Dr Robert Romanowski Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu

Prezentacja na temat: "Dr Robert Romanowski Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu"— Zapis prezentacji:

1 Rola jednostek samorządu terytorialnego w kreowaniu polityki innowacyjnej
Dr Robert Romanowski Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu Katedra Handlu i Marketingu

2 Plan wystąpienia Podstawowe pojęcia i definicje
Zadania polityki innowacyjnej Procesy innowacyjne Doświadczenia Wielkopolski w twozreniu RSI Klastry Typy sieci Skutki tworzenia klastrów

3 Innowacja Wszystkie definicje mieszczą się między dwoma skrajnymi podejściami: Druckerowskim i Schumpeterowskim Wg Druckera innowacja jest szczególnym narzędziem przedsiębiorców, za pomocą którego ze zmiany czynią okazję do podjęcia nowej działalności gospodarczej lub do świadczenia nowych usług. Przedsiębiorcy powinni w celowy sposób szukać źródeł innowacji, szukać zmian i ich objawów, wskazujących na okazję do skutecznej innowacji.

4 Definicja innowacji wg Schumpetera
· wprowadzenie nowego produktu (lub nowego gatunku produktu) · wprowadzenie nowej metody produkcji · otwarcie nowego rynku, tj. rynku, na którym dana gałąź przemysłu danego kraju nie była dotąd reprezentowana, bez względu na to, czy rynek ten wcześniej istniał czy też nie · zdobycie nowego źródła surowców i półfabrykatów i to niezależnie od tego, czy rynek ten istniał wcześniej czy też nie · wprowadzenie zmian w organizacji jakiegoś przemysłu, np. stworzenie sytuacji monopolistycznej lub jej złamanie

5 Cel polityki innowacyjnej
Najważniejszy cel: Podnoszenie poziomu innowacyjności jednostki terytorialnej Najważniejszy rezultat: ilość i jakość nowych rozwiązań wprowadzonych w przedsiębiorstwach danej jednostki terytorialnej Miara pośrednia: wydatki na B+R (w regionie, w przedsiębiorstwach itd.)

6 Innowacyjność "zdolność przedsiębiorstw do tworzenia i wdrażania innowacji oraz faktyczna umiejętność wprowadzania nowych i zmodernizowanych wyrobów, nowych lub zmienionych procesów technologicznych lub organizacyjno - technicznych". Podręcznik Oslo Manual

7 Innowacyjność gospodarki
zdolność podmiotów gospodarczych do ustawicznego poszukiwania i wykorzystania w praktyce nowych wyników badań naukowych, prac badawczo - rozwojowych, nowych koncepcji, pomysłów i wynalazków.

8 Proces innowacyjny Proces innowacyjny to zespół powiązanych ze sobą działań, prowadzących do urzeczywistniania idei naukowych, to znaczy przekształcania ich w środki materialne, nadające się do praktycznego wykorzystania

9 Modele science push i demand pull
Tradycyjne modele procesu innowacyjnego A: model „science push” B: model „demand pull” Badania podstawowe Badania stosowane i inżynieryjne Wdrożenie Marketing Potrzeba rynkowa Prace rozwojowe Sprzedaż A B

10 Model sprzężeniowy procesu innowacyjnego
Nowa potrzeba Nowy pomysł Nowa możliwość techniczna Potrzeby społeczne Prace rozwojowe Wdrożenie Marketing i sprzedaż Rynek Stan techniki i technologii produkcji

11 Podstawowe fazy procesu innowacyjnego
Proces dochodzenia do zmian innowacyjnych dzielimy na fazy: potencjalną, która zaczyna się w momencie podjęcia prac nad nowym pomysłem, a kończy w chwili rozpoczęcia jego aplikacji, fazę kinetyczną, w którym następuje wdrożenie pomysłu.

