Administracja publiczna i wybrane aspekty prawa administracyjnego

Prezentacja na temat: "Administracja publiczna i wybrane aspekty prawa administracyjnego"— Zapis prezentacji:

1 Administracja publiczna i wybrane aspekty prawa administracyjnego
Wykład 6

2 Struktura administracji publicznej i związki między jej podmiotami
czyli sposoby konstruowania powiązań między organami administracji publicznej

3 Resort wyodrębniony organizacyjnie zespół organów zajmujący się sprawami jednorodnymi lub przynajmniej pokrewnymi (element struktury resortowej administracji publicznej), kierowany przez ministra albo centralny organ administracji publicznej (quasi-resort), Wyróżniało się „smukłe” struktury pionowe – większa liczba szczebli organizacyjnych; „płaskie” struktury pionowe –  mała liczba szczebli, najczęściej dwa.

4 Dział administracji rządowej
zastąpił pojęcie resortu w art. 5 ustawy z dnia 4 września 1997 r. o działach administracji rządowej ustalono 33 dziedziny administracji publicznej nazwane działami, których jedynym elementem organizacyjnym, który je wyodrębnia jest to, że każdym działem kieruje odpowiedni minister (właściwy do spraw oznaczonych nazwą działu) – ich istotą jest zespół spraw administracyjnych jeden minister może kierować kilkoma działami naraz (obligatoryjnie połączone działy: budżetu, finansów publicznych i instytucji finansowych); wyliczenie działów jest zamknięte; według tego podziału zorganizowana jest struktura wewnętrzna administracji rządowej, podobnie podział ministerstw (na departamenty);

5 Centralizacja Hierarchiczne podporządkowanie organu lub organów administrujących innemu organowi (organom) Aspekty tej zależności: zależność służbowa – wykonywanie poleceń służbowych; zależność osobowa – uzależnienie obsady stanowisk od woli organu nadrzędnego; Odpowiednikiem powyższych zależności jest pełen nadzór podmiotu wyższego szczebla, który nie jest ograniczony ustawowo i może dotyczyć wszystkich aspektów działania organów podporządkowanych. Polega na kierownictwie – możności pełnego wpływania na działania podmiotu podporządkowanego(charakterystyczne dla układu scentralizowanego)

6 Decentralizacja Zagwarantowana prawnie względna samodzielność i niezależność jednych organów administracji publicznej od innych (dotyczy całej ich kompetencji) Układ zdecentralizowany wprowadzany jest ustawowo (także w Konstytucji – art. 15 ust. 1), poprzez określenie ram nadzoru (wszystko, co nie podlega nadzorowi, jest obszarem, w którym dany organ podlega prawu). Nadzór ma charakter zwierzchni i weryfikacyjny, a na ingerencje nadzorcze przysługuje skarga do sądu administracyjnego na akt nadzoru; Nie istnieje zależność służbowa, ani zależność osobowa, a samodzielność organu oznacza jego pełną prawną odpowiedzialność. 

7 Koncentracja/dekoncentracja
Odpowiedź na pytanie ile organów administracji publicznej lub innych podmiotów jest upoważnionych do działania w danej dziedzinie administracji (istotą liczba podmiotów występujących w danym układzie, niezależnie od ich zależności wobec siebie) Koncentracja to sytuacja, w której w danej dziedzinie administracji publicznej wykonuje swoje kompetencje tylko jeden organ, Dekoncentracja to sytuacja w której wykonują swoje kompetencje przynajmniej dwa organy. W praktyce chodzi o mniejszy lub większy stopień dekoncentracji kompetencji administracyjnych;

8 Kierownictwo Jest to najsilniejsza z kategorii więzi organizacyjnych, tylko w układzie scentralizowanym organ nadrzędny może wykorzystywać wszelkie środki oddziaływania, odpowiedzialność prawna za działania jednostki kierowanej w pełni po jego stronie; ma do dyspozycji pełen zakres oceny jednostki kierowanej; nie ma prawa do przeniesienia kompetencji organu podporządkowanego innemu; może jedynie wytyczać sposób ich realizacji.

