Podatek od spadków i darowizn

Prezentacja na temat: "Podatek od spadków i darowizn"— Zapis prezentacji:

1 Podatek od spadków i darowizn
Zob. P. Smoleń, Podatek od spadków i darowizn, w: Prawo podatkowe, red. P. Smoleń, W. Wójtowicz, Warszawa 2015, s

2 Geneza podatku Koncepcja podatku od spadków i darowizn wywodzi się z opłat pobieranych przy okazji różnorodnych czynności przenoszących własność. Geneza stosowanych obecnie rozwiązań sięga czasów antycznych. Pierwsze unormowania w zakresie opodatkowania nieodpłatnego nabycia majątku przyjęto w starożytnym Rzymie, gdzie podatek od spadków nałożony został na obywateli rzymskich ustawą lex Julia de vicesima hereditatum, uchwaloną w 6 r. n.e. z inicjatywy cesarza Augusta Za pierwszą polską wersję tego podatku uznawany jest pobierany w drugiej połowie XVIII w. na terenie Korony i Litwy tzw. podatek od kaduków

3 Modele podatku W praktyce mogą występować trzy modele podatku od spadków: podatek od ogólnej masy majątku; podatek od udziałów poszczególnych nabywców; model mieszany.

4 Podatek od ogólnej masy majątku
charakteryzuje się tym, że opodatkowaniu podlega cały nabywany majątek, pomija się przy tym szczegółowe aspekty stosunku łączącego zbywcę i nabywcę. Kształtowanie wysokości świadczenia podatkowego następuje na poziomie ogólnej wartości nabywanego majątku, głównie poprzez stosowanie stawki podatkowej w zależności od wielkości dokonywanych transferów. w literaturze przedmiotu określa się go mianem podatku rzeczowego

5 Podatek od udziałów poszczególnych nabywców
Podatek o charakterze osobistym, Podatek pobierany jest u każdego nabywcy, z uwzględnieniem więzi rodzinnych (lub ich braku) łączących strony nieodpłatnego transferu majątku. W sposób preferencyjny traktowane są przysporzenia majątkowe w ścisłym kręgu rodzinnym, przy czym reguła ta stanowi podstawowe kryterium, rozwijające fundamentalne założenia teoretyczne modelu

6 Model mieszany łączy w swej konstrukcji oba powyższe typy podatków;
jest trudny do zastosowania w praktyce, prowadzi bowiem do znacznego skomplikowania poboru podatku od nieodpłatnego nabycia majątku; wyjątkowo rzadko występuję we współczesnych systemach podatkowych.

7 Podatek od spadków i darowizn
Ustawa z r. o podatku od spadków i darowizn (tekst jedn. Dz.U. z 2009 r. Nr 93, poz. 768 ze zm.). Jest to podatek typu majątkowego od przyrostu substancji (masy majątkowej). Płatny jest bezpośrednio na rachunek właściwego organu podatkowego (naczelnik urzędu skarbowego) lub za pośrednictwem płatnika (notariusza) Podatnikami są osoby fizyczne

8 Zakres podmiotowy Charakterystyczną cechą podatku od spadków i darowizn jest oparcie jego konstrukcji na zasadzie podziału podatników na grupy podatkowe. W aktualnym stanie prawnym podatnicy podatku od spadków i darowizn zostali podzieleni na trzy grupy podatkowe. Przynależność do danej grupy uwarunkowana jest stopniem pokrewieństwa lub powinowactwa między np. spadkodawcą a spadkobiercą, zapisodawcą a zapisobiercą oraz darczyńcą i obdarowanym. Nie są istotne natomiast istniejące pomiędzy tymi osobami więzi natury majątkowej

9 Pierwsza grupa podatkowa
W pierwszej grupie znaleźli się najbliżsi członkowie rodziny spadkodawcy (zapisodawcy) czy darczyńcy. Zaliczono do niej: małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, zięcia, synową, rodzeństwo, ojczyma, macochę oraz teściów.

10 Druga grupa podatkowa W drugiej grupie umieszczono dalszą rodzinę spadkodawcy (zapisodawcy) czy darczyńcy, za którą uznano: zstępnych rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępnych i małżonków pasierbów, małżonków rodzeństwa i rodzeństwo małżonków oraz małżonków rodzeństwa małżonków, a także małżonków innych zstępnych.