12 Faza potencjalna Podfaza koncepcyjna – w której powstają nowe pomysły Podfaza rozwojowa – w której dochodzi do konkretyzacji pomysłów (przybierają kształt bardziej realny) Podfaza proceduralno-weryfikacyjna – w której następuje weryfikacja skonkretyzowanych pomysłów Przedsiębiorstwa oczekują największego wsparcia w fazie rozwojowej (ze względu na ponoszone koszty i duże ryzyko niepowodzenia)

13 Przykład – Śrem Projekt pilotażowy – Centrum Innowacyjnej Przedsiębiorczości Regionu Śremskiego wsparcie badawcze firm wysokiej techniki (przemysł farmaceutyczny i nanotechnologie) outsourcing jako forma zarządzania Centrum (niskie koszty bieżące, wykorzystanie najlepszych specjalistów w razie potrzeby) Intensywna współpraca przedsiębiorstw, władz lokalnych, podmiotów B+R oraz Śremskiego Centrum Wspierania Przedsiębiorczości

14 Przykład – Śrem

15 Faza kinetyczna Podfaza aplikacyjna (wdrożeniowa) – zaakceptowane do realizacji rozwiązania są przekształcane w innowacje od strony technicznej. Podfaza akceptacyjna (komercjalizacji produktu), uzyskanie poparcia dla wprowadzonych zmian Podfaza dyfuzyjna, w której dany pomysł (w postaci materialnej lub niematerialnej) jest rozpowszechniany.

16 Model sieci Rys 1 Gospodarka usieciowiona
Centra technologii Podmioty B+R Rys 1 Gospodarka usieciowiona Źródło: K. Koschatzky, M. Kulicke, A. Zenker, Innovation networks: concepts and challenges in the European perspective, Physica –Verlag – Springer, Heidelberg 2001, s. 247; cyt. za: R. Domański, A. Marciniak, Sieciowe koncepcje gospodarki miast i regionów, PAN KPZK, Studia Tom CXIII, Warszawa 2003, s. 13 Przedsiębiorstwa duże Firmy konsultingowe i usługowe Przedsiębiorstwo małe i średnie Polityka współpracy; forum biznesu Kapitał początkowy, Kapitał ryzyka Mecenasi gospodarki Techniki zarządzania innowacyjnego Techniki rewizyjne Techniki prognozowania Łańcuchy i skupienia oddziałów, plan marketingowy Projekty wspierania innowacji, Centra innowacji gospodarczych Projekty zatrudniania absolwentów Współpraca uczelnia – przedsiębiorstwo Projekty transferu technologii Ocena prac badawczo-rozwojowych Sektor publiczny: administracja rządowa i regionalna Wyższe uczelnie Przedsiębiorstwa małe i średnie Finanse - banki

17 Środowisko innowacyjne - sieci
Warunkiem powstania, sprawnego działania i dalszego rozwoju środowiska innowacyjnego jest obecność na danym terytorium sieci kooperujących ze sobą przedsiębiorstw produkcyjnych Nowoczesna gospodarka wymaga współpracy wielu podmiotów

18 Rola władz publicznych
Zapewnienie środowiska sprzyjającego wzrostowi przedsiębiorczości (głównie dla gmin) Zapewnienie infrastruktury wysokiej jakości (infrastruktura techniczna – gminy) Sprawnie działające i łatwo dostępne urzędy Umiejętność brania odpowiedzialności na siebie (już w szkole) – konkursy na pro-przedsiębiorczy program nauczania Klimat inwestycyjny, szczególnie dla lokalnych przedsiębiorstw Pobudzanie procesów kooperacji

19 Rola władz publicznych
Promowanie partnerskich relacji (wszystkie szczeble, szczególnie powiaty) Autonomia terytorium, potrzebna do efektywnego wykorzystania potencjału (przejrzysta polityka wspierania podmiotów gospodarczych) Promowanie właściwego sposobu współdziałania strategicznego (dobre praktyki) Komunikowanie bieżących trendów politycznych (region/województwo) Dość wczesne określanie priorytetów rozwoju regionu Wskazywanie źródeł finansowania Aktualnie jest to propagowanie postawy proekologicznej i rozwój przemysłów przyjaznych dla środowiska

