Organizacja, zasady działania, funkcje

Prezentacja na temat: "Organizacja, zasady działania, funkcje"— Zapis prezentacji:

1 Organizacja, zasady działania, funkcje
Sejm i Senat Organizacja, zasady działania, funkcje

2 Zasada przedstawicielstwa
w Konstytucji RP zasada przedstawicielstwa wyrażona jest w art. 4 ust. 2 - naród sprawuje władze przez swoich przedstawicieli lub bezpośrednio; fikcja reprezentacji koncepcja zarachowania

3 Cechy organu przedstawicielskiego
organ wybieralny, reprezentatywny, kadencyjny, ustawodawczy, realizujący suwerenność narodu reprezentatywność oznacza, że parlament w swym składzie personalnym wyraża podstawowe orientacje korpusu politycznego; reprezentatywność nie oznacza, że parlament musi być lustrzanym odbiciem preferencji politycznych, ponieważ musi być także organem zdolnym do działania (tzw. progi wyborcze)

4 Organ przedstawicielski
wybieralność – organ wyłaniany w wyborach odpowiadających standardom współczesnego państwa demokratycznego - zasada powszechności i równości wyborów, w parlamentach dwuizbowych powszechność wymagana jest przynajmniej w wyborach do jednej izby (druga izba może być izbą dziedziczną – Izba Lordów, czy izbą wyłanianą w innym trybie – Bundesrat jako reprezentacja landów, nie pochodząca z wyborów) przedstawicielski charakter jest cechą przynależną obu izbom, Senat w równym stopniu jak Sejm jest organem przedstawicielskim i współrealizującym suwerenność narodu, kadencyjnym i ustawodawczym

5 Skład ilościowy Sejmu skład ilościowy przesądzony na poziomie konstytucyjnym (nastąpiło to dopiero w r., wcześniej ilość posłów określona była w ordynacjach wyborczych) w konstytucji z 1952 r. – zasada 1 poseł przypadał na 60 tys. mieszkańców, skutek - stały wzrost liczby posłów, nowelą z 1960 r. ustalona ich liczbę na 460.

6 Skład ilościowy Sejmu i Senatu
Wnioski wynikające z określenia liczby posłów i senatorów w Konstytucji: ustawa musi określać procedurę uzupełniania składu Sejmu i Senatu – nie może być sytuacji, że mandat pozostaje nieobsadzony do końca kadencji zasada jednolitości składu – zakaz wprowadzania do składu osób nie pochodzących z wyborów, jakiekolwiek formy kooptacji są niedopuszczalne

7 Metody uzupełniania składu w razie opróżniania mandatu
Sejm – wejście kolejnego kandydata z listy z uwagi na przyjęcie zasady proporcjonalności oparcie wyborów na listach kandydatów Senat- wybory uzupełniające z uwagi na oparcie wyborów o zasadę większości względnej (system większościowy)

8 Koncepcja dwuizbowości w Konstytucji RP
Uzasadnienia dwuizbowości parlamentu: druga izba jako izba postfeudalna – typowy przykład Izba Lordów druga izba jako izba reprezentująca poszczególne części składowe (landy, stany, kantony itd.) w państwie federalnym, np. Bundesrat w Niemczech druga izba jako reprezentacja autonomicznych regionów, np. Hiszpania, Belgia druga izba jako tzw. izba typu islandzkiego – gdzie obie izby są wybierane łącznie, a następnie dzielą się na dwie izby

9 Koncepcja dwuizbowości w Konstytucji RP
 Senat RP nie poddaje się żadnemu z powyższych uzasadnień uzasadnienie historyczne, powrót do tradycji Senatu w II RP Senat - izba refleksji czy wstrzemięźliwości ustawodawczej koncepcja dwuizbowości nierównoprawnej – bikameralizmu nieegalitarnego

10 Nierównoprawność Senatu w procedurze ustawodawczej
postępowanie ustawodawcze wszczynane jest tylko w Sejmie Senat zajmuje się już uchwaloną przez Sejm ustawą, a nie projektem Konstytucja określa ścisłe ramy czasowe dla Senatu, tj. 30 dni w normalnej procedurze, 20 dni w przypadku ustawy budżetowej, 14 dni w trybie pilnym, Sejm na możliwość odrzucenia stanowiska Senatu, proponującego odrzucenie ustawy w całości lub poprawek bezwzględną większość głosów

