HAMLET WILLIAMA SZEKSPIRA. Pierwsza wzmianka na temat szekspirowskiego Hamleta pojawiła się 26 lipca 1602 roku w tak zwanym Stationers’ Register, jako.

Prezentacja na temat: "HAMLET WILLIAMA SZEKSPIRA. Pierwsza wzmianka na temat szekspirowskiego Hamleta pojawiła się 26 lipca 1602 roku w tak zwanym Stationers’ Register, jako."— Zapis prezentacji:

1 HAMLET WILLIAMA SZEKSPIRA

2 Pierwsza wzmianka na temat szekspirowskiego Hamleta pojawiła się 26 lipca 1602 roku w tak zwanym Stationers’ Register, jako sztuka zatytułowana The Revenge of Hamlet Prince [of] Denmark (Zemsta Hamleta Księcia Danii). W artykule autor zawarł informację, iż dramat był wówczas nowością, graną przez Trupę Lorda Szambelana. Większość badaczy literatury jest zdania, iż Szekspir opublikował Hamleta po 1601 roku i przed 1603 rokiem. Artysta napisał swoje największe tragedie w latach 1601 – 1606, a Hamlet był pierwszą z nich. Wkrótce po tym dziele ukazały się Otello, Król Lir oraz Makbet. Znaczna część bardologów (nazywa się tak badaczy twórczości Szekspira, nazywanego Bardem Avonu) uważa, iż Hamlet jest wręcz idealną sztuką, szczytem możliwości wielkiego artysty.

3 Według badaczy literatury znana nam dziś treść Hamleta oparta jest na trzech wcześniejszych wersjach. Pierwsze dwie powstały za życia Szekspira, a trzecia w siedem lat po jego śmierci. Hamlet w Pierwszym Quarto z roku 1603 (nazwane tak, ponieważ sztuka została wydrukowana na papierze złożonym na cztery części) jest bardzo trudny do rozczytania. Zawiera aż o dwieście czterdzieści wierszy tekstu więcej, aniżeli w wersji umieszczonej w Pierwszym Folio (zbiorze dzieł Szekspira, opublikowanym siedem lat po śmierci artysty). Stało się tak dlatego, iż pierwsza edycja dzieła zawierała znacznie więcej wskazówek dla aktorów teatralnych. W niektórych momentach Pierwszego Quarto tekst wydaje się być niedopracowany, a nawet amatorski. Według naukowców, przyczyną tych błędów był fakt, iż wersja dzieła przeznaczona była wyłącznie dla aktorów, którzy z pewnością nanosili na nią swoje poprawki, nie zawsze profesjonalne. Hamlet w wersji znanej z Drugiego Quarto, opublikowanego w 1604 roku, był znacznie lepszy. Poprawione zostały błędy i niedociągnięcia pierwszej wersji dzieła. John Heminge i Henry Condell, towarzysze Szekspira, którzy skompletowali Pierwsze Folio, prawdopodobnie oparli tekst Hamleta w wielkiej mierze na wersji znanej z Drugiego Quarto, dodając do niego niewielkie modyfikacje.

4 Historia księcia, który planuje zemstę na stryju, aktualnym królu, który zabił jego ojca, poprzedniego władcę należy do bardzo starych. Szekspir w swoim dziele wykorzystał wątki z różnorodnych dzieł: a) Vita Amlethi z około 1200 r. autorstwa Saxo Uczonego, które stanowi część większego utworu „Historia Danica or gesta Danorum”. Z tego podania zaczerpnął Szekspir motywy szaleństwa młodego następcy tronu, szybkiego małżeństwa wdowy po zamordowanym z jego oprawcą, zabicie przez bohatera szpiega, podsłuchującego jego rozmowę z matką, zsyłkę do Anglii. b) Sto opowiadań tragicznych Franciszka de Bellaforeste z 1576 r. – to przetłumaczona i znacznie wzbogacona (niemalże podwojona) wersja dzieła Saxo Uczonego. Terminologia wczesnośredniowiecznej epoki została zastąpiona pojęciami współczesnymi Bellaforestowi. Drużynę zastępują w jego opowiadaniu dworzanie, zausznikow – ministrowie i szambelanowie, kusząca dziewczyna jest damą, do której książę płonie miłością. c) Ur-Hamlet - sztuka Thomasa Kyda z około 1590 r. Uważa się, iż Trupa Szambelana odkupiła dzieło, a po naniesieniu na nie poprawek Szekspira wystawiała spektakl w swojej wersji. Ponieważ żadna z kopii Ur-Hamleta nie przetrwała, niemożliwym jest porównanie dwóch dramatów. Co więcej, nie ma nawet pewności, czy Kyd faktycznie napisał taką sztukę.

5  Tragedia została napisana przez Szekspira najprawdopodobniej w 1601 r. Należy więc do utworów z tzw. okresu wielkich tragedii 1599-1609.  Pokaz przedpremierowy odbył się w 1601 r. w teatrze Szekspira The Globe. Wkrótce tekst tragedii doczekał się druku i znamy go z tzw. wydania Folio z 1623 r.  Do powstania tragedii przyczyniły się ponadto: a) wydarzenia związane z osobą hrabiego Essexa – faworyta Elżbiety I, w osobie którego wielu wiązało piękne nadzieje. Niestety po nieudanej próbie stłumienia buntu w Irlandii skompromitował się on jako dowódca i stracił przychylność władczyni. Podniósł przeciw niej bunt w Londynie 8 lutego 1601 r, ale nie zyskał wsparcia mieszkańców stolicy. Został schwytany, osądzony i publicznie ścięty już 25 lutego tego samego roku. Postać szekspirowskiego Hamleta jest w dużej mierze wzorowana na osobie hrabiego Essexa. Ten potomek królewskiego rodu, kuzyn Elżbiety I, obdarzony był wybitnymi zaletami umysłu i sera, uprawiał poezję, rwał się do czynów wojennych, ale pozbawiony był silnej woli i daru podejmowania szybkich i stanowczych decyzji. Miał szanse na zdobycie korony królewskiej po śmierci Elżbiety I a w tragiczny sposób i nie bez własnej winy poszedł pod topór katowski.

