Makroekonomia. Wprowadzenie do przedmiotu.

Prezentacja na temat: "Makroekonomia. Wprowadzenie do przedmiotu."— Zapis prezentacji:

1 Makroekonomia. Wprowadzenie do przedmiotu.

2 Czym jest makroekonomia?

3 Czym jest makroekonomia?
Definicja makroekonomii – nauka zajmująca się analizą funkcjonowania gospodarki jako całości.

4 Czym jest makroekonomia?
Dziedzina ekonomii posługująca się wielkościami agregatowymi (zbiorczymi, dotyczącymi całej gospodarki) do badania prawidłowości występujących w gospodarce jako całości.

5 Co będziemy omawiać? Podstawowe problemy makroekonomii.
Rachunek PKB i dochodu narodowego. Podstawowe wielkości makroekonomiczne.

6 Główne problemy makroekonomiczne
Stopa wzrostu gospodarczego.

7 Główne problemy makroekonomiczne
Stopa wzrostu gospodarczego. Zagadnienie inflacji.

8 Główne problemy makroekonomiczne
Stopa wzrostu gospodarczego. Zagadnienie inflacji. Rynek pracy i promocja zatrudnienia.

9 Główne problemy makroekonomiczne
Stopa wzrostu gospodarczego. Zagadnienie inflacji. Rynek pracy i promocja zatrudnienia. Cykle koniunkturalne.

10 Główne problemy makroekonomiczne
Stopa wzrostu gospodarczego. Zagadnienie inflacji. Rynek pracy i promocja zatrudnienia. Cykle koniunkturalne. Bilans płatniczy.

11 Główne problemy makroekonomiczne
Stopa wzrostu gospodarczego. Zagadnienie inflacji. Rynek pracy i promocja zatrudnienia. Cykle koniunkturalne. Bilans płatniczy. Bank centralny – NBP.

12 Stopa wzrostu gospodarczego
Stopa wzrostu gospodarczego - Przyrost dochodu narodowego w ciągu roku. Jeżeli rosną podatki, spada produkcja, obniża się konkurencyjność gospodarki, to zmniejszają się szanse przedsiębiorców na generowanie zysków!

13 Sposób mierzenia rozmiarów działalności gospodarczej
Oszacowanie ilości wytworzonych dóbr i usług w gospodarce w ciągu roku Zsumowanie dochodów w gospodarce Zsumowanie wydatków w gospodarce na zakup dóbr i usług

14 Produkt Krajowy Brutto PKB:
jest miarą wielkości produkcji wytworzonej przez czynniki wytwórcze zlokalizowane na terenie danego kraju, bez względu na to, kto jest właścicielem tych czynników produkcji. Definicja 1. jest sumą wydatków na zakup dóbr finalnych, zrealizowanych przez podmioty gospodarcze, zlokalizowane na terenie danego kraju.

15 Produkt Krajowy Brutto PKB:
jest miarą wielkości produkcji wytworzonej przez czynniki wytwórcze zlokalizowane na terenie danego kraju, bez względu na to, kto jest właścicielem tych czynników produkcji. Definicja 1. jest sumą wydatków na zakup dóbr finalnych, zrealizowanych przez podmioty gospodarcze, zlokalizowane na terenie danego kraju. Definicja 2. jest sumą wartości dodanej przedsiębiorstw w gospodarce.

16 Produkt Krajowy Brutto PKB:
jest miarą wielkości produkcji wytworzonej przez czynniki wytwórcze zlokalizowane na terenie danego kraju, bez względu na to, kto jest właścicielem tych czynników produkcji. Definicja 1. jest sumą wydatków na zakup dóbr finalnych, zrealizowanych przez podmioty gospodarcze, zlokalizowane na terenie danego kraju. Definicja 2. jest sumą wartości dodanej przedsiębiorstw w gospodarce. Definicja 3. jest sumą dochodów z czynników produkcji, osiąganych przez uczestników procesu produkcji.

17 Jakie czynniki mają wpływ na poziom PKB?
• krańcowa skłonność do konsumpcji (część każdej dodatkowej złotówki dochodu rozporządzalnego,którą gospodarstwa domowe chcą przeznaczyć na wzrost konsumpcji) •

18 Jakie czynniki mają wpływ na poziom PKB?
• krańcowa skłonność do konsumpcji (część każdej dodatkowej złotówki dochodu rozporządzalnego,którą gospodarstwa domowe chcą przeznaczyć na wzrost konsumpcji) • krańcowa skłonność do oszczędzania (część każdej dodatkowej złotówki dochodu rozporządzalnego, którą gospodarstwa domowe chcą przeznaczyć na wzrost oszczędności).

