JĄKANIE U DZIECI prawidłowa diagnoza.

Prezentacja na temat: "JĄKANIE U DZIECI prawidłowa diagnoza."— Zapis prezentacji:

1 JĄKANIE U DZIECI prawidłowa diagnoza

2 Czym jest jąkanie? Jąkanie jest komunikatywnym zaburzeniem płynności mówienia o podłożu wieloczynnikowym, któremu towarzyszą zakłócenia fizjologiczne, psychologiczne, językowe i socjologiczne, a przejawia się skurczami mięśni oddechowych, fonacyjnych i artykulacyjnych, wywołujących kloniczne i toniczne blokowanie jednostek mowy oraz dysfunkcjami objawów pozajęzykowych pod postacią m.in. stanów logofobicznych i współruchów mięśniowych. (Chęciek, 2007) WAŻNE! • W początkowej fazie jąkania nie ma dysproporcji między liczbą chłopców, a liczbą dziewczynek. • Wśród dzieci rozpoczynających naukę w szkole, na 3 jąkających się chłopców przypada 1 dziewczynka. • W 10 r. ż. stosunek ten wynosi 5/6:1. • Jąka się ok. 1% populacji ogólnej. • 5% populacji na jakimś etapie życia, miało problem z płynnym mówieniem.

3 Objawy jąkania Objawem najczęściej kojarzonym z jąkaniem jest niepłynność mówienia. Oczywiście występuje ona również w innych zaburzeniach mowy, a nawet u przeciętnego mówcy w każdym wieku. Jednak bez wątpienia jest zjawiskiem występującym właśnie w jąkaniu i często przybiera charakter patologiczny. Do podstawowych objawów niepłynności mówienia należą: powtarzanie głosek, sylab, wyrazów, części zdań, przeciąganie głosek (mmmmmmmama), blokowanie (m … ama), embolofrazje (eee, yyy), rewizje (mama poszedł … poszła do sklepu), pauzy, tachylalia, bradylalia, dysrytmia. Objawy te mogą występować oddzielnie, z momentami płynnie wypowiadanych głosek, bądź w formie kilku objawów występujących obok siebie.

4 Reakcje towarzyszące patologicznej niepłynności mówienia
W układzie oddechowym: dominację segmentu piersiowego, tzw. oddychanie szczytowe, oddychanie asymetryczne (brak współpracy między lewą a prawą stroną przepony), zwiększoną liczba oddechów w jednostce czasu, skrócenie fazy wydechowej, niewłaściwe gospodarowanie powietrzem wychodzącym z płuc (całe powietrze zostaje zużyte na sam akt rozpoczęcia wypowiedzi), brak koordynacji pomiędzy ruchami oddechowymi, a ruchami klatki piersiowej i brzucha. W układzie fonacyjnym: silne zaciskanie się wiązadeł głosowych, przez co głos może być party i wysiłkowy, zaciskanie się strun rzekomych, gwałtowne ruchy krtani (ku przodowi i ku górze), utrudnione wydobycie głosu, wydłużenie czasu trwania tonu podstawowego. W układzie artykulacyjnym: klonus (krótki, powtarzający się skurcz mięśni języka, warg, podniebienia miękkiego), tonus (wzmożony, przedłużający się skurcz języka, warg, podniebienia miękkiego), tremor (wzmożone drgania języka, warg, podniebienia miękkiego, podbródka).

5 Wymienionym wcześniej reakcjom fizjologicznym mogą towarzyszyć współruchy zlokalizowane w różnych częściach ciała, np.: głowa – wysuwanie, odwracanie; twarz – podnoszenie brwi, marszczenie czoła i brwi, drganie policzków, nozdrzy, kącika warg, łuku brwiowego, zaciskanie warg, przymykanie oczu, wysuwanie bądź drganie języka, drganie podbródka lub żuchwy; szyja – napinanie mięśni szyi, drżenie lub załamanie głosu; tors – zbędne ruchy torsu; ramiona – zaciskanie rąk, potrząsanie ramionami, przebieranie palcami; nogi – kołysanie się, tupanie; Do współruchów często dołączają się reakcje wegetatywne, takie jak: pocenie się, zaburzenia trawienia, blednięcie lub czerwienienie, uderzenia gorąca, uczucie suchości w gardle, oziębienie dłoni czy przyspieszone bicie serca.

