Walki o granicę wschodnią

Prezentacja na temat: "Walki o granicę wschodnią"— Zapis prezentacji:

1 Walki o granicę wschodnią

2 Cele znajomość koncepcji kształtowania granic polskich wg. Piłsudskiego i Dmowskiego znajomość etapów kształtowania się granicy II Rzeczypospolitej umiejętność wyjaśnienia zależności pomiędzy kształtem granicy wschodniej a sytuacją międzynarodową Polski w okresie międzywojennym umiejętność oceny działań podejmowanych przez polskie władze w trakcie wojny polsko-bolszewickiej oraz zajęcia Wilna

3 Gdy w listopadzie 1918 roku Rzeczpospolita odzyskała niepodległość, istniejące w kraju stronnictwa polityczne nie miały wspólnego programu dotyczącego kształtu przyszłych granic państwowych. Dwaj najbardziej wpływowi politycy: Józef Piłsudski Roman Dmowski byli zwolennikami dwóch różnych koncepcji przyszłej Polski.

4 KONCEPCJA INKORPORACYJNA
KONCEPCJA FEDERACYJNA Roman Dmowski Narodowa Demokracja Józef Piłsudski Wcielenie ziem wschodnich do Polski Polonizacja zamieszkującej tam ludności (pochodzenia słowiańskiego) Zmuszenie do emigracji przedstawicieli mniejszości niemieckiej i żydowskiej Stworzenie państwa narodowego Odbudowa państwa w granicach z czasów Jagiellonów Państwo wielonarodowościowe Pomoc państwom sąsiednim w budowaniu własnej państwowości (Litwa, Ukraina) Stworzenie związku państw pod przewodnictwem Polski

5 KONCEPCJA INKORPORACYJNA
KONCEPCJA FEDERACYJNA Górny Śląsk, Wielkopolska, Pomorze Gdańskie, większość Prus Wschodnich, na wschodzie tereny z przeważającą liczbą ludności polskiej (Litwa, Galicja Wschodnia, ziemie po rzekę Berezynę – pozostałe obszary wchodzące przed rozbiorami w skład Rzeczypospolitej miałyby zostać przyłączone do Rosji) Decyzje o kształcie granicy zachodniej winny być uzależnione od woli mocarstw i ustaleń konferencji pokojowej, natomiast kształtowanie wschodnich granic państwa wymagało podjęcia zdecydowanych działań zbrojnych (Piłsudski nie brał pod uwagę niechętnej postawy Litwinów i Ukraińców i ich obaw związanych z potencjalnym uzależnieniem od silnej Polski)

6 Walki z Ukraińcami Po przejęciu władzy w Rosji przez bolszewików w 1917 roku Ukraińcy zdecydowali się na ogłoszenie pełnej niepodległości. Powstała Ukraińska Republika Ludowa. Władza nowopowstałego państwa zwróciły się o pomoc do państw centralnych (Rosja była ich wrogiem podczas I wojny światowej dlatego udzielili poparcia Ukrainie). Interwencja państw centralnych zmusiła wojska rosyjskie do opuszczenia Ukrainy, sytuacje wykorzystały jednak Niemcy, które obaliły władze Ukraińskiej Republiki Ludowej i powołały w ich miejsce nowy, podległy Niemcom rząd. Zniesiony został on dopiero po pokonaniu państw centralnych i wycofaniu się wojsk niemieckich z okupowanych terenów wschodnich. Wówczas ponownie proklamowano utworzenie Ukraińskiej republiki Ludowej. W wyniku podpisanego 9 lutego 1918 roku traktatu brzeskiego.