11 Nierównoprawność Senatu w procedurze ustawodawczej
ograniczenie zakresu poprawek wnoszonych przez Senatu w stosunku do ustawy uchwalonej przez Sejm – ograniczenie tzw. szerokości regulacji, co oznacza, że poprawki Senatu nie mogą wychodzić poza materię zawartą w ustawie przyjętej przez Sejm, ograniczenie to służy rozgraniczeniu prawa Senatu do poprawek od prawa inicjatywny ustawodawczej Senatu Senat nie bierze udziału w rozpatrywaniu weta prezydenta

12 Nierównoprawność Senatu w zakresie pozostałych funkcji
Senat nie sprawuje funkcji kontrolnej odpowiedzialność polityczna rządu tylko przed Sejmem ograniczona funkcja kreacyjna, Senat w ograniczonym zakresie bierze udział w obsadzaniu urzędów i stanowisk państwowych byt Senatu zależy od bytu Sejmu - samorozwiązanie następuje wyłącznie decyzją Sejmu większością 2/3 głosów i skutkuje zakończeniem kadencji Senatu początek kadencji Sejmu i Senatu liczy się od pierwszego posiedzenia Sejmu, bez znaczenia natomiast kiedy odbywa się I posiedzenie Senatu

13 Kadencja Sejmu i Senatu – zasady wyznaczające kadencję
pojęcie kadencji parlamentu – czas trwania pełnomocnictw, inaczej okres, na który jest wybierany i pełni swoje funkcje w składzie pochodzącym z wyborów  Elementy zasady kadencyjności: nakaz nadawania pełnomocnictw na z góry określony czas ramy czasowe nie mogą przekroczyć pewnych rozsądnych granic (kwestia zalet i wad kadencji krótkich i długich) nakaz ustanowienia regulacji prawnych, które służą ukonstytuowaniu się nowowybranego parlamentu i wykonywaniu jego funkcji bez zbędnej zwłoki

14 Zasady dotyczące kadencji Sejmu i Senatu
zasada jednolitości kadencji – zgodnie z art. 98 „Sejm i Senat są wybierane na czteroletnie kadencje”; kadencje obu izb rozpoczynają się w jednym momencie, tym samym wyłączona jest tzw. kadencja krocząca, czyli okresowe odnawianie składu (np. w Senacie USA)

15 Zasady dotyczące kadencji Sejmu i Senatu
zasada jednorodności kadencji – oznacza przyjęcie zasady permanencji, a więc zasady, że Sejm i Senat obradują na posiedzeniach, które mogą być zwołane w każdym momencie trwania kadencji, zasada ta stanowi zaprzeczenie zasady sesyjności (np. Sejm w okresie PRL) zasada ciągłości istnienia parlamentu – wiąże się z brakiem tzw. okresów międzykadencyjnych i oznacza (zgodnie z art. 97 ust. 2) że „Kadencje Sejmu i Senatu rozpoczynają się z dniem zebrania się Sejmu na pierwsze posiedzenie i trwają do dnia poprzedzającego dzień zebrania się Sejmu następnej kadencji”

16 Kadencja Sejmu i Senatu
Kadencja normalna ( 4 lata liczone od pierwszego posiedzenia Sejmu); wybory do Sejmu i Senatu zarządza Prezydent Rzeczypospolitej nie później niż na 90 dni przed upływem 4 lat od rozpoczęcia kadencji Sejmu i Senatu, wyznaczając wybory na dzień wolny od pracy, przypadający w ciągu 30 dni przed upływem 4 lat od rozpoczęcia kadencji Sejmu i Senatu. kadencja przedłużona – przedłużenie tylko, jeżeli koniec kadencji przypada na okres trwania stanu nadzwyczajnego (wojennego, wyjątkowe i stanu klęski żywiołowej) i 90 po jego zakończeniu

17 Kadencja skrócona 2 przypadku ściśle określone w Konstytucji:
tzw. samorozwiązanie w drodze uchwały Sejmu podjętej większością 2/3 głosów (za 307 głosów) , może nastąpić w każdym czasie (poza okresem stanu nadzwyczajnego), bez podania przyczyn, nie ogranicza to zakresu kompetencji Sejmu, powoduje nieodwracalne skutki, nie można jej uchylić, w razie skrócenia kadencji Prezydent zarządza wybory do Sejmu i Senatu w ciągu 45 dni

