Życie aktu normatywnego

Prezentacja na temat: "Życie aktu normatywnego"— Zapis prezentacji:

1 Życie aktu normatywnego
wykład 7, dr Maciej Dybowski

2 Obowiązywanie Ludzkie prawo trwa w czasie i znajduje zastosowanie w przestrzeni Obowiązywanie zawsze jest zrelatywizowane czasowo: zaczyna się od wprowadzenia normy do systemu na podstawie reguł dotyczącyh faktów prawotwórzych w danym systemie i kończy się, gdy norma traci moc obowiązującą Zwykle początek obowiązywania to ostatnia czynność konwencjonalna stanowienia (ogłoszenie)

3 Wejście w życie wejście w życie wyznacza moment, od którego akt normatywny ma być realizowany możliwości dzień ogłoszenia (ustanowienia) aktu normatywnego uciążliwe zaskakujące nieracjonalne specjalne uzasadnienie dzień późniejszy tzn. po upływie vacatio legis: okres od ogłoszenia lub ustanowienia norm do ich wejścia w życie

4 Wejście w życie. Problem retroaktywności
Czy norma może wejść w życie przed dniem ustanowienia? absurd: normowanie jest zawsze na przyszłość ale: możliwe jest wiązanie w przyszłości konsekwencji prawnych ze zdarzeniami, które miały miejsce zanim norma weszła w życie (retroaktywność) lex retro non agit Przykład przepisu retroaktywnego – art. 4 § 1 kk: Jeżeli w czasie orzekania obowiązuje ustawa inna niż w czasie popełnienia przestępstwa, stosuje się ustawę nową, jednakże należy stosować ustawę obowiązującą poprzednio, jeżeli jest względniejsza dla sprawcy.

5 Vacatio legis w RP USTAWA z dnia 20 lipca 2000 r. o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych. Art. 4. 1. Akty normatywne, zawierające przepisy powszechnie obowiązujące, ogłaszane w dziennikach urzędowych wchodzą w życie po upływie czternastu dni od dnia ich ogłoszenia, chyba że dany akt normatywny określi termin dłuższy. 2. W uzasadnionych przypadkach akty normatywne, z zastrzeżeniem ust. 3, mogą wchodzić w życie w terminie krótszym niż czternaście dni, a jeżeli ważny interes państwa wymaga natychmiastowego wejścia w życie aktu normatywnego i zasady demokratycznego państwa prawnego nie stoją temu na przeszkodzie, dniem wejścia w życie może być dzień ogłoszenia tego aktu w dzienniku urzędowym. 3. Przepisy porządkowe wchodzą w życie po upływie trzech dni od dnia ich ogłoszenia. W uzasadnionych przypadkach przepisy porządkowe mogą wchodzić w życie w terminie krótszym niż trzy dni, a jeżeli zwłoka w wejściu w życie przepisów porządkowych mogłaby spowodować nieodwracalne szkody lub poważne zagrożenia życia, zdrowia lub mienia, można zarządzić wejście w życie takich przepisów z dniem ich ogłoszenia.

6 Przykłady Art. 1 ustawy - przep. wprow. k.k. Kodeks karny wchodzi w życie z dniem 1 stycznia 1998 r. Art. 93 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym. Ustawa wchodzi w życie z dniem 17 października 1997 r., z wyjątkiem przepisów art. 5 ust. 1 oraz art. 88 ust. 2 i 3, które wchodzą w życie po upływie 7 dni od dnia ogłoszenia. Art..11 ustawy konstytucyjnej z dnia 23 kwietnia 1992 r. o trybie przygotowania i uchwalenia Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. Nr 67, poz. 336) Ust. 1. Przyjęcie w referendum Konstytucji następuje wówczas, gdy opowiedziała się za nią większość biorących udział w głosowaniu. Ust. 2. Prezydent podpisuje przyjętą w referendum Konstytucję i zarządza jej niezwłoczne ogłoszenie w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej. Art. 243 Konstytucji RP Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej wchodzi w życie po upływie 3 miesięcy od jej ogłoszenia. Art. 6 ustawy z dnia 26 lipca 2002 r. o zmianie ustawy Kodeks pracy oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 135, poz. 1146). Przepisu art. 25¹ Kodeksu pracy nie stosuje się do dnia przystąpienia Rzeczypospolitej Polskiej do Unii Europejskiej.

