Sektorowa Rada ds. Kompetencji – Opieka zdrowotna i Pomoc społeczna.

Prezentacja na temat: "Sektorowa Rada ds. Kompetencji – Opieka zdrowotna i Pomoc społeczna."— Zapis prezentacji:

1 Sektorowa Rada ds. Kompetencji – Opieka zdrowotna i Pomoc społeczna.
Narzędzia preorientacji zawodowej w zawodach społecznych dr Iwona Barszcz, dr Kamila Pawłowska Warszawa, r.

2 dr Kamila Pawłowska, doktor nauk humanistycznych, specjalność psychologia pracy i zarządzania, oraz lic. socjolog w zakresie pracy socjalnej, doradca zawodowy, trener. Wykładowca akademicki, ekspert, współpracuje na stałe z IBE (ekspert/trener ZSK, opisywanie kwalifikacji). Naukowe zainteresowania: aktywizacja zawodowa osób dorosłych, ze szczególnym uwzględnieniem zagadnień: postaw, elastycznego zachowania, dopasowania kompetencyjnego. dr Iwona Barszcz, doktor nauk humanistycznych, specjalność pedagogika pracy, oraz mgr socjologii, doradca zawodowy, trener, coach. Wykładowca akademicki, współpracuje z WSP im. J. Korczaka, ekspert z zakresu rynku pracy, doradztwa zawodowego i coachingu kariery, a także funduszy europejskich. Autorka wielu publikacji z tych obszarów. Naukowe zainteresowania: aktywizacja zawodowa młodzieży. Badanie luk kompetencyjnych młodzieży wchodzącej na rynek pracy, ekonomia społeczna.

3 zapotrzebowanie na usługi opiekuńcze i pielęgnacyjne – wyzwania dla sektora zdrowotnego, społecznego, edukacyjnego Starzenie się społeczeństwa. Brak osób przygotowanych do zatrudnienia w zawodach społecznych. Brak systemu preorientacji zawodowej uczniów, który analizowałby predyspozycje i kompetencje uczniów do podejmowania pracy w zawodach społecznych. Niewystarczająca oferty staży dla uczących się w systemie edukacji formalnej. WYZWANIE: przygotowanie odpowiednich kadr, posiadających kwalifikacje niezbędne do wykonywania pracy i spełniania (rosnących) oczekiwań klientów. W Polsce podobnie jak w pozostałych krajach Unii Europejskiej, zauważalna jest tendencja szybkiego starzenia się społeczeństwa wynikająca głównie ze wzrostu przeciętnego trwania życia oraz spadku dzietności. Według danych GUS za rok 2014, współczynnik starości (udział ludności w wieku 65 i więcej lat w ogólnej populacji) wynosi w UE 19%, a w Polsce 15%. Szybkie starzenie się społeczeństw powoduje, że wzrasta zapotrzebowanie na usługi opiekuńcze i pielęgnacyjne, a także usługi wsparcia w wykonywaniu codziennych czynności życiowych. Problem starzenia się dodatkowo pogłębia duża liczba osób niepełnosprawnych w wieku poprodukcyjnym, którzy stanowią blisko połowę populacji osób w wieku powyżej 75 roku życia oraz co trzecią osobę w wieku lata. Potencjalnym odbiorcą usług opiekuńczych jest przede wszystkim 1,5 min ludzi starszych, mieszkających w gospodarstwach jednoosobowych. Dwie trzecie osób najstarszych mieszkających w rodzinie jednopokoleniowej albo samotnie jest zagrożonych brakiem codziennego wsparcia ze strony rodziny . Tendencje te oznaczają poważne wyzwania dla sektora zdrowotnego i socjalnego, a biorąc pod uwagę rosnące wymagania w zakresie przygotowania personelu – także dla sektora edukacyjnego . Obecnie na rynku pracy brakuje osób przygotowanych do zatrudnienia w zawodach opiekuńczych. Głównymi powodami deficytu zatrudnienia w tych zawodach są przede wszystkim niskie płace i trudne warunki pracy. Dodatkowym problemem są: niski prestiż społeczny zawodów opiekuńczych i brak ścieżki awansu, co powoduje, że również rodzice osób młodych wybierających zawód nie są zainteresowani taką ścieżką kariery dla swoich dzieci. Zidentyfikowane potrzeby Zawody społeczne związane ze starzeniem się społeczeństwa stanowią perspektywę zatrudnieniową dla młodych osób, którzy jednak nie mają świadomości, że takie zawody jak opiekun, asystent osoby starszej czy pracownik socjalny będą w najbliższych latach bardzo potrzebne. Młodzież bardzo często stereotypowo postrzega te zawody jako mało perspektywiczne, tymczasem wiadomo, że w najbliższych latach będzie potrzeba zatrudnić w kraju tysiące opiekunów, asystentów i pracowników socjalnych.