6 1.Podczas jednej z nocnych wart, na murach zamku gwardzistom ukazał się duch zmarłego króla Danii, brata ówczesnego władcy Klaudiusza. 2.Horacy, przyjaciel dworu, wraz ze strażnikami powiadomił o niezwykłym zjawisku Hamleta, młodego księcia, syna zmarłego króla i Gerturdy, ówczesnej królowej Danii. 3.Tytułowy bohater dowiedział się od zjawy ojca, że ten nie zmarł we śnie od ukąszenia żmii, jak głosiła oficjalna wersja, ale został zamordowany przez swojego brata, Klaudiusza. Duch nakazał księciu zemstę na stryju. 4.Hamlet początkowo ogarnięty zapałem do zemsty, z biegiem czasu zaczął rozmyślać, przez co stracił mnóstwo czasu. Popadł w głęboką melancholię, a nawet pozorne szaleństwo. 5.Klaudiusz i Gertruda zmartwieni stanem zdrowia księcia postanowili odkryć jego przyczynę. Sprowadzili do Elzynoru Gildensterna i Rozenkranca, przyjaciół księcia z dzieciństwa, w nadziei, że uda się im odkryć źródło zgryzoty młodzieńca. 6.Poloniusz, królewski Szambelan, zasugerował, że przyczyną szaleństwa księcia mogła być miłość do jego córki, Ofelii. Wraz z Klaudiuszem postanowili zaaranżować spotkanie pomiędzy młodymi. Obserwując ich z ukrycia dostrzegli, że Hamlet nie pałał uczuciem do Ofelii, jak się tego spodziewali. 7.Na zaproszenie Rozenkranca i Gildensterna do Elzynoru przybyła trupa teatralna z Londynu. Hamlet wpadł na pomysł, aby artyści wystawili sztukę łudząco przypominającą scenę morderstwa, którego dopuścił się Klaudiusz na ojcu bohatera. Książę chciał się upewnić, czy wyrzuty sumienia pozwolą królowi spokojnie przyglądać się sztuce. 8.Gdy król przerwał spektakl Hamlet był przekonany o winie stryja i postanowił go zabić. Jednak zastał Klaudiusza modlącego się, co oznaczało, że gdyby pozbawił go życia, to zamiast do piekła z pewnością trafiłby do nieba. Dlatego też postanowił po raz kolejny wstrzymać się.

7 9.Król w obawie przed Hamletem postanowił wysłać go do Anglii. 10.Książę radził matce, by ta zaprzestała sypiania z Klaudiuszem. Nie wiedział, iż rozmowę tę podsłuchiwał Poloniusz, który ukrył się za zasłoną. Usłyszawszy podejrzany szelest Hamlet, przekonany, że to Klaudiusz, przebił materiał mieczem, śmiertelnie raniąc śmiertelnie szpiegującego szambelana. 11.Za swój wyczyn książę został wysłany do Anglii w towarzystwie Gildensterna i Rozenkranca. Plan Klaudiusza zakładał jednak więcej niż wygnanie, ponieważ wręczył eskortującym jego pasierba mężczyznom list, w którym zawarł prośbę do króla Anglii, by jego żołnierze jak najszybciej pozbawili Hamleta życia. 12.Do Elzynoru przybył rozwścieczony Laertes, syn Poloniusza, który pragnął pomścić śmierć ojca. 13.Ofelia po śmierci Poloniusza popadła w obłęd, w wyniku którego popełniła samobójstwo, topiąc się w rzece. 14.Klaudiusz przekonał Laertesa, że winnym śmierci jego ojca i siostry był Hamlet. 15.Na zamek dotarły listy, z których wynikało, że książę Hamlet został porwany przez piratów, lecz zdołał im uciec i niedługo pojawi się w Elzynorze. 16.Klaudiusz uknuł plan, który miał umożliwić Laertesowi zemstę, a jemu pozbycie się raz na zawsze kłopotliwego pasierba. Zamierzał zaaranżować pojedynek na florety między młodzieńcami, dla pewności postanowił otruć ostrze Laertesa, a zamiast chłodzącego wina podać księciu truciznę.

8 17.Hamlet powrócił na zamek w momencie, gdy na cmentarzu odbywał się pogrzeb Ofelii. Książę z Laertesem rzucili się sobie do gardeł, tytułowy bohater wyznał, że kochał córkę Poloniusza. 18.W rozmowie z Horacym, Hamlet wyjawił, iż przejrzał plany Klaudiusza i podmienił list, który był dla niego wyrokiem śmierci na taki, w którym widniał rozkaz natychmiastowego pozbawienia życia Gildensterna i Rozenkranca, gdy ci tylko pojawią się na ziemiach angielskich. 19.Ozryk w imieniu Klaudiusza zaproponował Hamletowi zmierzenie się z Laertesem w pojedynku na florety, który miał rozstrzygnąć królewski zakład. 20.Książę okazał się być lepszym szermierzem. Po pierwszym trafieniu, jakie zadał, uradowana Gertruda napiła się wina z kielicha przeznaczonego Hamletowi. 21.Laertesowi udało się zranić Hamleta, lecz w ferworze walki ostrze ugodziło również i jego. Syn Poloniusza zmarł pierwszy, lecz zanim to się stało wyjawił Hamletowi, że Klaudiusz odpowiadał za śmierć ich i Gertrudy, która leżała martwa na podłodze. 22.Hamlet dokonuje wreszcie zemsty i przeszywa Klaudiusza na wylot zatrutym ostrzem. 23.Tuż przed śmiercią tytułowy bohater w rozmowie z Horacym wyznaczył księcia norweskiego, Fortynbrasa, na następcę tronu Danii. 24.Przybyły do zamku Fortynbras, gdy dowiedział się, co się wydarzyło, nakazał pochować Hamleta niczym bohatera narodowego.

9 Na zamku w Elsynorze, na dworze duńskiego króla, pojawia się duch dawnego władcy, starego króla-Hamleta. Nowy władca Danii, Klaudiusz, to brat zmarłego, który poślubił wdowę, królową Gertrudę. Młodego Hamleta nie przekonuje wiadomość o ukąszeniu króla-ojca przez węża. Poza tym ma żal do matki, że zbyt szybko wyszła ponownie za mąż. Kiedy duch wyjawia Hamletowi prawdę o śmierci jego ojca, Hamlet postanawia się zemścić na stryju. Okazuje się, że stary Hamlet został otruty przez brata, który podczas snu wlał mu truciznę do ucha. W tym czasie Ofelia, ukochana Hamleta, przestaje przyjmować jego listy i wizyty. Hamlet wie o podstępnym działaniu Klaudiusza i Poloniusza, ojca Ofelii, którzy manipulują dziewczyną. Podobnie zresztą król i szambelan wpływają na zachowania matki Hamleta. Hamlet zaczyna zachowywać się jak obłąkany. Jego przygnębienie wyraża się w dziwnych pozach bohatera, graniu dwuznacznymi słówkami, braku logiki w wypowiedziach. Klaudiusz coraz bardziej obawia się bratanka. Do zamku przybywają dawni koledzy uniwersyteccy Hamleta, Rosencrantz i Guildenstern. Z polecenia króla mają wybadać, dlaczego Hamlet tak dziwnie się zachowuje. Oni to ściągają do Elsynoru trupę teatralną, którą Hamlet lubił, kiedy był w stolicy. Bohater szykuje przedstawienie Zamordowanie Gonzagi, które obrazuje właśnie bratobójstwo przez otrucie króla i uwiedzenie jego żony. Klaudiusz opuszcza salę przed końcem przedstawienia. Hamlet ma już wystarczający dowód winy stryja przeciw ojcu. Gertruda jest oszołomiona zachowaniem Hamleta, zdaje się nie rozumieć zarzutów syna. Podczas rozmowy z matką Hamlet zabija Poloniusza, ukrywającego się za kotarą. Śmierć Poloniusza przyspiesza wyjazd Hamleta do Anglii. Klaudiusz dostaje list, że Hamlet zawraca ze statku. W tym czasie przybył już do zamku Laertes, który chce za wszelką cenę pomścić śmierć ojca, Poloniusza. Ofelia jest obłąkana, śpiewa dziwne piosenki, rozdaje kwiatki. Nagle dziewczyna umiera po tym, jak wpada do rzeki. Hamlet i Horacy, jego wierny przyjaciel, spotykają się na cmentarzu. Odbywa się akurat pogrzeb Ofelii. Młody królewicz wpada w rozpacz, mocuje się na grobie z Laertesem. Król Klaudiusz urządza zakład i dochodzi do pojedynku Hamleta z bratem Ofelii. Podczas pojedynku królowa Gertruda wypija wino, przeznaczone dla Hamleta i ginie otruta. Umierający Laertes wyznaje, że pojedynek jest spiskiem, a jego broń ma zatrute ostrze. Hamlet przebija szpadą Klaudiusza – zdrajcę i winowajcę śmierci ojca i matki Hamleta, a także pośrednio Laertesa i Poloniusza. Hamlet umiera, draśnięty wcześniej zatrutą szpadą. Prosi Horacego o pamięć historii życia duńskiego królewicza i ujawnienie wszystkim prawdy. Do zamku wchodzi książę Norwegii, Fortynbras. Oddaje hołd Hamletowi i zapowiada swoje praworządne i sprawiedliwe panowanie w Danii i Norwegii.