11 Trzecia grupa podatkowa
W trzeciej grupie ujęto pozostałych nabywców, czyli zarówno dalszych krewnych i powinowatych, jak i osoby obce, których żadna więź rodzinna nie łączy ze spadkodawcą (zapisodawcą), czy darczyńcą.

12 Podatnicy nabywający prawa majątkowe w drodze zasiedzenia
Podatnicy nabywający prawa majątkowe w drodze zasiedzenia nie są podzieleni na grupy podatkowe. W ich przypadku pokrewieństwo bądź powinowactwo z dotychczasowym właścicielem nie ma żadnego znaczenia dla wymiaru podatku.

13 Zakresem przedmiotowym podatek od spadków i darowizn obejmuje nabycie własności rzeczy i praw majątkowych tytułem: dziedziczenia, zapisu (zapisu zwykłego, dalszego zapisu, zapisu windykacyjnego), polecenia testamentowego; darowizny, polecenia darczyńcy; zasiedzenia; nieodpłatnego zniesienia współwłasności; zachowku, jeżeli uprawniony nie uzyskał go w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny, powołania do spadku lub w postaci zapisu; nieodpłatnej: renty, użytkowania oraz służebności

14 Przedmiot opodatkowania (c.d.)
przedmiot opodatkowania stanowi również nabycie praw do wkładu oszczędnościowego na podstawie dyspozycji wkładcy na wypadek jego śmierci. Dotyczy to także nabycia jednostek uczestnictwa na podstawie dyspozycji uczestnika funduszu inwestycyjnego oraz uzyskania w tytułem dziedziczenia środków zgromadzonych na indywidualnym koncie emerytalnym (indywidualnym koncie zabezpieczenia emerytalnego).

15 Podatkowi nie podlega:
nabycie własności rzeczy ruchomych znajdujących się w kraju lub praw majątkowych wykonywanych w Polsce, jeżeli w dniu nabycia ani nabywca, ani spadkodawca czy darczyńca nie byli obywatelami polskimi oraz nie mieli stałego miejsca zamieszkania na terenie Rzeczypospolitej. W sytuacji, gdy nabywcą jest polski obywatel lub osoba mająca w naszym kraju miejsce stałego pobytu, podlega on nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu. Oznacza to, że nawet wtedy, gdy nabywane rzeczy lub prawa majątkowe byłyby położone lub wykonywane za granicą, podatek i tak będzie pobierany w Polsce.

16 Podatkowi nie podlega:
uzyskanie w drodze dziedziczenia lub darowizny praw autorskich i praw pokrewnych oraz praw do projektów wynalazczych, znaków towarowych i wzorów zdobniczych. (Dotyczy to także wierzytelności wynikających z nabycia tych praw). nabycie w drodze dziedziczenia środków z pracowniczego programu emerytalnego. uzyskanie środków zgromadzonych na indywidualnym koncie emerytalnym lub rachunku członka otwartego funduszu emerytalnego.

17 Zwolnienia z opodatkowania
Wśród obowiązujących aktualnie zwolnień wyróżnić można trzy zasadnicze grupy: zwolnienia dotyczące szeroko rozumianej działalności rolniczej. zwolnienia dotyczące nabycia wyłącznie w drodze dziedziczenia lub zapisu windykacyjnego określonych przedmiotów osobistych lub przedmiotów, które najczęściej są bardzo mocno związane z życiem i historią rodziny. zwolnienia o charakterze mieszkaniowym.

18 Zwolnienia dotyczące działalności rolniczej
Z podatku zwolnione zostało nabycie własności i prawa użytkowania wieczystego gospodarstwa rolnego lub jego części. Preferencja ta nie obejmuje nabycia budynków mieszkalnych oraz budynków i urządzeń przeznaczonych na cele specjalistycznej produkcji rolnej   Zwolnienie to obejmuje wprawdzie wszystkich podatników, ale jest stosowane pod warunkiem kontynuowania działalności rolnej przez co najmniej 5 lat od dnia nabycia. Bez względu na przynależność do grupy podatkowej zwolnieniu podlega również nabycie przez rolników pojazdów i maszyn rolniczych oraz części do nich.

19 Zwolnienia dotyczące nabycia przedmiotów osobistych
Podatnicy zaliczeni do I i II grupy podatkowej korzystają ze zwolnienia z opodatkowania nabycia przedmiotów wyposażenia mieszkania, pościeli, odzieży, bielizny oraz narzędzi pracy przeznaczonych do użytku w gospodarstwie domowym. Osoby z I i II grupy podatkowej objęte zostały również zwolnieniem odnoszącym się do nabycia nieruchomości zabytkowych wpisanych do rejestru zabytków. Aby jednak zastosować to rozwiązanie, podatnicy ci muszą, zgodnie z obowiązującymi przepisami, zabezpieczać i konserwować nabyte nieruchomości.

