Rzecznik Praw Obywatelskich

Prezentacja na temat: "Rzecznik Praw Obywatelskich"— Zapis prezentacji:

1 Rzecznik Praw Obywatelskich
dr Ryszard Balicki

2 Sądy administracyjne – doświadczenia RFN
Współczesne rozwiązania zapewniające kontrole przestrzegania prawa a instytucja ombudsmana Sądy konstytucyjne Sądy administracyjne – doświadczenia RFN Popularność instytucji ombudsmana Dr Ryszard Balicki

3 Geneza instytucji Źródła w dawnych latach Szwecja – 1809 rok
(Egipt, rzymscy cenzorzy itp.) – tak L. Garlicki Szwecja – 1809 rok Instytucja ta powołana została przede wszystkim do kontrolowani należytego funkcjonowania administracji państwowej "Ombudsman" znaczy dosłownie "agent" i faktycznie - ombudsman był agentem parlamentu, któremu ma zdawać sprawę z tego, czy urzędnicy przestrzegają prawa uchwalanego przez posłów Dr Ryszard Balicki

4 Szwecja Konstytucja z 6 listopada 1809 r.
Urząd ombudsmana jako samodzielny organ państwowy, związany z parlamentem i niezależny od innych organów; czuwający nad poszanowaniem praw obywateli przez administrację i sądownictwo oraz powszechnie dostępny dla obywatela (Justitieombudsman) Dr Ryszard Balicki

5 Szwecja poprawka konstytucyjna z 19 maja 1915 r.
urząd Ombudsmana do Spraw Wojskowych (Militieombudsman) Status prawny i funkcje pełnione przez Militieombudsman były analogiczne do posiadanych przez Justitieombudsmana, z ograniczeniem przedmiotowym do kręgu spraw wojskowych. Dr Ryszard Balicki

6 Szwecja Głównym celem ustanowienia instytucji Militieombudsmana w systemie prawa było „(...) umożliwienie żołnierzom wszelkich rang składania skarg indywidualnych bez naruszania dyscypliny wojskowej” reforma z 1968 roku - połączeniu urzędów Dr Ryszard Balicki

7 Obecnie w Szwecji działają:
JO - ombudsman ds. prawnych (Justitieombudsmännen) BO - ds. spraw dzieci (Barnombudsmannen ) DO - ds. dyskryminacji etnicznej (Ombudsmannen mot etnisk diskriminering) HomO - ds. równouprawnienia homoseksualistów (Ombudsmannen mot diskriminering på grund av sexuell läggning) JÄMO - ds. równouprawnienia (Jämställdhetsombudsmannen) KO - ds. konsumenta (dyrektor Szwedzkiej Agencji Konsumentów). PO – ds. prasowych Dr Ryszard Balicki

8 Inne kraje 1919 – Finlandia (Ombudsman parlamentarny) 1952 – Norwegia
1953 – Dania 1956 – Niemcy - pełnomocnika Bundestagu od sprawa wojskowych (Wehrbeaufragte) Dr Ryszard Balicki

9 List of all Ombudsman Services in the United Kingdom
Estate Agents Ombudsman Financial Ombudsman Service Financial Services Ombudsman Scheme for the Isle of Man Health Service Ombudsman - England (Ombudsman) Housing Ombudsman Service (HOS) Independent Police Complaints Commission Legal Services Ombudsman Local Government Ombudsman - England Northern Ireland Ombudsman Northern Ireland Police Ombudsman Parliamentary Ombudsman (Ombudsman) Pensions Ombudsman Prisons and Probation Ombudsman Public Services Ombudsman for Wales Removals Industry Ombudsman Scheme Scottish Legal Services Ombudsman Scottish Public Services Ombudsman Telecommunications Ombudsman (OTELO) Dr Ryszard Balicki

10 Polska - dyskusje Lata 70-te – prof. J. Stembrowicz
11 kwietnia 1981 roku - rezolucja Komitetu Nauk Prawnych PAN w sprawie reformy organów wymiaru sprawiedliwości i gwarancji niezawisłości sądów Dr Ryszard Balicki

11 Polska - dyskusje Punkt 5: „niezależnie od ochrony jurysdykcyjnej należy rozważyć celowość powołania Rzecznika Praw Obywatelskich (ombudsmana) działającego w sposób niezależny pod egidą Sejmu. Pozwoliłoby to uwolnić Prokuraturę od nadzoru ogólnego nad przestrzeganie prawa, który to dozór był dotychczas mało efektywny”. Dr Ryszard Balicki

12 Polska - dyskusje pierwsze posiedzenie Tymczasowej Rady Krajowej PRON (17 grudnia 1982 roku) prof. J. Reykowski zaproponował powołanie instytucji "męża zaufania" będącego rzecznikiem obywateli broniących się przed biurokratycznymi nadużyciami ze strony administracji W latach funkcjonował zespół powołany przez Radę Krajową PRON, czerwiec 1985 roku - dokument zatytułowany: "Zarys koncepcji Strażnika Praw obywatelskich" Dr Ryszard Balicki