7 Ogłoszenie aktu normatywnego
urzędowe podanie treści aktu normatywnego do publicznej wiadomości - czynność konwencjonalna dokonana przez podmiot upoważniony i w formie prawem przewidzianej to więcej niż publikacja w zasadzie warunek obowiązywania forma ogłoszenia: przede wszystkim dzienniki urzędowe oraz w formie obwieszczenia i zwyczajowo przyjętej skutek: tekst autentyczny - przesądzający w razie wątpliwości

8 Ogłaszanie aktów normatywnych w RP
1. Art. 88 Konstytucji RP Warunkiem wejścia w życie ustaw, rozporządzeń oraz aktów prawa miejscowego jest ich ogłoszenie. Zasady i tryb ogłaszania aktów normatywnych określa ustawa. Umowy międzynarodowe ratyfikowane za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie są ogłaszane w trybie wymaganym dla ustaw. Zasady ogłaszania innych umów międzynarodowych określa ustawa. 2. Ogłaszanie aktów normatywnych – fragmenty ustawy z dnia 20 lipca 2000 r. o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych. Art. 1. 1. Ustawa określa zasady i tryb ogłaszania aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych oraz zasady i tryb wydawania dzienników urzędowych. 2. Zasady i tryb ogłaszania umów międzynarodowych, a także układów zbiorowych pracy określają odrębne ustawy. Art. 2. 1. Ogłoszenie aktu normatywnego w dzienniku urzędowym jest obowiązkowe. 2. Odrębna ustawa może wyłączyć obowiązek ogłoszenia aktu normatywnego niezawierającego przepisów powszechnie obowiązujących. Art. 2a. 1.   Akty normatywne i inne akty prawne podlegające ogłoszeniu ogłasza się w formie dokumentu elektronicznego w rozumieniu ustawy z dnia 17 lutego 2005 r. o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne (Dz. U. Nr 64, poz. 565, z późn. zm.2)), chyba że ustawa stanowi inaczej. 2.   Dzienniki urzędowe wydaje się w postaci elektronicznej, chyba że ustawa stanowi inaczej.3.   Dla każdego dziennika urzędowego wydawanego w postaci elektronicznej organ wydający prowadzi odrębną stronę internetową (od 1 stycznia 2012) Art. 3. Akty normatywne ogłasza się niezwłocznie.

9 Dziennik Ustaw RP W Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej, zwanym dalej "Dziennikiem Ustaw", ogłasza się m.in: 1) Konstytucję, 2) ustawy, 3) rozporządzenia z mocą ustawy wydane przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, 4) rozporządzenia wydane przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, Radę Ministrów, Prezesa Rady Ministrów, ministrów kierujących działami administracji rządowej, przewodniczących określonych w ustawach komitetów, będących członkami Rady Ministrów, oraz Krajową Radę Radiofonii i Telewizji, 5) teksty jednolite aktów określonych w pkt 1-4, 6) orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego dotyczące aktów normatywnych ogłoszonych w Dzienniku Ustaw, 7) uchwały Rady Ministrów uchylające rozporządzenie ministra. 2. W Dzienniku Ustaw ogłasza się również akty prawne dotyczące: 1) stanu wojny i zawarcia pokoju, 2) referendum zatwierdzającego zmianę Konstytucji i referendum ogólnokrajowego, 2a) (1) skrócenia kadencji Sejmu, 3) wyborów do Sejmu i Senatu, 4) wyborów Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, 5) powszechnej lub częściowej mobilizacji i użycia Sił Zbrojnych do obrony Rzeczypospolitej Polskiej, 6) stanu wojennego, 7) stanu wyjątkowego, 8) stanu klęski żywiołowej, 9) stwierdzenia ważności wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, wyborów do Sejmu i Senatu oraz ważności referendum zatwierdzającego zmianę Konstytucji i referendum ogólnokrajowego. 3. W Dzienniku Ustaw ogłasza się ponadto inne akty prawne, jeżeli odrębne ustawy tak stanowią.