9 Nadzór Częściowe podporządkowanie występujące w układzie scentralizowanym i zdecentralizowanym, którego istotą jest wyciąganie konsekwencji za zachowania organu podporządkowanego (według kryterium legalności, a także celowości, gospodarności, rzetelności, słuszności itd.) Środki nadzoru: nadzór represyjny - (możliwość władczego i jednostronnego oddziaływania na czynność organu nadzorowanego) - zatwierdzenie lub uchylenie aktu; - prawo do odwołania lub zawieszenie w czynnościach „piastuna” organu; - zawieszenie działalności organu; nadzór prewencyjny (realizowany przed podjęciem działania) –  jak uzgodnienie lub zaopiniowanie aktu;

10 Kontrola Element nadzoru i kierownictwa, który tym różni się od nadzoru, że nadzór jest kontrolą wzbogacaną o element władztwa administracyjnego (sama kontrola jest etapem procedury nadzorczej).

11 Zwierzchnictwo i zespolenie
Zwierzchnictwo - występuje, gdy określona władza administracyjna o kompetencji ogólnej ma uprawnienia o charakterze kierowniczym wobec innych wyspecjalizowanych organów administracji publicznej(musi być opisywane łącznie z pojęciem zespolenia); Zespolenie - połączenie środków i sił administracji publicznej zajmującej się różnymi materiami w jedną całość na danym terytorium, inaczej współpraca połączona przez jeden podmiot – „zwierzchnika”. dotyczy działań organów zespolonych (z. merytoryczne); obsady stanowisk w tych organach (z. osobowe)

12 Koordynacja Harmonizowanie działań, łączy się z innymi układami organizacyjnymi (nie występuje samoistnie) dotyczy działań już podjętych lub planowanych; występuje w układzie scentralizowanym i zdecentralizowanym. Współdziałanie - więź zbliżona do koordynacji, występująca jedynie w układzie zdecentralizowanym. Formy: wprowadzane przez prawo ustrojowe (na przykład współpraca kilku jednostek samorządu terytorialnego) wprowadzane przez prawo materialne (zgoda, uzgodnienie, porozumienie, opinia, wyrażenie stanowiska itp.).

13 Administracja rządowa

14 Centralne organy administrujące poza administracją rządową
Prezydent - dyskusyjne jest zaliczenie go jako organu administracji publicznej (ani jako organu administrującego), ani tym bardziej administracji rządowej. Przyjmując, że ma kompetencje administracyjnoprawne można wyodrębnić kilka ich grup:  Wydawanie aktów normatywnych – rozporządzenie, rozporządzenia z mocą ustawy, zarządzenia;  Kompetencje kreujące  Zwierzchnictwo nad Siłami Zbrojnymi;  Wydawanie aktów indywidualnych (decyzji) w niektórych kategoriach spraw administracyjnych (nadawanie obywatelstwa polskiego i wyrażanie zgody na zrzeczenie się go; stosowanie prawa łaski; powoływanie sędziów; Wydawanie postanowień.

15 Centralne organy administrujące poza administracją rządową
Organy pomocnicze Prezydenta Komitet Obrony Kraju (organ centralny); Kancelaria Prezydenta (urząd) - na czele szef w randze ministra mianowany przez Prezydenta; statut nadany przez Prezydenta; Rada Bezpieczeństwa Narodowego (organ doradczy). Organy centralne podległe Sejmowi (nie należą do administracji rządowej, są organami mającymi częściowo charakter organów kontroli państwowej, a częściowo organów administracyjnych) Główny Inspektor Pracy; Główny Inspektor Ochrony Danych Osobowych

16 Centralna administracja rządowa
Rada Ministrów – podstawowy ośrodek rządzenia (można przyjąć, że jest to rząd), naczelny kolegialny organ państwa, będący władzą wykonawczą o kompetencji ogólnej (konstytucyjne domniemanie kompetencji), które wykraczają poza kategorię administrowania. Skład (członkowie mają status oddzielnych, naczelnych lub centralnych organów administracji publicznej): Prezes Rady Ministrów (wiceprezesi fakultatywnie); ministrowie; przewodniczący komitetów określonych w ustawach (obecnie Komitetu Badań Naukowych i Komitetu Integracji Europejskiej).

17 koordynowanie i kontrolowanie prac organów administracji rządowej;
Rada Ministrów Zadania i kompetencje Rady Ministrów – obok kompetencji generalnej – obejmują:  zapewnianie wykonania ustaw (głównie poprzez nadzór) i wydawanie rozporządzeń;  koordynowanie i kontrolowanie prac organów administracji rządowej;  wykonywanie zadań w zakresie skarbu i budżetu państwa;  wykonywanie zadań w zakresie bezpieczeństwa wewnętrznego, porządku publicznego, bezpieczeństwa zewnętrznego i obronności;  wykonywanie zadań w zakresie polityki zagranicznej;  określanie trybu i organizacji własnej pracy.

