Ekonomia: Ekonomia jest to nauka, która bada, jak ludzie radzą sobie z ograniczonością zasobów. Wybór ekonomiczny dokonywany jest w procesie: produkcji.

Prezentacja na temat: "Ekonomia: Ekonomia jest to nauka, która bada, jak ludzie radzą sobie z ograniczonością zasobów. Wybór ekonomiczny dokonywany jest w procesie: produkcji."— Zapis prezentacji:

1 Ekonomia: Ekonomia jest to nauka, która bada, jak ludzie radzą sobie z ograniczonością zasobów. Wybór ekonomiczny dokonywany jest w procesie: produkcji tzn. co i jak produkować, podziału: jak dzielić rezultaty produkcji pomiędzy członków społeczeństwa, wymiany: od kogo kupować, komu sprzedawać i po jakiej cenie, konsumpcji: jakie potrzeby zaspokajać i w jakiej kolejności. Nauka ekonomii, będąca teoretycznym uogólnieniem problemów gospodarowania, zrodziła się w starożytnej Grecji. Ekonomia: ,,oikos" - w języku greckim: dom i „nomos" - prawo.

2 Na alokację zasobów- można patrzeć z różnych punktów widzenia:
® Można analizować problemy alokacji na poziomie całego społeczeństwa - problemy te bada makroekonomia; ® Procesy alokacyjne można rozpatrywać na poziomie pojedynczych podmiotów gospodarczych (gospodarstw domowych, przedsiębiorstw) – problemy te bada mikroekonomia. W badaniach ekonomicznych posługujemy się podejściem pozytywnym i normatywnym. Ekonomia pozytywna odpowiada na pytania: jak jest?, jaki jest stan rzeczy?; natomiast ekonomia normatywna zawiera w sobie oceny, mówi: jak być powinno?, jak mogłoby być lepiej?

3 Podstawowe pojęcia ekonomii to:
1) rzadkość - istniejące w gospodarce zasoby są niewystarczające dla wytworzenia dóbr mających zaspokoić istniejące potrzeby; 2) potrzeby - to odczucia konieczności posiadania lub użytkowania określonych dóbr; 3) użyteczność - to satysfakcja, zadowolenie odczuwane po zaspokojeniu określonej potrzeby, przy wykorzystaniu niezbędnych do tego celu dóbr; 4) koszt alternatywny - to wartość zaniechanej działalności alternatywnej, na którą się nie zdecydowaliśmy (bo wybraliśmy coś innego).

4 Popyt - to ilość dóbr i usług, jaką nabywcy chcą i mogą kupić przy danej cenie (P), w określonym czasie (przy założeniu stałości innych czynników). Z kolei, konkretną ilość towaru nabywaną przy danym poziomie ceny nazywamy rozmiarami popytu. Oba te pojęcia dotyczą określonego czasu. Na wielkość popytu, poza ceną danego towaru, wpływają: 1. dochody konsumenta (Y) - najczęściej występuje tu zależność dodatnia, 2. przewidywanie cen relatywnych (Pr) - spodziewany wzrost ceny (dot. to także przewidywań kształtowania się dochodów) spowoduje przyrost rozmiarów popytu i odwrotnie (zależność dodatnia), 3. gusty i preferencje konsumentów (G) - wzrost zainteresowania określonym towarem powoduje przyrost rozmiarów popytu, 4. substytuty i dobra komplementarne (Tk) - inaczej kształtuje się w przypadku dóbr substytucyjnych (zależność wprost) i komplementarnych (zależność ujemna), 5. efekty naśladownictwa i demonstracji (D) - działają podobnie jak gusty i preferencje.

5 Jeśli cena jest stała, to popyt rośnie, gdy:
1. rosną dochody nabywców (wyjątek: dobra niższego rzędu), 2. rośnie liczba i korzystnie zmienia się struktura nabywców, 3. rośnie cena dóbr substytucyjnych, 4. obniża się cena dóbr komplementarnych, 5. przewiduje się wzrost ceny danego dobra w przyszłości, 6. oczekuje się wzrostu dochodów w bliskiej przyszłości, 7. gusty i preferencje kierują się w stronę wzrostu zainteresowania danym towarem. Jeżeli cena jest stała to popyt spada, gdy: 1. spadają dochody nabywców (wyjątek: dobra niższego rzędu), 2. spada liczba i niekorzystnie zmienia się struktura nabywców, 3. spada cena dóbr substytucyjnych, 4. rośnie cena dóbr komplementarnych, 5. oczekuje się spadku ceny danego dobra w przyszłości, 6. oczekuje się zmniejszenia dochodów w bliskiej przyszłości, 7. gusty i preferencje kierują się w stronę spadku zainteresowania danym towarem.