4 Metodologia opracowania narzędzi preorientacji zawodowej
Poszukiwanie odpowiedzi na pytania: Jak badać kompetencje społeczne i predyspozycje zawodowe osób młodych w kontekście podejmowania stażu zawodowego w sektorze pomocy społecznej? Jak rozwijać kompetencje społeczne i predyspozycje osób młodych w trakcie realizowanych zadań zawodowych podczas stażu zawodowego? Jak wzmocnić postawy nastawione na realizację zadań zawodowych w sektorze usług społecznych, po realizacji stażu zawodowego lub przed rozpoczęciem pracy w danym sektorze? Jednym z podstawowych elementów modelu było przeprowadzenie diagnozy predyspozycji i zainteresowań uczniów oraz wskazanie im możliwej ścieżki wyboru dalszej edukacji i planowaniu rozwoju zawodowego w zawodach społecznych. Praktyka doradztwa zawodowego wskazuje, że bardzo pomocne w podejmowaniu takich decyzji są narzędzia badające indywidualne preferencje i zainteresowania, które dają możliwość osobie badanej lepsze poznanie siebie, swoich zainteresowań oraz pozwalają na większą świadomość w zakresie podejmowanych decyzji edukacyjnych i zawodowych.

5 Metodologia opracowania narzędzi preorientacji zawodowej
Do opracowania narzędzi wykorzystano: koncepcje teoretyczne odnoszące się do kompetencji społecznych oraz postaw: koncepcja A. Matczak (2005, 2009), trójskładnikowa koncepcja Olsona (2000); aktualne doświadczenia praktyczne wynikające z prac Rady ds. Kompetencji Opieka zdrowotna i pomoc społeczna - w zakresie kwalifikacji, kompetencji i predyspozycji wymaganych do pracy w sektorze służb społecznych; podstawy programowe dot. zawodów społecznych (Asystent osoby niepełnosprawnej, Asystent rodziny, Opiekun osoby starszej, Opiekun w domu pomocy społecznej, Opiekunka środowiskowa) oraz programy kształcenia dla zawodów: Pracownik socjalny, Animator społeczny; Scalenie podejść teoretycznych, jak również analiza efektów uczenia się wymaganych dla osiągnięcia określonych kwalifikacji w zawodach społecznych stała się podstawą do oszacowania wejściowych kompetencji społecznych i predyspozycji zawodowych.

6 Narzędzia preorientacji zawodowej w zawodach społecznych
Kwestionariusz kompetencji personalnych i społecznych w zawodach społecznych (KKPS-ZS) Kwestionariusz predyspozycji zawodowych w zawodach społecznych (KPZ-ZS) Kwestionariusz kompetencji personalnych i społecznych w zawodach społecznych (KKPS-ZS) Pytania: czy kandydat posiada wejściowe kompetencje do pracy w sektorze społecznym? Czy kandydat może podjąć staż zawodowy? Kwestionariusz predyspozycji zawodowych w zawodach społecznych (KPZ-ZS) Pytania: jakie kandydat posiada predyspozycje, w kontekście których mógłby podejmować określone zadania zawodowe? Jakie postawy charakteryzują badanych? Opracowane kwestionariusze zawierały tzw. skalę kłamstwa, w celu oceny prawdomówności kandydatów.