18 Kadencja skrócona skrócenie kadencji przez prezydenta w formie zarządzenia prezydenta - zasada enumeracji pozytywnej: w razie nie dokonania wyboru nowej Rady Ministrów w trzech kolejnych etapach przewidzianych w Konstytucji - przypadek obligatoryjny skrócenia kadencji w razie nieuchwalenia przez Sejm ustawy budżetowej w ciągu 4 miesięcy od jej przedstawienia przez Radę Ministrów – przypadek fakultatywny, tzn. prezydent może skrócić, przy czym na podjęcie decyzji ma 14 dni (po tym terminie jego uprawnienie wygasa) zarządzenie w sprawie skrócenia kadencji nie wymaga kontrasygnaty, ale obowiązek zasięgnięcia opinii Marszałka Sejmu i Senatu; brak – delikt konstytucyjny

19 Skutki prawne upływu kadencji
zasada kontynuacji instytucjonalnej – upływ kadencji nie powoduje przerwania ciągłości istnienia parlamentu jako instytucji zasada dyskontynuacji personalnej – wygaśnięcie mandatów posłów i senatorów, wygaśnięcie osobistych uprawnień (immunitet formalny, ale nie materialny), uprawnienia socjalne, ustanie członkostwa posłów i senatorów w organach pozaparlamentarnych, do których zostali wybrani z racji pełnienia funkcji przedstawiciela

20 Skutki prawne upływu kadencji
zasada dyskontynuacji prac parlamentu - oznacza, że z chwilą upływu kadencji wszystkie niezakończone inicjatywy ustawodawcze, uchwałodawcze i kontrolne uznaje się za wygaszone w sensie niedojścia ich do skutku cel tego rozwiązania – nie obciążanie następcy bagażem nie załatwionych spraw charakter zwyczaju parlamentarnego

21 Wyjątki od zasady dyskontynuacji prac
projekt ustawy wniesiony w ramach inicjatywy obywatelskiej (marszałek Sejmu nowej kadencji musi go skierować do I czytania w ciągu 3 miesięcy od I posiedzenia Sejmu) niezakończona w Sejmie procedura związana z egzekwowaniem odpowiedzialności konstytucyjnej nierozpatrzony przez Sejm danej kadencji raport komisji śledczej przechodzi do Sejmu nowej kadencji niezakończone postępowanie przez Komisję do spraw Unii Europejskiej Sejmu – sprawa przechodzi do Sejmu następnej kadencji niezakończone postępowanie w sprawie petycji

22 Zasada dyskontynuacji a ustawa budżetowa
I stanowisko – opowiada za nieobowiązywaniem powołując się na szczególny tryb uchwalania tej ustawy, a także naczelną wartość w przypadku budżetu, a mianowicie jego stabilność II stanowisko – wskazuje, że zasada dyskontynuacji działa, ponieważ wyjątki od niej powinny być określone konstytucyjne, ustawowo albo przynajmniej w regulaminie Sejmu, ponadto powołują się na zasadę autonomii parlamentu, w którą ingerowałoby obligatoryjne rozpatrywanie projektów ustawy z poprzedniej kadencji. W praktyce rząd i Sejm przychylają się do tego drugiego stanowiska przyjęcie działania zasady dyskontynuacji w przypadku ustawy budżetowej oznacza, że termin 4 miesięczny na uchwalenie ustawy budżetowej zaczyna biec od momentu złożenia projektu ustawy przez nowy rząd wyłoniony przez Sejm po wyborach (podobnie w razie wycofania przez rząd projektu ustawy budżetowej wniesionej przez poprzedni rząd

23 Zasada autonomii parlamentu
istota - przyznanie parlamentowi niezależności w działaniu, czyli niezależności od innych organów w sferze stosunków wewnętrznych  dwa aspekty – formalny i materialny

24 Aspekt formalny autonomia regulaminowa, oznaczająca uprawnienie każdej z izb z osobna do uchwalenia swojego regulaminu w formie uchwały, a nie ustawy (forma ustawy wymuszałaby bowiem współpracę obu izb i prezydenta) materie regulaminowe jako ograniczenie treści ustawy

25 Aspekt materialny personalna – wyłączność ustalania składu personalnego organów wewnętrznych Sejmu Senatu jurysdykcyjna – wyłączność decydowania w sprawach immunitetowych (kwestia uchylenia immunitetu) i dyscyplinarnych (egzekwowanie odpowiedzialności dyscyplinarnej) terytorialna – wyłączność zarządzania swoim terenem (rola Straży Marszałkowskiej) budżetowa – wyłączność ustalania swojego budżetu i decydowania o sposobie jego wykonywania