19 Jakie czynniki mają wpływ na poziom PKB?
• krańcowa skłonność do konsumpcji (część każdej dodatkowej złotówki dochodu rozporządzalnego,którą gospodarstwa domowe chcą przeznaczyć na wzrost konsumpcji) • krańcowa skłonność do oszczędzania (część każdej dodatkowej złotówki dochodu rozporządzalnego, którą gospodarstwa domowe chcą przeznaczyć na wzrost oszczędności). • udział konsumpcji i akumulacji w PKB,

20 Jakie czynniki mają wpływ na poziom PKB?
• krańcowa skłonność do konsumpcji (część każdej dodatkowej złotówki dochodu rozporządzalnego,którą gospodarstwa domowe chcą przeznaczyć na wzrost konsumpcji) • krańcowa skłonność do oszczędzania (część każdej dodatkowej złotówki dochodu rozporządzalnego, którą gospodarstwa domowe chcą przeznaczyć na wzrost oszczędności). • udział konsumpcji i akumulacji w PKB, • udział inwestycji w PKB,

21 Jakie czynniki mają wpływ na poziom PKB?
• krańcowa skłonność do konsumpcji (część każdej dodatkowej złotówki dochodu rozporządzalnego,którą gospodarstwa domowe chcą przeznaczyć na wzrost konsumpcji) • krańcowa skłonność do oszczędzania (część każdej dodatkowej złotówki dochodu rozporządzalnego, którą gospodarstwa domowe chcą przeznaczyć na wzrost oszczędności). • udział konsumpcji i akumulacji w PKB, • udział inwestycji w PKB, • wartość mnożnika inwestycyjnego.

22 Trzy sposoby liczenia PKB
Metoda wydatkowa PKB jest sumą wydatków na dobra finalne Dobra finalne to dobra nabyte przez ostatecznego użytkownika. Są to albo dobra konsumpcyjne zakupione przez gospodarstwa domowe, albo dobra kapitałowe (inwestycyjne) – np. maszyny – nabywane przez przedsiębiorstwa.

23 Metoda wydatkowa C – wydatki gospodarstw domowych na zakup
dóbr i usług konsumpcyjnych (nowych); I – wydatki przedsiębiorstw na zakup dóbr inwestycyjnych (nowych!) + przyrost zapasów wyrobów gotowych + wydatki na zakup nowych domów i mieszka przez gospodarstwa domowe G – wydatki rządu na zakup dóbr i usług (nowych!) XN – eksport netto (saldo handlu zagranicznego) Y = C + I + G + XN

24 POCHODNE MIERNIKI PKB PKB = C+I+G + XN (X-Z) PKN = PKB – amortyzacja PNB = PKB + Dw (wartość dochodów narodowych czynników wytwórczych funkcjonujących poza granicami kraju minus wartość dochodów zagranicznych czynników wytwórczych funkcjonujących w danym kraju) PNN = PNB – amortyzacja DN = PNN – Te (podatki pośrednie) Licząc agregaty w cenach czynników produkcji należy odjąć wartość Te

25 Zadanie 5 Na rachunku narodowym hipotetycznego kraju znajdują się następujące pozycje: PKB=390 mld Amortyzacja A=30 mld Dochód netto z tytułu własności za granicą D=15 mld Podatki pośrednie Te=35 mld Oblicz: a)PNB, b)PNN, c)DN Zadanie 6 W oparciu o poniższe dane oblicz: a) PNB, b) PNN, c) DN Dane:1)zakupy dóbr kapitałowych = 90; 2)podatki pośrednie = 13; 3)eksport = 30; 4)import =20; 5)wydatki konsumpcyjne = 250; 6)amortyzacja = 20; 7)rządowe zakupy dóbr i usług =130; 8)dochody netto z tytułu pracy lub własności za granicą =5

26 Trzy sposoby liczenia PKB
Metoda wartości dodanej PKB jest sumą wartości dodanej wytworzonej przez przedsiębiorstwa Wartość dodana jest to przyrost wartości dóbr w wyniku określonego procesu produkcji.

