zdrowia dla wszystkich w Regionie Europejskim na XXI wiek.

31 Promocja zdrowia Jednym z najistotniejszych dokumentów w zakresie promocji zdrowia w Unii Europejskiej jest Decyzja Nr 645/96/EC Parlamentu Europejskiego i Rady Europy z dnia 29 marca 1996 roku, przyjmująca program działania Wspólnoty w zakresie promocji zdrowia, informacji, edukacji i szkolenia w ramach działania w dziedzinie zdrowia publicznego (lata ).

32 Promocja zdrowia W Unii Europejskiej problematyka promocji zdrowia stanowi istotną część działań podejmowanych na rzecz zdrowia publicznego. Dla jej rozwoju zasadnicze znaczenie miały: Traktat z Maastricht (Art. 129), ratyfikowany dnia 20 października 1993 roku, Traktat Amsterdamski (Art. 159), zawarty w 1997 roku i obowiązujący odl maja 1999 roku, Traktat Nicejski (2001 r.).

33 Promocja zdrowia Dążąc do uzyskania konkretnych wyników dotyczących promocji i poprawy zdrowia WHO opracowała i rozpowszechniła szereg projektów, które zostały przyjęte i zaadoptowane do warunków istniejących w poszczególnych krajach oraz włączyły jednostki i społeczności lokalne, a także określone siedliska do działań na rzecz zdrowia, rozwijając równolegle działania na rzecz środowiska. Do takich projektów należą "Zdrowe miasta", "Zdrowe miejsce pracy", "Szkoła promująca zdrowie", "Szpital promujący zdrowie" oraz projekty pokrewne, jak "Szpital przyjazny dziecku" i inne.

34 Promocja zdrowia Również w Polsce od początku lat 90 pojęcie promocji zdrowia podlegało stałemu rozwojowi dzięki zaangażowaniu ludzi pochodzących z różnych środowisk naukowych i zawodowych oraz takich partnerów, jak sektor zdrowia, edukacji i środowiska.

35 Promocja zdrowia W Warszawie oraz kilku innych większych miastach w kraju istnieją biura promocji zdrowia, a szereg stowarzyszeń zawodowych i organizacji pozarządowych ma w swoich programach promocję zdrowia jako zadanie statutowe.

36 Narodowy Program Zdrowia
Dowodem na zrozumienie potrzeby i znaczenia wielosektorowej współpracy na rzecz zdrowia jest Narodowy Program Zdrowia

37 Promocja zdrowia Przyjęto, że promocja zdrowia - jako proces mający na celu umożliwienie jednostkom i społeczeństwu zwiększenie kontroli nad czynnikami warunkującymi zdrowie - ma stworzyć zunifikowaną koncepcję sposobów i warunków życia w celu zachowania zdrowia.

38 Promocja zdrowia Aktualna definicja promocji zdrowia podana w słowniku terminów przygotowanym dla uczestników Europejskiej Konferencji na temat Reformowania Opieki Zdrowotnej w Lubljanie brzmi: „Promocja zdrowia to proces umożliwiający jednostkom i grupom społecznym zwiększenie kontroli nad uwarunkowaniami zdrowia w celu poprawy ich stanu zdrowia oraz sprzyjający rozwijaniu zdrowego stylu życia, a także kształtowaniu innych społecznych, środowiskowych i osobniczych czynników prowadzących do zdrowia„.

39 Promocja zdrowia Definicja wg WHO:
Proces umożliwiający jednostkom i społeczeństwu zwiększenie kontroli nad czynnikami determinującymi zdrowie.

40 Promocja zdrowia Proces zmierzający do: zachowania zdrowia,
wzmacniania rezerw organizmu, oparty na działaniach międzysektorowych.

41 Poziomy i rodzaje działań w promocji zdrowia
Promocja zdrowia Jednostki Grupy Instytucje Społeczności lokalne Całe społeczeństwo

42 Promocja zdrowia Promocja zdrowia Zmiana rzeczywistości
Zmiana postępowania służb społecznych Edukacja zdrowotna – inwestycja w człowieka

43 Promocja zdrowia Promocja zdrowia stała się pierwszym z czterech głównych kierunków Europejskiej Strategii Zdrowia- Pozostałe kierunki to: zapobieganie chorobom i występowaniu czynników ryzyka w otoczeniu, zapewnienie powszechnie dostępnych i odpowiedniej jakości świadczeń zdrowotnych w oparciu o podstawową piekę zdrowotną, wdrażanie zmian polityki zdrowotnej. organizacji opieki zdrowotnej oraz jej ekonomizacji wraz z oceną technologii medycznej i reorientacją kształcenia kadr i informacji.