7 Kwestionariusz kompetencji personalnych i społecznych w zawodach społecznych (KKPS-ZS)
W budowie narzędzia kompetencji personalnych i społecznych oparto się definicjach przyjętych przez Radę ds. Kompetencji Opieka zdrowotna i pomoc społeczną (kompetencje i predyspozycje). Narzędzie służące do samobadania – zbudowano w oparciu o kompetencje personalne i społeczne wynikające z podstawy programowej dla zawodów społecznych oraz o kompetencje społeczne wynikające z wybranych zadań zawodowych charakterystycznych dla zawodów (Pracownik socjalny, Opiekun osoby starszej, Opiekun w domu pomocy społecznej, Opiekunka środowiskowa, Asystent osoby niepełnosprawnej, Asystent rodziny). Kompetencja to zespół cech danej osoby umożliwiających jej skuteczne i (lub) wyróżniające się wypełnianie zadań związanych z wykonywaną pracą” (G.O. Klemp). Kompetencje to kombinacja kwalifikacji i predyspozycji osobowościowych. Predyspozycje to z kolei zbiór cech charakteru, temperamentu, intelektu, obrazu samego siebie właściwy dla danej jednostki, indywidualizujący ją, czyli wyróżniający spośród innych ludzi. Pierwszy kwestionariusz pod nazwą – Kwestionariusza kompetencji personalnych i społecznych w zawodach społecznych (KKPS-ZS) został opracowany w oparciu o koncepcję A. Matczak (2005, 2009), która przez kompetencje społeczno-emocjonalne rozumie złożone umiejętności warunkujące efektywność regulacji emocjonalnej i radzenia sobie w różnego rodzaju sytuacjach społecznych. Posiadanie tych kompetencji warunkuje rodzaj pracy, do której osoba posiadająca powyższe kompetencje jest predysponowana. W budowie narzędzia kompetencji personalnych i społecznych oparto się również na definicjach przyjętych przez Radę ds. Kompetencji Opieka zdrowotna i pomoc społeczna: Kompetencja to zespół cech danej osoby umożliwiających jej skuteczne i (lub) wyróżniające się wypełnianie zadań związanych z wykonywaną pracą” (G.O. Klemp). Narzędzie służące do samobadania – zbudowano w oparciu o kompetencje personalne i społeczne wynikające z podstawy programowej dla zawodów społecznych oraz o kompetencje społeczne wynikające z wybranych zadań zawodowych charakterystycznych dla zawodu. W przygotowaniu badania oparto się na następujących zawodach społecznych: Pracownik socjalny Opiekun osoby starszej Opiekun w domu pomocy społecznej Opiekunka środowiskowa Asystent osoby niepełnosprawnej Asystent rodziny PODSTAWA PROGRAMOWA KSZTAŁCENIA W ZAWODZIE Opracowano na podstawie dokumentu z dnia 7 lutego 2012 r. (KPS). Kompetencje personalne i społeczne Uczeń: 1) przestrzega zasad kultury i etyki; 2) jest kreatywny i konsekwentny w realizacji zadań; 3) przewiduje skutki podejmowanych działań; 4) jest otwarty na zmiany; 5) potrafi radzić sobie ze stresem; 6) aktualizuje wiedzę i doskonali umiejętności zawodowe; 7) przestrzega tajemnicy zawodowej; 8) potrafi ponosić odpowiedzialność za podejmowane działania; 9) potrafi negocjować warunki porozumień; 10) współpracuje w zespole.

8 Obszary badawcze Wśród kompetencji społecznych, które powinna posiadać osoba starająca się o pracę w Ośrodkach Pomocy Społecznej lub innych organizacjach świadczących pomoc dla osób trudnej sytuacji życiowej znajdują się: przestrzeganie zasad kultury i etyki, kreatywność i konsekwentność w realizacji zadań przewidywanie skutków podejmowanych działań, otwartość na zmiany, radzenie sobie ze stresem, aktualizowanie wiedzy i doskonalenie umiejętności zawodowe przestrzeganie tajemnicy zawodowej, ponoszenie odpowiedzialności za podejmowane działania, negocjowanie warunków porozumień, współpraca w zespole Wskazując predyspozycje zawodowe przystąpiono do analizy zapisów podstaw programowych dla poszczególnych zawodów społecznych

9 Wyniki testu Jeśli wszystkie Twoje punkty z poszczególnych kompetencji i predyspozycji społecznych znajdują się powyżej niebieskiego okręgu, masz predyspozycje do pracy w zawodach społecznych. Punkty najwyżej położone pokazują Twoje atuty, te niżej luki kompetencyjne, nad którymi musisz popracować. Jeśli część punktów jest wysoko ponad niebieskim okręgiem a część pod lub tuż nad linią oznacza to, że posiadasz pewne predyspozycje do pracy w zawodach społecznych, nad pozostałymi predyspozycjami musisz jednak popracować lub poszukać pracy w zawodach, w których te predyspozycje nie są niezbędne. Jeśli natomiast wszystkie Twoje punkty są poniżej niebieskiego okręgu, lepiej poszukaj pracy w zawodach nie wymagających wysokich predyspozycji społecznych. Wśród kompetencji społecznych, które powinna posiadać osoba starająca się o pracę w Ośrodkach Pomocy Społecznej lub innych organizacjach świadczących pomoc dla osób trudnej sytuacji życiowej znajdują się: przestrzeganie zasad kultury i etyki, kreatywność i konsekwentność w realizacji zadań przewidywanie skutków podejmowanych działań, otwartość na zmiany, radzenie sobie ze stresem, aktualizowanie wiedzy i doskonalenie umiejętności zawodowe przestrzeganie tajemnicy zawodowej, ponoszenie odpowiedzialności za podejmowane działania, negocjowanie warunków porozumień, współpraca w zespole Wskazując predyspozycje zawodowe przystąpiono do analizy zapisów podstaw programowych dla poszczególnych zawodów społecznych

10 Kwestionariusz predyspozycji zawodowych w zawodach społecznych (KPZ-ZS)
Wyodrębnienie zadań zawodowych stało się podstawą do nakreślenia predyspozycji zawodowych wymaganych wobec kandydatów na stażystów oraz potencjalnych pracowników systemu pomocy społecznej. Teorią towarzyszącą w/w zagadnieniom jest trójskładnikowa koncepcja postaw Olsona inaczej model trójskładnikowy (triparite model), w którym postawa wyraża sumaryczną ocenę obiektu postawy. Kwestionariusz predyspozycji zawodowych łączy się z analizą typu postawy badanych to narzędzie wykorzystywane w trakcie aktywizacji zawodowej podczas realizacji stażu poprzez tutorów zaangażowanych w projekt. Komponenty tej sumarycznej oceny mogą mieć charakter afektywny (ME), poznawczy (P) oraz behawioralny (B). Reprezentacja postawy to dominująca struktura (ME lub P lub B) - inaczej główna postawa wobec przedmiotu badania. Rozpoznanie jednego sześciu typów konfiguracji postawy (ME-P-B; ME-B-P; P-ME-B; P-B-ME; B-ME-P; B-P-ME) daje możliwości zaplanowania efektywnej ścieżki rozwoju osoby.