27 Sposób obliczenia wartości dodanej na przykładzie produkcji chleba:

28 ZADANIE 3 W gospodarce zamkniętej działają 4 przedsiębiorstwa wytwarzające: stal, maszyny, opony i samochody. Producent samochodów sprzedaje je końcowym nabywcom za zł. W procesie wytwarzania samochodów wykorzystuje opony, które kupuje za (500 zł), stal (3.000 zł) i maszyny(2.000zł). Producent maszyn nabywa stal za 1.000zł, a producent opon i producent stali są właścicielami czynników produkcji. Przy założeniu, że maszyny nie zużywają się wcale w rocznym procesie produkcji, oblicz całkowitą wielkość transakcji oraz wkład przemysłu samochodowego w tworzenie PKB, liczonego od strony wielkości dodanej, wydatków na dobra finalne oraz dochodów czynników wytwórczych.

29 ROZWIĄZANIE Stal Maszyna Opony Samochód P. stali P. maszyn P. opon
DOBRO SPRZEDAWCA NABYWCA WARTOŚĆ TRANSAKCJI WARTOŚĆ DODANA WYDATKI NA DOBRA FINALNE DOCHODY CZYNNIKÓW WYTWÓRCZYCH Stal Maszyna Opony Samochód P. stali P. maszyn P. opon P. samochodów P. Samochodów Klient 1.000 3.000 2.000 500 5.000 1.500 - SUMA 11.500 7.000

30 Trzy sposoby liczenia PKB
Metoda dochodowa PKB jest sumą dochodów czynników wytwórczych

31 Metoda dochodowa Dochody gospodarstw domowych z pracy (labor income) płace + inne dochody wypłacane z tytułu pracy – np. zasiłki, emerytury itp.).

32 Metoda dochodowa Dochody gospodarstw domowych z pracy (labor income) płace + inne dochody wypłacane z tytułu pracy – np. zasiłki, emerytury itp.). Dochody z kapitału (capital income) – np. zyski, czynsze, procenty – przedsiębiorstwa i gospodarstwa domowe.

33 Metoda dochodowa Dochody gospodarstw domowych z pracy (labor income) płace + inne dochody wypłacane z tytułu pracy – np. zasiłki, emerytury itp.). Dochody z kapitału (capital income) – np. zyski, czynsze, procenty – przedsiębiorstwa i gospodarstwa domowe. Pośrednie podatki – np. VAT, akcyza – państwo.

34 Metoda dochodowa Dochody gospodarstw domowych z pracy (labor income) płace + inne dochody wypłacane z tytułu pracy –np. zasiłki, emerytury itp.). Dochody z kapitału (capital income) – np. zyski, czynsze, procenty – przedsiębiorstwa i gospodarstwa domowe. Pośrednie podatki – np. VAT, akcyza – państwo. Dochody netto obcokrajowców – dochody uzyskiwane w związku z wytwarzaniem dóbr i usług na terenie danego kraju minus dochody uzyskiwane przez obywateli danego kraju za granicą.

35 Metoda dochodowa Dochody gospodarstw domowych z pracy (labor income) płace + inne dochody wypłacane z tytułu pracy –np. zasiłki, emerytury itp.). Dochody z kapitału (capital income) – np. zyski, czynsze, procenty – przedsiębiorstwa i gospodarstwa domowe. Pośrednie podatki – np. VAT, akcyza – państwo. Dochody netto obcokrajowców – dochody uzyskiwane w związku z wytwarzaniem dóbr i usług na terenie danego kraju minus dochody uzyskiwane przez obywateli danego kraju za granicą. Amortyzacja – wydatki na odtworzenie zużytego majątku trwałego.

36 PKB a PNB Produkt Narodowy Brutto Produkt Krajowy Brutto
(PNB, GNP) – wartość (PKB, GDP) –wartość całkowitej całkowitej produkcji produkcji finalnej finalnej wytworzonej wytworzonej przez przez czynniki produkcji podmioty gospodarcze będące własnością zlokalizowane na terenie obywateli danego kraju. danego kraju.