7 TRAKTAT BRZESKI Traktat brzeski – traktat pokojowy podpisany w Brześciu 3 marca 1918, między Cesarstwem Niemieckim i Austro-Węgrami oraz ich sojusznikami: Królestwem Bułgarii i Imperium Osmańskim (Trójprzymierze), a Rosyjską Federacyjną Socjalistyczną Republiką Radziecką (RFSRR). Traktatem brzeskim Rosja zakończyła swój udział w I wojnie światowej. Konsekwencją traktatu brzeskiego była współpraca rządu bolszewików z cesarskimi Niemcami do końca I wojny światowej, co z kolei spowodowało wykluczenie delegacji rosyjskiej z obrad paryskiej konferencji pokojowej w 1919.

8 TRAKTAT BRZESKI Traktat brzeski – traktat pokojowy podpisany w Brześciu 9 lutego między Cesarstwem Niemieckim i Austro-Węgrami (oraz ich sojusznikami Królestwem Bułgarii i Imperium Osmańskim (Turcją)), a Ukraińską Republiką Ludową. Inicjatywa zawarcia tego odrębnego traktatu wyszła ze strony Niemiec, która widziała w poparciu niezależnej Ukrainy korzyści dla własnych interesów: zarówno ekonomicznych (możliwość importu zboża i innych surowców z Ukrainy do Rzeszy), jak i politycznych (kontrolowanie przez Niemców Ukrainy, która stanowiłaby przeciwwagę dla Rosji i przyszłego państwa polskiego).

9 Walki z Ukraińcami Ukraina zrzekła się pretensji do należącej wówczas do Austro- Węgier Galicji Wschodniej (obszar ten miała charakter wielonarodowościowy – na wsi przeważała ludność Ukraińska, w miastach oraz w rejonie Lwowa i Tarnopola ludność Polska, ponadto znaczny odsetek ludności stanowili Żydzi oraz Ormianie i Niemcy) – nie było możliwości podziału tego terytorium zgodnie z zasada etniczną – spór o te terytoria toczyła w późniejszym okresie Polska i Ukraina.

10 Walki z Ukraińcami Na podstawie traktatu Niemcy i Austro-Węgry odstępowały proklamowanej 25 stycznia 1918 r. Ukraińskiej Republice Ludowej Chełmszczyznę z miastem Chełmem i część Podlasia, a w tajnej klauzuli tego dokumentu Austro-Węgry zobowiązywały się do wyodrębnienia Galicji Wschodniej wraz ze Lwowem i Przemyślem jako osobnego (autonomicznego) kraju koronnego monarchii. Poza tym traktat zawierał obietnicę pomocy militarnej dla Ukraińskiej Republiki Ludowej w zamian za milion ton zboża, które Ukraińcy zobowiązywali się dostarczyć Niemcom i Austro-Węgrom do końca czerwca 1918 roku.

11 Walki z Ukraińcami Traktat ten oznaczał uznanie państwa ukraińskiego przez państwa centralne, wywołał on wzburzenie wśród polskiej opinii publicznej, gdyż odstępował on URL ziemie, do których (ze względów historycznych i etnicznych) pretensje rościli sobie Polacy.

12 Walki z Ukraińcami Zamiar przekazania Ukraińskiej Republice Ludowej ziemi chełmskiej wobec masowych protestów polskich (manifestacje, rezygnacje urzędników ze stanowisk- strajk urzędniczy, zwracanie orderów austro-węgierskich) został w konsekwencji przez Państwa Centralne poniechany. Po gwałtownych protestach Polaków w Austro-Węgrzech (dymisje wysokich urzędników, zwracanie orderów, demonstracje uliczne w Galicji) klauzula o wyodrębnieniu Galicji Wschodniej również nigdy nie weszła w życie, a rząd austriacki zażądał i uzyskał od rządu URL zwrot dokumentu zawierającego powyższe zobowiązanie.

13 Walki z Ukraińcami W październiku 1918 roku wycofujący się z tych ziem Austriacy przekazali władzę oraz magazyny z bronią stronie Ukraińskiej. W nocy z 31 października na 1 listopada 1918 roku Ukraińcy zajęli prawie cała Galicję Wschodnią wraz ze Lwowem i niezależnie od Ukraińskiej Republiki Ludowej proklamowali utworzenie Zachodnioukraińskiej Republiki Ludowej. Wywołało to opór ze strony ludności polskiej, która zorganizowała akcję zbrojną we Lwowie – młodzież oraz nieliczni obecni w mieście polscy wojskowi odbili część miasta z rak Ukraińskich – po trzech tygodniach walk nadeszła pomoc polska od strony Przemyśla.