26 Funkcje Sejmu i Senatu ustawodawcza – wyłączność (monopol) na stanowienie ustaw ustrojodawcza (uchwalania konstytucji i dokonywanie jej zmian – tryb art. 235) kontrolna (przysługująca tylko Sejmowi, Senat może korzystać jedynie z tzw. niewładczych środków kontrolnych) kreacyjna (powoływanie lub udział w powoływaniu organów, obsadzaniu stanowisk i urzędów państwowych europejska – nowa funkcja związana z członkostwem Polski w UE i udziałem parlamentu w stanowieniu prawa UE

27 Instrumenty funkcji kontrolnej Sejmu
ogólne - prawo żądania informacji, prawo żądania wysłuchania – dezyderaty, opinie, rezolucje szczególne instrumenty kontrolne, czyli: sejmowe komisje śledcze interpelacje i zapytania poselskie kontrola wykonania budżetu

28 Interpelacje i zapytania
indywidualne wystąpienia poselskie kierowane w formie pisemnej do premiera i poszczególnych członków Rady Ministrów, rodzące obowiązek udzielenia odpowiedzi w formie pisemnej w ciągu 21 dni, kierowane są na ręce Marszałka Sejmu i tą samą drogą udzielana jest odpowiedź interpelacje – dotyczą spraw o zasadniczym charakterze, zaś zapytania pozostałych spraw odpowiedź na interpelację może być przedmiotem dyskusji plenarnej w razie uznania odpowiedzi za niesatysfakcojnującą, zapytania – nie tzw. pytania w sprawach bieżących, które wymagają jednak bezpośredniej odpowiedzi na posiedzeniu Sejmu, nad odpowiedzią nie przeprowadza się dyskusji, ale można zadawać pytania dodatkowe

29 Kontrola wykonania ustawy budżetowej
art. 226 Konstytucji Rada Ministrów w ciągu 5 miesięcy od zakończenia roku budżetowego przedkłada Sejmowi sprawozdanie z wykonania ustawy budżetowej wraz z informacją o stanie zadłużenia państwa. Sejm rozpatruje przedłożone sprawozdanie i po zapoznaniu się z opinią Najwyższej Izby Kontroli podejmuje, w ciągu 90 dni od dnia przedłożenia Sejmowi sprawozdania, uchwałę o udzieleniu lub o odmowie udzielenia Radzie Ministrów absolutorium. absolutorium - czyli pozytywny skwitowanie wykonania ustawy budżetowej w minionym roku budżetowym

30 Charakter prawny nieudzielania rządowi absolutorium
nie jest równoznaczne z udzieleniem RM wotum nieufności (dla którego wymaga jest większość ustawowej liczby głosów – czyli większość bezwzględna liczona od ustawowego składu, a nie od obecnych i głosujących), absolutorium – zwykła większość nieudzielanie absolutorium – może ewentualnie skutkować zainicjowaniem procedury prowadzącej do uchwalenia wotum nieufności

31 Efekty kontroli sejmowej
uchwalenie wotum nieufności dla RM lub poszczególnych ministrów udzielenie lub nieudzielanie wotum zaufania wniosek o pociągnięcie do odpowiedzialności konstytucyjnej absolutorium dla rządu

32 Organy Sejmu i Senatu możliwe są dwa rozwiązania odnośnie określenia organów wewnętrznego kierownictwa Izby, tj. zasada jednoosobowego kierownictwa izbą, np. Wielka Brytania powierzenie kierownictwa organowi kolegialnemu ( to rozwiązania przyjmowała wyraźnie Mała Konstytucja z 1992 r.)

33 Rozwiązanie na gruncie Konstytucji RP z 1997 r.
z chwilą wejścia w życie konstytucji z 1997 r. doszło do dekonstytucjonalizacji Prezydium Sejmu, w związku z tym możliwe są 2 interpretacje: 1. Konstytucja przyjmuję zasadę jednoosobowego kierownictwa Marszałka Sejmu 2. pozostawienie dotychczasowej kierowniczej roli Prezydium (złożonego z Marszałka i wicemarszałków Sejmu), ale z racji wyłączenia go z grona organów konstytucyjnych jego kompetencje mogą się ograniczać wyłącznie do funkcji wewnętrznych, kompetencje zewnętrzne mogą należeć wyłącznie do Marszałka Sejmu

34 Klasyfikacja organów Sejmu/Senatu
organy konstytucyjne - Marszałek Sejmu/Senatu i komisje (stałe, nadzwyczajne, w tym komisje śledcze- powoływane tylko w Sejmie) organy regulaminowe (Prezydium, Konwent Seniorów)  organy kierownicze - - Marszałek Sejmu oraz Prezydium organy pomocnicze – komisje i Konwent Seniorów