10 Miejscem akcji Hamleta jest zamek króla Danii w Elsynorze i najbliższa okolica – droga do portu (akt IV, scena 4.) i cmentarz (akt V, scena 1.). Nastrój tego miejsca bardzo sugestywnie oddają słowa Horacego, który ostrzega Hamleta przed niebezpiecznymi skałami wybrzeża: „A gdyby on cię zaprowadził, panie, Nad przepaść, na brzeg owej groźnej skały, Która się stromo spuszcza w morską otchłań, I tam przedzierzgnął się w inne postacie, Jeszcze straszniejsze, które by ci mogły Odjąć, o panie, przytomność umysłu I w obłąkanie cię wprawić? Zważ tylko! Już samo tamto miejsce bez żadnego Innego wpływu budzi rozpaczliwe Usposobienie w każdym, kto spostrzeże Morze na tyle sążni tuż pod sobą I słyszy jego huk.” (akt I, sc. 4) Sceneria to głównie komnaty zamku, mury obronne. Pierwowzorem miał być zamek Kronborg w Helsingör w Danii. Te konkretne miejsca w sztuce Szekspira mają też swoje odwołania w szerszej rzeczywistości – dramat obejmuje w swojej treści Francję, niemiecką Wittembergę, Norwegię, część Polski i Anglię (występuje w Hamlecie zwłaszcza wiele odwołań do XVI-wiecznego Londynu).

11  Akcja Hamleta rozgrywa się w XI wieku, ale występują też motywy współczesne Szekspirowi, z końca XVI w., jak np. wspomniane przez Rozenkranca „wojna teatrów” i „innowacje”, czyli konflikt pomiędzy teatrami zawodowymi, a dziecięcymi oraz rozruchy, w wyniku których zamknięto londyńskie teatry. Wydarzenia te miały miejsce w 1601 roku. Ponadto popularność uniwersytetu w Wittenberdze, do którego uczęszczali Hamlet i Horacy przypadała na przełom wieku piętnastego i szesnastego.  Czas trwania sztuki nie spełnia wymogów trzech jedności – jak w większości dramatów Szekspira. Akcja dramatu trwa niewiele ponad cztery miesiące, licząc od zamordowania króla do wykonania zemsty na mordercy przez jego syna.  Akt I rozgrywa się w ciągu 24 godzin – od nocy i świtu jednego dnia do nocy i świtu drugiego dnia. Potem następuje przerwa ok. dwóch i pół miesiąca (w didaskaliach: kilka tygodni).  W akcie II akcja trwa jeden dzień.  Akt III obejmuje kolejny dzień i noc do północy.  Akt IV obejmuje wydarzenia tejże nocy aż do poranka (sceny 1-4), a także jeden dzień po kilkudniowej przerwie (sceny 5-7).  Fabuła aktu V trwa przez następny dzień.  W sumie wszystkie wydarzenia rozciągają się na 7 dni i 3 noce.

12 Dzieło Williama Szekspira porusza wiele istotnych problemów, skupiając się głównie na analizie natury człowieka. Angielski dramaturg umieszcza głównego bohatera w sytuacji, w której musi poradzić sobie ze zdradą i morderstwem swojego ojca przez najbliższych członków swojej rodziny. Pierwszym tematem przedstawionym w dramacie jest zatem zemsta. Nie tylko główny bohater został obarczony obowiązkiem przywrócenia honoru rodziny poprzez dokonanie odwetu. Młody Fortynbras odbudowywał dobre imię swojego ojca poprzez podboje terytorialne. Hamlet musiał pomścić rodzica poprzez zamordowanie Klaudiusza, swojego stryja. Natomiast Laertes pragnął odpłacić śmiercią tytułowemu bohaterowi za pozbawienie życia ojca, Poloniusza i pośrednio siostry, Ofelii. Idea zemsty za niesprawiedliwe morderstwo innej osoby była często poruszana w czasach elżbietańskich, ale wHamlecie koncepcja ta została wyostrzona do ekstremalnych rozmiarów. Planowanie odwetu tytułowego bohatera na stryju doprowadziło do tego, że zapomniał o pozostałych aspektach życia, zwłaszcza o miłości, jaką darzył Ofelię. Hamlet podjął działania, które ostatecznie doprowadziły go do upadku. Przypadkowe zabicie Poloniusza ściągnęło na niego nienawiść Laertesa, a w ostateczności śmierć. Szekspir w swoim dziele ukazał, iż żądza zemsty najczęściej przybiera postać błędnego koła, które w ostateczności prowadzi do upadku. Jeżeli jedynym odwetem za śmierć będzie również śmierć, to zabijanie skończy się dopiero wtedy, gdy po żadnej ze stron nie pozostanie już nikt przy życiu.

13 Innym poruszonym tematem w Hamlecie jest zetknięcie rzeczywistości z pozorami. Wielokrotnie w utworze mamy do czynienia z konfrontacją prawdziwych faktów z kłamstwem. Śmierć ojca Hamleta oficjalnie spowodowana miała być ukąszeniem węża, z czasem wyszło na jaw, iż zginął w wyrachowany sposób z ręki własnego brata. Nowy władca Danii wydawał się być godnym swego stanowiska człowiekiem, ale naprawdę był żądnym władzy mordercą, który nie cofnąłby się przed niczym, aby zasiąść na tronie. Śmierć ojca postawiła Hamleta przed wielkim problemem, młodzieniec nie wiedział jaki powinien przyjąć sposób działania, aby jego czyny były rozsądne, efektywne i celowe. Ta skomplikowana kwestia została dodatkowo zagmatwana poprzez nakładające się na nią emocje oraz czynniki etyczne i psychologiczne. Książę zdawał się nie wierzyć w to, iż w jego sytuacji można działać z opanowaniem i kontrolą. Gdy wreszcie postanowił działać robił to na oślep, bez przemyślenia i gwałtownie. Pozostałe postaci nie poświęcają tyle czasu na rozważania nad tym zagadnieniem, przez co ich czyny są bardziej zdecydowane i efektywne. Działają stosownie do danej sytuacji. Jednak w pewien sposób dowodzą, iż to Hamlet miał rację, ponieważ ich czyny prowadzą do tragicznych konsekwencji. Klaudiusz, który poślubił żonę swojego brata i zasiadł na jego tronie w wyniku brutalnego i nie do końca przemyślanego działania, ale w konsekwencji tego nie mógł cieszyć się spokojem i wciąż obawiał się, iż ktoś czyha na jego życie, a w ostateczności został zgładzony przez swojego pasierba. Laertes zarzekał się, że nic nie powstrzyma go od pomszczenia śmierci Poloniusza, jego ojca, ale dał się łatwo zmanipulować Królowi, w skutek czego zginął ugodzony zatrutym ostrzem własnego floretu.