6 Podaż to zbiór ilości towarów, jaką sprzedawcy są gotowi zaoferować przy różnych możliwych poziomach ceny Konkretna ilość po konkretnej cenie – rozmiar podaży Do niecenowych czynników wyznaczających rozmiary podaży, należą: 1. czynniki wpływające na wysokość kosztów wytwarzania: - ceny czynników produkcji (Pc), - postęp techniczny (Tp), - podatki lub subsydia (B), 2. zmiany opłacalności produkcji innych towarów (Op), 3. liczba producentów (Z).

7 jeśli cena jest stała, to podaż rośnie, gdy:
1. spadają ceny czynników produkcji (a także surowców, stopa procentowa itp.), 2. rośnie efektywność produkcji w wyniku postępu technicznego, 3. obniżają się obciążenia podatkowe lub rosną subwencje, 4. spadają ceny innych towarów, a tym samym relatywnie rośnie zyskowność produkcji danego dobra, 5. liczba producentów wchodzących na rynek jest wyższa od liczby opuszczających go (przy założeniu, że dysponują jednakowymi możliwościami produkcyjnymi). Podaż spada, gdy: 1. rosną ceny czynników produkcji, 2. rosną podatki lub spadają subwencje, 3. rosną ceny innych towarów (tym samym, relatywnie obniża się opłacalność produkcji danego dobra), 4. liczba producentów na rynku dobra zmniejsza się.

8 Równowaga rynkowa Długi okres w ekonomii to taki okres, który jest wystarczający, aby przedsiębiorstwo mogło powiększyć swoje moce wytwórcze drogą inwestycji. Okres krótki - to taki, w którym przedsiębiorstwo nie zdąży rozpocząć i doprowadzić do końca inwestycji powiększających potencjał wytwórczy. Wzrost produkcji w okresie krótkim wynika z pełniejszego wykorzystania istniejącego potencjału wytwórczego.

9 Rys. przedstawia równowagę rynkową długookresową, kiedy znacznemu wzrostowi popytu (D1<D2) towarzyszy stosunkowo niewielki wzrost podaży (S1<S2). Inwestycja, jaka miała miejsce w długim okresie, mogła mieć na celu przede wszystkim np. poprawę warunków pracy pracowników lub ograniczenie do minimum zanieczyszczeń środowiska.

10 Rys. prezentuje zjawisko długookresowych dostosowań podaży do zmieniającego się popytu. Podaż rośnie na tyle (S1->S2), na ile wzrosnąć powinna, aby przy wyższym popycie (D1 -> D2) cena równowagi rynkowej długookresowej pozostała na nie zmienionym poziomie (P2 = P1). Stałej cenie towarzyszy w tym wypadku wzrost ilości równowagi (Q2> Q1).

11 Zależność między dochodami a wydatkami na żywność, znana jako prawo Engla. Prawo to mówi, że w miarę wzrostu dochodów zmniejsza się udział wydatków na zakup artykułów żywnościowych. Innym prawem jest prawo inercji popytu oznaczające pewien bezwład popytu w warunkach krótkotrwałych zmian sytuacji dochodowej nabywców. Istnienie różnorodnych paradoksów przemawia za utrzymywaniem dystansu wobec prawidłowości formułowanych po stronie popytu, na przykład: paradoks Giffena — wzrost spożycia żywności (dóbr niższego rzędu) w sytuacji wzrostu cen; paradoks Veblena — wzrost popytu na drożejące dobra luksusowe; paradoks spekulacyjny — wzrost popytu na drożejące nieruchomości. Elastyczność.

12 Dochód, który może wydać konsument.
Teoria wyboru konsumenta Określenie konsument odnosi się do jednostki podejmującej decyzje dokonania zakupu. Na popyt rynkowy na każde dobro i usługę składa się suma indywidualnych popytów konsumentów. Model opracowany dla indywidualnego konsumenta obejmuje cztery zasadnicze elementy: Upodobania konsumenta, który szereguje różne kombinacje czy koszyki dóbr, według uzyskiwanej satysfakcji, czyli przynoszonego przez nie zadowolenia (użyteczności). Dochód, który może wydać konsument. Ceny, po których mogą być kupowane dobra. Założenie, że konsument dąży do znalezienia się w jak najkorzystniejszej sytuacji i maksymalizowania uzyskiwanej satysfakcji (użyteczności) w ramach swego budżetu.

13 1) oparta jest na teorii użyteczności krańcowej,
Ekonomiści analizują zachowanie się konsumenta dwoma metodami: 1) oparta jest na teorii użyteczności krańcowej, 2) oparta na teorii krzywej obojętności. Teorie zachowania się konsumenta opierają się na kategorii preferencji. Preferencje konsumenta odzwierciedlają subiektywne pragnienia i oceny ważności oraz przydatności poszczególnych dóbr. Preferencje poszczególnych konsumentów różnią się, gdyż zależą od wielu czynników, takich jak: tradycje rodzinne, wychowanie, środowisko społeczne, wykształcenie, poziom dochodów, sposób życia znajomych itd. Preferencje określają, co konsument chciałby mieć.