18 Rada Ministrów Tryb pracy Rady Ministrów organ kolegialny, działający pod kierunkiem Prezesa Rady Ministrów, obradujący na posiedzeniach pod jego przewodnictwem Członkowie Rady Ministrów - kategoria pojęciowa oddzielna od kategorii pojęciowej ministrów pełnią podwójną rolę – jako część organu kolegialnego i jako oddzielny podmiot z własnymi, oddzielnymi kompetencjami; ponoszą solidarną odpowiedzialność za działania Rady Ministrów, jednocześnie odpowiadając indywidualnie za własne; reprezentują stanowisko zgodne z ustaleniami Rady Ministrów i reprezentują rząd przed Sejmem

19 Komitety (stałe, doraźne), rady i zespoły opiniodawcze lub doradcze
Organy wewnętrzne Rady Ministrów, także Prezesa RM (tworzone przez Prezesa RM lub na wniosek członka RM Organy pomocnicze Komitety (stałe, doraźne), rady i zespoły opiniodawcze lub doradcze Komisje Wspólne i do opracowania projektów kodyfikacji Inne organy wewnętrzne Rada Legislacyjna, Rządowe Centrum Legislacji

20 Pion studiów, analiz i informacji
Kancelaria Prezesa Rady Ministrów –  zapewnia obsługę organom rządowym, kieruje nią Szef Kancelarii powoływany i odwoływany przez Prezesa Rady Ministrów, można go nazwać „ministerstwem Prezesa Rady Ministrów” zadania kontrolne koordynacyjne informacyjne struktura Pion polityczny Pion obsługi Pion studiów, analiz i informacji

21 Prezes rady Ministrów reprezentuje Radę Ministrów, zapewnia wykonanie jej polityki i określa sposoby jej wykonywania, koordynuje i kontroluje pracę członków Rady Ministrów, a ponad to ma nad nimi zwierzchność osobową i służbową  jest odrębnym naczelnym organem administracji publicznej o kompetencjach generalnych

22 Prezes rady Ministrów Grupy kompetencji związanych z funkcją administracyjną  1. wydawanie rozporządzeń i zarządzeń; 2. sprawowanie kierownictwa i nadzoru nad administracją rządową, także nieobjętą działami (powoływanie i odwoływanie kierowników organów centralnych i wojewodów); 3. Zwierzchnictwo służbowe nad pracownikami administracji rządowej i korpusem służby cywilnej; 4. sprawowanie nadzoru nad podmiotami zdecentralizowanymi, jak samorząd terytorialny; 5. związane z poszczególnymi dziedzinami działania administracji publicznej, w tym również działania w indywidualnych sprawach z zakresu administracji publicznej.

23 Ministrowie naczelne organy administracji publicznej o dualistycznym charakterze (członkowie Rady Ministrów i organy kierujące działami administracji publicznej). Zakres działania określony przez: 1. przepisy ustawy o działach administracji rządowej (zamknięte katalogi spraw danego działu)  2.przepisy regulujące zadania ministra kierującego określonym działem administracji rządowej (Rozdział 3 ustawy o działach administracji rządowej); 3. przepisy szczegółowo regulujące zakres działania ministra wskazane w ustawach szczeglnych.

24 Minister tworzy i likwiduje podporządkowane mu jednostki organizacyjne; powołuje i odwołuje ich kierowników; może wydawać wytyczne i polecenia; nadzór niepełny (ograniczony poprzez konieczność składnia odpowiednich wniosków Prezesowi Rady Ministrów). Kompetencje ministrów jako organów administracji publicznej  wydawanie rozporządzeń i zarządzeń (możliwość uchylenia przez Radę Ministrów na wniosek Prezesa Rady Ministrów);  wydawanie decyzji administracyjnych w sprawach indywidualnych

25 Ministerstwo Stanowi aparat pomocniczy ministrów.
Tworzy, znosi i przekształca Rada Ministrów (rozporządzenie),statut nadaje Prezes Rady Ministrów, minister nadaje regulamin organizacyjny. Organizacja ministerstwa 1. departamenty (zadania merytoryczne); 2. biura (obsługa pracy ministerstwa), dzielą się na wydziały; 3. sekretariaty (obsługa ministra), dzielą się na wydziały; 4. komitety, rady i zespoły