20 Rola władz – wsparcie innowacji
Władza nie zastąpi przedsiębiorstw we wprowadzaniu innowacji i rozwoju gospodarczym Powinno się pozostawić przedsiębiorstwom swobodę funkcjonowania, lecz także... Wspierać działania decydujące o powstaniu i wzroście lokalnego systemu produkcyjnego (propagowanie powiązań i zaufania) Władza nie narzuca rozwiązań, lecz daje bodziec do pożądanych zmian, pomagając w ich realizacji (głównie informacyjny, uwzględniający kojarzenie partnerów)

21 Rola władz – wsparcie innowacji
Innowacyjność nie musi się ograniczać do branż wysokiej techniki (IT, komputery i maszyny biurowe, statki kosmiczne i samoloty oraz rynek farmaceutyczny) Możliwe jest realizowanie innowacji w każdej branży Sposobem na podniesienie innowacyjności i nowoczesności lokalnej/regionalnej gospodarki jest wspieranie inicjatyw klastrowych

22 Działania władz w Wielkopolsce
W RSI (2002-3) skupiono się na diagnozie problemów Przyjęto sugestie ekspertów zagranicznych z niewielkimi modyfikacjami Monitoring (2006-7) był jednorazowy, pokazał zmiany w perspektywie 3-letniej Projekty dofinansowane z 2.6 miały charakter oddolny Skupiono się raczej na tworzeniu infrastruktury innowacyjnej i akcjach informacyjnych

23 Najważniejsze zdiagnozowane problemy
Luka inżynierska na rynku pracy Niewielka liczba kadr inżyniersko-technicznych i doradczych Ograniczone powiązania nauki i przemysłu (atomizacja środowisk) Niezadowalający poziom innowacyjności Wielkopolskich przedsiębiorstw W przypadku MSP przecenia się własne zasoby w tworzeniu innowacji przy jednoczesnych trudnościach ze sformułowaniem oczekiwań (z wyjątkiem finansowych) W przypadku dużych, zależnych przedsiębiorstw – potrzeby innowacyjne są często zaspokajane przez centrale koncernów Przedsiębiorstwa te mają dużą zdolność adaptacji i naśladownictwa nowych rozwiązań

24 Najważniejsze problemy w latach 2003-2007
brak wyboru branż kluczowych => rozproszenie wysiłków Oprócz działania 2.6 ZPORR nie uwzględniano zapisów RIS w punktowaniu dotacji Nie powołano obserwatorium monitorującego poziom innowacyjności Podmioty infrastruktury innowacyjnej ograniczyły swą działalność do wynajmu powierzchni, w niewielkim tylko stopniu wspierając przedsiębiorstwa doradztwem

25 Charakterystyka populacji
Badano najbardziej znaczące dla rozwoju województwa przedsiębiorstwa (dobór celowy, ale wsparty metodą kuli śniegowej) 188 przedsiębiorstw przemysłowych (0,48% populacji generalnej)

26 Innowacje produktowe

27 Charakter innowacji produktowych

28 Innowacje procesowe

29 Charakter innowacji procesowych

30 Park maszynowy (wg poziomu techniki przedsiębiorstw)

31 Poziom technologii (wg poziomu techniki przedsiębiorstw)

32 Porównanie innowacyjności w podregionach
Nie ma znaczących różnic między centrum a podregionami w zakresie podstawowego ogólnego miernika innowacyjności (% wprowadzonych innowacji produktowych i procesowych) Różnice są większe w poziomie nowoczesności wprowadzanych innowacji

33 Porównanie innowacyjności w podregionach
Poznań poznański kaliski pilski koniński Absolutnie nowe produkty 35,7% 28,6% 10,3% 25,0% 15,0% Absolutnie nowe procesy 14,3% 7,8% 6,9% 10,0% 5,0% Zakup technologii (produktowe) 11,9% 22,1% Zakup wyników badań (produktowe) 23,8% 3,4%