14 Szekspir w swoim dziele ukazał zależność między moralną legitymacją władzy króla, a stanem państwa, którym rządzi. Dania często jest porównywana w Hamlecie do organizmu, doprowadzonego do choroby przez Klaudiusza i Gertrudę. Obecność Ducha to objaw tego, iż „Jest coś chorobliwego w państwie duńskim”. Poprzedniego króla Szekspir przedstawił jako silnego i wspaniałego władcę, pod którego rządami państwo było zdrowe i prężnie rozwijało się. Klaudiusza sportretował jako słabego polityka, który osłabił i skompromitował Danię, jedynie po to, aby zaspokoić swoje apetyty. Koniec utworu sugeruje, iż dzięki Fortynbrasowi państwo odzyska dawny blask, siłę i zdrowie. Hamlet jest również utworem o miłości. Od początków istnienia człowiek miał problemy związane z tym uczuciem, które z wielką łatwością może przerodzić się w nienawiść. Takie zjawisko często spotyka ludzi młodych, którzy poszukując miłości napotykają się na trudności i zawody. Uczucie Hamleta do Ofelii zostało wystawione próbę, która nie zakończyła się pomyślnie. Powodem tego była niechęć księcia do kobiet po tym, jak dowiedział się, iż jego matka spiskowała wraz z Klaudiuszem. Ofelia zdruzgotana z powodu odrzucenia oraz niewypełnienia nadziei pokładanych w niej przez Poloniusza, popadła w obłęd, który doprowadził ją do samobójczej śmierci. Miłość, która z początku była bardzo romantyczna i młodzieńcza umarła, dopiero wtedy Hamlet zdał sobie sprawę, co utracił.

15 Widmo starego Hamleta budzi grozę. Jego pojawienie się, skinienia ku Hamletowi, grobowe tony opowieści o zabójstwie noszą znamię majestatyczności. Rys ten podkreśla też Horacy w rozmowie z wartownikami na tarasie. Mówi o jego waleczności i słuszności jego sprawy z wojnie ze starym królem Fortynbrasem. Uwielbieniem zaś nacechowane są wszystkie wypowiedzi syna o ojcu. Widzi w nim wzór nie tylko doskonałego władcy, lecz w ogóle człowieka. Mówi o nim do Horacego: „Chociażby wszystko w tym fałszywym świecie Było tym, czym się na pozór wydaje, Jeszcze by drugi taki się nie znalazł.” (akt I, sc.2)

16 „Bogdaj to trwałe, zbyt wytrwałe ciało Stopniało, w lotną parę się rozwiało! Lub bogdaj Ten, tam w niebie, nie był karą Zagroził samobójcy! Boże! Boże! Jak nudnym, nędznym, lichym i jałowym Zda mi się cały obrót tego świata! To nie pielony ogród, samym tylko Bujnie krzewiącym się chwastem porosły. O wstydzie! że też mogło przyjść do tego! Kobieta, Matka, Małżeństwo Parę miesięcy dopiero, jak umarł! Nie, nie, i tego nie ma — taki dobry, Taki anielski król, naprzeciw tego Istny Hyperion naprzeciw satyra; A tak do matki mojej przywiązany, Że nie mógł ścierpieć nawet, aby lada Przyostry powiew dotknął się jej twarzy. Ona zaś — trzebaż, abym to pamiętał! — Wieszała mu się u szyi tak chciwie, Jakby w niej rosła żądza pieszczot w miarę Zaspokajania jej. I w miesiąc potem… O, precz z tą myślą!…Mizoginia Słabości, nazwisko Twoje: kobieta. — W jeden marny miesiąc, ŁzyNim jeszcze zdarła te trzewiki, w których Szła za biednego mego ojca ciałem, Zalana łzami jako Niobe— patrzcie! — Boże mój! zwierzę, bezrozumne zwierzę Dłużej by czuło żal — zostaje żoną Mojego stryja, brata mego ojca, Lecz który tak jest do brata podobny Jak ja do Herkulesa. W jeden miesiąc, Nim jeszcze słony osad łez nieszczerych Z zaczerwienionych powiek jej ustąpił, Została żoną innego! Tak prędko, Tak lekko skoczyć w kazirodne łoże! Nie jest to dobrym ani wyjść nie może Na dobre. Serce, Słowo Ale pękaj, serce moje, Bo usta milczeć muszą.”(akt I, sc.2) Hamlet o szczerej i czułej miłości starego króla do żony Gertrudy

17 Szekspirowi udało się stworzyć typ tyrana, o jakim pisał Nicolo Machiavelli – surowymi środkami sprawującego władzę absolutną w ujarzmionym państwie. Bezwzględny i stanowczy, umiał Klaudiusz wkraść się w łaski bratowej i przebiegle zajął tron. Nie brak mu dostojności, kiedy wysyła delegacje do ościennych państw, umie wzbudzić szacunek i cześć w otoczeniu. Jest wymowny, spostrzegawczy, żądny uciech i zabaw, zamiłowanie do splendoru, blasku i biesiad. Jednakże dręczą go lęki przed potępieniem i piekłem. Czując niebezpieczeństwo ze strony bratanka, rzuca się do stóp ołtarza i wzywa miłosierdzia Bożego: „O, kał mej zbrodni cuchnie aż w niebiosa! Najstarsza klątwa na niej cięży, stygmat Bratniego mordu! Nie mogę się modlić, Chociaż pragnienie dorównywa chęci; Moc winy mojej kruszy moc mej woli, I jako człowiek rozdwojon w działaniu, Stoję wahając się, co mam wprzódy zacząć, I nic nie czynię. (…) Przyjdźcie mi w pomoc, o wy aniołowie! Zegnijcie się, kolana! i ty, stalą Okute serce, zmięknij jako nerwy Nowo narodzonego niemowlęcia! Jeszcze się wszystko da naprawić.” (akt III, sc. 3) Gdy panika w sercu minie, brnie dalej w nieprawość. Posyłając królewicza do Anglii, tai przed jego matką, że w tajemniczym liście kazał stracić Hamleta. Po powrocie Hamleta konsekwentnie dąży do zniszczenia go w skrytobójczy sposób. Umie wpoić Leartesowi nienawiść do królewicza, każe mu przygotować zatrutą szpadę. O jego wprost pogańskim przywiązaniu do życia i bezgranicznym lęku przed zagładą świadczy okrzyk, wyrywający mu się z ust, gdy został raniony zatrutym ostrzem przez Hamleta: „ Ratujcie! To nic, nic, draśniętym tylko!” (akt V, sc. 2)