14 Walki z Ukraińcami Mianem Orląt Lwowskich określa się młodych mieszkańców Lwowa, którzy – wobec braku we Lwowie regularnych oddziałów wojskowych Wojska Polskiego – w listopadzie 1918 ochotniczo walczyli o miasto z oddziałami wojsk ukraińskich. Młodzi ochotnicy walczyli też na przedpolu miasta z Armią Czerwoną w czasie wojny polsko- bolszewickiej latem 1920 roku. W skład oddziałów ochotniczych wchodzili studenci, robotnicy, urzędnicy, uczniowie, chłopcy i dziewczęta. W walkach we Lwowie do 22 listopada 1918 włącznie uczestniczyło z bronią w ręku lub w służbach pomocniczych 6022 osób, w tym uczniów szkół powszechnych i średnich oraz studentów nie przekroczyło 25. roku życia, najmłodszy miał 9 lat.

15 Walki z Ukraińcami

16 Walki z Ukraińcami Linia Barthelemy – zaproponowana przez francuskiego generała Josepha Barthelemy linia demarkacyjna mająca rozdzielić w lutym roku wojska polskie i ukraińskie w czasie wojny polsko- ukraińskiej. W 1918 roku kraje Ententy dążyły do utworzenia wspólnego frontu antybolszewickiego, w którego skład miały wejść armie polska, rosyjska („biała”), rumuńska i ukraińska. Wybuch we Lwowie walk polsko-ukraińskich 1 listopada pokrzyżował te plany, dlatego też państwa Ententy zaczęły naciskać na strony konfliktu w celu jego zażegnania i przyjęcia linii demarkacyjnej proponowanej przez państwa sprzymierzone.

17 Walki z Ukraińcami Wiosna 1919 roku do Galicji wschodniej skierowana został Błękitna Armia gen. Józefa Hallera, która do połowy lipca 1919 roku wyparła siły ukraińskie za rzekę Zbrucz. Oficjalnie zawieszenie broni ogłoszono 1 września 1919 roku, jednak za podjęcie ostatecznej decyzji w sprawie przyszłości Galicji wschodniej miały odpowiadać mocarstwa zachodnie – w marcu roku teren ten uznano na arenie międzynarodowej za część państwa polskiego.

18 Wojna polsko-bolszewicka
Walki o Galicję Wschodnią były pierwszym etapem walk o kształt granicy. Na początku 1919 roku z terenów wschodnich zaczęły się wycofywać oddziały niemieckie, ich miejsce starali się niemal natychmiast zajmować żołnierze rosyjscy, które zgodnie z bolszewickim planem zamierzały zagarnąć tereny pograniczne i przekształcić w kolejne republiki radzieckie. Do pierwszego starcia pomiędzy wojskami polskimi i bolszewickimi doszło już w lutym roku pod Bereza Kartuską na Polesiu – wojska polskie po pokonaniu Rosjan skierowały ofensywę na wschód zajmując znaczą część Białorusi i Wołyń. Piłsudski nakazał jednak w tym momencie przerwanie działań zbrojnych.

19 Wojna polsko-bolszewicka
PRZYCZYNA: Bolszewicy toczyli wówczas działania zbrojne na dwóch frontach – wojnę domową ze zwolennikami przywrócenia caratu (BIALI dowodzeni przez Antona Denikina) oraz wojnę z Polską. Piłsudski uważał, że ze zwycięstwo BIAŁYCH i odbudowa silnej Rosji może zagrozić polskim planom niepodległościowym. Bolszewicy celowo przedłużali negocjację, aby po pokonaniu wrogów wewnętrznych lepiej przygotować się do kontrofensywy przeciwko Polsce. Również Piłsudski chciał zyskać sojusznika przeciwko Rosji (w razie wznowienia działań wojennych) – równolegle prowadził więc rozmowy z rządem Ukraińskiej Republiki Ludowej – atamanem Semenem Petlurą.