11 Kwestionariusz predyspozycji zawodowych w zawodach społecznych (KPZ-ZS)
Wśród predyspozycji umożliwiających realizację zadań, zgodnych z wymaganiami dla zawodów społecznych wyróżniono tj.: 1. Jest gotów do wykonywania czynności opiekuńczo-wspierających na rzecz osób zależnych tj. z niepełnosprawnością; starszych; podopiecznych; chorych i niesamodzielnych i /oraz ich rodzin; 2. Jest gotów do planowania i organizowania zadań opiekuńczo - wspierających na rzecz osób zależnych; 3. Jest gotów do aktywizowania osób zależnych do samodzielności życiowej; 4. Jest gotów do animowania działań społecznych na rzecz osób zależnych; 5. Jest gotów do rozpoznawania problemów osób zależnych, przeprowadzania wywiadu środowiskowego i projektowania adekwatnych działań pomocowych (opiekuńczo - wspierających, aktywizujących i innych - zależnych od sytuacji); 6. Jest gotów do analizy i oceny przyczyny powstawania trudnych sytuacji życiowych osób i rodzin, powodujących zapotrzebowanie na wsparcie ze strony pomocy społecznej. Autorki opracowania, celowo wymieniają zadania zawodowe poprzedzając je określeniem Jest gotów. Oznacza to poziom stanu predyspozycji (wynikających z umiejętności i/lub wiedzy) oraz postawy (rodzaj) charakterystycznej dla osoby badanej. Przyjęto, że dla osób podejmujących się realizacji stażu może być to pierwsze doświadczenie o charakterze zawodowym. W konsekwencji mogą rozwinąć się określone umiejętności i cechy, które w rezultacie zachęcą stażystów do zdobycia i potwierdzenia kwalifikacji zawodowych Wg Matczak kompetencje społeczne stanowią pewnego rodzaju repertuar zachowań społecznych takich jak empatia, komunikatywność, autoprezentacja, które wyznaczają efektywność radzenia sobie w określonego typu sytuacjach społecznych. Sam pomiar kompetencji społecznych przy użyciu testów jest szczególnie trudny ponieważ wg A. Matczak kompetencje społeczne ujawniają się głównie w autentycznych sytuacjach angażujących rzeczywiste osoby i sytuacje, stąd też tradycyjne testy wykonaniowe często nie są w stanie uchwycić specyfiki kompetencji społecznych. Należy więc tak konstruować zadania, by uniknąć uruchomienia mechanizmów projekcji . W tym celu na potrzeby modelu opracowano testy symulujące pewne sytuacje, które następnie będą powtórzone po realizacji stażu, tak aby można było ocenić uczestnika również w realnych sytuacjach, z którymi musiał się zmierzyć. Uzupełniono je o techniki obserwacyjne wykorzystane w Kwestionariuszu dla tutora – ocena stażysty w realnych sytuacjach pracy.

12 Wyniki Typy zawodów: Opiekuńczo-wspierające - Jeśli w tym obszarze uzyskałeś/łaś wysokie wyniki, to preferowane przez Ciebie czynności zawodowe są związane z pracą opiekuńczą i /lub wspierającą. Osoby, posiadające takie uzdolnienie społeczne, charakteryzuje dojrzałość emocjonalna, empatia, chęć angażowania się w sprawy innych, odpowiedzialność, wrażliwość społeczna, umiejętność aktywnego słuchania, udzielanie informacji i wskazówek, pomoc. Potrafią zajmować się osobami zależnymi i wspierać ich oraz ich bliskich w trudnych sytuacjach. Zawody, które są wskazane dla tego typu osób to: opiekun osób starszych, opiekun osób niepełnosprawnych, opiekun medyczny, opiekunka środowiskowa. Aktywizacyjno-animacyjne - Jeśli w tym obszarze uzyskałeś/łaś wysokie wyniki, to preferowane przez Ciebie czynności zawodowe są związane z aktywizowaniem i /lub animowaniem działań społecznych na rzecz osób zależnych i/lub ich rodzin. Osoby posiadające takie uzdolnienia chętnie angażują się w pomoc innym osobom, lubią z nimi przebywać, inspirują i pobudzają do działania. Często pracują również w społecznościach lokalnych organizując akcje wspierające osoby zależne (chore, niepełnosprawne, starsze, niesamodzielne). Zawody, które są wskazane dla tego typu osób to zawody: asystent osoby starszej, animator społeczny. Planistyczno-organizacyjne - Jeśli w tym obszarze uzyskałeś/łaś wysokie wyniki, to preferowane przez Ciebie czynności zawodowe są związane z planowaniem i/lub organizowaniem różnych działań z zakresu pomocy społecznej. Osoby posiadające takie uzdolnienia maja umiejętność strategicznego myślenia, zarządzania celami poprzez działania. Potrafią szybko ocenić daną sytuację i podjąć właściwe działania. Zawody, które są wskazane dla tego typu osób to: pracownik socjalny.