13 Ustawa o RPO 15 lipca 1987 r. ustawa o RPO
… ale bez umocowania w Konstytucji PRL rola pierwszej pani rzecznik – prof. Ewy Łętowskiej Dr Ryszard Balicki

14 Poczet Rzeczników Prof. dr hab. Ewa Łętowska (1987 - 1992)
Prof. dr hab. Tadeusz Zieliński ( ) Prof. dr hab. Adam Zieliński ( ) Prof. dr hab. Andrzej Zoll ( ) Dr Janusz Kochanowski ( ) Prof. dr hab. Irena Lipowicz

15 Kim jest RPO? Rzecznik Praw Obywatelskich jest konstytucyjnym, niezależnym od innych organów i niezawisłym w swojej działalności, organem ochrony prawnej, który działa na podstawie art Konstytucji oraz ustawy z dnia 15 lipca 1987 r. (t.j. Dz.U. z 2001 r. nr 14 poz. 147). Powoływany jest przez Sejm, za zgodą Senatu na okres - 5 lat. Dr Ryszard Balicki

16 Zadanie Podstawowym zadaniem Rzecznika jest stanie na straży wolności i praw człowieka i obywatela określonych w Konstytucji i innych przepisach prawa. Zadanie to realizuje przez badanie, czy na skutek działania lub zaniechania organów, organizacji albo instytucji zobowiązanych do przestrzegania i realizacji wolności człowieka i obywatela nie nastąpiło naruszenie prawa oraz zasad współżycia i sprawiedliwości społecznej i - w razie stwierdzenia takiego naruszenia - podejmowanie stosownych działań. Czym zajmuje się Rzecznik - mówi dr A. Bodnar Dr Ryszard Balicki

17 Kto może się zwracać do RPO?
Art. 80. Konstytucji RP Każdy ma prawo wystąpienia, na zasadach określonych w ustawie, do Rzecznika Praw Obywatelskich z wnioskiem o pomoc w ochronie swoich wolności lub praw naruszonych przez organy władzy publicznej Dr Ryszard Balicki

18 Każdy – czyli: o pomoc do Rzecznika może zwrócić się obywatel polski,
cudzoziemiec, który znajduje się pod władzą Rzeczypospolitej Polskiej, oraz osoba prawna, a nawet jednostka organizacyjna nie mająca tej osobowości, jeśli tylko w myśl przepisów może być podmiotem praw i obowiązków, a także organizacja obywateli i organ samorządu. Dr Ryszard Balicki

19 Inicjatywa Rzecznik może także działać z własnej inicjatywy, m.in. na skutek informacji zamieszczonej w środkach masowego przekazu oraz wniosku Rzecznika Praw Dziecka. Dr Ryszard Balicki

20 Wniosek Wniosek kierowany do Rzecznika Praw Obywatelskich jest
wolny od opłat, nie wymaga zachowania szczególnej formy, nie jest również ograniczony żadnymi terminami Może więc zostać wniesiony w formie faksu, telegramu czy też nawet poprzez pocztę elektroniczną Dr Ryszard Balicki

21 Wniosek winien wskazywać wnioskodawcę, określać osobę, której prawa i wolności zostały naruszone (jeżeli nie jest nią wnioskodawca) oraz określać przedmiot sprawy. Jeśli wniosek wniesiony został w interesie osoby trzeciej, a dotyczy osoby pełnoletniej, pozostającej na wolności i nie ubezwłasnowolnionej – Rzecznik, przed podjęciem czynności, zawsze winien ustalić, czy osoba zainteresowana życzy sobie podjęcia sprawy. Dr Ryszard Balicki

22 Do składanego wniosku warto dołączyć: wszelkie dokumenty pozostające w gestii wnioskodawcy (w postaci ich kopii lub odpisów), które mogą uwiarygodnić podnoszone zarzuty. Należy się podpisać - zasadą pracy Rzecznika jest, iż nie rozpatruje pism anonimowych Dr Ryszard Balicki

23 Po wpłynięciu wniosku RPO może:
Poprzestać na pouczeniu wnioskodawcy o przysługujących prawach, Odmówić zajęcia się sprawą, Zająć się sprawą Samodzielnie Zwrócić się do właściwych organów (w szczególności organów nadzoru, prokuratury, organów kontroli państwowej, zawodowej lub społecznej), albo też zwróci się do Sejmu o zleceniu NIK przeprowadzenia kontroli Dr Ryszard Balicki

24 Po zbadaniu sprawy Stwierdzenie braku naruszeń Dalsze kroki
wystąpienie do organu administracji publicznej, organizacji lub instytucji, która dopuściła się naruszenia praw i wolności człowieka i obywatela, RPO może również zwrócić się do jednostki nadrzędnej, Dr Ryszard Balicki