18 Cechą zasadniczą Gertrudy jest jej brak opanowania zmysłów i brak wierności małżeńskiej. Będąc żoną starszego brata, wojownika, spędzającego czas na wojnach z północnym sąsiadem, dała się uwieść jego młodszemu, schlebiającemu jej bratu Klaudiuszowi. Próżno syn wyrzuca jej to jako kazirodztwo, gani ją, że zbytnio pośpieszyła się do nowego związku. Nie udało się mu rozłączyć matki z Klaudiuszem. Choć nie wyjawiła jego zamiarów mężowi, to jednak wytrwała przy nim do końca. Nie jest Gertruda jednak postacią nie zasługującą na litość. Nie jest współwinna w morderstwie pierwszego męża, kocha bardzo swego syna. Karą za zdradę małżeńską są dla niej wyrzuty sumienia. Ma serce, o czym świadczy jej życzliwy stosunek do Ofelii. Patronuje ona miłości obojga młodych, boleje nad tragicznym losem dziewczyny, kiedy ta popada w obłęd, rzewnie opisuje jej utonięcie, nad jej grobem czuje żal i smutek.

19 Poloniusz to stary zrzęda, świadomy swej roli na dworze, szczerze oddany parze królewskiej. Miesza się do każdej sprawy, wypowiadając swe sądy w sposób dogmatyczny i zdecydowany, czy to będzie sugestia dotycząca przyczyny obłąkania Hamleta, czy ocena gry aktorów, czy nowe pomysły wyśledzenia tajnych intencji królewicza. Sam wdaje się z nim w dyskusję i zawsze wychodzi z niej ośmieszony, bo królewicz uważa go za bezwolne narzędzie w ręku zbrodniczego Klaudiusza. Wiele mówią o Poloniuszu jego wypowiedzi. Obracają się one w kręgu spraw z gospodarki rolnej, administracji dworskiej, przedstawień teatralnych, pośrednictwa, stręczycielstwa. Jego słowa są pozbawione treści, lubuje się w banalnych, aż do znudzenia retorycznych zdaniach: „Chcieć określić, czym jest majestat, czym powinność sługi, dlaczego dzień jest dniem, a noc jest nocą, a czas jest czasem, byłoby to jedno, co chcieć zmarnować dzień, noc i czas drogi z tego powodu”. Poloniusz wszędzie widzi nieczyste zamiary. Jest przebiegły i pospolity. Nie bez racji mówi o nim Hamlet przy próbie gry aktorów, nie znajdującej uznania u szambelana „Jemu by trzeba jasełek lub fars plugawych, inaczej zaśnie”.

20 Syn szambelana kierował się w życiu snobistycznym kodeksem towarzyskim z epoki renesansu, wybierając z niego elementy najmniej wartościowe. Hałaśliwy jego bunt po śmierci ojca i chęć zemsty na sprawcach jego zguby, najpierw na królu, później na Hamlecie, szczególnie pójście za radą Klaudiusza, by posłużyć się w pojedynku zatrutą szpadą, są dowodem braku etyki w charakterze Leartesa. Pod zewnętrznym pozorem dobrych manier skrywał brak zasad moralnych.

21 Towarzyszka księcia, Ofelia weszła w świadomość potomnych jako symbol cichego, żałosnego obłąkania. Melancholijnie brzmią jej piosenki ludowe, nucone w okresie obłędu. Odzwierciedlają się w nich tragiczne powikłania jej życia, złamanego wypadkami, w które los wplątał jej ukochanego. Pozbawiona opieki matki, zdana na wolę nieroztropnego ojca i gwałtownego brata, dała się w swej naiwnej prostocie ducha użyć jako przynęta polityki ojca i króla, co odstręczyło od niej królewicza. Razem z ojcem uległa złudzeniu, że jej odmowa stała się źródłem szaleństwa Hamleta. Kłamstwo, które popełniła, twierdząc w czasie spotkania z księciem, że ojciec przebywa w swoim mieszkaniu, kiedy w istocie ukrywał się za kotarą razem z królem i podsłuchiwał ich rozmowę, przypłaciła utratą zaufania Hamleta. Podczas przedstawienia „Zabójstwa Gonzagi” z żartobliwej rozmowy kochanków można było się spodziewać, że powrócą dawne przyjazne stosunki między nimi. Niestety, wydarzenia niesamowitej nocy po przerwanej grze, fatalna (z własnej inicjatywy powzięta) akcja szpiegowska Poloniusza położyły kres wszelkiej nadziei na poprawę. Ojciec, któremu ślepo we wszystkim była posłuszna, zginął niechlubnie z ręki ukochanego. Wstrząs ten zwichnął jej rozum i wywołał cichy, żałosny obłęd, w którym zatraciła poczucie rzeczywistości. Nieszczęśliwa, nie poznawała własnego brata, nie przestawała mówić o ojcu, wręczała obecnym kwiaty na pamiątkę, wzruszając ich do łez swą niewinną łagodnością i żałobą. Królowa opowiadała później, że nawet wpadłszy d strumienia, nie zdawała sobie sprawy ze swego położenia i niebezpieczeństwa, lecz jakby czując się w swoim żywiole śpiewała urywki tęsknych piosenek, aż „nasiąkłe szaty pociągnęły z sobą biedną ofiarę ze sfer melodyjnych w zimny muł śmierci”.

22 Wielu badaczy uważa Hamleta za naturę poetyczną, podlegającą nastrojom chwili, za człowieka o bujnej wyobraźni, lubującego się w oratorskich tyradach. Jednakże ten marzyciel i poeta w finale utworu występuje jako niezwykle trzeźwy człowiek czynu, roztropny i zdecydowany w działaniu mściciel. Przeciwieństw takich i sprzeczności jest w naturze Hamleta wiele. Nagła i tajemnicza śmierć jego ojca ukazuje go nam w dniu koronacji jego następcy w bardzo trudnej sytuacji. Wskutek pośpiesznego, jego zdaniem, lekkomyślnego a nawet występnego kroku matki, pozbawiony został możności objęcia tronu. Jest to dla Hamleta tym bardziej nieznośne, iż w przeciwieństwie do ojca, którego uwielbiał, odczuwał zawsze odrazę do stryja Klaudiusza. Ponura prawda, którą usłyszał z ust Ducha, opowieść o morderstwie dokonanym przez Klaudiusza na ojcu, wlanie trucizny do ucha podczas snu w ogrodzie, przekazana mu została z obowiązkiem dokonania zemsty. Niestety, tę prawdę znał jedynie sam Hamlet, ale nie znali stanu rzeczy poddani królestwa, dwór i świat. Ukaranie zabójcy, zadanie mu śmierci byłoby w tym położeniu uważane za zamach stanu, rozlew krwi, chęć zdobycia tronu. Nawiedzały też królewicza wątpliwości, czy nie padł ofiarą złych duchów. Dla zyskania na czasie przybiera maskę szaleńca. Jego poczynania, dziwne zachowanie się, dwuznaczne słowa budzą niepokój w umyśle Klaudiusza i litość w sercu Gertrudy. Po odegraniu przez aktorów „Zabójstwa Gonzagi” przed królem, Hamlet na pewno wiedział już, że to stryj zabił ojca. Jednak dalej były w tej świadomości sam. Po nieroztropnym zabójstwie szambelana, sam dostarczył Klaudiuszowi pretekstu, by ten ukarał go wysłaniem do Anglii. Sytuacji nie polepszył list, w którym Klaudiusz zlecał uśmiercenie Hamleta – opinia świata nie wiedziała o tych krwawych machinacjach.

