PRZEMOC W RYTUAŁACH INICJACJI SZKOLNEJ

Prezentacja na temat: "PRZEMOC W RYTUAŁACH INICJACJI SZKOLNEJ"— Zapis prezentacji:

1 PRZEMOC W RYTUAŁACH INICJACJI SZKOLNEJ
Fala w szkole a poziom i struktura agresji młodzieży. dr Ireneusz Siudem PRZEMOC W RYTUAŁACH INICJACJI SZKOLNEJ Rytuał inicjacji jest sytuacją społeczną w której ludzie wykonują czynności związane z przyjęciem innych osób do społeczności. Każdy z tych rytuałów posiada swoje cechy. Między innymi jest to „surowość” do uzyskania której stosuje się często szeroki repertuar agresywnych zachowań. Celem badań jest ukazanie relacji pomiędzy poziomem i strukturą agresji, jako cechy osobowości, a faktem uczestnictwa w fali – zarówno w roli agresora jak i ofiary przemocy. Inaczej mówiąc, chodzi o odpowiedź na pytanie: czy agresja traktowana jako wymiar osobowości człowieka decyduje przynależności młodzieży do fali szkolnej oraz czy istnieje specyficzna struktura agresji od której zależy bycie agresorem i ofiarą ?

2 Zachowania agresywne podczas rytuałów inicjacji, wśród młodzieży związane są z trzema grupami współwystępujących i oddziaływujących na siebie czynników: po pierwsze - czynniki dotyczące treści samego rytuału inicjacji, jako pierwotnego wzorca sytuacji społecznej, potencjalnie mogącego usprawiedliwić przemoc i dostarczyć gotowych form zachowań oraz ideologii i znaczenia wykonywanym czynnościom ( również agresywnym ), po drugie – czynniki zewnętrzne czyli głównie sytuacje społeczne odpowiedzialne za dostarczanie bodźców wywołujących napięcie emocjonalne, kształtowanie świadomości, indywidualnych cech i sposobów zachowania oraz dostarczających wiedzy w procesie wychowania i nauki, po trzecie – określone cechy psychiczne oraz wyposażenie biologiczne w postaci określonych właściwości układu nerwowego.

3 W celu sprecyzowania obszarów badań postawione zostały następujące problemy badawcze:
Problem 1: Czy istnieje specyficzna struktura agresji związana z uczestnictwem w fali (dotyczy zarówno ofiar jak i agresorów) ? Problem 2: Czy istnieją różnice w poziomie i strukturze agresji pomiędzy ofiarami fali i agresorami ? Problemy te można uszczegółowić próbując min. określić, czy grupę ofiar, („kotów”) oraz ich oprawców cechuje zwiększony poziom agresji w stosunku do pozostałych członków społeczności szkolnej ? Odpowiedź na to pytanie jest ważna z punktu widzenia uznania podkultury „dręczących koty”, jako spójnego w społeczności szkolnej zjawiska fali, nie zaś istnienia dwóch odrębnych grup „dręczących” oraz „kotów”. Ponad to przy założeniu wspomnianych tu zmian rozwojowych konieczna jest odpowiedź na pytanie: jakie formy agresji są charakterystyczne dla „kotów” oraz dla „dręczących” i czy istnieje różnica między tymi formami ?. Porównanie tych form pozwoli na określenie zmian jakie zachodzą w formach agresji, wśród uczestników zjawiska podczas lat nauki w konkretnej szkole.

4 W odpowiedzi na postawione problemy badawcze sformułowano następujące hipotezy:
Istnieje specyficzna struktura agresji związana z uczestnictwem w zjawisku fali. 2. Istnieją różnice w strukturze agresji pomiędzy agresorami i „kotami”. Ogólnie rzecz biorąc można założyć, że podstawową różnicą będzie poziom agresji jawnej i fizycznej, większy oczywiście u agresorów. W odpowiedzi na pytanie: czy grupę „kotów” i ich oprawców cechuje zwiększony poziom agresji w stosunku do pozostałych członków społeczności szkolnej ?, można założyć, że, przyjmując integralność zjawiska fali, poziom agresji grupy kotów oraz agresorów powinien być większy od ich rówieśników, jednak formy agresji „kotów” i „dręczących” będą różnić się, co związane jest z tym, że agresorzy mogą pozwolić sobie na otwarte wyrażanie agresji natomiast ofiary muszą stosować jej pośrednie formy.