13 testowanie narzędzi badawczych
Narzędzia były opracowane na potrzeby Kompleksowego modelu preorientacji zawodowej młodzieży wraz ze stażem i szkoleniem w miejscu pracy w zawodach społecznych. Były również testowane na różnych grupach wiekowych (100 osób).

14 Założenia do Kompleksowego model preorientacji zawodowej młodzieży do zawodów społecznych
Zawody społeczne związane ze starzeniem się społeczeństwa stanowią perspektywę zatrudnieniową dla młodych osób, którzy jednak nie mają świadomości, że takie zawody jak opiekun, asystent osoby starszej czy pracownik socjalny będą w najbliższych latach bardzo potrzebne. Do zawodów społecznych trafiają często przypadkowe osoby, które nie mają odpowiednich kompetencji nie tylko zawodowych ale przede wszystkim społecznych. Mając na uwadze powyższe podjęto starania stworzenia kompleksowego modelu preorientacji zawodowej młodzieży wraz ze stażem i szkoleniem w miejscu pracy w zawodach społecznych. Model przygotowano w Fundacji Inicjatyw Społecznych „Strefa Działania“ we współpracy z niezależnymi ekspertami. W konstruowaniu modelu oparto się na tzw. modelowaniu miękkim tj. opisowym, scenariuszowym, ponieważ ten typ modelowania jest najbliższy pedagogice. Co chcemy uchwycić? …Na jakie pytania chcemy sobie odpowiedzieć? – 1. jakie kompetencje i predyspozycje powinna posiadać osoba chcąca podjąć się zadań zawodowych w obszarze pomocy społecznej/- propozycja 2 narzędzi 2) Jak powinna wyglądać nauka w wymiarze teoretycznym i praktycznym? – szkolenia i staż 3) Jakie osoby (mentorzy) powinny towarzyszyć rozwojowi cech wymaganych dla zawodów społecznych – tutoring i job-coaching 4) Czy to jest na pewno to co chcemy uchwycić? – weryfikacja modelu ma pomóc nam odpowiedzieć na dane pytanie…czy odpowiednio zaplanowano 1,2,3 Wybrano koncepcje teoretyczne, w których możliwy jest rozwój kompetencji poprzez obserwację, działanie, refleksje na temat samego siebie…z założenie nie wszystkie funkcje mogą być realizowane przez człowieka, który nie posiada potwierdzonych efektów uczenia się dla danej kwalifikacji – stąd uczenie się przez obserwację – refleksję – wyobrażenie siebie w działaniu – lub podejmowaniu pewnych działań przy udziale doświadczonego personelu lub tutora. Teoria społecznego uczenia się Bandury//Teoria społeczno-poznawcza w odniesieniu do rozwoju przez kompetencje i cele (rola obserwacyjnego uczenia, rola modelowania) Teoria społecznego uczenia się Bandury (2007) jest rozwinięciem teorii uczenia się. Według Bandury uczenie się zachowań zachodzi nie tylko poprzez warunkowanie reaktywne i warunkowanie sprawcze, ale także poprzez obserwowanie zachowań innych ludzi (ten sposób uczenia się można nazwać modelowaniem lub naśladowaniem). W związku z powyższym, szczególną uwagę autor podejścia przypisuje procesom symbolicznym, zastępczemu uczeniu się oraz procesom samoregulacji. Autor koncepcji uważa, że przejawy uczenia się wynikające z bezpośredniego doświadczenia dochodzą do skutku w sposób zastępczy, dzięki obserwowaniu zachowań u innych ludzi oraz konsekwencji, jakie mają one dla nich. Uczenie się przez obserwację umożliwia ludziom nabywanie dużych, zintegrowanych wzorców zachowania, bez konieczności kształtowania ich stopniowo drogą prób i błędów (skracanie procesu nabywania zachowań). Wśród najważniejszych pojęć podejścia społeczno-poznawczego są: uczenie się przez kompetencje, cele i plany, skuteczność własna jako podstawa do wzrostu oczekiwań własnych kompetencji i funkcjonowania, struktura postawy. Poznanie aspektów Ja/Teoria Alberta Bandury ujmująca uczenie przez cele i kompetencje jako podstawa rozwoju osobowości, jak również próba poznania aspektów „Ja” poprzez eksplorację wewnętrzną i zewnętrzną, daje aplikację teorii do zrozumienia: „Ja” realnego, „Ja” w środowisku lokalnym, „Ja” społecznego i najważniejszych w kontekście pracy: „Ja” zawodowego, „możliwych Ja” i „Ja” na rynku pracy. Olson/Postawy ME-P-B; ME-B-P; P-ME-B; P-B-ME; B-ME-P; B-P-ME (6 konfiguracji) – znaczenie przy tutoringu, po udzieleniu informacji zwrotnej W trójskładnikowej koncepcji Olsona (2000, za: Böhner, Wänke, 2004; Aronson, Wilson, Akert, 1997), inaczej modelu trójskładnikowego (triparite model), w której postawa wyraża sumaryczną ocenę obiektu postawy. Komponenty tej sumarycznej oceny mogą mieć charakter afektywny, behawioralny oraz poznawczy i mogą obejmować każdy typ informacji, który ma implikacje wartościujące. Holland – w zawodzie nie ma przypadkowych osób, podobne cechy i kompetencje społ. - jest samopoznanie własnych preferencji zawodowych i predyspozycji do wykonywania zawodu. W tworzeniu modelu wykorzystano elementy teorii J. Hollanda zakładając spójność kompetencji społecznych z preferowanym wyborem zawodu i środowiska pracy. Matczak - A. Matczak (2005, 2009), która przez kompetencje społeczno-emocjonalne rozumie złożone umiejętności warunkujące efektywność regulacji emocjonalnej i radzenia sobie w różnego rodzaju sytuacjach społecznych. Jej zdaniem, kompetencje społeczne powstają w efekcie treningu społecznego. Sam pomiar kompetencji społecznych przy użyciu testów jest szczególnie trudny ponieważ wg A. Matczak kompetencje społeczne ujawniają się głównie w autentycznych sytuacjach angażujących rzeczywiste osoby i sytuacje, stąd też tradycyjne testy wykonaniowe często nie są w stanie uchwycić specyfiki kompetencji społecznych. Należy więc tak konstruować zadania, by uniknąć uruchomienia mechanizmów projekcji. procesy uczenia jako warunkowanie instrumentalne i klasyczne, przez modelowanie, metodą prób i błędów, habituację, uczenie się przez wdrukowywanie (imprinting). …ogółem: Koncepcje odnoszące się do kształtowania /zmiany zachowania i postaw + istotne: samorefleksja i samoreguacja, samoaktualizacja, samoskuteczność Definicje w zakresie kompetencji, kwalifikacji, umiejętności – ujęte w PRK, a następnie w założeniach prac Sektorowej Rada ds. Kompetencji – Opieka zdrowotna i Pomoc społeczna Uczenie się przez obserwowanie odnoszone do rozwoju umiejętności osób młodych w trakcie realizacji projektu, wskazuje, że nie każda osoba musi funkcjonować „w roli” aby domniemać o tym, że może w tej roli funkcjonować skutecznie.