20 Wojna polsko-bolszewicka
21 kwietnia 1920 roku Petlura zawarł układ sojuszniczy z Polską i od polsko-ukraińskiej ofensywy na Kijów do zawieszenia broni w wojnie polsko-bolszewickiej (12 października 1920 r.) był jedynym uznawanym międzynarodowo szefem rządu Ukrainy. Po wycofaniu międzynarodowego uznania Ukraińskiej Republiki Ludowej, co było jednym z warunków traktatu ryskiego, przebywał w Polsce, a po wymuszonym na Polsce przez dyplomację sowiecką wydaleniu 31 grudnia 1923 roku, na emigracji w kolejno Budapeszcie, Wiedniu, Genewie i w Paryżu.

21 Wojna polsko-bolszewicka
Umowa warszawska – międzynarodowa umowa, zawarta 21 kwietnia pomiędzy rządami Ukraińskiej Republiki Ludowej i Polski. Rząd polski uznał w niej istnienie URL i zrezygnował z roszczeń do ziem sięgających granicy Polski z 1772. Rząd URL uznał granicę polsko-ukraińską na Zbruczu i przecinającą Wołyń. Oznaczało to zrzeczenie się przez Ukrainę ukraińskich terenów etnicznych leżących na zachód od określonej w umowie linii granicznej. Oba kraje zobowiązały się do niezawierania umów międzynarodowych skierowanych przeciw sobie oraz gwarantowały prawa ukraińskiej ludności w Polsce i polskiej na Ukrainie.

22 Wojna polsko-bolszewicka
Częścią składową umowy była konwencja wojskowa z 24 kwietnia 1920 r., , która rozpoczynała współpracę militarną obu krajów przeciw bolszewickim wojskom na terytorium Ukrainy. Obie umowy były tajne, z wyjątkiem opublikowanego w Monitorze Polskim aktu uznania państwowego Ukraińskiej Republiki Ludowej i rządu Semena Petlury jako rządu Ukrainy. 12 października 1920 r. w Rydze delegacja polska podpisała zawieszenie broni w wojnie polsko-bolszewickiej uznając jako stronę nie tylko RFSRR, ale i USRR, co oznaczało wycofanie uznania dyplomatycznego Ukraińskiej Republiki Ludowej. Traktat ryski, zawarty ostatecznie 18 marca 1921 r. potwierdzał uznanie USRR jako państwa ukraińskiego, a tym samym anulował postanowienia umowy warszawskiej.

23 Wojna polsko-bolszewicka
Wkrótce wojska polskie i ukraińskie rozpoczęły ofensywę i praktycznie bez walki zajęły Kijów (WYPRAWA KIJOWSKA). Petlura liczył na zmobilizowanie do armii ukraińskiej ochotników z zajętych terenów – jednak Ukraińcy odnosili się do niego z nieufnością Byli zmęczenie wojna i chcieli zakończenia konfliktu Uznali Petlurę za zdrajcę za oddanie Lwowa Polakom

24 Wojna polsko-bolszewicka
Zbiegło się to w czasie z rozstrzygnięciem wojny domowej Rosji. Po pokonaniu BIAŁYCH Rosjanie mogli skierować swoje siły przeciwko Polsce. Zajęcie przez Polaków Kijowa zostało wykorzystane przez Rosjan do celów propagandowych – skoncentrowano uwagę Rosjan na polskim ekspansjonizmie i zagrożeniu ze strony Rzeczypospolitej – zjednoczyło to Rosjan nawet tych, którzy przeciwni byli bolszewickim rządom – WSPÓLNY WRÓG. W czerwcu 1920 roku nastąpiła rosyjska kontrofensywa.