5 Wyodrębniono ogólnie 145 uczniów płci męskiej ( wiązało to się z profilem zawodowych szkół ), ponieważ jednak nie wszyscy mieli możliwość ukończenia badań, wyniki opracowano na podstawie badań 120 uczniów podzielonych na cztery równoliczne grupy: - D - Grupa dręczących. - K - Grupa kotów, czyli upokarzanych. - KD - Grupa kontrolna wobec dręczących ( rówieśnicy niebiorący udziału w fali ). - KK - Grupa kontrolna wobec kotów ( rówieśnicy niebiorący udziału w fali ). METODA BADAŃ Poziom i strukturę agresji, członków wyodrębnionych grup młodzieży, badano Inwentarzem Psychologicznym Syndromu Agresji, Zbigniewa Gasia.

6 zaznaczone różnice są istotne na poziomie p < .01
WYNIKI BADAŃ TABELA NR 1 – porównanie: „dręczący” – „koty” Xxx D K Samoagresja emocjonalna 7,0 11,7 Samoagresja fizyczna 6,8 9,5 Wrogość wobec otoczenia 8,2 7,9 Nieuświadomione skłonności agresywne 8,5 12,1 Agresja przemieszczona 8,9 11,9 Agresja pośrednia 10,2 Agresja słowna 11,0 10,9 Agresja fizyczna 11,4 9,3 Kontrola zachowań agresywnych 11,3 Skłonność do działań odwetowych 16,5 13,8 Agresja ukryta 21,2 Samoagresja 16,7 20,0 Agresja na zewnątrz 39,5 42,3 Ogólny poziom agresji 97,6 104,6 zaznaczone różnice są istotne na poziomie p < .01

7 zaznaczone różnice są istotne na poziomie p < .01
TABELA NR 2 – porównanie: „dręczący” – ich rówieśnicy Xxx D KD Samoagresja emocjonalna 7,0 4,3 Samoagresja fizyczna 6,8 4,7 Wrogość wobec otoczenia 8,2 6,3 Nieuświadomione skłonności agresywne 8,5 8,4 Agresja przemieszczona 8,9 Agresja pośrednia Agresja słowna 11,0 Agresja fizyczna 11,4 5,7 Kontrola zachowań agresywnych 10,9 7,8 Skłonność do działań odwetowych 16,5 12,5 Agresja ukryta 13,8 9,0 Samoagresja 16,7 14,7 Agresja na zewnątrz 39,5 27,7 Ogólny poziom agresji 97,6 78,1 zaznaczone różnice są istotne na poziomie p < .01

8 zaznaczone różnice są istotne na poziomie p < .01
TABELA NR 3 – porównanie: „koty” – ich rówieśnicy. Xxx K KK Samoagresja emocjonalna 11,7 7,4 Samoagresja fizyczna 9,5 7,0 Wrogość wobec otoczenia 7,9 5,9 Nieuświadomione skłonności agresywne 12,1 Agresja przemieszczona 11,9 6,7 Agresja pośrednia 10,2 6,6 Agresja słowna 10,9 Agresja fizyczna 9,3 7,6 Kontrola zachowań agresywnych 11,3 Skłonność do działań odwetowych 13,8 12,3 Agresja ukryta 21,2 14,4 Samoagresja 20,0 13,3 Agresja na zewnątrz 42,3 28,8 Ogólny poziom agresji 104,6 78,7 zaznaczone różnice są istotne na poziomie p < .01

9 zaznaczone różnice są istotne na poziomie p < .01
TABELA NR 4 – porównanie grup kontrolnych ( pierwszoklasiści – trzecioklasiści ) Xxx KK KD Samoagresja emocjonalna 7,4 4,3 Samoagresja fizyczna 7,0 4,7 Wrogość wobec otoczenia 5,9 6,3 Nieuświadomione skłonności agresywne 8,4 Agresja przemieszczona 6,7 Agresja pośrednia 6,6 6,8 Agresja słowna 7,9 8,2 Agresja fizyczna 7,6 5,7 Kontrola zachowań agresywnych 7,8 Skłonność do działań odwetowych 12,3 12,5 Agresja ukryta 14,4 9,0 Samoagresja 13,3 14,7 Agresja na zewnątrz 28,8 27,7 Ogólny poziom agresji 78,7 78,1 zaznaczone różnice są istotne na poziomie p < .01