23 Dopiero scena pojedynku zdemaskowała króla wobec wszystkich. Laertes wyznał publicznie przed śmiercią, że w porozumieniu z królem przygotował zatrute ostrze przeciw Hamletowi. Królowa, wypiwszy truciznę z pucharu, również wskazała na króla jako na truciciela. Zadanie ciosu Klaudiuszowi zostało obecnie przyjęte jako w pełni usprawiedliwione. Przed śmiercią prosi Hamlet Horacego, by wyjawił potomnym motywy jego czynów, tak by zrozumieli, iż nie działał z motywów egoistycznych, lecz z moralnego obowiązku wobec pamięci ojca. Niezachwiana zasada sprawiedliwości, rozróżnienie tego, co słuszne i niesłuszne – oto podstawa charakteru Hamleta. Gdyby nie poznał prawdy o zbrodni popełnionej przez Klaudiusza, niechętnie, ale uznałby pozory legalność, które wyniosły stryja na tron. Jego stosunek do otaczających go osób opiera się na ocenie ich moralnej wartości. Ma sumienie wyczulone na wszelkie zło. To ono nie pozwala mu spokojnie patrzeć na pleniące się i tryumfujące dookoła niego nieprawości. To nadwrażliwiec, emocjonalnie odbierający świat. Wzrusza go każda piękna zaleta w charakterze ludzi. Ojca uwielbiał za prawość, waleczność i miłość do matki, cenił wysoko Horacego z jego bezinteresowność i stoicką postawę wobec życia, uznawał za słuszne dążenie Laertesa do pomszczenia ojca. Nigdy nie przestawał piętnować pochlebstwa i służalczości. Hamlet ma oczy szeroko otwarte na świat i ludzi, ich sprawy. Świadczą o tym dziesiątki jego powiedzeń i porównań, czerpanych z konkretnych dotykalnych faktów, z rzemiosła, z uprawy ziemi, ze sztuki kulinarnej, z życia zwierząt, z gier i polowań, z chorób ciała. Paradoks Hamleta polega na tym, że był wielkim obrazoburcą, który sam wygnał się ze społeczeństwa Elzynoru, jednocześnie będąc ulubieńcem ludu. Nie miał przyjaciół, aczkolwiek Horacy kochał go bezwarunkowo. Bywał wściekły, załamany, groźny, maniakalny, podniecony i energetyczny. Dodatkowo to mroczny człowiek z myślami samobójczymi, który nienawidził siebie i swojego losu. Jednocześnie był egzystencjalnym myślicielem, który zaakceptował to, że musi pogodzić się z życiem: „Daj pokój; drwię z wróżb. Lichy nawet wróbel nie padnie bez szczególnego dopuszczenia Opatrzności”.

24 Najwięcej kontrowersji do dziś budzi stosunek tytułowego bohatera do matki. Często wspomina się w tym miejscu o kompleksie Edypa. Bohater niewątpliwie kochał Gertrudę, ale zakazując jej kontaktów płciowych z Klaudiuszem, naraził się czytelnikowi na niezrozumienie i posądzenie o zazdrość. Młodzieniec był przede wszystkim głęboko zawiedziony faktem kobieta tak szybko po śmierci męża poślubiła swojego niedawnego szwagra. Hamlet był zniesmaczony tym, że między pogrzebem jego ojca a ślubem matki upłynął zaledwie miesiąc: „Boże mój! zwierzę, bezrozumne zwierzę Dłużej by czuło żal – zostaje żoną Mojego stryja, brata mego ojca, Lecz który tak jest do brata podobny Jak ja do Herkulesa.10 W jeden miesiąc, Nim jeszcze słony osad łez nieszczerych Z zaczerwienionych powiek jej ustąpił, Została żoną innego! Tak prędko, Tak lekko, skoczyć w kazirodne łoże!”. Przez to nabrał podejrzeń i posądził kobietę o spiskowanie wraz z Klaudiuszem i wspólne zaplanowanie morderstwa poprzedniego króla, jego ojca. Poprzez ten wielki zawód, jaki sprawiła mu matka, Hamlet nabrał uprzedzeń do wszystkich kobiet: „Słabości, nazwisko Twoje: kobieta”. Odczuła to najbardziej Ofelia, którą niegdyś adorował i zapewniał o swojej wielkiej miłości do niej. Podczas rozmowy z dziewczyną Hamlet dał upust swojego wstrętu do kobiet, który odczuwał od pewnego czasu: „(…) jeżeli koniecznie potrzebować będziesz wyjść za mąż, to wyjdź za głupca, bo rozsądni ludzie wiedzą bardzo dobrze, jakie z nich czynicie potwory. Idź czym prędzej do klasztoru. Adieu (…) Słyszałem też o malowaniu się waszym: nie dość wam jednej twarzy otrzymanej od Boga, dorabiacie sobie drugą; sztafirujecie się, krygujecie, cedzicie słowa, przedrzeźniacie boskie stworzenia i swawolę pokrywacie płaszczykiem naiwności. Precz, precz! nie chcę już patrzeć na to: to mnie we wściekłość wprawia. Wara odtąd mężczyznom żenić się; ci, co się już pożenili, jednego wyjąwszy, niech żyją zdrowi, reszta pozostać winna tak, jak jest”.

25 Hamlet jest bohaterem samotnym. Na „wykluczenie ze świata” Hamlet jest poniekąd skazany z góry. Tak zadecydowało postępowanie Klaudiusza, Gertrudy, Poloniusza. Siły zewnętrzne odbierają Hamletowi wszystko, co miał. Z drugiej strony Hamlet sam się izoluje od świata. Mówi do matki, że Chcąc być łagodnym, okrutnym być muszę. Hamlet jest bezlitosny dla Gertrudy i Ofelii, które przecież kocha i szanuje w głębi serca. Wobec przeciwników Hamlet jest pełen pogardy, ostentacyjnie wyraża się, że świat go brzydzi. Dokucza Poloniuszowi i Guildensternowi. Samotność Hamleta trwa aż do jego śmierci, po której dopiero Horacy ma objawić światu prawdę, dlaczego książę wybrał taką, a nie inną drogę postępowania.

