Oddziaływanie grup interesów w UE na przykładzie Wspólnej Polityki Rolnej Joanna Linko.

Prezentacja na temat: "Oddziaływanie grup interesów w UE na przykładzie Wspólnej Polityki Rolnej Joanna Linko."— Zapis prezentacji:

1 Oddziaływanie grup interesów w UE na przykładzie Wspólnej Polityki Rolnej
Joanna Linko

2 Plan prezentacji Teoria wyboru publicznego wprowadzenie, zagadnienie grup interesów Wspólna Polityka Rolna historia, założenia, rozkład korzyści i ich egalitaryzacja Grupy interesów Wydatki na politykę rolną, płatności bezpośrednie

3 Teoria wyboru publicznego
W ekonomii decyzje w sferze społeczno gospodarczej: Podejmowane przez jednostki ludzkie i podmioty gospodarcze oraz społeczne Podejmowane przez podmioty sfery politycznej w imieniu społeczeństwa Druga sfera decyzji od lat 60 i 70 XX wieku, w ten sposób powstaje teoria wyboru publicznego. Ważnym polem zainteresowań teorii jest badanie działalności grup interesu, koalicji dystrybucyjnych oraz ich wpływu na gospodarkę i państwo.

4 Wspólna Polityka Rolna (1)
Wspólna Polityka Rolna (1) – jej początek dał Traktat Rzymski z 1957 roku Cele założycielskie (nie)nowe zadania Bezpieczeństwo żywnościowe dla konsumentów Bezpieczna żywność Stabilizacja rynku rolnego Sprawiedliwy udział rolników w dochodach generowanych przez gospodarkę Zwrócenie uwagi na wielofunkcyjność rolnictwa Wzmocnienie produktywności i konkurencyjności producentów rolnych Zwrócenie uwagi na niestabilność rynków Dostępność żywności po umiarkowanych cenach Zwrócenie uwagi na globalne zagrożenia (np. zmiany klimatu)

5 Wspólna Polityka Rolna (2)
Przekonanie o potrzebie szczególnego traktowania rolnictwa wraz z różnicowaniem poziomu rozwoju państw członkowskich i interesów tych krajów, zwłaszcza po rozszerzeniu Wspólnoty w 2004 i 2007 r. , następuje silne różnicowanie się stanowisk w sprawach przyszłości WPR Skrajny postulat (brytyjski, z 2005 r.)- likwidacja WPR

6 Wspólna Polityka Rolna (3)
Przyczyny kryzysu WPR Podważanie wspierania rolnictwa wspólnotowego w obecnym zakresie Podważanie zasadności istniejących instrumentów Podważanie zasadności rozkładu korzyści między beneficjentów WPR

7 Rozkład korzyści z WPR i ich egalitaryzacja
Zadanie dla reformatorów WPR: ujednolicenie podziału płatności bezpośrednich i korzystanie z innych instrumentów Największymi beneficjentami WPR są spółki lub spółdzielnie rolne, a nie indywidualne gospodarstwa Kwestia limitów płatności Redukcje Wyłączenie z programów wsparcia po przekroczeniu ustalonego dochodu

8 Źródło: prof. dr hab. Jerzy Wilkin, „Ekonomia polityczna … „ (tekst do tematu), oprac. własne

9 Skumulowane płatności do 2007 r.
Rozkład korzyści z WPR Lp. Najwięksi beneficjenci systemu płatności WPR w Polsce Skumulowane płatności do 2007 r. 1 SPÓLDZIELCZA AGROFIRMA WITKOWO 16 323 998 2 TOP FARMS "GLUBCZYCE" SPÓLKA Z.O.O 15 598 948  3 TOP FARMS WIELKOPOLSKA SP. Z O. O. PIOTROWO PIERWSZE 6, CZEMPIN TFW 15 316 332 4 KOMBINAT ROLNY KIETRZ SP.ZO.O. 14 634 927 5 POLDANOR S.A POLDANOR 14 581 999 6 KOM-ROL KOBYLNIKI SPÓLKA Z O.O. W KOBYLNIKACH 7 AGRO - SKANDAWA SPÓLKA Z OGRANICZONA ODPOWIEDZIALNOSCIA AGRO - SKANDAWA SP. Z O.O. 8 ROLNYVIK SP. Z O.O. ROLNYVIK 9 POLSKA HODOWLA I OBRÓT ZWIERZETAMI SP. Z O.O. SZYMANKOWO 10 AGRI PLUS SPÓLKA AKCYJNA Źródło: (oprac. własne)

10 Grupy interesów wprowadzenie
Grupy dążą do stworzenia korzystnych dla siebie decyzji legislacyjnych i przejęcia możliwie dużej części środków publicznych Teoria grup interesu Przykłady zjawiska: lobby rolnicze, „siła przebicia” farmerów Nowi „aktorzy”: organizacje ekologiczne i reprezentacje regionów

11 Grupy interesów a inercja instytucjonalna w realizacji WPR
Interesy rolnictwa są zróżnicowane, a lobby rolnicze nie jest monolitem Polityka rolna w UE – inercyjność, niska innowacyjność Wyzwania – uelastycznienie WPR Interesy nowych krajów członkowskich wymagają dokładnej identyfikacji. Przykład zróżnicowania: Węgry 93,4% gospodarstw użytkuje mniej niż 10 ha ziemi. 1% gospodarstw użytkuje 100 ha ziemi i więcej, ale w ich dyspozycji jest 72,2% ziemi rolniczej. W 2005 r. z płatności bezpośrednich skorzystało 210 tys. z 660 tys. Wszystkich gospodarstw. Duży wskaźnik koncentracji płatności bezpośrednich w największych gospodarstwach.