10

11 Dziennik Urzędowy RP „Monitor Polski”
1. W Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski", zwanym dalej "Monitorem Polskim", ogłasza się: 1) zarządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej wydane na podstawie ustawy, 2) uchwały Rady Ministrów i zarządzenia Prezesa Rady Ministrów, wydane na podstawie ustawy, 3) teksty jednolite aktów określonych w pkt 1 i 2, 4) orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego dotyczące aktów normatywnych ogłoszonych w Monitorze Polskim lub aktów normatywnych, które nie były ogłoszone. 2. W Monitorze Polskim ogłasza się również: 1) uchwały Zgromadzenia Narodowego 2) uchwały Sejmu 3) uchwały Senatu 4) akty urzędowe Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej (głównie indywidualne) 5) postanowienia Trybunału Konstytucyjnego o stwierdzeniu przeszkody w sprawowaniu urzędu przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej oraz powierzeniu Marszałkowi Sejmu tymczasowego wykonywania obowiązków Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, 6) postanowienia Trybunału Konstytucyjnego w sprawach sporów kompetencyjnych pomiędzy centralnymi konstytucyjnymi organami państwa.

12 Inne Art. 11. 1. W Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski B", zwanym dalej "Monitor Polski B", ogłasza się: 1) sprawozdania finansowe określone w przepisach o rachunkowości, 2) ogłoszenia i obwieszczenia przedsiębiorców, jeżeli odrębne przepisy nie wymagają ich ogłoszenia w Monitorze Sądowym i Gospodarczym, 3) inne akty prawne, a także informacje, komunikaty, ogłoszenia i obwieszczenia organów, instytucji i osób, jeżeli odrębne ustawy tak stanowią. Art. 12. 1. W dziennikach urzędowych ministrów kierujących działami administracji rządowej oraz w dziennikach urzędowych urzędów centralnych ogłasza się: 1) akty normatywne organu wydającego dziennik urzędowy i nadzorowanych przez niego urzędów centralnych, 2) uchwały Rady Ministrów uchylające zarządzenia ministra wydającego dziennik urzędowy, 3) orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego w sprawach aktów normatywnych, o których mowa w pkt 1 i 2. Art. 13. W wojewódzkim dzienniku urzędowym ogłasza się: 1) akty prawa miejscowego stanowione przez wojewodę i organy administracji niezespolonej, 2) akty prawa miejscowego stanowione przez sejmik województwa, organ powiatu oraz organ gminy, w tym statuty województwa, powiatu i gminy, 3) statuty związków międzygminnych oraz statuty związków powiatów, 4) akty Prezesa Rady Ministrów uchylające akty prawa miejscowego stanowionego przez wojewodę i organy administracji niezespolonej, 5) wyroki sądu administracyjnego uwzględniające skargi na akty prawa miejscowego stanowionego przez: wojewodę i organy administracji niezespolonej, organ samorządu województwa, organ powiatu i organ gminy, 6) porozumienia w sprawie wykonywania zadań publicznych

13 Utrata mocy obowiązującej aktu normatywnego
Upływ czasu, na jaki akt został wydany Desuetudo Derogacja Orzeczenie o niekonstytucyjności Konsekwencje derogacji (akty wykonawcze)

14 Derogacja Uchylenie - czynność konwencjonalna - skutek: pozbawienie mocy obowiązującej odwrotność stanowienia - podmiot, forma abrogacja - uchylenie bez ustanowienia normy w miejsce uchylonej specyfika aktów wykonawczych

15 Przykłady Art. 3 ustawy - przep. wprow. k.k.
Z dniem wejścia w życie kodeksu karnego tracą moc przepisy dotyczące przedmiotów w tym kodeksie unormowanych, chyba że przepisy tej ustawy stanowią inaczej. Art. 207 ustawy o szkolnictwie wyższym Do czasu wydania przepisów wykonawczych przewidzianych w ustawie, nie dłużej jednak niż do 31 marca 1991 r., pozostają w mocy przepisy dotychczasowych aktów wykonawczych, jeżeli nie są sprzeczne z ustawą.