25 Wojna polsko-bolszewicka
Wojska rosyjskie uderzyły na dwóch frontach: Na południu Armia Konna Siemiona Budionnego (czerwiec 1920 na terenie Ukrainy) Na północy armia Michaiła Tuchaczewskiego (lipiec 1920) Pomimo wielu prób powstrzymania wojsk rosyjskich nieprzerwanym marszem posuwały się one w głąb terytorium Polski. 1 lipca 1920 roku powołano Radę Obrony Państwa, złożoną z przedstawicieli rządu, parlamentu i władz wojskowych na czele z Piłsudskim. Rada Obrony Państwa – nadzwyczajny i tymczasowy organ parlamentarno- rządowy powołany do życia przez Sejm Ustawodawczy ustawą z 1 lipca Działała do 1 października 1920.

26 Wojna polsko-bolszewicka
Zgodnie z postanowieniami ustawy powołującej Radę do życia mogła ona decydować we wszystkich sprawach związanych z prowadzeniem i zakończeniem wojny oraz zawarciem pokoju. Do podstawowych zadań Rady zaliczył podniesienie morale w wojsku i społeczeństwie, skrócenie procesu legislacyjnego i przyspieszenie wykonywania obowiązującego prawa, rozstrzyganie w sprawach działań operacyjnych związanych z zagadnieniami politycznymi oraz sprawy związane z podjęciem rozmów pokojowych.

27 Wojna polsko-bolszewicka
Już podczas pierwszego posiedzenia w dniu 1 lipca 1920 r. Rada podjęła kwestię zaciągu ochotniczego. Wydano też odezwę do społeczeństwa mającą na celu jego mobilizację. Podniesieniu morale w wojsku służyć miały zaostrzone przepisy dotyczące wojskowego sądownictwa doraźnego, obostrzenia kar za przestępstwa osób wojskowych wynikające ze stosunku służbowego. Myślano także o nagradzaniu ofiarności żołnierskiej. Ustanowiono Krzyż Walecznych, zapewniono zaopatrzenie wdowom i sierotom wojskowym, chroniono zobowiązania pracodawców wobec pracowników pełniących ochotnicza służbę w wojsku polskim.

28 Wojna polsko-bolszewicka
Pod wpływem klęsk ponoszonych na froncie władze polskie zdecydowały się na szukanie pomocy u przywódców wielkich mocarstw. Podczas odbywającej się od 5 lipca 1920 roku konferencji mocarstw w Spa premier Władysław Grabski zwrócił się z prośba o interwencję. Przedstawiciele mocarstw podjęli się pośredniczenia w rozmowach z władzami Rosji jednak pod warunkiem spełnienia przez Polskę określonych warunków: Zawieszenie broni Rozejm na granicy wzdłuż linii drugiego rozbioru (linia Curzona) Oddanie Wilna Litwie Podporządkowanie się decyzjom mocarstw w sprawie Śląska Cieszyńskiego oraz Galicji wschodniej

29 Wojna polsko-bolszewicka
Zgoda na te ustępstwa dawała Grabskiemu obietnice skierowania do Warszawy misji wojskowo-dyplomatycznej Ententy i dostawy amunicji z Zachodu. Józef Piłsudski był od początku przeciwny misji polskiego premiera, ponieważ w decyzjach aliantów nie widział żadnych zadowalających rozwiązań dla Polski. Klęska Władysława Grabskiego w Spa stała się przyczyną dymisji jego rządu (24 lipca 1920) i powołania rządu obrony narodowej pod kierownictwem Wincentego Witosa.