35 Wybór Marszałka Sejmu wybór marszałka Sejmu na I posiedzeniu Sejmu, po złożeniu przez posłów ślubowania, rola Marszałka Seniora (przeprowadza wybory) kandydata na Marszałka Sejmu może zgłosić co najmniej 15 posłów; Poseł może poprzeć tylko jedną kandydaturę. Sejm wybiera Marszałka Sejmu bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. jeżeli zgłoszono więcej niż jednego kandydata, a w pierwszym głosowaniu żaden z kandydatów nie uzyskał bezwzględnej większości głosów, przed kolejnymi turami głosowania usuwa się z listy kandydatów nazwisko tego kandydata, który w poprzedniej turze uzyskał najmniejszą liczbę głosów. jeżeli w wyniku zastosowania powyższej procedury nie dojdzie do dokonania wyboru, wybór Marszałka Sejmu przeprowadza się ponownie

36 Wicemarszałkowie Wicemarszałkowie nie są organami
Sejm - w drodze uchwały ustala liczbę wicemarszałków, projekt uchwały może wnieść co najmniej 15 posłów. Senat – regulamin określa stałą liczbę wicemarszałków w liczbie trzech

37 Procedura odwołania Marszałka Sejmu
przed nowelizacją regulaminu Sejmu z 2007 r. nie przewidywano w ogóle możliwości odwołania marszałka Sejmu i wicemarszałków w przeciwieństwie do regulaminu Senatu, który przewidywał od początku, że marszałek Senatu może być odwołany na wniosek co najmniej 34 senatorów bezwzględną większością głosów obecnie art. 10a po nowelizacji przewiduje, że Sejm odwołuje Marszałka Sejmu na wniosek złożony przez co najmniej 46 posłów i imiennie wskazujący kandydata na Marszałka Sejmu – przyjęto zatem rozwiązanie wzorowane na konstruktywnym wotum nieufności w przypadku Rady Ministrów

38 Procedura odwołania Marszałka Sejmu
Sejm odwołuje i wybiera Marszałka Sejmu bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów, w jednym głosowaniu rozpatrzenie wniosku o odwołanie Marszałka i poddanie go pod głosowanie następuje na najbliższym posiedzeniu Sejmu przypadającym po upływie 7 dni od dnia jego złożenia, nie później jednak niż w terminie 45 dni od dnia złożenia wniosku wicemarszałka Sejmu, Sejm odwołuje natomiast na wniosek złożony przez co najmniej 15 posłów, bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów

39 Klasyfikacja kompetencji Marszałka Sejmu
wewnętrzne i zewnętrzne konstytucyjne i regulaminowe Kompetencje wewnętrzne - odnoszą się do Sejmu jako całości, jego organów i posłów

40 Kompetencje wewnętrzne regulaminowe
stoi na straży praw i godności Sejmu, czuwa nad tokiem i terminowością prac Sejmu i jego organów, kieruje pracami Prezydium Sejmu i przewodniczy jego obradom, zwołuje Konwent Seniorów i przewodniczy jego obradom, nadaje bieg inicjatywom ustawodawczym i uchwałodawczym nadaje bieg dokumentom przedkładanym w sprawach związanych z członkostwem Rzeczypospolitej Polskiej w Unii Europejskiej,

41 Kompetencje wewnętrzne regulaminowe
prowadzi sprawy z zakresu stosunków z Senatem, sprawuje pieczę nad spokojem i porządkiem na całym obszarze należącym do Sejmu oraz wydaje stosowne zarządzenia porządkowe, w tym o użyciu w razie konieczności Straży Marszałkowskiej, nadaje, w drodze zarządzenia, statut Kancelarii Sejmu, powołuje i odwołuje Szefa Kancelarii Sejmu, po zasięgnięciu opinii Komisji Regulaminowej i Spraw Poselskich,

42 Kompetencje wewnętrzne konstytucyjne
reprezentowanie Sejmu na zewnątrz zwoływanie i przewodniczenie posiedzeniom Sejmu i Zgromadzenia Narodowego przekazywanie Senatowi ustawy uchwalonej przez Sejm przekazywanie ustawy do podpisu Prezydentowi prawo do nakazania natychmiastowego zwolnienia posła zatrzymanego na gorącym uczynku przestępstwa