15 OPRACOWANIE NARZĘDZI PREORIENTACJI ZAWODOWEJ
Schemat MODELu 3 miesięczny staż, wsparty szkoleniami w miejscu stażu tutoring jobcoachig Post testy - ponowne badanie na podstawie testów: (KKPS-ZS) (KPZ-ZS) Badanie uczestników Rekrutacja uczestników w oparciu o preorientację zawodową Kwestionariusz kompetencji personalnych i społecznych w zawodach społecznych (KKPS-ZS) Kwestionariusz predyspozycji zawodowych w zawodach społecznych (KPZ-ZS) Kwestionariusz dla tutora OPRACOWANIE NARZĘDZI PREORIENTACJI ZAWODOWEJ DIAGNOZA UCZESTNIKÓW TRAINING ON THE JOB WERYFIKACJA MODELU W procesie tworzenia modelu nawiązano do jego społecznych i pedagogicznych konotacji gdzie „przez model rozumie się słowne, obrazowe lub symboliczne przedstawienie ludzkiego zachowania (instytucji, osobowości) mogące służyć za przykład i przedmiot odniesienia i ocen, a skonstruowane do praktycznych celów społecznych” , jednocześnie uwzględniając jego narzędziowy charakter. Co zrobiliśmy w praktyce? – szereg działań Nauka pracy (A.Biela, 2006) lub stworzenie warunków do współpracy szkół z przedsiębiorstwami (M.Kabaj, 2004). M.Kęsy (2008) zwraca uwagę na rolę powiatu w dostosowaniu edukacji do potrzeb regionalnych. Wskazani autorzy, oraz inni (Super, 1972; Bańka, 1995; Nowacki, 2003; Rożnowski, 2009; Łaguna, 2010) zwracają uwagę do jak najwyższego dopasowania możliwości praktykowania umiejętności do uzyskanego zawodu wyuczonego. Liczne prace koncentrują się na rozwoju kwalifikacji zawodowych, które zawierają w sobie element kompetencji i postawy (Kwiatkowski, Woźniak, 2003, 2006, 2009). Model: struktura, zbieranie danych, weryfikacja modelu (Duraj) Tworząc model eksperymentalny tj. model sprawdzania zależności pomiędzy poszczególnymi działaniami zakładano: Współistnienie czynników mających wpływ na podejmowanie aktywności młodzieży w zawodach społecznych, Konieczność uzupełnienia aktywności pro zawodowej (staż) o zajęcia edukacyjne (szkolenia miękkie), Modyfikację działań podejmowanych w trakcie stażu przez tutorów (opiekunów stażu), Wsparcie w preorientacji zawodowej przez job coaching, Konieczność weryfikacji modelu w oparciu o post testy. Na potrzeby rekrutacji młodzieży stworzono dwa kwestionariusze służące diagnozie kompetencji i predyspozycji osób młodych (urodzonych w latach 90-99) do pracy w zawodach społecznych, a także skierowano młodzież (11 osób) na 3-miesięczny staż, wsparty szkoleniami i tutoringiem w miejscu stażu (na wzór rozwiązania training on the job), a także job coachingiem. Przy opracowaniu narzędzi uwzględniono również tzw. skalę kłamstwa, w celu oceny prawdomówności kandydatów. Narzędzia badawcze, łącznie ze szkoleniami i innymi formami aktywizującymi, zaplanowanymi w projekcie stanowią elementy kompleksowego modelu preorientacji zawodowej młodzieży, wdrażanego w trakcie stażu w zawodach społecznych. Starano się stworzyć holistyczny model łączący szanse młodych z zawodami społecznymi i potrzebami seniorów. Uczenie się – jest to proces modyfikacji zachowania pod wpływem ćwiczenia, treningu, doświadczania własnej aktywności, powtarzania się określonych sytuacji (Siek, 1986). Teoria społecznego uczenia się Bandury (2007) jest rozwinięciem teorii uczenia się. Według Bandury uczenie się zachowań zachodzi nie tylko poprzez warunkowanie reaktywne i warunkowanie sprawcze, ale także poprzez obserwowanie zachowań innych ludzi (ten sposób uczenia się można nazwać modelowaniem lub naśladowaniem).