30 Wojna polsko-bolszewicka
RFSRR po próbach przewlekania rozmów odrzuciła 11 sierpnia ostatecznie pośrednictwo brytyjskie, deklarując uprzednio gotowość bezpośrednich pertraktacji z rządem polskim. Strona polska w odpowiedzi na propozycję sowiecką wysłała delegację na rozmowy w Mińsku. Delegacji polskiej (odizolowanej od świata i łączności) strona sowiecka przedstawiła w Mińsku 19 sierpnia 1920 następujące warunki zawarcia traktatu pokojowego: ustalenie granicy polsko-sowieckiej na linii Curzona, redukcja armii polskiej do poziomu 60 tys. żołnierzy, wydanie Armii Czerwonej wszystkich zapasów broni,

31 Wojna polsko-bolszewicka
wydzielenie części polskich zapasów broni na uzbrojenie „milicji ludowej” w Polsce, swobodny tranzyt przez Polskę oddziałów Armii Czerwonej, eksterytorialna linia kolejowa Białystok – Grajewo (do Prus Wschodnich), odszkodowania wojenne dla „odbudowania zniszczonych miast na wschodzie”. Były to dla Polski warunki podważające suwerenność państwową i zostały one odrzucone w całości, Wyrażały stanowisko polityczne strony sowieckiej wobec Polski przed bitwą warszawską, choć zostały wysunięte już w jej trakcie.

32 Wojna polsko-bolszewicka
23 lipca 1920 r. w Smoleńsku został utworzony z przekształcenia Biura Polskiego przy KC partii bolszewickiej Tymczasowy Komitet Rewolucyjny Polski jako rząd marionetkowy dla planowanej Polskiej Republiki Rad. 30 lipca 1920 w Białymstoku, pierwszym większym mieście na zachód od linii Curzona, zajętym 28 lipca 1920 przez Armię Czerwoną Tymczasowy Komitet Rewolucyjny Polski ogłosił odezwę o przejęciu władzy w Polsce i utworzeniu Polskiej Republiki Rad.

33 Wojna polsko-bolszewicka
Oznaczało to chęć narzucenia przez interwencję militarną Armii Czerwonej rządów sowieckich w okrojonej terytorialnie Polsce. Członkowie Komitetu (Feliks Dzierżyński, Julian Marchlewski, Feliks Kon) pociągiem specjalnym posuwali się tuż za nacierającymi na Warszawę oddziałami sowieckimi, docierając ostatecznie do Wyszkowa i przygotowując się do objęcia władzy po zdobyciu przez Armię Czerwoną stolicy Polski.

34 Wojna polsko-bolszewicka
Na początku sierpnia 1920 roku wojska rosyjskie dotarły aż do Włocławka i Torunia. Zagrożona była polska państwowość co przyczyniło się do zmobilizowania wszystkich sił dla obrony kraju. Zadecydowano o skoncentrowaniu obrony na linii Wisły. Działania zbrojne na przedpolach Warszawy rozpoczęły się 13 sierpnia roku, następnego dnia do kontrataku ruszyli Polacy. 15 sierpnia trwały zaciekłe walki o Radzymin, 16 sierpnia główne siły polskie ruszyły do ofensywy znad rzeki Wieprz – przechyliło to szalę zwycięstwa na stronę polską.

35 Wojna polsko-bolszewicka
Polacy po rozbiciu głównych sił armii Tuchaczewskiego ruszyli w ślad za wycofującymi się siłami bolszewickimi – pod koniec sierpnia bolszewicy wycofali się za BUG. W tym samym czasie miała miejsce decydująca rozprawa z armią Budionnego, która po nieudanej próbie zajęcia Lwowa skierowała się na Lubelszczyznę – pokonana została pod KOMAROWEM 31 sierpnia 1920 roku.

36 Wojna polsko-bolszewicka
Po wyparciu wojsk bolszewickich za BUG Polacy ponownie pokonali Rosjan w bitwie nad Niemnem w dniach września 1920 roku. Wobec zbliżającej się zimy i barku możliwości całkowitego pokonania Rosjan Polacy zgodzili się na podpisanie rozejmu 18 października roku. Rozmowy pokojowe toczyły się w Rydze, gdzie ostatecznie 18 marca roku podpisano traktat pokojowy.