26 Organy pomocnicze ministrów –   sekretarze i podsekretarze stanu (powoływani i odwoływani przez Prezesa Rady Ministrów). Zakres czynności ustalany przez ministra, występując jako jego zastępcy są organami administrującymi, działającymi w imieniu ministra. Ponadto minister korzysta z pomocy gabinetu politycznego, ewentualnie komitetu doradczego i innych ciał doradczych (Rada Ochrony Środowiska, Krajowa Rada Transplantacyjna, Rada Pomocy Społecznej i inne)

27 Organy centralne (niewchodzące w skład rządu)
 cechy : organy jednoosobowe (najczęściej);  w przypadku kolegialności organu organem jest przewodniczący, a jednostki podporządkowane stanowią quasi-resort; tworzone przez akty ustawowe, powoływane z reguły przez Prezesa Rady Ministrów; podlegają nadzorowi organów naczelnych (najczęściej Prezesa Rady Ministrów lub ministrów); posiadają kompetencje nie mające charakteru generalnego;  nie mogą stanowić aktów powszechnie obowiązujących (rozporządzeń);

28 Organy centralne (niewchodzące w skład rządu)
Rodzaje (według podległości)  podległe Radzie Ministrów;  podległe Prezesowi Rady Ministrów; podległe ministrom Definicja centralnego organu administracji rządowej (według ustawy o administracji rządowej w województwie) – kierownik będący organem lub kierujący urzędem administracji rządowej, powoływany przez Radę Ministrów lub Prezesa Rady Ministrów, podległy na podstawie ustaw im lub właściwemu ministrowi lub nad którego działalnością sprawuje nadzór Prezes Rady Ministrów lub właściwy minister.

29 Organy administracji rządowej w województwie
wojewoda; organy administracji niezespolonej; działający pod zwierzchnictwem wojewody kierownicy zespolonych służb, inspekcji i straży; organy samorządu terytorialnego; działający pod zwierzchnictwem starosty kierownicy powiatowych służb, inspekcji i straży; organy innych samorządów

30 wojewoda organ administracji rządowej, sprawujący administrację rządową w województwie Funkcje wojewody Przedstawicielstwo RM w województwie (wojewoda częścią rządu); Zwierzchnictwo nad zespoloną administracją rządową ; Nadzór nad jednostkami samorządu terytorialnego; Wykonywanie kompetencji organu wyższego stopnia, łączy się z dwoma kompetencjami jest organem drugiej instancji w niektórych kategoriach spraw administracyjnych; jest organem sprawującym nadzór nad wydawaniem aktów administracyjnych (decyzji); Reprezentowanie Skarbu Państwa w stosunkach cywilnoprawnych o zasięgu wojewódzkim lub lokalnym; wykonuje czasowo uprawnienia i obowiązki organu założycielskiego wobec przedsiębiorstw państwowych; Funkcja prawodawcza

31 Kompetencje wojewody objęte klauzulą ogólną
Kontrola wykonania zadań z zakresu administracji rządowej przez organy administracji niezespolonej i przez organy samorządu terytorialnego oraz ustaleń Rady Ministrów, zarządzeń i poleceń Prezesa Rady Ministrów przez organy administracji niezespolonej Koordynacja przez zapewnienie współdziałania wszystkich jednostek administracji rządowej i samorządowej Kierownictwo jednostkami administracji rządowej i samorządowej w zakresie zapobiegania zagrożeniu życia, zdrowia, mienia oraz zagrożeniom środowiska i bezpieczeństwa państwa; utrzymania porządku publicznego; ochrony praw obywatelskich; zapobiegania klęskom żywiołowym i innym nadzwyczajnym zagrożeniom oraz zwalczaniu i usuwaniu ich skutków;

32 Kompetencje wojewody objęte klauzulą ogólną
Wydawanie poleceń organom administracji rządowej (oraz samorządu terytorialnego w wyżej wymienionych sytuacjach nadzwyczajnych), o których informuje właściwego ministra (ten może je wstrzymać i wystąpić do Prezesa Rady Ministrów o rozstrzygnięcie sporu) Polecenie – „wezwanie do wykonania określonej czynności”, dwa rodzaje (brak rozróżnienia ze względu na mocwiążącą) służbowe – do organów i pracowników, których wojewoda jest zwierzchnikiem; polecenie – środek nadzoru –  skierowane do innych organów i jednostek wykonujących administrację rządową w województwie; Reprezentowanie Rady Ministrów na uroczystościach państwowych i w trakcie oficjalnych wizyt przedstawicieli obcychpaństw