44 Promocja zdrowia Jest procesem umożliwiającym ludziom zwiększenie kontroli nad własnym zdrowiem oraz jego poprawę poprzez podnoszenie poziomu wiedzy w społeczeństwie o sposobach skutecznego zapobiegania chorobom, tworzenie odpowiednich warunków społecznych, ekonomicznych i gospodarczych korzystnych dla poprawy stanu zdrowia społeczeństwa.

45 Promocja Zdrowia obejmuje pięć obszarów działań(Ottawa):

46 Promocja Zdrowia nie jest synonimem profilaktyki
= PROFILAKTYKA Profilaktyka obejmuje działania zapobiegawcze głównie medyczne, skierowane przeciwko chorobom natomiast promocja zdrowia jest procesem zmierzającym do zachowania zdrowia. Działania promocyjne i profilaktyczne często w mniejszym lub większym stopniu zazębiają się, ale nie są tożsame.

47 Ważne dla praktyki aspekty promocji zdrowia:
Promocja zdrowia Ważne dla praktyki aspekty promocji zdrowia: • koncentracja na zdrowiu (nie na chorobie) i zwiększaniu jego potencjału. Większy potencjał zdrowia to środek do poprawy jakości życia, czyli: sprawnego funkcjonowania do późnej starości, większej wydajności w pracy i zarobków oraz satysfakcji z życia, • nadrzędnym celem jest kształtowanie sprzyjającego zdrowiu stylu życia i środowiska (fizycznego i społecznego),

48 • uświadomienie ludziom, że oni sami podejmują decyzje i wybory w sprawach swego zdrowia i ponoszą odpowiedzialność za zdrowie własne i innych ludzi w swoim otoczeniu, • uświadomienie politykom i zarządzającym na różnych poziomach i we wszystkich organizacjach, że ich obowiązkiem jest tworzenie warunków, w których „zdrowe wybory będą dla ludzi łatwiejszymi wyborami” (Woynarowska, 2008) .

49 Promocja zdrowia Zarówno z pozycji WHO, jak i Unii Europejskiej promocję zdrowia określa się dzisiaj jako jednolity proces działań zmierzających do poprawy i utrzymania ludzkiego zdrowia, składający się z trzech ściśle związanych ze sobą elementów, tj. edukacji zdrowotnej zapobiegania chorobom - profilaktyki ochrony zdrowia (polityki zdrowotnej).

50 Edukacja zdrowotna Termin ten, stosowany w naszym kraju coraz częściej, stanowi odpowiednik określenia w języku angielskim health education lub rzadziej używanego terminu education for health, któremu w języku polskim może odpowiadać określenie edukacja prozdrowotna, lub edukacja do zdrowia. Edukacja (łac. educatio – wychowanie, pielęgnowanie) obejmuje ogół wielowymiarowych działań i procesów służących wychowaniu oraz kształceniu osób lub grup społecznych i może być traktowana jako proces uczenia się człowieka przez całe życie (Śliwerski, 2003).

51 Edukacja zdrowotna Edukacja zdrowotna (health education) stanowi podstawowy element promocji zdrowia i ma prowadzić do zapoznania się z celami działań na rzecz zdrowia pozytywnego oraz zapobiegania chorobom poprzez wpływ na zachowa­nia jednostkowe, postawy i wykazanie korzyści płynących z zachowania zdrowia.

52 Edukacja zdrowotna Cel:
dostarczać informacji i wiedzy na temat zdrowia, wzmacniać działania na rzecz zdrowia, przekonywać oraz zapewnić wpływ na tworzenie zdrowotnej polityki społecznej.

53 Edukacja zdrowotna We współczesnych definicjach podkreśla się następujące jej cechy: • uczenie się, tzn. aktywność i zaangażowanie osób uczestniczących w edukacji zdrowotnej; • proces całożyciowy, systematyczność oddziaływań oraz ich planowanie; • oddziaływanie na jednostki i grupy, osoby zdrowe i chore, w celu zwiększenia ich kompetencji; • dobrowolność udziału – bez przymusu i nacisku na uczących się, przy pełnym zrozumieniu i akceptacji przez nich działań podejmowanych w ramach edukacji zdrowotnej; • interdyscyplinarność edukacji zdrowotnej.

54 Edukacja zdrowotna Biorąc pod uwagę rolę współczesnej edukacji zdrowotnej Woynarowska (2008) proponuje poniższą definicję: Edukacja zdrowotna jest całożyciowym procesem uczenia się ludzi jak żyć aby: • zachować i doskonalić zdrowie własne i innych, • w przypadku wystąpienia choroby lub niepełnosprawności aktywnie uczestniczyć w jej leczeniu, radzić sobie i zmniejszać jej negatywne skutki

55 Profilaktyka Profilaktyka (prewencja, zapobieganie) są to wszystkie działania podejmowane w celu zapobiegania pojawieniu się i/lub rozwojowi niepożądanych zachowań, stanów lub zjawisk w danej populacji. Nadrzędnym zadaniem tych działań jest przeciwdziałanie zagrożeniom (w tym także chorobom), których wystąpienie lub nasilenie się jest w przyszłości prawdopodobne. Działania profilaktyczne mają zmniejszyć prawdopodobieństwo tych zagrożeń i służą utrzymaniu tanu dotychczasowego (status quo).