26 Hamlet jest postacią tragiczną. Z powodu wypadków rodzinnych jest wciąż w rozterce i przygnębieniu. Od pierwszych swoich słów jest cyniczny, zawiedziony, przygnębiony. Bohater chmurzy się, jak mówi król, ale są to niebezpieczne chmury. Jest także tajemniczy - używa dwuznacznych określeń, mówi zagadkami i łapie wszystkich wokół za słówka. Młody człowiek zdaje się tkwić w rozpaczy i zagubieniu - cały jego świat wraz ze śmiercią ojca legł w gruzach. Hamlet nagle został sam. Jego ojciec nie chorował, nie był akurat na polu bitwy, gdy zmarł. Książę nie przygotował się w żaden sposób na odejście najbliższej mu osoby. Bohater podejrzewa zdradę, nie może uwierzyć w tak absurdalny zbieg okoliczności, jak ukąszenie ojca przez węża. Hamlet ponadto ma pełną świadomość, że stracił także matkę. Gertruda wyszła za mąż za Klaudiusza bardzo szybko. Hamlet czuje się oszukany, skrzywdzony, zawiedziony. Więź z matką zostaje bezpowrotnie przerwana. Przez całą sztukę królewicz będzie Gertrudzie wypominał, że sypia w kazirodczym łożu, że zdradziła ojca i jego, Hamleta. Bohater odkrywa tym samym, że świat jest pełen sprzeczności. Hamlet musi wiec dotrzeć do prawdy o śmierci ojca – musi, ale też chce. Poznanie prawdy ma dla królewicza wymiar tragiczny, będzie trudne do przyjęcia. Gdyby bohater zdecydował się uciec od prawdy, wtedy sprzeniewierzyłby się pamięci ojca i nie byłby godny jego dziedzictwa. Poznanie prawdy natomiast i odkrycie zabójców ojca oznacza dla Hamleta również odkrycie nowego, tragicznego wizerunku matki. Książę musi podjąć decyzję, staje przez to w sytuacji tragicznego bohatera. Sytuacja ta jest jednak jego przeznaczeniem, przed którym nie może uciec. Jest to tragizm na miarę bohatera antycznego, jednak Hamlet sam kreuje swój los. Młody książę wie, że będzie odtąd sam odpowiedzialny za swój los.

27 Tragizm Hamleta wynika z wyboru drogi zemsty. Wybierając „być” wybiera poszukiwanie prawdy, działanie. Dla bohatera jest to wybór szalenie trudny i wymagający poświęcenia. Hamlet jest z natury wrażliwy, rozważa przyjęcie cierpienia częściej niż walkę z nim. Zwłaszcza, że bohater do takich właśnie filozoficznych wniosków dochodzi analizując świat i człowieka (por. Analiza monologów Hamleta). W tragicznej sytuacji towarzyszy Hamletowi duch ojca, który jest wszechobecny – w myślach, w działaniach syna, w jego uczuciach. Postać ducha ojca symbolizuje niepokój, ciążący na Hamlecie obowiązek odkrycia prawdy. Silny związek syna z ojcem nakazuje Hamletowi poszukiwania. Poczucie obowiązku wobec ojca niejako determinuje decyzje i wybory księcia. Hamlet szybciej dojrzewa i dorasta do przejęcia w swoje ręce swojego losu i losu Danii – swojego kraju. Choć prawda jest bolesna, gorzka i tragiczna, łamie dotychczasowy wizerunek matki i stryja, niszczy poczucie bezpieczeństwa oraz świętość rodzinnego domu, Hamlet decyduje się ją odkryć i przyjąć. Odkrycie prawdy przez Hamleta jest symbolem przejścia przez próg dorosłości – Hamlet staje się mężczyzną, człowiekiem odpowiedzialnym nie tylko za siebie, ale też – jak na księcia przystało – za kraj, Danię.

28 Tragizm tytułowej postaci wyraża się przede wszystkim w nieprzezwyciężalnym konflikcie między duszą młodego człowieka a rzeczywistością na zewnątrz. Hamlet nie chce mordów, brzydzi go świat pełen chytrusów, oszustów, zbrodniarzy, uśmiechających się do reszty na ucztach, udających dobrych ludzi, zasłaniających się ideami. Hamlet widzi zło i zepsucie. Dania w jego oczach gnije, a życie ludzi przypomina życie zwierząt. Jego dusza łaknie czystości, spokoju, miłości. Ale te ideały padają w gruzach. Jest to tragizm, w który Hamlet jest wplątany wbrew swej woli. Ponadto ten młody człowieka ma sam zdecydować o swoim losie. Ma wziąć na siebie ciężar zemsty za zło świata. Jest samotnym wybrańcem ducha ojca, który ma wejść na drogę zbrodni (choć w imię honoru), a przecież Hamlet tego nie chce. Bohater staje się jednak cynikiem, ponieważ odkrywa, że jego matka jest niewierna, słaba, niesamodzielna, niestała. Hamlet odtrąca też miłość Ofelii, uważa związek z nią za bezsensowny, skoro Ofelia też jest sterowana przez mechanizmy świata, też ulegnie słabości; a dziecko, przyszły owoc małżeństwa, przyszłoby na świat zły, obłudny, obrzydliwy. Dopełnieniem tragizmu tytułowego bohatera jest koniec jego losów – Hamlet umiera, nie dokonawszy zemsty, przyczynia się także do śmierci i zagłady wszystkich, których kocha.

29 Hamlet jest wielkim traktatem filozoficznym, poruszającym rozmaite zagadnienia z tej dziedziny. Hamlet jest bohaterem, który rozmyśla. Jego wywody nie są sentymentalnym wzruszeniem, napuszoną zadumą nad sprawami życia. Hamlet jest w swoich rozterkach przede wszystkim szczery. Czyni to jego rozważania filozoficzne autentycznie przeżywanymi problemami. Nagle okazuje się, że to, czego młodzieniec nauczył się z książek, że wiedza na temat systemów ideowych, wprowadzanych przez kolejne pokolenia filozofów, nierozerwalnie dotyczy jednostkowego życia Hamleta. Królewicz duński traktuje filozofię nie jako naukę oderwaną od życia, od codziennych spraw, od rzeczywistości, ale właśnie na odwrót. Filozofia jawi się w świecie Hamleta jako nauka podstawowa, dotycząca każdego bez wyjątku. Hamletowskie łapanie za słówka, dwuznaczne sformułowania, połączone z dziwacznymi gestami, nie są pozbawione sensu. Hamlet jest przede wszystkim logiczny. Jest to paradoks, ponieważ wszystkie inne postaci dramatu, poza Horacym, uważają Hamleta za ofiarę choroby umysłowej, za szaleńca. Nawet jego najbliższe osoby – matka i ukochana Ofelia – nie starają się zrozumieć słów bohatera, jego zachowania. Hamlet w swej samotności przeżywa największe wątpliwości, jakie człowiek może mieć w życiu.