14 Użytecznością nazywa się satysfakcję, poczucie zaspokojenia potrzeby, które człowiek uzyskuje z konsumpcji dóbr i/lub usług. Jest to subiektywna miara stopnia zadowolenia, pewne indywidualne odczucie u poszczególnych osób. Wielkość użyteczności nie jest mierzalna. Można jednak dokonać analizy wyboru konsumenta w kategoriach użyteczności. Wystarczy uszeregowanie poziomów użyteczności i stwierdzenie, że coś ma użyteczność większą lub mniejszą.

15 Użyteczność jest to zmienna, której względna wielkość wskazuje porządek preferencji konsumenta.
„UŻC" - użyteczność całkowita; jest to łączna satysfakcja, jaką daje konsumpcja danej ilości dobra. „UŻK" - użyteczność krańcowa; jest to zmiana całkowitej użyteczności, czyli satysfakcji, wynikająca ze zmiany konsumpcji danego dobra o jednostkę (zmniejszenie lub zwiększenie). Użyteczność całkowita, tj. satysfakcja odczuwana przez konsumenta, rośnie - do pewnego momentu - w miarę wzrostu ilości konsumowanych dóbr. Przyrosty satysfakcji są jednak coraz mniejsze - tzn. użyteczność krańcowa wykazuje tendencję spadkową. W momencie gdy zadowolenie konsumenta jest największe - tj. użyteczność całkowita osiąga maksimum – użyteczność krańcowa osiąga poziom zerowy. Dalsze przyrosty ilości konsumowanych dóbr spowodują spadek zadowolenia konsumenta (użyteczność całkowita zmniejsza się), użyteczność krańcowa będzie zatem przybierała wartości ujemne.

16 Teoria krzywej obojętności jest to nowsza teoria badania zachowania się konsumenta.
Opiera się na koncepcji linii ograniczeń budżetowych oraz krzywych obojętności. Budżet konsumenta stanowi suma pieniędzy, którą chce on i może wydać na zakup dóbr i usług konsumpcyjnych. Podstawowym składnikiem tej sumy jest dochód konsumenta. Linia budżetu jest zbiorem punktów reprezentujących różne kombinacje dwóch towarów, które konsument może zakupić przy danych cenach i przy określonych możliwościach finansowych. Zestaw kombinacji obu dóbr (koszyków) dostępnych dla konsumenta określa się jako zbiór budżetowy.

17 Linia budżetowa ma cztery podstawowe własności:
1) Ma ujemne nachylenie. Oznacza to, że jeśli konsument decyduje się na zakup większej ilości jednego towaru, to musi zakupić mniej innego, aby utrzymać stały poziom wydatków ograniczonych dochodami. 2) Ma nachylenie ze znakiem ujemnym równe stosunkowi ceny towaru X do ceny towaru Y. 3) Ulega przesunięciu wtedy, kiedy następują zmiany dochodów. 4) Zmienia swoje położenie, jeśli cena towaru zmienia się.

18 Krzywa obojętności określa wszystkie kombinacje dóbr (koszyki rynkowe), które przynoszą konsumentowi taką samą satysfakcję - dają równe zadowolenie, tzn. mają dla konsumenta identyczną użyteczność całkowitą. Innymi słowy - konsumentowi jest obojętne, w którym punkcie na krzywej się znajduje. Kombinacje dóbr: A, B i C różnią się strukturą konsumpcji, lecz każda z nich daje konsumentowi identyczne zadowolenie. Wszystkie punkty leżące na prawo - powyżej krzywej, są korzystniejsze, gdyż reprezentują koszyk dóbr zawierających więcej X i Y, wszystkie punkty poniżej krzywej są mniej korzystne. y x

19 Krzywa obojętności ma cztery podstawowe własności.
1) Ma ujemne nachylenie. Oznacza to, że jeżeli konsument zwiększa spożycie jednego dobra, to zarazem zmniejsza spożycie drugiego. 2) Jest wklęsła w stosunku do początku układu współrzędnych, co wskazuje, że jej nachylenie maleje w miarę przesuwania się po niej na prawo w dół. Oznacza to zmianę proporcji w zastępowaniu dóbr. Dla wyjaśnienia tego zjawiska i kształtu krzywej wprowadzono pojęcie „krańcowej stopy substytucji”. 3) Dla każdego konsumenta wykreślić można nieskończenie wiele krzywych obojętności - istnieje tzw. mapa krzywych obojętności 4) Krzywe obojętności nie przecinają się.