33 Status osobowy wojewody
powołuje i odwołuje go Prezes Rady Ministrów (nadrzędność osobowa), na wniosek ministra do spraw administracji publicznej; nadzór Prezesa Rady Ministrów, kryterium: zgodność działania z polityką rządu; możliwość uchylania aktów prawa miejscowego (wydawanych przez wojewodę i organy administracji niezespolonej) z powodu niezgodności z ustawami lub aktami wydanymi w celu ich wykonania; niezgodności z polityką rządu; naruszenia zasad rzetelności i gospodarności; inne kompetencje Prezesa Rady Ministrów kompetencje kierownicze (zarządzenia i polecenia – nadrzędność służbowa oraz kontrola ich wykonania); rozstrzyga spory między wojewodami i między wojewodą a właściwym ministrem; nadzór ministra właściwego do spraw administracji publicznej (kryterium: zgodność działania z prawem, rzetelność i gospodarność), a także okresowa ocena działalności

34 Organy pomocnicze wojewody
Wicewojewoda (pierwszy i drugi) zakres kompetencji i zadań określany przez wojewodę; działając w jego zastępstwie są organami administrującymi działającymi w jego imieniu; specjalny status pierwszego wicewojewody – w ramach zastępstwa ma taki sam zakres kompetencji jak wojewoda, stając się samodzielnym organem administracji publicznej o własnych kompetencjach; powołuje i odwołuje Prezes Rady Ministrów na wniosek wojewody; urząd wojewódzki na czele dyrektor generalny; dzieli się na wydziały (na czele dyrektorzy); statut nadawany przez wojewodę, zatwierdzany przez Prezesa Rady Ministrów; regulamin ustalany przez wojewodę; może posiadać delegatury; Kolegium doradcze składające się z wicewojewodów, dyrektora generalnego urzędu wojewódzkiego, komendanta wojewódzkiego Policji, komendanta wojewódzkiego Straży Pożarnej i innych wymienionych w statucie. Wojewoda może tworzyć inne zespoły doradcze.

35 Wojewódzka administracja zespolona
wojewoda służby, inspekcje i straże – jednostki organizacyjne, wyodrębnione według kryterium podmiotowego Kierownicy tych jednostek są jednoosobowymi organami administracji publicznej, upoważnionymi obok wojewody do wydawania indywidualnych aktów administracyjnych; co do zasady wszystkie służby, inspekcje i straże są zespolone w jednym urzędzie, czyli funkcjonują, opierając się na tym samym aparacie urzędniczym i pomocniczym (urząd wojewódzki, dyrektor generalny oraz wydziały i ich dyrektorzy są podstawowym ogniwem administracji zespolonej). Liczne wyjątki (komendy Policji, kuratoria itd.).

36 Organy rządowej administracji zespolonej
Komendant Wojewódzki Państwowej Straży Pożarnej, Komendant Wojewódzki Policji Kurator Oświaty Wojewódzki Inspektor Transportu Drogowego, Wojewódzki Inspektor Nadzoru Budowlanego Wojewódzki Inspektor Farmaceutyczny Wojewódzki Inspektor Ochrony Roślin i Nasiennictwa, Wojewódzki Inspektor Nadzoru Geodezyjnego i Kartograficznego, Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska Wojewódzki Inspektor Inspekcji Handlowej, Wojewódzki Inspektor Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych Wojewódzki Inspektor Sanitarny, Wojewódzki Lekarz Weterynarii

37 Wojewódzka administracja niezespolona
Jej organy (i terenowe delegatury) mogą być ustanawiane tylko w drodze ustawy; brak zwierzchnictwa wojewody (ma prawo składać wniosek lub wyrażać zgodę na powołanie lub odwołanie organów administracji niezespolonej); pewne kompetencje kontrolne i nadzorcze wojewody uzgadnianie z nim projektów aktów prawa miejscowego; zapewnienie przez te organy zgodności ich działań z poleceniami wojewody; coroczne sprawozdania i bieżące wyjaśnienia składane wojewodzie; organy administracji niezespolonej hierarchicznie podporządkowane poza wojewodą, często są to organy nadzorcze i kontrolne, zakres działania niektórych z nich nie pokrywa się z zasadniczym podziałem terytorialnym.

38 Wojewódzka administracja niezespolona
Organami rządowej administracji niezespolonej są w szczególności: dyrektorzy izb celnych, naczelnicy urzędów celnych, dyrektorzy izb skarbowych, naczelnicy urzędów skarbowych, dyrektorzy urzędów kontroli skarbowej, dyrektorzy urzędów morskich, dyrektorzy urzędów statystycznych, graniczni i powiatowi lekarze weterynarii, regionalni dyrektorzy ochrony środowiska.