6 Wieloczynnikowa koncepcja jąkania
Czynniki fizjologiczne i lingwistyczne GENETYKA • dziedziczność chwiejności ukł. nerwowego NEUROLOGIA • różnice funkcjonalne i strukturalne mózgu dorosłych osób jąkających się MOTORYKA MOWY • zredukowane sprawności w zakresie motoryki aparatu artykulacyjnego • dłuższy czas reakcji w zadaniach werbalnych i manualnych • trudności w stabilizowaniu i kontrolowaniu ruchów krtani PŁEĆ • bardziej prawdopodobne jest to, że problemy w mowie i języku pojawią się u chłopców niż dziewczynek SPRAWNOŚĆ JĘZYKOWA • opóźnienie rozwoju mowy • ponadprzeciętne zdolności językowe • dysproporcje w rozwoju funkcji językowych Czynniki środowiskowe i psychologiczne ŚRODOWISKO KOMUNIKACYJNE • jąkanie u dziecka może spowodować zmianę stylu interakcji u rodziców (w wyniku niepokoju rodziców jąkaniem dziecka) NIEPOKÓJ RODZICÓW • obawy w interakcji z dzieckiem z niepłynnością mówienia • obwinianie się za jąkanie dziecka • mniej spójne funkcjonowanie w rolach rodzicielskich • wpływ reakcji otoczenia na świadomość problemu i stosunek do własnej mowy TEMPERAMENT Dzieci jąkające się są: • bardziej aktywne i mniej zdolne do utrzymania oraz przenoszenia uwagi • bardziej czujne, trudniej jest rozproszyć ich uwagę • bardziej impulsywne • mniej elastyczne, trudniej przystosowują się do zmian, różnic i nowych sytuacji • mniej zdolne do panowania nad emocjami • bardziej niespokojne, introwertyczne, wrażliwe, wycofane, nieśmiałe, niepewne, lękliwe, mniej chętne do podejmowania ryzyka ŚWIADOMOŚĆ PROBLEMU U DZIECKA • małe dziecko jąkające się może uświadamiać sobie swój problem

7 Czynniki determinujące powstanie jąkania
CZYNNIKI PREDYSPONUJĄCE predyspozycje dziedziczne, czyli występowanie jąkania w rodzinie; predyspozycje wrodzone uwarunkowane istnieniem ewentualnych zaburzeń w okresie życia prenatalnego; poród, w którego niewłaściwym przebiegu można dopatrywać się przyczyn zmian ośrodkowego układu nerwowego dziecka; nieprawidłowości rozwoju w okresie niemowlęcym; nietypowo przebiegająca lateralizacja; opóźniony rozwój mowy.

8 CZYNNIKI WYZWALAJĄCE Czynnikiem wyzwalającym jest reakcja na przeżyty bądź przeżywany stres psychologiczny, który może być spowodowany: silnym przestraszeniem, urodzeniem się młodszego rodzeństwa, rozłąką z opiekunami, zmianą sytuacji społecznej, np. pójściem do przedszkola, silnym przeżyciem pozytywnym, np. powrotem, po długiej nieobecności, jednego z opiekunów.