37 Środki przekazywane do Polski z tytułu pracy Polaków
za granicą (mln PLN):

38 Ceny rynkowe a ceny czynników produkcji
Wszystkie kategorie dochodu narodowego mogą być wyrażane w cenach rynkowych, bądź w cenach czynników wytwórczych. Ceny rynkowe zawierają w sobie podatki pośrednie i dotacje, natomiast ceny czynników wytwórczych to ta kwota, która trafia do producenta.

39 Ceny bieżące i ceny stałe w rachunku dochodu narodowego
PKB jest iloczynem wielkości wytworzonej produkcji i cen, po których ta wielkość produkcji została sprzedana. Ceny stałe to ceny wytworzonych dóbr w przyjętym za bazowy roku. Mnożąc wielkość produkcji w badanym roku przez ceny w roku bazowym otrzymujemy rzeczywistą zmianę wielkości produkcji co pozwala zniwelować zjawisko zmian cen.

40 Ceny bieżące i ceny stałe w rachunku dochodu narodowego
Realny PKB (PNB) – ceny stałe Nominalny PKB (PNB) – ceny bieżące

41 Deflator PKB wskaźnik wyrażający procentowy stosunek dochodu narodowego w ujęciu nominalnym do dochodu narodowego w ujęciu realnym: Deflator PKB = Nominalny PKB/Realny PKB Deflator jest wskaźnikiem inflacji, rozumianej jako procentowa zmiana cen wszystkich dóbr, wchodzących w skład PKB, pomiędzy rokiem bazowym, a bieżącym. Wskaźnik uwzględnia zmiany cen dóbr konsumpcyjnych i inwestycyjnych oraz stanowiących eksport netto.

42

43 Zalety i wady PKB i PNB jako mierników
nie uwzględnia: produkcji w szarej strefie; - gospodarka nielegalna - czarny rynek (czarna gospodarka) - obroty nierejestrowane... Przyczyny: - przeregulowanie gospodarki - czynniki kulturowe

44 Zalety i wady PKB i PNB jako mierników
nie uwzględnia: produkcji w szarej strefie; produkcji na własne potrzeby i wszelkiej aktywności pozarynkowej (gospodarki naturalnej, prac domowych, świadczeń sąsiedzkich)

45 Zalety i wady PKB i PNB jako mierników
nie uwzględnia: produkcji w szarej strefie; produkcji na własne potrzeby; struktury podziału dochodu pomiędzy poszczególne klasy społeczne;

46 Zalety i wady PKB i PNB jako mierników
nie uwzględnia: produkcji w szarej strefie; produkcji na własne potrzeby; struktury podziału dochodu pomiędzy poszczególne klasy społeczne; zmian jakościowych wartościowania poszczególnych kategorii dóbr (broń - żywność);

47 Zalety i wady PKB i PNB jako mierników
nie uwzględnia: produkcji w szarej strefie; produkcji na własne potrzeby; struktury podziału dochodu pomiędzy poszczególne klasy społeczne; zmian jakościowych wartościowania poszczególnych kategorii dóbr (broń - żywność); wartości czasu wolnego;

48 Zalety i wady PKB i PNB jako mierników
nie uwzględnia: produkcji w szarej strefie; produkcji na własne potrzeby; struktury podziału dochodu pomiędzy poszczególne klasy społeczne; zmian jakościowych wartościowania poszczególnych kategorii dóbr (broń - żywność); wartości czasu wolnego; uciążliwości wytwarzanych produktów (antydobra);

49 Zalety i wady PKB i PNB jako mierników
nie uwzględnia: produkcji w szarej strefie; produkcji na własne potrzeby; struktury podziału dochodu pomiędzy poszczególne klasy społeczne; zmian jakościowych wartościowania poszczególnych kategorii dóbr (broń - żywność); wartości czasu wolnego; uciążliwości wytwarzanych produktów (antydobra); wzrost PKB może wiązać się z zanieczyszczenia środowiska, hałas, uszkodzenie infrastruktury, korki drogowe.

50 Zalety i wady PKB i PNB jako mierników
nie uwzględnia: wiarygodne, terminowe i łatwo produkcji w szarej strefie; dostępne źródło informacji nt. produkcji na własne potrzeby; rozwoju gospodarki; struktury podziału dochodu pomiędzy poszczególne klasy społeczne; zmian jakościowych wartościowania poszczególnych kategorii dóbr (broń - żywność); wartości czasu wolnego; uciążliwości wytwarzanych produktów (antydobra); wzrost PKB może wiązać się z zanieczyszczenia środowiska, hałas, uszkodzenie infrastruktury, korki drogowe.