56 Profilaktyka Tradycyjnie wyróżnia się trzy poziomy profilaktycznych działań medycznych: Profilaktyka I fazy (pierwszorzędowa, pierwotna) – dotycząca całej populacji lub znacznej jej części, obejmuje ona działania najwcześniejsze, których celem jest uprzedzenie choroby lub zmniejszenie ryzyka jej rozwoju. Ma ona szeroki zakres i obejmuje działania: - swoiste - zapobieganie konkretnej chorobie, np. szczepienia ochronne, podawanie witaminy D niemowlętom i małym dzieciom w celu zapobiegania krzywicy; - nieswoiste – zapobieganie wielu chorobom, np. karmienie piersią, racjonalne żywienie, aktywność fizyczna.

57 Profilaktyka Profilaktyka II fazy (drugorzędowa, wtórna) – ukierunkowana na określoną grupę populacji, ze zwiększonym zagrożeniem wystąpienia jakiejś choroby. Celem jej jest wczesne wykrycie objawów i wdrożenie leczenia. Ten rodzaj profilaktyki polega przede wszystkim na wykonywaniu badań profilaktycznych, wśród których można wyróżnić trzy grupy: testy przesiewowe i profilaktyczne badania lekarskie dzieci; profilaktyczne badania lekarskie (w tym także laboratoryjne i rtg) różnych grup zawodowych; inne badania profilaktyczne u dorosłych w celu wczesnego wykrywania najczęstszych chorób, w tym: Pomiar ciśnienia tętniczego, stężenia cholesterolu we krwi, badanie stomatologiczne, u kobiet badania cytologiczne, mammografia i/lub USG piersi, u mężczyzn(powyżej 50 roku życia) badanie poziomu PSA w celu wczesnego wykrycia raka gruczołu prostaty.

58 Profilaktyka Profilaktyka III fazy (trzeciorzędowa, działania rehabilitacyjne, rewalidacyjne, reedukacyjne) – ukierunkowana na osoby przewlekle chore lub niepełnosprawne. Celem jej jest zapobieganie dalszym, niepomyślnym skutkom chorób lub niepełnosprawności w tym: przywrócenie (rehabilitacja) lub zastąpienie (np. proteza) uszkodzonych funkcji; pomoc w radzeniu sobie z chorobą i w zaakceptowaniu swego stanu; przeciwdziałanie izolacji społecznej, prowadzącej do wtórnego kalectwa; pomoc w utrzymaniu dobrej kondycji fizycznej i psychicznej, np. rozwijanie funkcji kompensujących niepełnosprawność, rozwijanie zainteresowań i umiejętności zwiększających szansę na aktywne i samodzielne uczestnictwo w życiu społecznym (Woynarowska, 2008).

59 Ochrona zdrowia Oznacza zbiór działań, czyli:
Politykę zdrowotną, która ma ułatwiać dokonywanie indywidualnego wyboru tego co lepsze z punktu widzenia poprawy i zachowania zdrowia, wpływać na dokonywanie zmian w środowisku życia, nauki i pracy, zmian w zakresie indywidualnego ryzyka zdrowotnego i odporności na czynniki szkodliwe dla zdrowia oraz na rozwijanie technologii nieszkodliwych dla zdrowia.

60 Struktura ośrodków promocji zdrowia
Naczelne Biuro Promocji Zdrowia w Warszawie merytoryczny nadzór nad działalnością Wojewódzkiego Ośrodka Promocji Zdrowia nadzór nad realizacją NPZ oraz innych krajowych programów promocji zdrowia planowanie programów krajowych

61 Struktura ośrodków promocji zdrowia
Wojewódzkie (Regionalne ) Ośrodki Promocji Zdrowia wdrażanie krajowych programów promocji zdrowia tworzenie programów regionalnych / wojewódzkich w zależności od potrzeb zdrowotnych Nadzór merytoryczny nad działalnością rejonowych Ośrodków Promocji Zdrowia

62 Struktura ośrodków promocji zdrowia
Rejonowe (Miejskie) Ośrodki Promocji Zdrowia obejmuje powiat –przy urzędzie powiatowym może funkcjonować koordynator ds. promocji zdrowia tworzenie programów lokalnych nadzór merytoryczny nad realizacją programów zdrowotnych

63 Struktura ośrodków promocji zdrowia
Samodzielne stanowiska ds. Promocji zdrowia w zakładach opieki zdrowotnej Asystent ds. Promocji zdrowia Pielęgniarka ds. promocji zdrowia