25 Po zbadaniu sprawy Rzecznik może również:
żądać wszczęcia postępowania w sprawach cywilnych oraz uczestniczyć w toczących się już postępowaniach, żądać wszczęcia przez uprawnionego oskarżyciela postępowania przygotowawczego w sprawach o przestępstwa ścigane z urzędu; zwrócić się o wszczęcie postępowania administracyjnego, jak również zaskarżyć decyzje do sądu administracyjnego oraz uczestniczyć w toczących się już postępowaniach administracyjnych; oraz wystąpić z wnioskiem o ukaranie w ramach postępowania w sprawach o wykroczenia, a także wystąpić o uchylenie prawomocnego rozstrzygnięcia w takich sprawach Dr Ryszard Balicki

26 Aleja Solidarności 77, 00-090 Warszawa
ADRES: Rzecznik Praw Obywatelskich, Aleja Solidarności 77, Warszawa Zespół Terenowy we Wrocławiu dla województw: dolnośląskiego, lubuskiego, opolskiego ul. Wierzbowa 5, Wrocław Dr Ryszard Balicki

27 Rzecznik Praw Dziecka

28 Geneza Urzędu Prace nad utworzeniem instytucji Rzecznika Praw Dziecka w Polsce zainicjowane zostały przez organizacje pozarządowe i środowiska działające na rzecz praw dzieci. W rezultacie w Konstytucji RP z 1997 r. wprowadzono przepis (art. 72 p. 4) dający podstawy prawne do powołania Rzecznika Praw Dziecka. W wyniku prac parlamentarnych 6 stycznia 2000 r. uchwalono ustawę o Rzeczniku Praw Dziecka (Dz. U. Nr 6, poz. 69). Dr Ryszard Balicki

29 Czym się zajmuje Rzecznik Praw Dziecka?
Rzecznik stoi na straży praw dziecka, a w szczególności: prawa do życia i ochrony zdrowia, prawa do wychowania w rodzinie, prawa do godziwych warunków socjalnych, prawa do nauki. Dr Ryszard Balicki

30 Rzecznik podejmuje działania na rzecz zapewnienia dziecku pełnego i harmonijnego rozwoju, z poszanowaniem jego godności i podmiotowości (art. 3 ustawy o Rzeczniku Praw Dziecka). Wypełnienie tych zadań wymaga ochrony dziecka przed wszelkimi przejawami przemocy, okrucieństwa, wyzysku, a także przed demoralizacją, zaniedbaniem i innymi formami niewłaściwego traktowania. Dr Ryszard Balicki

31 Rzecznik wykonując swoje uprawnienia, kieruje się zasadami zawartymi w:
Konstytucji RP, Konwencji o Prawach Dziecka, ustawie o Rzeczniku Praw Dziecka, w tym zwłaszcza: zasadą dobra dziecka - wszystkie działania podejmowane są w najlepiej pojętym interesie dziecka, zasadą równości - troską o ochronę praw każdego dziecka, zasadą poszanowania odpowiedzialności, praw i obowiązków rodziców. Dr Ryszard Balicki

32 Obowiązek RPD Obowiązkiem Rzecznika jest coroczne przedstawienie Sejmowi i Senatowi informacji o swoich działaniach oraz uwag o stanie przestrzegania praw dziecka w Polsce. Dr Ryszard Balicki

33 Europejski Rzecznik Praw Obywatelskich

34 Europejski Rzecznik Praw Obywatelskich
Rzecznik praw obywatelskich prowadzi dochodzenia i sporządza raporty na temat nieprawidłowego działania instytucji Unii Urząd europejskiego ombudsmana działa od 1995 roku. Dr Ryszard Balicki

35 Działanie europejskiego ombudsmana
Zwykle wszczyna dochodzenie na podstawie skargi choć może działać z własnej inicjatywy Skargi mogą dotyczyć wyłącznie nieprawidłowego lub bezprawnego działania instytucji Unii Europejskiej Ombudsman nie rozpatruje skarg na nieprawidłowe działanie krajowej administracji Dr Ryszard Balicki

36 Formalne wymogi dotyczące składania skargi do ombudsmana
Skargę może złożyć każda osoba fizyczna lub prawna zamieszkała lub mająca siedzibę na terenie UE Skargę można złożyć listownie, faksem lub drogą elektroniczną Skargę należy złożyć na specjalnym formularzu dostępnym na stronie internetowej rzecznika Dr Ryszard Balicki

37 Skargi do Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich dotyczą najczęściej:
opieszałości administracji braku przejrzystości działania odmowy dostępu do informacji Dr Ryszard Balicki

38 Działania podejmowane przez Rzecznika
analiza skargi wszczęcie dochodzenia analiza dokumentów dążenie do polubownego załatwienia sporu rekomendacja najlepszego rozwiązania problemu Sporządzenie raportu i przekazanie go Parlamentowi Europejskiemu Dr Ryszard Balicki

39 Rzecznik może również:
Doradzić skarżącemu działanie w celu skutecznego rozwiązania problemu Przekazać skargę innej instytucji W celu lepszej ochrony praw podmiotowych Rzecznik ściśle współpracuje z Komisją Petycji Parlamentu Europejskiego Dr Ryszard Balicki