43 Kompetencje zewnętrzne Marszałka Sejmu
prawo do tymczasowego przejmowania obowiązków Prezydenta prawo do zarządzania wyborów prezydenckich występowanie z wnioskiem do TK o kontrolę konstytucyjności aktów normatywnych występowanie z wnioskiem do Trybunału Stanu o pociągnięcie do odpowiedzialności posła, który naruszył zakaz prowadzenia działalności gospodarczej z wykorzystaniem majątku Skarbu Państwa lub samorządu terytorialnego prawo do natychmiastowego nakazania zwolnienie zatrzymanego na gorącym uczynku przestępstwa prezesa NIK, a także Rzecznika Praw Obywatelskich zarządzanie referendum konstytucyjnego

44 Prezydium Sejmu prezydium Sejmu tworzą go marszałek i wicemarszałkowie
Trzy grupy kompetencji: 1. kompetencje ogólne związane z tokiem pracy izby i reprezentowaniem jej na zewnątrz 2. kompetencje wobec komisji sejmowych 3. kompetencje wobec posłów

45 Ad. 1 ustala plan prac Sejmu, po zasięgnięciu opinii Konwentu Seniorów
ustala tak zwane tygodnie posiedzeń z wyprzedzeniem co najmniej 3-miesięcznym, dokonuje wykładni Regulaminu Sejmu, po zasięgnięciu opinii Komisji Regulaminowej i Spraw Poselskich opiniuje sprawy wniesione przez Marszałka Sejmu

46 Ad 2. organizuje współpracę między komisjami sejmowymi i koordynuje ich działania, ustala zasady organizowania doradztwa naukowego na rzecz Sejmu i jego organów, powoływania doradców sejmowych oraz korzystania z opinii i ekspertyz

47 Ad. 3 egzekwowanie odpowiedzialności regulaminowej i dyscyplinarnej posłów

48 Konwent Seniorów organ zapewniający współdziałanie klubów w sprawach związanych z działalnością i tokiem prac Sejmu. jedyny organ nie pochodzący z wyborów, ma charakter polityczny, zyskujący na znaczeniu w razie konfliktów wewnątrz izby W skład Konwentu Seniorów wchodzą: Marszałek, wicemarszałkowie, przewodniczący lub wiceprzewodniczący klubów oraz przedstawiciele porozumień, o których mowa w art. 8 ust. 5, a także klubów parlamentarnych, jeśli reprezentują co najmniej 15 posłów oraz kół parlamentarnych reprezentujących w dniu rozpoczęcia kadencji Sejmu osobną listę wyborczą

49 Kompetencje opiniodawcze Konwentu Seniorów
opiniuje w szczególności: projekty planów prac Sejmu, projekty porządku dziennego poszczególnych posiedzeń Sejmu i ich terminy, wnioski co do trybu dyskusji nad poszczególnymi punktami porządku dziennego posiedzenia Sejmu, wnioski co do wyboru przez Sejm jego organów, zadania i przebieg pracy Kancelarii Sejmu, inne sprawy przekazane przez Marszałka lub Prezydium Sejmu

50 Konwent Seniorów Konwent Seniorów zwołuje Marszałek Sejmu z własnej inicjatywy, z inicjatywy Prezydium Sejmu, na wniosek klubu reprezentowanego w Konwencie Seniorów lub grupy co najmniej 15 posłów

51 Komisje sejmowe/senackie -typologia
Stałe: resortowe – obejmujące swoim zakresem działania jednego resortu np. Komisja Spraw Wewnętrznych i Administracji, Zdrowia, Sprawiedliwości itd. problemowe – wykraczające poza działania jednego resortu – np. senacka Komisja Łączności z Polakami za granicą, Komisja ds. mniejszości narodowych funkcjonalne – związane z funkcjami Sejmu/Senatu, np. Komisja Odpowiedzialności Konstytucyjnej, Komisja Regulaminowa i Spraw Poselskich, a w Senacie Komisja Regulaminowa i Spraw Senatorskich, Komisja Etyki Poselskiej

52 Komisje sejmowe/senackie typologia
nadzwyczajne, a w ich ramach dwa rodzaje: komisje do rozpatrzenia projektu ustawy (w tym kodeksów) komisje nadzwyczajne do wyjaśnienia określonej sprawy, w tym w Sejmie komisje śledcze

53 Funkcje komisji Komisje sejmowe są organami powołanymi do:
rozpatrywania i przygotowywania spraw stanowiących przedmiot prac Sejmu, wyrażania opinii w sprawach przekazanych pod ich obrady przez Sejm, Marszałka Sejmu lub Prezydium Sejmu. komisje sejmowe są organami kontroli sejmowej w zakresie określonym Konstytucją i ustawami. Sejm może powołać komisję śledczą, o której mowa w art. 111 Konstytucji