20 Zwolnienia dotyczące nabycia przedmiotów osobistych
Bez względu na zakwalifikowanie podatnika do jednej z trzech grup podatkowych zwolnieniu podlega nabycie zabytków ruchomych i kolekcji wpisanych do rejestru zabytków, a także dóbr kultury użyczonych muzeum w celach naukowych lub wystawienniczych – z tym że okres wystawienia (użyczenia) nie może być krótszy niż 2 lata Ograniczenia podmiotowego ustawa nie przewiduje również dla zwolnienia z podatku nabycia dzieł sztuki i rękopisów będących przedmiotem twórczości spadkodawcy oraz materiałów bibliotecznych, jeżeli spadkodawca zajmował się twórczością lub działalnością naukową, oświatową, artystyczną, literacką lub publicystyczną.

21 Zwolnienia dotyczące nabycia przedmiotów osobistych
zwolnieniem objęto nabycie w drodze dziedziczenia lub darowizny przez osoby tworzące rodzinę zastępczą lub prowadzącego rodzinny dom dziecka pieniędzy lub innych rzeczy pod warunkiem, że pieniądze te lub rzeczy w okresie 12 miesięcy od dnia ich otrzymania zostaną przeznaczone na cele bezpośrednio związane ze sprawowaniem pieczy zastępczej.

22 Zwolnienia o charakterze mieszkaniowym
Dla obdarowanych zaliczonych do I grupy podatkowej przewidziano zwolnienie z opodatkowania darowizn pieniędzy, a także innych rzeczy (np. materiałów budowlanych) do ustalonej wartości – na cele mieszkaniowe Wartość tego zwolnienia uzależniona jest od liczby darczyńców, tzn. w zależności od tego czy jest to darowizna od jednej osoby, czy od większej ilości osób. W obecnym stanie prawnym w przypadku darowizny od jednej osoby zwolnienie obejmuje kwotę 9637 zł. W sytuacji wystąpienia większej liczby darczyńców kwota ta jest dwukrotnie większa – 19 274 zł. Stosując kwotę niepodlegającą opodatkowaniu, sumuje się darowizny dokonane w ciągu 5 lat od daty pierwszej z nich.

23 Zwolnienie o charakterze specjalnym
Od początku 2007 r. wprowadzono specjalne zwolnienie, które wyróżnia się na tle pozostałych zwolnień wyjątkowo szerokim zakresem przedmiotowym; Od opodatkowania zwalnia się w całości – bez jakichkolwiek limitów co do wartości lub rodzaju majątku – wszelkie nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych przez: małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę; Warunkiem zastosowania tej preferencji jest zgłoszenie faktu nabycia dóbr właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego, a w przypadku dziedziczenia – w ciągu 6 miesięcy od daty uprawomocnienia się orzeczenia sądu stwierdzającego nabycie spadku.

24 Obowiązek podatkowy Obowiązek podatkowy zasadniczo ciąży na nabywcy własności rzeczy i praw majątkowych. Moment powstania obowiązku podatkowego zależy od rodzaju czynności, na podstawie której nastąpiło nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych; W przypadku gdy nabycie majątku nastąpiło w drodze dziedziczenia, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą przyjęcia spadku. Jeżeli jednak nabycie spadku nie zostało zgłoszone do opodatkowania, ale zostało stwierdzone postanowieniem sądu, to obowiązek podatkowy powstaje nie z chwilą przyjęcia spadku, lecz z chwilą uprawomocnienia się postanowienia sądu o stwierdzeniu nabycia spadku

25 Podstawa opodatkowania
Podstawę opodatkowania stanowi czysta wartość nabytych rzeczy i praw majątkowych, czyli wartość po potrąceniu określonych w ustawie długów i ciężarów. Wartość tę ustala się według stanu rzeczy i praw majątkowych w dniu ich nabycia oraz cen rynkowych z dnia powstania obowiązku podatkowego. Od zasady tej przewidziany został wyjątek. Jeżeli bowiem przed dokonaniem wymiaru podatku nastąpi ubytek rzeczy spowodowany siłą wyższą, wówczas do ustalenia wartości przyjmuje się stan rzeczy z dnia dokonania wymiaru, a nie z daty nabycia. Jednocześnie odszkodowanie za ubytek z tytułu ubezpieczenia wlicza się do podstawy opodatkowania