51 Zalety i wady PKB i PNB jako mierników
nie uwzględnia: wiarygodne, terminowe i łatwo produkcji w szarej strefie; dostępne źródło informacji nt. produkcji na własne potrzeby; rozwoju gospodarki; struktury podziału dochodu pomiędzy poszczególne klasy społeczne; najbardziej syntetyczny miernik, uwzględniający bardzo szeroki zakres aktywności ekonomicznej społeczeństwa. zmian jakościowych wartościowania poszczególnych kategorii dóbr (broń - żywność); wartości czasu wolnego; uciążliwości wytwarzanych produktów (antydobra); wzrost PKB może wiązać się z zanieczyszczenia środowiska, hałas, uszkodzenie infrastruktury, korki drogowe.

52 Zalety i wady PKB i PNB jako mierników
nie uwzględnia: wiarygodne, terminowe i łatwo produkcji w szarej strefie; dostępne źródło informacji nt. produkcji na własne potrzeby; rozwoju gospodarki; struktury podziału dochodu pomiędzy poszczególne klasy społeczne; najbardziej syntetyczny miernik, uwzględniający bardzo szeroki zakres aktywności ekonomicznej społeczeństwa. zmian jakościowych • PKB i PNB są powszechnie stosowane na świecie; wartościowania poszczególnych kategorii dóbr (broń - żywność); • policzalne; wartości czasu wolnego; uciążliwości wytwarzanych produktów (antydobra); wzrost PKB może wiązać się z zanieczyszczenia środowiska, hałas, uszkodzenie infrastruktury, korki drogowe.

53 Zalety i wady PKB i PNB jako mierników
nie uwzględnia: wiarygodne, terminowe i łatwo produkcji w szarej strefie; dostępne źródło informacji nt. produkcji na własne potrzeby; rozwoju gospodarki; struktury podziału dochodu pomiędzy poszczególne klasy społeczne; najbardziej syntetyczny miernik, uwzględniający bardzo szeroki zakres aktywności ekonomicznej społeczeństwa. zmian jakościowych • PKB i PNB są powszechnie stosowane na świecie; wartościowania poszczególnych kategorii dóbr (broń - żywność); • policzalne; wartości czasu wolnego; • łatwość porównywania uciążliwości wytwarzanych produktów (antydobra); i oszacowania. wzrost PKB może wiązać się z zanieczyszczenia środowiska, hałas, uszkodzenie infrastruktury, korki drogowe.

54 Problemy z porównaniem różnych krajów
• różnorodne metodologie liczenia efektów – obecnie najpowszechniej jako miernika używa się PKB, liczony jest on systemem rachunku narodowego, ale w poszczególnych krajach występują różnice metodologiczne chociażby w liczeniu amortyzacji, która obniża poziom efektów

55 Problemy z porównaniem różnych krajów
• różnorodne metodologie liczenia efektów – obecnie najpowszechniej jako miernika używa się PKB, liczony jest on systemem rachunku narodowego, ale w poszczególnych krajach występują różnice metodologiczne chociażby wliczeniu amortyzacji, która obniża poziom efektów • różny poziom cen – wytworzone przez gospodarki krajów produkty posiadają różne ceny w poszczególnych krajach, stąd konieczność ich przeliczania,

56 Problemy z porównaniem różnych krajów
• różnorodne metodologie liczenia efektów – obecnie najpowszechniej jako miernika używa się PKB, liczony jest on systemem rachunku narodowego, ale w poszczególnych krajach występują różnice metodologiczne chociażby wliczeniu amortyzacji, która obniża poziom efektów • różny poziom cen – wytworzone przez gospodarki krajów produkty posiadają różne ceny w poszczególnych krajach, stąd konieczność ich przeliczania, • różna struktura produkcji – poszczególne kraje różnią się pod względem asortymentu produkcji, stąd pewne dobra mogą występować w jakimś kraju, a w innym nie.