20 Dążąc do maksymalizacji uzyskiwanej satysfakcji gospodarstwo domowe zakupi taki koszyk dóbr,
który w ramach posiadanego budżetu ulokuje je na najwyższej krzywej obojętności (krzywej oddalonej możliwie jak najdalej od początku układu). Będzie to punkt styczności linii budżetu z krzywą obojętności. Punkt ten będzie wyznaczał koszyk gwarantujący najwyższą możliwą do osiągnięcia satysfakcję, będzie to optymalny wybór konsumenta.

21 Przedsiębiorstwo w gospodarce rynkowej
Przedsiębiorstwo - firma jest jednostką gospodarczą, wyodrębnioną pod względem ekonomicznym i prawnym, podlegającą zarządzaniu. Jest to organizacja, która prowadzi działalność gospodarczą pod określoną nazwą i która kontroluje, w jaki sposób ziemia, praca i kapitał są wykorzystywane. Podejmuje ona decyzje w takich kwestiach jak wybór metod produkcji, wzoru produktów, sposobu zbytu wytworzonych towarów itp. Produkcja jest zależna od wielkości zaangażowanego kapitału, liczby zatrudnionych osób, zużytych surowców naturalnych itd. Powyższa formuła nazywana jest funkcją produkcji. Określa ona relację między wielkością produkcji danego wyrobu a liczbą zaangażowanych czynników produkcji. Jedną z najważniejszych cech charakterystycznych produkcji jest określenie, ile przynosi (wytwarza) produktów w ciągu godziny lub dnia każda jednostka ziemi, pracy czy kapitału. Wyznaczanie wielkości produkcji uzyskanej dzięki danemu czynnikowi wytwórczemu w jednostce czasu jest metodą określenia produkcyjności tego czynnika (inaczej - wydajności czynnika).

22 Większość dóbr jest produkowana dzięki użyciu stałych i zmiennych czynników produkcji:
O czynnikami stałymi są te czynniki, które nie zmieniają się wraz ze zmianami wielkości produkcji (np. budynki fabryczne lub wyspecjalizowane ciężkie maszyny). O czynnikami zmiennymi są te czynniki, które zmieniają się wraz ze zmianami produkcji (np. większość rodzajów pracy, surowce, paliwa, energia elektryczna, narzędzia ręczne itd.). Mówi się, że stałe czynniki produkcji mogą ulec zmianie tylko w długim okresie, natomiast zmienne czynniki produkcji ulegają zmianie w krótkim czasie. Krótki czas w ekonomii definiuje się jako okres, w którym przynajmniej podaż jednego czynnika wytwórczego jest stała. W tej sytuacji firma może w zasadzie zmienić swoją produkcję jedynie przez zwiększenie bądź zmniejszenie zużycia czynników zmiennych. Długi czas w ekonomii to czas potrzebny firmie na zmianę liczby wszystkich czynników produkcyjnych, które wykorzystuje (tj. stałych i zmiennych).

23 Produkt całkowity - to ilość dóbr lub usług wyprodukowana w ciągu roku przez pewną liczbę pracowników. Produkt całkowity rośnie - wraz z angażowaniem kolejnych jednostek czynnika pracy (L), tempo wzrostu produktu jest jednak różne. Przy pewnym poziomie zatrudnienia (L*) produkt całkowity osiąga poziom maksymalny. Dalsze angażowanie kolejnych jednostek czynnika pracy przynosi spadek (zmniejszenie rozmiarów) produktu całkowitego. Produkt krańcowy - to zmiana produktu całkowitego spowodowana zwiększeniem (lub zmniejszeniem) nakładu czynnika wytwórczego o jednostkę. W odniesieniu do czynnika pracy będzie to produktywność kolejnego zatrudnionego pracownika. Produkt krańcowy - wraz ze wzrostem liczby zatrudnionych czynników wytwórczych (pracy - L) - początkowo rośnie, a potem wykazywać zaczyna tendencję spadkową, chociaż produkcja całkowita jeszcze rośnie. Przy wzroście zaangażowanych czynników pracy ponad rozmiary optymalne (po przekroczeniu zatrudnienia na poziomie L*), produkt całkowity zaczyna zmniejszać się, a produkt krańcowy przybiera wartości ujemne. Produkt przeciętny - to miara wielkości produktu całkowitego przypadającego na jednego zatrudnionego.

24 Etap I: Nakład czynnika zmiennego rośnie od zera do takiej wielkości, dla której PP jest maksymalny. W etapie I produkt przeciętny rośnie. Etap II: Stanowi go taki przedział nakładu czynnika zmiennego, w ramach którego PP spada; również PK spada, lecz pozostaje ciągle dodatni. Etap III: PP ciągle spada; PK przybiera wartości ujemne, spada również PC.