26 Minimum wolne od podatku
Podstawę opodatkowania pomniejsza minimum wolne od podatku. Wartość minimum uzależniona jest od przynależności nabywcy do jednej z grup podatkowych. Dla każdej grupy przewidziana jest inna kwota minimum wolnego od opodatkowania. Po przekroczeniu kwoty minimum – nie wlicza się jej do podstawy opodatkowania (tzw. minimum rozłączne).

27 Wartość minimum wolnego od podatku dla poszczególnych grup osób
jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do I grupy, minimum wynosi 9637 zł; jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do II grupy, minimum wynosi 7276 zł; jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do III grupy, minimum wynosi 4902 zł.

28 Podstawa opodatkowania przy zasiedzeniu
Przy nabyciu w drodze zasiedzenia podstawę opodatkowania stanowi wartość rzeczy bez odliczania długów i ciężarów. Ustawa pozwala jednak na pomniejszenie podstawy o nakłady poniesione przez podatnika w okresie biegu zasiedzenia. Podkreślić przy tym należy, iż przy zasiedzeniu nie występuje trzystopniowy podział podatników, a także nie stosuje się minimum wolnego od opodatkowania

29 Skala podatkowa Skala w podatku od spadków i darowizn nie jest jednolita. Rodzaj skali uzależniony jest od sposobu nabycia majątku. Przy zasiedzeniu skala jest proporcjonalna, stawka stała i wynosi 7% podstawy opodatkowania. W pozostałych przypadkach nabycia rzeczy i praw majątkowych skala jest progresywna, szczeblowana, a wysokość stawek uzależniona od przynależności podatnika do jednej z trzech grup podatkowych.

30 Stawki podatku Najniższe stawki przewidziane są dla podatników zaliczonych do I grupy podatkowej. Wynoszą one od 3% do 7% podstawy opodatkowania. Na znacznie wyższym poziomie ustalono je dla II grupy podatkowej – od 7% do 12% podstawy opodatkowania. Najwyższe stawki występują w III grupie podatkowej. Wahają się one od 12% do 20% podstawy opodatkowania.

31 Ulga mieszkaniowa Polega na tym, że do podstawy opodatkowania nie wlicza się wartości – do łącznej wysokości nieprzekraczającej 110 m2 – nabytego domu bądź lokalu mieszkalnego, a także spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu; Osoby zaliczone do I grupy podatkowej mają prawo zastosować ją zarówno w przypadku nabycia w drodze dziedziczenia, jak i darowizny lub polecenia darczyńcy; Podatnikom z II i III grupy podatkowej ulga przysługuje tylko w wypadku nabycia w drodze dziedziczenia Spadkobiercy będący w III grupie są nią objęci jedynie wtedy, gdy przez okres co najmniej 2 lat sprawowali opiekę nad spadkodawcą, na podstawie pisemnej umowy z podpisem notarialnie poświadczonym

32 Zasady płatności Wymiar podatku oparty jest na zasadzie kumulacji przedmiotowej. Stosowana jest ona wówczas, gdy nabycie własności rzeczy i praw majątkowych od tej samej osoby następuje więcej niż jeden raz. W takim wypadku do uzyskanego dotychczas majątku dolicza się wartości rzeczy i praw majątkowych nabytych od lub po tej osobie w okresie. 5 lat poprzedzających rok, w którym nastąpiło ostatnie nabycie Suma wartości otrzymanego majątku stanowi podstawę opodatkowania. Obliczony od niej podatek pomniejsza się o kwotę świadczenia podatkowego przypadającego od opodatkowanych poprzednio nabytych rzeczy i praw majątkowych.

33 Tryb i warunki płatności
Podatnicy składają zeznania podatkowe właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie 1 miesiąca od dnia powstania obowiązku podatkowego. W przypadku gdy przedmiot opodatkowania stał się współwłasnością podatników, mogą oni złożyć jedno wspólne zeznanie. Na podstawie złożonego zeznania organ podatkowy wydaje decyzję ustalającą wysokość podatku. Obowiązek składania zeznań podatkowych nie dotyczy przypadków, w których podatek pobierany jest przez płatnika (notariusza).