54 Regulacja prawna komisji śledczych
art. 111 Konstytucji RP Regulamin Sejmu ustawa z dnia 21 stycznia r. o sejmowej komisji śledczej

55 Komisja śledcza – powołanie
projekt uchwały w sprawie powołania komisji śledczej może być wniesiony przez Prezydium Sejmu lub co najmniej 46 posłów. do projektu dołącza się uzasadnienie wskazujące potrzebę i cel powołania komisji pierwsze czytanie projektu uchwały przeprowadza się na posiedzeniu Sejmu

56 Skład osobowy kandydatów na członków zgłaszają Marszałkowi Sejmu przewodniczący klubów i kół wchodzących w skład Konwentu Seniorów komisję powołuje oraz wybiera i odwołuje jej skład osobowy Sejm bezwzględną większością głosów w skład komisji może wchodzić do 11 członków skład komisji powinien odzwierciedlać reprezentację w Sejmie klubów i kół poselskich mających swoich przedstawicieli w Konwencie Seniorów, odpowiednio do jej liczebności

57 Zakres działania komisji śledczej
Uchwała o powołaniu komisji określa zakres jej działania; może ona również określać szczegółowe zasady działania komisji oraz termin złożenia przez nią sprawozdania Komisja jest związana zakresem przedmiotowym określonym w uchwale o jej powołaniu z uprawnień wynikających z przepisów ustawy komisja korzysta tylko w zakresie niezbędnym do wyjaśnienia sprawy będącej przedmiotem jej działania oraz w taki sposób, aby nie naruszyć dóbr osobistych osób trzecich

58 Stanowisko TK Wyrok z 22 września 2006 r., U 4/06 w sprawie tzw. bankowej komisji śledczej

59 Zakres przedmiotowy Komisja śledcza nie może być tworzona dla zbadania jakiejkolwiek kwestii, lecz tylko takiej, która ma szczególne znaczenie dla państwa. Kontrola sejmowa oznacza prawo Sejmu do uzyskiwania informacji o działalności określonych instytucji publicznych oraz prawo do wyrażania oceny tej działalności. Kontrola służy przy tym nie tylko zebraniu informacji niezbędnych do realizacji funkcji ustawodawczej, ale także umożliwia egzekwowanie odpowiedzialności politycznej rządu i jego członków. Ponadto kontrola sejmowa służy informowaniu społeczeństwa o funkcjonowaniu aparatu państwowego i zapewnia poddanie go kontroli opinii publicznej.

60 Zakres przedmiotowy Komisja śledcza jest organem wewnętrznym Sejmu. Jej działalność powinna więc być związana z celami i funkcjami realizowanymi przez Sejm. Sprawa stanowiąca przedmiot badania komisji musi się mieścić w zakresie kontroli sejmowej. Komisja śledcza jest jednym z instrumentów takiej kontroli.

61 Zakres podmiotowy W świetle art. 95 ust. 2 Konstytucji, zakres kontroli obejmuje w szczególności działalność Rady Ministrów oraz organów administracji rządowej. Może badać działalność organów i instytucji publicznych, a osób prywatnych – tylko w takim zakresie, w jakim wykonują zadania z zakresu administracji publicznej lub korzystają z pomocy państwa. niedopuszczalne jest tworzenie komisji do zbadania kwestii, do których kontroli instytucje władzy publicznej w ogóle nie są uprawnione lub kwestii zastrzeżonych do właściwości innych organów władzy publicznej.

62 Zakres podmiotowy Sejm nie jest upoważniony do powołania komisji śledczej do zbadania działalności NBP ani jego organów (Prezesa NBP, Zarządu, RPP) – zasada niezależności NBP Komisja Nadzoru Bankowego (KNB) jest organem państwa, niemającym statusu konstytucyjnego, wykonującym zadania z zakresu pozarządowej administracji publicznej. Komisja ta, jako organ administracji pozarządowej, nie podlega kontroli sejmowej, o której mowa w art. 95 ust. 2 Konstytucji.