12 Wydatki na politykę rolną i inne instrumenty polityki rolnej
Wydatki trafiają głównie do najbogatszych krajów i farmerów w UE Od początku lat 1990 zmniejsza się znaczenie instrumentów taryfowych i cen instytucjonalnych na rzecz instrumentów wsparcia bezpośredniego Obniżka ceł na produkty rolne Osłabienie znaczenia protekcjonistycznych instrumentów cenowo-taryfowych działa w kierunku różnicowania się sytuacji dochodowej i pozycji konkurencyjnej gospodarstw rolnych pomiędzy krajami członkowskimi, regionami i typami gospodarstw PROW i SPO nakierowane są na wspieranie producentów rolnych- a na wspieranie działań służących rozwojowi obszarów wiejskich przeznaczone jest mniej niż 10% wydatków

13 Struktura publicznego wsparcia dla polskiego rolnictwa i rozwoju wsi w latach 2004-2006
Grupy wydatków Z budżetu UE w mln euro Dofinansowanie krajowe w mln euro Łączne wydatki w mln euro Płatności bezpośrednie 2319 1582 4582 Środki przesunięte z Filaru II 681 - Interwencja rynkowa 862 PROW 2866 726 3592 SPO (fundusze strukturalne) 1193 591 1784 Łącznie wydatki 7921 2899 10820 Źródło: Analiza 2007, s. 50 (powtórzone za prof. dr hab. J.Wilkinem - tekst do tematu)

14 Płatności bezpośrednie (1)
Udział dopłat w tworzeniu dochodów rolniczych w 15 krajach członkowskich UE w latach Źródło: obliczenia własne dr Lecha Goraja na podstawie RICC SR 2001 r.3 EN, RICC 1393 rev.2 SR 2002 EN i RI/CC 427 r.1 EN , „Wpływ płatności bezpośrednich na dochody polskich gospodarstw rolnych”

15 Płatności bezpośrednie (2)
Wsparcie bezpośrednie generuje w Polsce prawie 50% dochodów rolniczych W porównaniu z krajami UE-15 i kilkoma innymi krajami, które weszły do UE w 2004 r. (np. Węgry), jest to relatywnie mniej Wsparcie unijne w takich krajach wynosi w niektórych latach nawet 100% uzyskiwanych dochodów- bez tej pomocy gospodarstwa przestałyby istnieć albo musiałyby przejść gruntowne zmiany

16 Przyczyny wzrostu znaczenia płatności bezpośrednich
Łatwość wprowadzenia i utrzymania, niskie koszty Dążenie do uproszczenia WPR (jednolite płatności: na gospodarstwo, obszarowe) Silne lobby rolnicze, zainteresowane wspieraniem dochodów rolniczych „gra” ze Światową Organizacją Handlową, wykazująca, że płatności bezpośrednie nie wypaczają warunków handlu międzynarodowego Instrumenty wspierania obszarów wiejskich są bardziej skomplikowane

17 Podsumowanie Spółdzielnie i spółki rolne, koalicje dystrybucyjne (zainteresowane transferem środków pieniężnych do rolnictwa) są zorganizowaną i skuteczną grupą interesów Publiczne wsparcie dla rolnictwa- „gra warta świeczki”- duże znaczenie dla kształtowania sytuacji dochodowej gospodarstw Reformy WPR są koniecznością, a ich skuteczność będzie zależeć od rozpoznania interesów poszczególnych krajów członkowskich

18 KONIEC

19 Dodatek:

20 Płatności bezpośrednie
Stosunkowo niewielka część środków publicznych przeznaczonych na wspieranie rolnictwa ostatecznie trafia do kieszeni rolnika. Odsetek ten, w zależności od formy wsparcia i kraju, wynosi od 10% do 50%. Negatywny wpływ Napływ dodatkowych środków do rolnictwa Wzrost popytu na środki produkcji Wzrost cen tych środków, przepływ środków do „nie-adresatów” Dość dobrze znanym faktem jest to, iż stosunkowo niewielka część środków publicznych przeznaczonych na wspieranie rolnictwa ostatecznie trafia do kieszeni rolnika. Odsetek ten, w zależności od formy wsparcia i kraju, wynosi od 10% do 50%. Napływ dodatkowych środków finansowych do rolnictwa i wywołany tym wzrost popytu na środki produkcji (a także na inne produkty) wywołuje wzrost cen tych środków i przepływ wsparcia publicznego do podmiotów, które nie były jego adresatem. To zjawisko widoczne też było w Polsce po przystąpieniu naszego kraju do UE i uruchomieniu płatności bezpośrednich dla rolników. Od 2004 roku szybko rosną ceny ziemi rolnej (15-30%) rocznie, a średni czynsz dzierżawny w Agencji Nieruchomości Rolnych wzrósł w latach o 60% (Analiza 2007, s. 303). Stosunkowo szybko rosną też ceny środków produkcji dla rolnictwa.

21 Wydatki … cd Odmienna sytuacja krajów UE-15 i przyjętych w 2004 i2007 r. Stanowisko społeczeństwa: w krajach takich jak: Holandia, Belgia, Wielka Brytania, Irlandia, Luksemburg, Francja, Dania dochody farmerów są wyższe od średnich dochodów w gospodarce – przyczyna niechęci wobec WPR „Stare” kraje były wspierane nieprzerwanie przez 40 lat istnienia wpr, co umożliwiło im modernizację techniczną i restrukturyzację, czyniąc ten sektor gospodarki lepiej przygotowanym do stawiania czoła konkurencji globalnej niż w krajach „nowych”. Znajduje to także odbicie w stosunku poszczególnych krajów do reformy wpr, polegającej na zmniejszeniu wydatków na rolnictwo i otwierania go na konkurencje globalną. (np. UK HOLANDIA NIEMCY FRANCJA)