57 Problemy z porównaniem różnych krajów
• różnorodne metodologie liczenia efektów – obecnie najpowszechniej jako miernika używa się PKB, liczony jest on systemem rachunku narodowego, ale w poszczególnych krajach występują różnice metodologiczne chociażby wliczeniu amortyzacji, która obniża poziom efektów • różny poziom cen – wytworzone przez gospodarki krajów produkty posiadają różne ceny w poszczególnych krajach, stąd konieczność ich przeliczania, • różna struktura produkcji – poszczególne kraje różnią się pod względem asortymentu produkcji, stąd pewne dobra mogą występować w jakimś kraju, a w innym nie. • kursy przeliczeniowe – ceny dóbr, wysokość dochodów, wartość produkcji wymaga porównania, jest to kłopotliwe, z uwagi na wahania w kursach walut. W celu uniknięcia podanych trudności i porównania poszczególnych gospodarek stosuje się np. przeliczanie dochodów w danym kraju na ceny kraju drugiego, lub PKB na jednego mieszkańca. Taka procedura jest jednak bardzo pracochłonna i nie odzwierciedla w pełni rzeczywistości.

58 Poszczególne etapy w obiegu dochodów w gospodarce zamkniętej.
1) Przedsiębiorstwa dokonują wypłat za usługi czynników produkcji na rzecz gospodarstw domowych. 2) Dochody, które trafiają do gospodarstw uzupełniane są o płatności transferowe, zaś pomniejszane o podatki bezpośrednie pobierane przez państwo tworząc rozporządzalne dochody osobiste.

59 Poszczególne etapy w obiegu dochodów w gospodarce zamkniętej.
3) Gospodarstwo domowe przeznacza rozporządzalne dochody osobiste na oszczędności i konsumpcję . 4) Wydatki na konsumpcje zostają powiększone o wydatki państwa na dobra i usługi oraz o wydatki na inwestycje.

60 Poszczególne etapy w obiegu dochodów w gospodarce zamkniętej.
5) Wydatki na konsumpcje są przedstawiane jako PKB w cenach rynkowych, zaś po odliczeniu podatków pośrednich trafiają do przedsiębiorstw jako PKB w cenach czynników produkcji, które rozpoczynając kolejny obieg przekazywane są ponownie gospodarstwu domowemu.

61 Poszczególne etapy w obiegu dochodów w gospodarce zamkniętej.
6) Zdrowie sektora przedsiębiorstw wyraźnie zależy od wydatków sektora konsumpcyjnego. Bez przepływu płatności pieniężnych od konsumentów, producenci nie byli by wstanie zapłacić za zasoby, które kupują u konsumentów. Podobnie warunki życia konsumentów zależą od powodzenia firm w sektorze przedsiębiorstw. Jeśli sektor przedsiębiorstw nie jest w stanie sprzedać swoich dóbr i usług, producenci nie będą w stanie wypłacić pracownikom pensji. Jeżeli okrężny obieg dochodów zostanie przerwany, produkcja może ulec spowolnieniu, konsumpcja może się załamać a pracownicy mogą zostać pozbawieni pracy. Takie przerwy w okrężnym obiegu określane są mianem RECESJI.

62 Poszczególne etapy w obiegu dochodów w gospodarce zamkniętej.
7) Wycofywane z obiegu są pieniądze w postaci oszczędności gospodarstw domowych oraz podatków płaconych państwu. 8) Dopływami do obiegu są wydatki państwa na dobra i usługi, wydatki inwestycyjne i przedsiębiorstw oraz wypłaty transferowe.

63 Poszczególne etapy w obiegu dochodów w gospodarce zamkniętej.
9) Oszczędności gospodarstw domowych przetwarzane zostają przez takie instytucje jak banki , które umożliwiają udzielanie przedsiębiorstwom kredytów oraz wprowadzają je do obiegu w postaci funduszy na inwestycje.

64 Poszczególne etapy w obiegu dochodów w gospodarce zamkniętej.
10) Poziom zrównoważenia dochodu jest osiągany wtedy gdy całkowite planowane wypływy (planowane oszczędności i podatki) będą równe całkowitym planowanym dopływom (planowane inwestycje plus wydatki rządu).

65 Poszczególne etapy w obiegu dochodów w gospodarce zamkniętej.
11) Funkcjonowanie obiegu określa ścisłą zależność gdzie całkowite dopływy muszą równać się całkowitym odpływom. Jeśli taka równości nie zachodzi wtedy w oznaczonych sektorem prywatnym: gospodarstwie domowym i przedsiębiorstwie musi istnieć nadwyżka , podczas gdy w budżecie państwa występuje deficyt, i odwrotnie.