30 Hamlet zostaje postawiony przed kompletną pustką. Miał wszystko, a teraz nie ma nic. Jego ukochany ojciec zmarł nagle, nikt nie był na tę śmierć przygotowany. Matka absolutnie poddała się wpływom stryja, przez co jej więź z Hamletem, tzw. pępowina, została bezpowrotnie przerwana. Ofelia, zupełnie nieświadoma intrygi w zamku, również oddala się emocjonalnie i psychicznie od Hamleta. Młody człowiek, pozbawiony złudzeń, zaczyna siebie pytać o sens tego wszystkiego. Kto ma rację: świat, którym rządzi kłamstwo i zbrodnia, czy Hamlet, który jest przecież sam? Taki kontrast jest nie do zniesienia. Jest to sytuacja tragiczna, a przecież nie niemożliwa. Hamlet jest postacią skonstruowaną według ścisłych reguł psychologii, w której Szekspir był mistrzem. Jest to bohater, posiadający cechy zarówno indywidualne, jak i uniwersalne, np. wrażliwość, skłonność do pochopnych wniosków, zbuntowanie, zapał, który często gaśnie – są to typowe cechy młodego człowieka. Na takim gruncie łatwo mogą się zrodzić pytania o sens istnienia, o prawdę, o wartości. Właściwie Hamlet jest w swoich grach słownych realistą. Bohater nie jest nieświadomy tego, o czym mówi. On doskonale zdaje sobie sprawę, jaka filozofia buduje świat. A właściwie zachowanie Hamleta dowodzi, że wiele różnych idei filozoficznych, połączonych z osobistym doświadczeniem jednostki, okazuje się często być w sprzeczności. Dlatego bohater szuka wyjścia, szuka odpowiedzi. Hamlet, pod pretekstem rozważań o zemście, jest postacią, która odkrywa skomplikowanie świata i życia; która chce zrozumieć niezwykłe miejsce człowieka w świecie, rządzonym przez niezrozumiałe siły. Młody człowiek naturalnie dziwi się, dlaczego jednostka ludzka jest jednocześnie potężna i marna; nieskończona, a przecież krucha; równa bogom, a zarazem jak daleko jej nawet do mądrości zwierząt.

31  To cecha charakteru człowieka, która skłania go do filozofowania, wnikania w najgłębsze tajniki duszy ludzkiej i marzenia o wielkich, nadzwyczajnych, bohaterskich czynach przy równoczesnym wstrzymywaniu się od ich realizowania. Hamlet jest symbolem człowieka pełnego głębokich refleksji, lecz niezdolnego do normalnego, przez logikę i rozsądek wymaganego czynu.

32 „Dla mnie Dania jest więzieniem”. „Źle się dzieje w państwie duńskim”. „Są rzeczy na niebie i na ziemi, o których nie śniło się naszym filozofom”. „Słabości, imię twe kobieta”. „W tym szaleństwie jest metoda”. „Być albo nie być, oto jest pytanie”. „Niech ryczy z bólu ranny łoś, Zwierz zdrów przebiega knieje, Ktoś nie śpi, aby spać mógł ktoś To są zwyczajne dzieje”. „Jak doskonałym tworem jest człowiek! Jak wielkim przez rozum! Czas jest zwichnięty”. „Reszta jest milczeniem”. „Cóż to czytasz, mości książę? Słowa, słowa, słowa”.

33 Wielkim źródłem inspiracji, zwłaszcza dla romantyków i twórców współczesnych, jest też postać Hamleta. Duński książę patronował wielu rozterkom bohaterów. Romantycy chętnie sięgali do świata Szekspira, ponieważ potwierdzał ich potrzebę odwoływania się do zjawisk irracjonalnych, nadprzyrodzonych, do świata duchów... Adam Mickiewicz – romantyk inspirowany światem wyobraźni ludowej, światem pełnym niezwykłych, niewytłumaczalnych zjawisk i tajemnic,uczynił mottem swej programowej ballady Romantyczność właśnie słowa z Hamleta: „Zdaje mi się, że widzę... gdzie?/– Przed oczyma duszy mojej”. Również kreacje bohaterów romantycznych swymi rozterkami przypominają Hamleta. Np. Kordian wahający się w progu carskiej sypialni, czy dokonać zabójstwa cara, powtarza gest Hamleta, który zawahał się, czy zgładzić Klaudiusza w chwili modlitwy. Zresztą także rozterki bohatera Słowackiego co do istoty życia i śmierci (Kordian ma przecież za sobą próbę samobójczą) oraz sceptycyzm co do miłości kobiet mają wiele wspólnego z wątpliwościami Hamleta wypowiadającego słynne słowa: „Być albo nie być to wielkie pytanie”. Pewne podobieństwo do Hamleta można też znaleźć w postaci Artura z TangaSławomira Mrożka – sprzeciwia się on konformistycznemu funkcjonowaniu w otaczającym go złym świecie, nie ma jednak wystarczająco dużo siły, by się zbuntować, podobnie jak Hamlet okazuje się nieskuteczny, ginie i to nie on będzie rządził rodziną (tak jak Hamlet nie będzie rządził państwem).

34 Historia duńskiego księcia stanie się też pretekstem do rozważań o bohaterach inteligentach i reinterpretacji faktów z dzieł Szekspira w poezji współczesnej. Zbigniew Herbert napisze przewrotny Tren Fortynbrasa, Wisława Szymborska przewrotną Rehabilitację. W wierszu Herberta to nie Hamlet, lecz człowiek, który obejmuje po nim władzę, jest w centrum zainteresowania. Jego życie nie nadaje się wprawdzie na temat tragedii, jest może mniej wykształcony od Hamleta, ale za to bardziej doświadczony, dynamiczny, rzutki, skuteczny. Ma on świadomość, dlaczego przegrał duński książę: był „rycerzem w miękkich pantoflach”, nie był „do życia”. Fortynbras wie, że trzeba być dobrym politykiem i strategiem, urządzić pogrzeb, oddać hołd zmarłemu księciu, a potem „wziąć miasto za gardło i potrząsnąć nim trochę”. Ponadto zajmie się sprawami praktycznymi, takimi jak kanalizacja czy dekret w sprawie żebraków. Hamlet jest uosobieniem idealizmu, Fortynbras praktycyzmu– są jak dwie dalekie wyspy... W rozrachunku ziemskim na pewno wygrywa Fortynbras. Z kolei Szymborska nawiązuje do historii z, a konkretnie do postaci błazna Yoricka, którego czaszkę wykopują grabarze podczas rozkopywania grobu dla Ofelii, przy okazji snują refleksje o ludzkiej pamięci. Zmarli żyją dotąd, dokąd „pamięcią im się płaci”. Ironicznie w tym kontekście brzmią słowa: „Czas własną głowę w ręce brać/Mówiąc jej: biedny Yorick”. Niewiele możemy wziąć w swoje ręce, skoro po naszej głowie, po naszych pomysłach, po nas zostaje jedynie to, co po Yoricku – czaszka. Nie tylko Hamlet i Yorick, także szalona Ofelia budzi spore zainteresowanie artystów. Anna Świrszczyńska nazwie w swym wierszu szaloną staruszkę „siwowłosą Ofelią”: Udręczona żądzą i szaleństwem chodzi po plantach stara Ofelia. Rozpuściła siwe włosy, kto zechce pokochać starą Ofelię. Z młodziutką i zapewne piękną Ofelią łączy staruszkę szaleństwo, samotność i to, że jest niekochana.