Lekcja dla I klasy gimnazjum

Prezentacja na temat: "Lekcja dla I klasy gimnazjum"— Zapis prezentacji:

1 Lekcja dla I klasy gimnazjum
Słowotwórstwo OBOCZNOŚCI Lekcja dla I klasy gimnazjum 1

2 Drogi Uczniu W czasie lekcji przed komputerem
Na dzisiejszej lekcji przyswoisz sobie nowe wiadomości oraz nabędziesz nowe umiejętności, które zwiększą Twoją sprawność językową. W czasie lekcji przed komputerem zachowaj poniższe zasady. Ćwiczenia rozwiązuj w pamięci lub w brudnopisie. Po każdej serii ćwiczeń przechodź do rozwiązywania zadań w karcie pracy. Wszystkie zadania zostaną ocenione przez nauczyciela. Każde polecenie czytaj uważnie i ze zrozumieniem.

3 To trzeba wiedzieć! Nasz język rozwijał się przez setki lat.
3 To trzeba wiedzieć! Nasz język rozwijał się przez setki lat. W tym czasie zachodziły w nim różne zmiany. Dotyczyły one brzmienia wyrazów, słownictwa, odmiany oraz składni. Procesy fonetyczne, m.in. palatalizacja, zanik iloczasu, stały się źródłem zjawiska językowego zwanego obocznością. Karta pracySlajd nr 12

4 Oboczność, alternacja językowa, wymiana to synonimy.
OBOCZNOŚĆ to 4 współistnienie w języku wymieniających się elementów fonetycznych lub morfologicznych. J.Malczewski Szkolny słownik nauki o języku TO RÓŻNE POSTACIE TEGO SAMEGO WYRAZU, NIE JEGO ODMNIANY, ALE WEWNĘTRZNEJ BUDOWY. Oboczność, alternacja językowa, wymiana to synonimy. Slajd nr 12

5 5 Przykład las – leśny las- : leś- a:e s :ś Slajd nr 12

6 Przykład las- : leś- a:e s:ś oboczność tematu, rdzenia
6 Przykład las- : leś- oboczność tematu, rdzenia a:e oboczność samogłoskowa s:ś oboczność spółgłoskowa Slajd nr 12

7 OBOCZNOŚCI SPÓŁGŁOSKOWE
7 OBOCZNOŚCI SPÓŁGŁOSKOWE p : p' (pi) b : b' (bi) f : f' (fi) w : w‘ (wi) m : m‘ (mi) n : ń (ni) r : rz ł : l z : ź(zi) : ż t : ć (ci) : c : cz d : dź(dzi) : dz s : ś (si) : sz k : k‘(ki) : cz : c g : g‘(gi) : ż : dz ch : ch‘(chi) : sz : ś(si) Slajd nr 12 To najważniejsze oboczności spółgłoskowe.

8 OBOCZNOŚCI SAMOGŁOSKOWE
8 OBOCZNOŚCI SAMOGŁOSKOWE e : a e : 0 (ZERO) e : o ą : ę i : y o : ó Slajd nr 12 To najważniejsze oboczności samogłoskowe.

9 Ćwiczenie 1. TEMATY, RDZENIE OBOCZNE
9 Slajd nr 12 ręka – rączka ręk- : rącz- ogród – ogrodzić dzień – dzionek rok – roczek noga – nóżka gołąb – gołębnik straszyć – strach ogród : ogrodzi- dzień : dzion- rok : rocz- noga : nóż- gołąb : gołęb- strasz- : strach PODPOWIEDŹ

10 Ćwiczenie 2. OBOCZNOŚCI SPÓŁGŁOSKOWE I SAMOGŁOSKOWE
Slajd nr 12 10 ręka – rączka Ę:Ą K:CZ ogród – ogrodzić dzień- dzionek rok – roczek noga – nóżka gołąb – gołębiarz straszyć – strach Ó :O E : O - O : Ó Ą : Ę D:DZ’ Ń: N K:CZ G:Ż B:BI SZ:CH PODPOWIEDŹ

11 Ćwiczenie 3. kwiat kroczyć droga Slajd nr 12 Przykład:
11 Slajd nr 12 Wypisz po kilka wyrazów należących to tej samej rodziny. Na ich podstawie podaj rdzenie oboczne oraz występujące w nich oboczności spółgłoskowe i samogłoskowe. Przykład: las, leśny, lessy las:leś-: les A:E S:Ś(SI), kwiat kroczyć droga kwietnik, kwiecie kwiet- : kwieci- A:E T:CI krok krocz-: krok CZ : K dróżka, drożyna, drog-: dróż- : droż- O:Ó G:Ż

12 Karta pracy Ćwiczenia – slajdy nr 9, 10, 11. 12
Jeżeli ćwiczenia nie sprawiły Ci trudności, przejdź do wykonania zadania nr 1 w karcie pracy. Jeżeli nie wszystko zrozumiałeś, wróć do slajdów: Wiadomości – slajdy nr 3, 4, 5, 6, 7, 8, Ćwiczenia – slajdy nr 9, 10, 11.

13 Oboczności ilościowe i jakościowe
13 Oboczności ilościowe i jakościowe Oboczności podlegają prostej klasyfikacji: oboczności ilościowe oboczności jakościowe głoska do głoski głoska do zera spółgłoskowe samogłoskowe Slajd nr 18

14 Oboczności ilościowe i jakościowe
14 RZ : R W:WI O:E głoska do głoski głoska do zera E : O (ZERO) na przykład spółgłoskowe samogłoskowe RZ : R W:WI O:E E : O (ZERO) Slajd nr 18

15 Przykład pies – psisko pi : p, s:si, e: O głoska do zera
15 Przykład głoska do zera głoska do głoski pies – psisko pi : p, s:si, e: O Slajd nr 18

16 Wypisz oboczności z poniższych przykładów:
Ćwiczenie 4. 16 Slajd nr 18 Wypisz oboczności z poniższych przykładów: za rzeką - zarzecze K:CZ wyjeżdżać - wyjazd E:A Ż:Z DŻ:D podpowiedź lew - lwiątko W:W' (wi) E:0 (zera) wiatr - wiaterek 0 (zero):E

17 rączka, ręcznik. rękawek, rąk,
Ćwiczenie 5. 17 Oboczności rdzenia Występowanie tego samego rdzenia w różniących się fonetycznie postaciach chodzić, chadzać, chód, chodnik = chodz’-, chadz-, chód, chod-, Sprawdź wóz ręka woźnica, wozownia, powóz, wożę, rączka, ręcznik. rękawek, rąk, Slajd nr 18

18 Karta pracy Ćwiczenia – slajdy nr 16, 17. 18
Jeżeli ćwiczenia nie sprawiły Ci trudności, przejdź do wykonania zadania nr 1 w karcie pracy. Jeżeli nie wszystko zrozumiałeś, wróć do slajdów Wiadomości – slajdy nr 13, 14, 15. Ćwiczenia – slajdy nr 16, 17.

19 To już koniec ! Przejrzyj kartę pracy, podpisz ją i oddaj nauczycielowi języka polskiego. Do zobaczenia na innej lekcji!