63 Zakres podmiotowy W świetle art. 95 ust. 2 Konstytucji kontrolą Sejmu objęte są wszystkie instytucje wchodzące w skład systemu organizacyjnego podporządkowanego Radzie Ministrów Dopuszczalność wzywania Prezydenta RP w celu złożenia zeznań przed komisją śledczą

64 Postępowanie przed komisją śledczą a postępowanie karne
prowadzenie postępowania lub jego prawomocne zakończenie przez inny organ władzy publicznej nie wyłącza możliwości prowadzenia postępowania przed komisją przedmiotem działania komisji nie może być ocena zgodności z prawem orzeczeń sądowych komisja, za zgodą Marszałka Sejmu, może zawiesić swoją działalność do czasu zakończenia określonego etapu lub całości postępowania toczącego się przed innym organem władzy publicznej, zwłaszcza gdy istnieje uzasadnione przypuszczenie, że materiał zebrany w postępowaniu przed innym organem władzy publicznej lub podjęte przez ten organ rozstrzygnięcie mogłyby być przydatne do wszechstronnego zbadania sprawy przez komisję

65 Zasady działania komisji śledczej
Zasada ustrojowego braku samodzielności Zasada legalizmu Zasada celowości (zbadanie ściśle określonej sprawy) Zasada procesowej autonomii (stosunek do innych postępowań) Zasada personalnej niezależności (członek komisji może być usunięty tylko uchwałą komisji)

66 Zasady działania komisji śledczej cd.
Zasada konsensualności (komisja podejmuje działania będące wyrazem woli większości) Zasada prawdy obiektywnej Zasada bezpośredniości (bezpośredni kontakt z dowodami) Zasada koncentracji materiału dowodowego (jeden ciąg czynności dowodowych) Zasada swobodnej oceny dowodów (nie związanie żadnymi regułami dowodowymi)

67 Uprawnienia komisji śledczej
każda osoba wezwana przez komisję ma obowiązek stawić się w wyznaczonym terminie i złożyć zeznania Osoba wezwana przez komisję może ustanowić pełnomocnika (nie więcej niż trzech, pełnomocnikiem może być adwokat albo radca prawny)

68 Uprawnienia komisji śledczej
dla uzyskania wiedzy specjalistycznej komisja może powoływać biegłych organy władzy publicznej oraz organy innych osób prawnych i jednostek organizacyjnych niemających osobowości prawnej, na żądanie komisji, składają pisemne wyjaśnienia lub przedstawiają dokumenty będące w ich dyspozycji albo akta każdej sprawy przez nie prowadzonej komisja może zapoznawać się z dokumentami lub aktami, badając sprawę na miejscu

69 Uprawnienia komisji śledczej
komisja może zwrócić się do Prokuratora Generalnego o przeprowadzenie określonych czynności jeżeli komisja w trakcie postępowania uznała, że dokonane przez nią ustalenia uzasadniają postawienie zarzutu popełnienia deliktu konstytucyjnego, występuje z wstępnym wnioskiem o pociągnięcie tych osób do odpowiedzialności konstytucyjnej przed Trybunałem Stanu. O wystąpieniu z wnioskiem komisja postanawia większością 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy liczby jej członków

70 Raport komisji śledczej
Komisja sporządza sprawozdanie ze swojej działalności sprawozdanie zawiera stanowisko komisji w sprawie określonej w uchwale o jej powołaniu sprawozdanie opracowuje i przedkłada komisji projekt jej stanowiska przewodniczący komisji do projektu stanowiska członkowie komisji mogą zgłaszać poprawki w formie pisemnej. komisja śledcza przyjmuje swoje stanowisko w drodze uchwały

71 Raport komisji śledczej
sprawozdanie komisji śledczej może zawierać również zdania odrębne posłów - członków komisji. Zdanie odrębne zawiera odmienne stanowisko, co do całości albo części stanowiska komisji. zdanie odrębne na żądanie wnioskodawcy, zamieszcza się w sprawozdaniu komisji

72 Raport komisji śledczej
na posiedzeniu Sejmu sprawozdanie komisji śledczej prezentuje wybrany z jej składu poseł sprawozdawca do sprawozdania komisji w trakcie jego rozpatrywania przez Sejm, poprawek nie zgłasza się nad sprawozdaniem komisji Sejm nie przeprowadza głosowania w przypadku gdy komisja nie zakończyła swojej działalności przed końcem kadencji Sejmu, który ją powołał, postępowanie przez nią prowadzone ulega zamknięciu z dniem zakończenia kadencji

73 Wyjątek od zasady dyskontunuacji
jeżeli komisja przekazała Marszałkowi Sejmu sprawozdanie ze swojej działalności, a Sejm nie rozpatrzył go do końca kadencji, to może ono zostać rozpatrzone przez Sejm następnej kadencji