16 Etapy podejmowanych działań
Szereg etapów – od diagnozy poprzez rozwój umiejętności – zmiana zachowań i postaw

17 Rekrutacja Zespół Szkół im. W. Reymonta w Konstancinie (uczniowie przed maturą). Diagnoza (badanie: czas trwania 1 h 20 min.), wzięło udział 13 uczniów, zaś do realizacji i projektu zakwalifikowanych zostało 11. Uczniowie otrzymali informację zwrotną dotyczącą udziału w projekcie. Informacja ta odnosiła się do wyników, uwzględniono w niej również rekomendacje ustne w zakresie głównych kompetencji każdego ucznia oraz kompetencji, które powinny podlegać rozwojowi w trakcie realizacji stażu. Wyniki przeprowadzonych badań wskazywały, że wszystkie osoby zrekrutowane do projektu miały wysokie kompetencje społeczne.

18 Zbiorcze wyniki badania wstępnego na podstawie KKPS-ZS)

19 Przykładowy wynik Skala minimum określała minimalne kompetencje personalno - społeczne, poniżej progu których badana osoba nie powinna wybierać zawodów społecznych

20 Przykładowy wynik pre –test i post test
Zdecydowanie młodzież miała wyższe mniemanie o swoich kompetencjach personalnych i społecznych w tym obszarze przed przystąpieniem do projektu niż po jego zakończeniu. Oznacza to, że praca w warunkach często stresowych pozwoliła im urealnić swoją samoocenę. Z analizy wyników pre i post-testów wynika, ze uczniowie podejmując się projektu oceniali się wyżej niżeli po bezpośrednim doświadczeniu wynikającym z realizacji stażu. Mamy tutaj do czynienia z uskutecznianiem możliwych Ja i realnego Ja. Doświadczenia pozwalają na lepszą i bardziej adekwatną ocenę siebie i swoich możliwości zawodowych.

21 Weryfikacja kwestionariusza badającego predyspozycje zawodowe
Weryfikując model odniesiono się również do drugiego kwestionariusza badającego predyspozycje zawodowe wymagane wobec kandydatów na stażystów oraz potencjalnych pracowników systemu pomocy społecznej. W tym przypadku analiza pre-testów i post-testów wykazała, że w przypadku 10 uczniów i ich postaw wobec podnoszenia kompetencji: u trzech osób nie odnotowano zmiany (deklarowana postawa ME-B-P została podtrzymana); u czterech osób odnotowano częściową zmianę (ME-P-B na ME-B-P (3 osoby) zaś u jednej odwrotnie, czyli ME-B-P na ME-P-B) u trzech osób odnotowano znaczną zmianę postawy B-P-ME na ME-B-P (1 osoba), B-P-ME na ME-P-B (1 osoba) oraz ME-P-B na B-ME-P (1 osoba). Pierwszy wniosek, który nasuwa się charakterystyczną postawą dla młodych osób realizujących staż w pomocy społecznej jest postawa motywacyjno-emocjonalna, w której drugą składową „motywatorem” jest doświadczenie czerpane z zachowania, a inaczej z praktyki. Tylko u jednej osoby zauważono inny rodzaj postawy, gdzie nadrzędne jest wykonywanie zadań wobec emocji (jednak i tak emocje i zachowanie są znaczącymi parametrami postaw dla wszystkich stażystów, którzy zrealizowali staż).