10 Jak wynika z przedstawionych w tabelach danych, a szczególnie różnic między badanymi grupami, można stwierdzić, że jeśli chodzi o grupę „dręczących” i „kotów”, to nie wystąpiły między tymi grupami różnice w ogólnym poziomie agresji. Jednak w przypadku „dręczących”, istotnie większe nasilenie, niż u „kotów”, miała agresja fizyczna. Natomiast „koty” przewyższały grupę „dręczących” poziomem: - samoagresji emocjonalnej - samoagresji fizycznej - nieuświadomionych skłonności agresywnych - agresji ukrytej W porównaniu grupy „kotów” i grupy ich rówieśników – „koty” cechowały się wyższym ogólnym poziomem agresji oraz takich jej składników jak: - samoagresja emocjonalna - samoagresja fizyczna - nieuświadomione skłonności agresywne - agresja przemieszczona - agresja słowna - kontrola zachowań agresywnych - agresja ukryta - samoagresja - agresja na zewnątrz

11 Porównanie grupy „dręczących” z jej grupą kontrolną pokazało, że również jak w przypadku „kotów”, „dręczący” wykazali większy ogólny poziom agresji od swoich rówieśników. Ponadto agresorów cechował wyższy poziom takich składników jak: - samoagresja emocjonalna - samoagresja fizyczna - agresja fizyczna - skłonność do działań odwetowych - agresja ukryta - agresja na zewnątrz Interesującym jest fakt, że porównanie obu grup kontrolnych ukazało tylko dwie istotne różnice. Pierwsza wynikała z większego nasilenia u pierwszoklasistów samoagresji emocjonalnej, druga z większego nasilenia, również u pierwszoklasistów, agresji ukrytej. Przedstawione wyniki badań, wskazują, że wszyscy uczestnicy zjawiska „dręczenia kotów” czyli zarówno „dręczący” jak i „koty”, cechują się podwyższonym ogólnym poziomem agresji w porównaniu z pozostałą częścią społeczności szkolnej. Analizując uczestników badanego zjawiska, charakterystyczne jest, że u „kotów” dominuje agresja ukryta, nieuświadomione skłonności agresywne oraz takie formy samoagresji jak: samoagresja emocjonalna i fizyczna. Natomiast „dręczący” wykazują znaczne nasilenie agresji fizycznej.

12 Istotnie można przyjąć, że integralność zjawiska „dręczenia kotów”, czyli fali, związana jest między innymi ze zwiększonym poziomem agresji grupy jej uczestników od ich rówieśników. Formy agresji „kotów” i „dręczących” różnią się, co może być wynikiem różnych możliwości rozładowania napięcia, w zależności od zajmowanej pozycji w hierarchii szkolnej. Agresorzy mogą pozwolić sobie na bardziej otwarte wyrażanie agresji, bez konieczności kierowania jej na siebie, natomiast ofiary zmuszone są stosować różnorodne jej ukryte formy oraz samoagresję. Faktem tym można tłumaczyć również większy poziom agresji stwierdzonej u „kotów” niż u „dręczycieli”, spowodowany z jednej strony dużą ilością sytuacji frustracyjnych, powodujących agresję, związanych, między innymi z sytuacjami dręczenia, z drugiej strony koniecznością tłumienia agresji odczuwanej do sprawców frustracji, czyli „dręczących”.

13 UNIWERSYTET MARII CURIE SKŁODOWSKIEJ
Warto podkreślić, że poczucie dyskomfortu wśród „kotów” związane z zagrożeniem ze strony „dręczących” może być generalizowane na ogół sytuacji szkolnych przyczyniając się do zwiększania rosnących trudności w nauce i co za tym idzie związanych z nimi frustracji. Widoczny jest tu mechanizm błędnego koła, w którym wraz ze wspinaniem się na szczyty hierarchii szkolnej, osiąganiem pułapu ostatniej klasy, formy agresji zmieniają się na bardziej otwarte, świadome i skierowane na zewnątrz. Natomiast systematyczne jej wyładowywanie, obniża jej ogólny poziom, co ukazują uzyskane wyniki badań grupy „dręczących”. UNIWERSYTET MARII CURIE SKŁODOWSKIEJ INSTYTUT PSYCHOLOGII DR IRENEUSZ SIUDEM