9 CZYNNIKI WZMACNIAJĄCE
odzyskanie uwagi rodziców utraconej w momencie pojawienia się młodszego rodzeństwa rywalizowanie ze starszym rodzeństwem o względy rodziców naśladowanie jąkania opiekuna zdobywając w ten sposób jego akceptację, która stanowi silne wzmocnienie karanie rodziców własnym jąkaniem; uciekanie w jąkanie przed trudnymi sytuacjami społecznymi podtrzymywanie przy użyciu jąkania, nieadekwatnej i zbyt wysokiej samooceny

10 Czym jest Rozwojowa Niepłynność Mówienia?
Rozwojowa niepłynność mówienia (RNM) to zaburzenie swobodnego przechodzenia od jednego elementu wypowiedzi do drugiego oraz zakłócenie jej tempa i rytmu w następstwie desynchronizacji procesu formowania trzech poziomów wypowiedzi: treści, formy językowej i substancji fonicznej, występujących w okresie intensywnego rozwoju językowego dziecka.

11 Rozwojowa niepłynność mówienia Kryterium różnicowania
Jąkanie wczesnodziecięce Zjawisko rozwojowe RODZAJ NIEPŁYNNOŚCI Zjawisko patologiczne Rzadko występujące lub niezauważalne objawy niepłynności mówienia: - mniej niż 10 niepłynnie wypowiedzianych wyrazów na 100, - mniej niż 10 niepłynnie wypowiedzianych sylab na 100, - niepłynność trwająca krócej niż 2sek. - mniej niż 5% niepłynnie wypowiedzianych wyrazów w większości sytuacji, przez co najmniej pół roku. ILOŚCIOWE Często występujące wyraźne objawy niepłynności mówienia: - więcej niż 10 niepłynnie wypowiedzianych wyrazów na 100, - więcej niż 10 niepłynnie wypowiedzianych sylab na 100, - niepłynność trwająca dłużej niż 2sek. - więcej niż 5% niepłynnie wypowiedzianych wyrazów w większości sytuacji, przez co najmniej pół roku. - niepłynność semantyczna i syntaktyczna; - występują objawy niespastyczne (powtarzanie sylab, embolofrazje, rewizje); - niepłynność pojawia na początku wypowiedzi lub na przejściu z jednego jej członu do drugiego; JAKOŚCIOWE - niepłynność semantyczna, syntaktyczna i fizjologiczna (brak koordynacji działania aparatu oddechowego, fonacyjnego i artykulacyjnego); - występują objawy niespastyczne i spastyczne; - niepłynność może występować w każdym miejscu wypowiedzi;

12 Rozwojowa niepłynność mówienia Kryterium różnicowania
Jąkanie wczesnodziecięce Mogą występować, ale nie muszą: - rewizje, - powtarzanie wyrazów lub fraz, - embolofrazje. Wyrazy wymawiane niepłynnie to najczęściej spójniki i przyimki. LINGWISTYCZNE Występują: - powtarzanie części wyrazów przeciąganie głosek, - dysrytmie fonacyjne (nierytmiczne wymawianie głosek), - napięte pauzy (bloki), - przerzutki (odejście od tematu wypowiedzi), - embolofrazje, - wyrazy wymawiane niepłynnie to np. rzeczowniki i czasowniki. Nie występuje świadomość zaburzenia mowy i nie ujawnia się lęk przed mówieniem. PSYCHOLOGICZNE Częsta świadomość zaburzenia, a logofobia rozwija się stopniowo. Uświadamianie sobie przez dziecko jąkania pociąga za sobą strach, skurcze mięśni i pogłębienie jąkania, frustrację, agresję, poczucie winy, stopniowe ograniczenie interakcji werbalnych, izolację, zmniejszenie aktywności, sprzeczne emocje oraz stan zagrożenia.

13 Rozwojowa niepłynność mówienia Kryterium różnicowania
Jąkanie wczesnodziecięce W mniej więcej 4 r.ż. następuje poprawa w zakresie płynności mówienia, a około 5 r.ż. objawy niepłynności zmniejszają się, aż do wygaszenia w wieku przedszkolnym. Występują tzw. momenty krytyczne, do których należą okresy przejściowe w rozwoju języka (ok. 2 i 3 r.ż.). ROZWOJOWE Około 5 r.ż. występujące objawy nasilają się. Jąkanie nadal rozwija się w okresie wczesnoszkolnym. Postępowanie profilaktyczne TERAPEUTYCZNE Terapia Nie występuje PREDYSPOZYCJA DZIEDZICZNA Czasami występuje