22 Badanie jakościowe 1 osoba: 2 osoba 3 osoba
stałam się bardziej odpowiedzialna; najtrudniej było wtedy, gdy czułam się bezradna (syt. opowieści podopiecznych o niechęci do życia, o bólu); nie wiedziałam gdzie są granice – co mogę robić a co powinnam robić; wracałam do domu całkowicie wypompowana; 2 osoba w razie gdybym miał podjąć taką pracę – wiedziałbym, że dam radę; złapałem dystans do osób starszych. Potrafię się zdystansować; 3 osoba było cool, ale najwięcej człowiek się uczy na oryginalnym doświadczeniu a nie na symulacji. Podobnie jak zmiany w postawach, zauważalne w wynikach testów są również propozycje realizowanych zadań. Z dziesięciu uczniów – czworo pozostaje przy deklarowanych zadaniach, a sześcioro zmienia. Znaczenia nabierają zadania opiekuńczo-wychowawcze, być może dlatego, ze z tymi zadaniami stażyści najczęściej się spotykali w trakcie realizowanych zadań. Odpowiedzialność (czyli refleksja uczestników, dotycząca pytania „czego dowiedziała/eś się o sobie”) w rozwoju kompetencji ma bardzo duże znaczenie, stanowi o dojrzałości, refleksyjności, świadomości w podejmowaniu decyzji. Zmiany, które zaszły w poszczególnych obszarach kompetencyjnych u uczestników projektu potwierdzają oceny tutorów ( wyk. 2) dokonywane nie tylko w formie kwestionariuszy oceny ale również w postaci opisowej. Ta druga forma była zresztą wygodniejsza dla tutorów ponieważ pozwalała na szerszą ocenę danej osoby, kwestionariusz natomiast ograniczał wachlarz możliwości oceny danej osoby.

23 Weryfikacja modelu Przeprowadzone badania wykazały, że stworzony kompleksowy model preorientacji zawodowej młodzieży wraz ze stażem i szkoleniem w miejscu pracy w zawodach społecznych został pozytywnie zweryfikowany. Narzędzia zostały przetestowane pod względem trafności i przydatności. Użytkownikami nowego modelu mogą być zarówno szkoły średnie, policealne i uczelnie zawodowe, jak i całodobowe placówki wsparcia dla seniorów lub domy pomocy społecznej. Ponadto instytucje samorządowe i NGO’s zajmujące się usługami dla seniorów oraz Ochotnicze Hufce Pracy. Model mógłby zostać jednocześnie zaproponowany jako możliwy do przetestowania w sytuacji zdobywania kwalifikacji drogą nieformalną (poprzez kursy i szkolenia). Wymaganiem wstępnym dla kwalifikacji byłaby wtedy chęć zdobycia umiejętności: opiekuńczo - wspierających, aktywizacyjno - animacyjnych, planistyczno-organizacyjnych, odnoszących się do branży społeczno-medycznej. Od dwóch lat wdrażany jest Zintegrowany System Kwalifikacji, który tworzy przestrzeń dla kwalifikacji rynkowych. Jedną z możliwości byłoby stworzenie panelu współpracy szkół z rynkiem (w tym np. placówki całodobowej opieki dla seniorów), a przez to wspieranie zadań związanych z zatrudnieniem osób zgodnie z kompetencjami (dopasowanie popytu do podaży kompetencyjnej, odpowiedź na potrzeby rynku - w zakresie kadr systemu opieki społeczno- medycznej). Wśród stażystów będą mogły w przyszłości znaleźć się także osoby niepełnosprawne, które ze względu na swoją dysfunkcję bardzo często doskonale odnajdują się w zawodach społecznych wymagających empatii i zrozumienia pewnych słabości. Weryfikacja założeń Projektu z ostatecznym proponowanym Modelem może dotyczyć czasu realizacji projektu - dłuższy czas (6 miesięcy), mniej zajęć w tygodniu (max. 2 dni w tygodniu), szkolenia przed stażem (wtedy mogłyby się odbywać w różnych miejscach), podsumowanie zadań (kończenie projektu).

24 Dziękujemy za uwagę Kontakt:
dr Iwona Barszcz tel dr Kamila Pawłowska tel