37 Wojna polsko-bolszewicka
Marzec 1919 Grudzień 1919

38 Wojna polsko-bolszewicka
Czerwiec 1920 Sierpień 1920

39 Granica polsko-sowiecka po traktacie ryskim

40 Wojna polsko-bolszewicka
Traktat ryski traktat pokojowy zawarty przez Polskę i RFSRR oraz USRR, ratyfikowany przez Naczelnika Państwa 16 kwietnia 1921; Traktat kończył wojnę polsko-bolszewicką z lat , ustalał przebieg granic między tymi państwami oraz regulował inne sporne dotąd kwestie. Ustalał wschodnią granicę Polski wzdłuż linii od Dźwiny przez Białoruś do Zbrucza i Dniestru. Polska wyrzekała się wszelkich pretensji do terenów położonych na wschód, Rosja Radziecka zaś i Ukraina Radziecka - na zachód od wyznaczonej granicy. Sygnatariusze traktatu zawarli porozumienia w sprawie repatriacji jeńców wojennych oraz amnestii obejmującej zbrodnie i przestępstwa polityczne.

41 Wojna polsko-bolszewicka
Traktat zobowiązywał strony do wzajemnego poszanowania praw mniejszości narodowych oraz przestrzegania zasad tolerancji religijnej. Rosja Radziecka i reprezentowane przez nią Białoruś Radziecka oraz Ukraina Radziecka zobowiązały się zwrócić Polsce wszystkie ruchome dobra kultury narodowej wywiezione z ziem polskich po 1772. Polska miała otrzymać 30 mln rubli w złocie tytułem odszkodowania za udział w życiu gospodarczym imperium rosyjskiego w okresie rozbiorów. Kwoty tej Polska nigdy nie otrzymała. Rosja Radziecka zobowiązała się także do zwrotu urządzeń przemysłowych i taboru kolejowego na łączną sumę 29 mln rubli w złocie. Po ratyfikacji układu obie strony miały nawiązać stosunki dyplomatyczne i podpisać umowę handlową.

42 Wojna polsko-bolszewicka
Ocena traktatu ryskiego: Zwycięstwo Polaków nie zostało w pełni wykorzystane Uniemożliwienie realizacji koncepcji federacyjnej Utworzenie Ukraińskiej Socjalistycznej Republiki radzieckiej Rezygnacja z części dawnych ziem polskich Pozostawienie poza wschodnia granica około 1 miliona Polaków Bezpośrednie sąsiedztwo z sowiecką Rosją

43 Granica z Litwą Wilno – historyczna stolica Litwy – uległo w czasach Rzeczypospolitej silnej Polonizacji – ponad połowę mieszkańców miasta stanowili Polacy. Po zajęciu miasta przez bolszewików w lipcu 1920 roku zostało ono przekazane Republice Litewskiej – Litwini ustanowili w Wilnie stolicę swojego państwa. Piłsudski nie zamierzał pogodzić się z utratą ważnego ośrodka, jednak ze względu na zobowiązania złożone podczas konferencji w Spa ( m.in. dotyczące rezygnacji z roszczeń do Wilna) nie mógł podjąć oficjalnych działań w celu jego odzyskania.

44 Granica z Litwą Wszelkie działania dążące do wyzwolenia i opanowania Wilna oficjalną drogą wojskową, w ramach kontrofensywy antybolszewickiej były niemożliwe ze względu na międzynarodowe zobowiązania rządu polskiego. W tym momencie marszałek Józef Piłsudski zaczął rozpatrywać konieczność przeprowadzenia "nieoficjalnej" akcji wojskowej. Gdy sytuacja na froncie zmieniła się na korzyść Polski Piłsudski zlecił generałowi Żeligowskiemu.