14 Badanie przesiewowe pod kątem niepłynności mówienia
Cele: • ustalenie czynników wpływających na wystąpienie objawów • określenie prawdopodobieństwa ich utrzymania się • podjęcie decyzji o interwencji logopedycznej • podjęcie decyzji o dalszym postępowaniu (porada i monitoring bądź pełne badanie logopedyczne)

15 Pomocne są w tym następujące pytania: • Czy ktoś w rodzinie jąkał się?
Założenia: Informacje uzyskane podczas badania przesiewowego określają podatność dziecka na uporczywe jąkanie. Pomocne są w tym następujące pytania: • Czy ktoś w rodzinie jąkał się? • Jeżeli tak, to czy jąkał się do momentu osiągnięcia pełnoletniości? • Czy dziecko jąka się dłużej niż rok? • Czy rodzice są zaniepokojeni mową dziecka? • Czy objawy jąkania są niezmienne bądź nasilają się? • Czy dziecko ma (lub miało) inne problemy w zakresie opanowywania mowy i języka? • Czy mowa dziecka jest rozwinięta ponad normę wiekową? • Czy dziecko jest świadome swojej niepłynnej mowy? Wnioski: Jeżeli na którekolwiek pytanie padła odpowiedź „TAK”, to istnieje prawdopodobieństwo, że dziecko może być podatne na utrzymywanie się jąkania. W takim wypadku sugeruje się zebranie bardziej szczegółowych informacji i wykonanie pełnego badania logopedycznego.

16

17

18 Informacje i rady dla rodziców:
Co dalej? Gdy objawy świadczą o RNM: Informacje i rady dla rodziców: mowa spowolniona, stosowanie pauz w mówieniu, nie „bombardowanie” pytaniami, mówienie po kolei, skoncentrowanie się na byciu z dzieckiem

19 Gdy objawy świadczą o jąkaniu wczesnodziecęcym
Nadrzędnymi celami procesu diagnozowania osoby jąkającej się jest określenie niepłynności mówienia i reakcji jej towarzyszących. Aby je osiągnąć należy opisać objawy, ustalić ewentualne przyczyny oraz mechanizm zaburzenia mowy występujący u pacjenta. Proces ten złożony jest z trzech faz: obserwacji, wywiadu oraz badania testowego bądź eksperymentalnego. WYWIAD: dane osobowe dane dotyczące jąkania (badanie przesiewowe) rozwój i zdrowie dziecka jedzenie i sen osobowość relacje dziecka z innymi relacje panujące w rodzinie przedszkole lub szkoła radzenie sobie z zachowaniem dziecka

20 Ilościowa i jakościowa analiza objawów niepłynności mówienia.
Ocena jąkania Identyfikacja objawów jąkania (powtórzenia, bloki, przeciągnięcia, poprawki, embolofrazje, wtrącenia) Procentowe określenie niepłynności mówienia (w trzech formach wypowiedzi: dialog, czytanie/nazywanie obrazków, opowiadanie historyjki obrazkowej) ilość niepłynnie wypowiedzianych sylab x 100% = % niepłynności mówienia ogólna liczba sylab Ilościowa i jakościowa analiza objawów niepłynności mówienia. Opisanie objawów towarzyszących jąkaniu (oddychanie, tiki i współruchy, świadomość zaburzenia, unikanie wypowiedzi, tempo mowy).

21 Narzędzia do diagnozy jąkania
Kwestionariusz Cooperów do Oceny Jąkania (M. Chęciek) Praktyczna interwencja w jąkaniu wczesnodziecęcym (A. Nicholas, E. Kelman, w Polsce pod red. naukową K. Węsierskiej) Kwestionariusz Mówienia i Logofobii (diagnoza i terapia jąkania) (Z. Tarkowski) Próba sylabowa do oceny jąkania (Z. M. Kurkowski)

22 Dziękuję za uwagę