34 Aktualne trendy w polityce innowacyjnej WLKP (2008-9)
Intensywne wspieranie rozwoju klastrów – inicjatywy oddolne (lotniczy w Kaliszu, automatyki przemysłowej w Ostrowie Wielkopolskim, energii odnawialnej w regionie, bryczkarski w Gostyniu, meblarski w Kępnie, motoryzacyjny w Poznaniu, ew. nanotechnologiczny w Poznaniu i chemiczny w Aglomeracji Poznańskiej) Bardzo dokładna inwentaryzacja podmiotów systemu innowacji w regionie (głównie B+R oraz otoczenia biznesu)

35 Klastry

36 Klaster na tle pojęć pokrewnych
Definicja klastra ściśle wiąże się z takimi pojęciami, jak: Środowisko innowacyjne => sieci => TSP/LSP => klaster

37 Środowisko innowacyjne
Najszersze z prezentowanych pojęć Jest definiowane jako organizacja terytorialna, w której bierze początek proces innowacji. uczenie się dzięki wielostronnym transakcjom (dotyczy wszystkich podmiotów) Efekty zewnętrzne (dla firmy, jak i obszaru) specyficzne dla innowacji, w określonych ramach terytorialnych; warunek: otwartość na dzielenie się wiedzą (także milczącą) – obieg wiedzy Doskonalenie form zbiorowego zarządzania zasobami (szczególnie ludzkimi); powstaje region uczący się, umożliwiający stałe utrzymanie przewagi konkurencyjnej nad innymi regionami

38 Sieci Sieć jest zbiorem wyselekcjonowanych związków z wybranymi partnerami, wpisującymi się w relacje rynkowe przedsiębiorstw. Przyczyny tworzenia sieci: Poszukiwanie komplementarnych zasobów Poszukiwanie synergii i ograniczanie ryzyka porażki (Powiązania są elastyczne, ich kombinacje zależą od strategii partnerów)

39 Silne powiązania występują, gdy
Partnerzy są powiązani technologicznie Partnerzy są powiązani kapitałowo (np. poprzez wykup udziałów, czy akcji) Partnerzy się znają i lubią lub szanują (wiarygodność)

40 TSP/LSP Pojęcie terytorialnych/lokalnych systemów produkcyjnych odnosi się do pionowych i poziomych powiązań niezależnych podmiotów gospodarczych (pojęcie propagowane przez autorów francuskich). Pojęcie często utożsamiane z pojęciem sieci Jedyna różnica polega na tym, że TSP mają ograniczenia terytorialne, a sieci nie znają takich ograniczeń, mogą istnieć wirtualnie Sieci są pojęciem szerszym

41 Typy sieci Dystrykt przemysłowy – pierwszy raz opisany przez Marshalla, ale ewoluujący w dwa pozostałe typy (generalnie ograniczony terytorialnie) Utożsamiany z TSP/LSP Sieci komplementarne, które opierają się na stosunkach partnerskich i podwykonawstwie z dominującymi relacjami pionowymi nie muszą być ograniczone terytorialnie Sieci współdziałania i współpracy, bez wyodrębnionych granic terytorialnych, przez które przepływają wszelkie informacje techniczne, naukowe i finansowe (dominują relacje poziome) Analiza typów sieci w zdecydowanej większości odnosi się do korzyści związanych z bliskością terytorialną!

42 Dystrykt przemysłowy Dystrykt Mashallowski (XIX-wieczne okręgi przemysłowe) Małe spółki, wyspecjalizowane w produkcji danego wyrobu/ów mogą razem osiągać podobne korzyści skali, tak jak korporacje Kooperacja w pionie (korzyści aglomeracji) Występuje silna konkurencja w sektorze (w poziomie) – impuls do usprawnień i innowacji Występuje też konkurencja między kanałami dystrybucji Rozwój danego przemysłu wywołuje rozwój gałęzi pomocniczych