16 Orzeczenie o niekonstytucyjności
w Polsce Trybunał Konstytucyjny może uznać przepis (akt normatywny) za niezgodny z Konstytucją, ustawą lub umową międzynarodową - wówczas straci on moc obowiązującą Konstytucyjność aktu normatywnego może zakwestionować niemal każdy organ konstytucyjny państwa (inicjatywa powszechna). Inicjatywa szczególna pozwala na kwestionowanie tylko takich aktów normatywnych, których treść dotyczy zakresu działania wnioskodawcy (np. organy stanowiące jednostek samorządu terytorialnego, ogólnokrajowe organy związków zawodowych czy Krajowa Rada Sądownictwa). Kontrola normy prawnej może też być zainicjowana skargą konstytucyjną. Istnieje też możliwość formułowania tzw. pytań prawnych (jest to tzw. inicjatywa konkretna w odróżnieniu od inicjatywy abstrakcyjnej). Z wnioskiem o rozstrzygnięcie kwestii, czy dany przepis prawny jest zgodny z konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi lub ustawami, może zwrócić się każdy sąd, jeżeli zależy od tego rozstrzygnięcie konkretnej sprawy toczącej się przed tym sądem.

17 Trybunał Konstytucyjny
Ustawa o Trybunale Konstytucyjnym przewiduje w art. 42 trzy kryteria kontroli. Są to: 1. treściowa zgodność kontrolowanego aktu normatywnego (jego przepisów) z konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi i ustawami, 2. badanie dochowania trybu wymaganego przepisami prawa dla wydania kontrolowanego aktu normatywnego, 3. ustalenie, czy organ, który wydał akt normatywny, ma kompetencję do jego wydania (np. istnienie podstawy prawnej wydania aktu podustawowego).

18 Przykład W Y R O K z dnia 6 lipca 2011 r. Sygn. akt P 12/09*
W imieniu Rzeczypospolitej Polskiej Trybunał Konstytucyjny w składzie: Stanisław Biernat – przewodniczący Zbigniew Cieślak – sprawozdawca Maria Gintowt-Jankowicz Mirosław Granat Wojciech Hermeliński Adam Jamróz Marek Kotlinowski Teresa Liszcz Małgorzata Pyziak-Szafnicka Stanisław Rymar Piotr Tuleja Sławomira Wronkowska-Jaśkiewicz Andrzej Wróbel Marek Zubik, po rozpoznaniu, z udziałem Sejmu oraz Prokuratora Generalnego, na rozprawie w dniu 6 lipca 2011 r., pytania prawnego Sądu Okręgowego w Gdańsku: czy art. 135 § 2 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553, ze zm.) jest zgodny z art. 54 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji oraz art. 10 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, sporządzonej w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r. (Dz. U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284, ze zm.), o r z e k a: Art. 135 § 2 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553, ze zm.) jest zgodny z art. 54 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz art. 10 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, sporządzonej w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r., zmienionej następnie Protokołami nr 3, 5 i 8 oraz uzupełnionej Protokołem nr 2 (Dz. U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284, ze zm.).

19 Desuetudo norma traci moc obowiązującą przez desuetudo, gdy jest:
radykalnie nieefektywna jest silne przekonanie, że nie obowiązuje przeciwieństwo zwyczaju

20 Przykład „Celem zapobieżenia trwonieniu jaj Magistrat stoł. król. Miasta Krakowa na podstawie reskryptu c.k. Namiestnictwa z dnia 28 marca zakazuje farbowania jaj i wprowadzania ich do obrotu handlowego. Osoby, przekraczające ten zakaz, ulegną karom przewidzianym w rozporządzeniu cesarskim z dnia 20 kwietnia Dz. U. P. Nr 96." 21 marca 2008 roku Prezydent Krakowa uchylił w.w. przepis