45 Granica z Litwą Kiedy przygotowania do akcji wileńskiej ruszyły już w pełnym zakresie, w Suwałkach doszło do podpisania układu polsko-litewskiego, wyznaczającego linię demarkacyjną pomiędzy siłami zbrojnymi obu krajów, a także wprowadzającego rozejm na tej części frontu. Rokowania w Suwałkach zakończyły się 8 października o 2 w nocy. Polska nie przywiązywała dużej wagi do tego układu, który z jej punktu widzenia nie decydował o statusie Wilna. Jednak dla Litwinów dokument ten był niezwykle ważny, a powołując się na niego często wskazywali, że – zgodnie z ich interpretacją – przyznawał on Wilno Litwie.

46 Rankiem 7 października Żeligowski zarządził odprawę oficerów, na której oficjalnie podał wiadomość o "zbuntowaniu się" wobec dowództwa wojsk polskich i o rozpoczęciu samowolnego marszu na Wilno. Słowa generała wywołały duże poruszenie wśród oficerów niższych szczebli, nie biorących udziału w naradzie dnia poprzedniego. Zrozumiałe jest to, że część oficerów odmówiła zerwania kontaktów z dowództwem i wykonania polecenia Żeligowskiego. Ci, którzy pozostali przy generale, byli mocno zdeprymowani, a niektórzy nawet przerażeni. Inaczej natomiast sytuacja miała się wśród zwykłych żołnierzy, których nie wtajemniczono w istotę sprawy, mówiąc im po prostu, że mają za zadanie zdobycie Wilna. Nic nie wiedzieli o tym, że akcja ta ma oficjalnie znamiona buntu i niesubordynacji.

47 Tymczasem pewne rozterki zaczął odczuwać sam Żeligowski
Tymczasem pewne rozterki zaczął odczuwać sam Żeligowski. Spowodowane to zostało tym, że wielu oficerów nie kryło swoich wątpliwości, a także tym, że alianci zauważyli już ruch dywizji w kierunku Wilna. Generał wspominał później, że to właśnie dnia 7 października był najbliżej zwątpienia i rezygnacji z poprowadzenia wyprawy. Część oficerów wręcz żądała od niego przeprowadzenia zebrania na którym miano by głosować nad zasadnością ataku na Wilno. Żeligowski odrzucił takie propozycje, ale poczuł, że jego autorytet nie jest wystarczająco duży, aby móc samodzielnie poprowadzić akcję.

48 W związku z tym odwołał wydany uprzednio (o godz
W związku z tym odwołał wydany uprzednio (o godz. 8 wieczorem) rozkaz o wymarszu następnego dnia rano. Skontaktował się z Piłsudskim, stwierdzając że nie dysponuje odpowiednim posłuchem wśród podległych mu oficerów i musi być zastąpiony przez kogoś o odpowiednim autorytecie, kto będzie w stanie przeprowadzić tak delikatną misję. W odpowiedzi na depeszę Żeligowskiego, Piłsudski postanowił wysłać dowódcę 3 Armii, gen. Władysława Sikorskiego. Żeligowski zmienił jednak zdanie. Górę wzięła ambicja i strach przed kompromitacją. Postanowił nie czekać na przybycie Sikorskiego i ponowił odwołany uprzednio rozkaz o wymarszu.

49 Granica z Litwą Rankiem 8 października odczytano odezwę do żołnierzy, w której Żeligowski zapowiadał wyzwolenie Wilna spod panowania litewskiego i powołanie Sejmu Ustawodawczego w mieście, który będzie decydować o dalszym losie tych ziem. 9 października 1920 roku Wilno zostało zdobyte – utworzona została tzw. Litwa Środkowa. Przez dwa lata funkcjonowała ona jako niezależny organizm polityczny, następnie przeprowadzono referendum, które miało zadecydować o przynależności tego terytorium – zostało ono zbojkotowane przez Litwinów, co dodatkowo ułatwiło Polakom odniesienie zwycięstwa. W marcu 1922 roku miejscowy sejm podjął decyzje o przyłączeniu Litwy Środkowej do Polski.

50 Granica z Litwą

51 Ukształtowanie granicy wschodniej

52