43 Zalety i wady dystryktu
Korzyści: specjalizacji (wysokie kompetencje i efekty skali), komunikacji i informacji – dyfuzja innowacji korzyści podaży pracy (powiązanie technologiczne wymagało znajomości całego procesu i specjalizowania się w danym etapie) Wady Kryzys w jednej branży może powodować upadek branż związanych Jeśli zachwiany będzie mechanizm wymiany wiedzy dystrykt łatwo może utracić konkurencyjność Rozbieżność strategii przedsiębiorstw i władz dystryktu może doprowadzić do obniżenia rentowności całego regionu

44 Dystrykt „Trzecich Włoch”
Powiązane MSP z wysoko wyspecjalizowaną produkcją są nośnikami nowych rozwiązań technicznych i organizacyjnych, oferując unikatowe produkty wysokiej jakości Względnie jednolity system wartości i myślenia – zasada wzajemności łącząca pojęcia etyka, aktywność i rodzina (znacząca rola szkoły) Tworzą się reguły przekazywane z pokolenia na pokolenie Reguły te są propagowane przez wszystkie instytucje: rynek, przedsiębiorstwa, kościół, rodzinę, szkołę, władze lokalne, organizacje non-profit i inne Istnieją konflikty, ale najważniejszy jest wyższy, wspólny interes Przedsiębiorstwa specjalizują się w jednej lub najwyżej kilku fazach produkcji Podstawowe powiązania dotyczą jednej branży, ale każdy szuka powiązań z innymi branżami (nowe zastosowania dla produktów)

45 7 cech podstawowych (warunków do spełnienia) modelu włoskiego
Podział pracy - gęsta sieć współzależności jedno- i wielogałęziowych Obniżenie kosztów funkcjonowania dla wszystkich w dystrykcie Specjalizacja – postęp, efekty skali Wielość przedsiębiorstw – łatwiejsze rozwiązywanie problemów (przy założeniu przepływu wiedzy) Brak lidera – bardzo liczą się powiązania poziome Wartości „z dziada pradziada” – unikatowe umiejętności (teoria elit) Rozwój bezpośrednich kontaktów

46 Zestaw cech ekonomiczno-technicznych modelu włoskiego
Elastyczna produkcja – szybkie dostosowanie się do zróżnicowanych potrzeb nabywców Wielość MSP z elastyczną ofertą Podział pracy (produkty finalne, specjalizacja fazowa itp.), lecz nie sztywny – każdy może zamienić się w poddostawcę, jak i twórcę produktu finalnego Relacje: na przemian konkurencja i kooperacja – próba znalezienia nowych rynków zbytu bez czynienia destrukcji Można wyodrębnić strefę z jednym dominującym rodzajem produkcji Silna więź między rynkiem, a lokalną społecznością (powiązanie rynku, życia rodzinnego, politycznego i społecznego)

47 Problemy Pozyskiwanie środków inwestycyjnych (głównie kapitały własne)
Ograniczona sprawność zarządzania – zależy od poziomu wiedzy właścicieli (rzadko zatrudnia się specjalistów spoza rodziny) Trudno zostać liderem – trzeba się podzielić sukcesem Zalet jest jednak znacznie więcej, niż wad

48 Klaster Pojęcie stosowane w literaturze anglojęzycznej (Porter); w polskim tłumaczeniu grono lub skupisko Grono (cluster) to znajdująca się w geograficznym sąsiedztwie grupa przedsiębiorstw i związanych z nimi instytucji, zajmujących się określoną dziedziną, połączona podobieństwami i wzajemnie się uzupełniająca Geograficzny zakres: miasto/gmina, region, kraj, grupa krajów Muszą uczestniczyć: firmy reprezentujące wszystkie etapy danego procesu technologicznego oraz instytucje finansowe Mogą uczestniczyć: dystrybutorzy i klienci, władze, podmioty otoczenia biznesu i sfery b+r i inne

49 Zalety klastrów Podniesienie poziomu konkurencyjności wszystkich podmiotów uczestniczących w klastrze Obniżenie kosztów produkcji Szybsza realizacja zleceń – lepsze zaspokojenie potrzeb nabywców Podniesienie poziomu innowacyjności regionu, w którym funkcjonuje klaster i większości podmiotów tworzących klaster Awans cywilizacyjny lokalnej społeczności