W YKŁAD. Instytucje ubezpieczeniowe 1. U BEZPIECZENIA – INFORMACJE OGÓLNE KLASYFIKACJA UBEZPIECZEŃ K RYTERIUM PODSTAWOWE Ubezpieczenia społeczne (Sfera.

Prezentacja na temat: "W YKŁAD. Instytucje ubezpieczeniowe 1. U BEZPIECZENIA – INFORMACJE OGÓLNE KLASYFIKACJA UBEZPIECZEŃ K RYTERIUM PODSTAWOWE Ubezpieczenia społeczne (Sfera."— Zapis prezentacji:

1 W YKŁAD. Instytucje ubezpieczeniowe 1

2 U BEZPIECZENIA – INFORMACJE OGÓLNE KLASYFIKACJA UBEZPIECZEŃ K RYTERIUM PODSTAWOWE Ubezpieczenia społeczne (Sfera socjalna państwa i społeczeństwa) Ubezpieczenia gospodarcze (Sfera gospodarcza państwa i społeczeństwa) 2

3 R ÓŻNICE POMIĘDZY UBEZPIECZENIAMI SPOŁECZNYMI A GOSPODARCZYMI Ubezpieczenia społeczne są zawsze obowiązkowe (ustawowe). Ubezpieczenia społeczne są związane ze składką, która mniej elastycznie podlega aktualizacji. Ubezpieczenia społeczne zapewniają świadczenia nie tylko pieniężne ale także rzeczowe. Ubezpieczenia społeczne są realizowane przez odrębną instytucję publiczno-prawną. Ubezpieczenia społeczne są gwarantowane przez państwo. Ubezpieczenia społeczne są powiązane z budżetem państwa przez dotacje. Ubezpieczenia społeczne są powszechne – obowiązują całe społeczeństwo. 3

4 KLASYFIKACJA UBEZPIECZEŃ K RYTERIA INNE Kryteria klasyfikacji: przedmiot ubezpieczenia, rodzaj zdarzeń objętych ochroną ubezpieczeniową, występowanie/brak swobody nawiązywania prawnego stosunku ubezpieczenia, podział ustawowy. 4

5 K RYTERIUM PRZEDMIOTU UBEZPIECZENIA ubezpieczenia osobowe (przedmiotem ubezpieczenia są dobra osobiste, np.: życie, zdrowie, zdolność do pracy), ubezpieczenia majątkowe (przedmiotem ubezpieczenia są różne dobra i wartości majątkowe: mienie, odpowiedzialność cywilna). 5

6 K RYTERIUM RODZAJU ZDARZENIA LOSOWEGO ubezpieczenia ogniowe, ubezpieczenia gradowe, ubezpieczenia od kradzieży, ubezpieczenia następstw nieszczęśliwych wypadków, ubezpieczenia od uszkodzeń, ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej, itp. 6

7 K RYTERIUM WYSTĘPOWANIA / BRAKU SWOBODY ubezpieczenia obowiązkowe (przepisy prawne nakładają obowiązek, przymus zawarcia umowy ubezpieczenia), ubezpieczenia dobrowolne (występuje swoboda umów ubezpieczenia). 7

8 K RYTERIUM USTAWOWE dział I (obejmuje tylko ubezpieczenia na życie wg 5 grup ubezpieczenia: na życie, posagowe, na życie związane z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym, rentowe, wypadkowe i chorobowe jako uzupełnienie innych grup), dział II (obejmuje pozostałe ubezpieczenia osobowe oraz majątkowe wg 18 grup ubezpieczenia: w tym różne rodzaje ubezpieczeń wypadkowych i chorobowych oraz wszystkie majątkowe). 8

9 S PECYFIKA MODELU BIZNESOWEGO ZAKŁADU UBEZPIECZEŃ 9

10 S PECYFIKA DZIAŁALNOŚCI UBEZPIECZENIOWEJ MASOWOŚĆ TRANSAKCJI DŁUGOTERMINOWOŚĆ TRANSAKCJI "ODWROTNY CYKL PRODUKCYJNY" Podstawa gospodarki finansowej ubezpieczeń: odpowiednia kalkulacja składki 10

11 MODEL DZIAŁALNOŚCI UBEZPIECZENIOWEJ Zakład ubezpieczeń jako instytucja finansowa 11 Źródło: Pietroń R., materiały wykładowe,

12 MODEL DZIAŁALNOŚCI UBEZPIECZENIOWEJ Środki własne ubezpieczyciela: Kapitał akcyjny, Kapitał zapasowy lub rezerwowy, Fundusze i rezerwy nie przeznaczone na pokrycie bieżących i przyszłych zobowiązań, Nie rozliczony wynik finansowy z roku poprzedniego oraz wynik za bieżący rok obrotowy w części pozostającej u ubezpieczyciela. 12

13 MODEL DZIAŁALNOŚCI UBEZPIECZENIOWEJ Przychody ubezpieczyciela: Składki z tytułu ubezpieczeń i reasekuracji czynnej, skorygowane o należne dodatki i dopłaty, Wpływy z lokat kapitałowych, w tym: kwoty należne z tytułu operacji finansowych, Przychody z nieruchomości, Odsetki bankowe od środków na rachunkach bieżących, Przychody z tytułu sprzedaży materiałów, Przychody z likwidacji środków trwałych i inwestycji, Wpływy z regresów od sprawców szkód. 13

14 MODEL DZIAŁALNOŚCI BEZPIECZENIOWEJ Koszty ubezpieczyciela: Koszty techniczne: Odszkodowania i świadczenia, Zmiany stanu innych rezerw technicznych na udziale własnym, Premie i rabaty dla ubezpieczonych, Koszty działalności ubezpieczeniowej (akwizycji, administracyjne), Pozostałe koszty techniczne na udziale własnym lub zmiany stanu rezerw (dział II); Koszty działalności lokacyjnej: Prowizje operacji bankowych, Opłaty notarialne itp., Ujemne różnice z tytułu przeszacowania (waloryzacji) lokat, Amortyzacja nieruchomości oraz koszty ich utrzymania i eksploatacji; Pozostałe koszty operacyjne: Koszty innych operacji finansowych, Koszty czynności komisarza awaryjnego, Koszty likwidacji środków trwałych, Należności przedawnione i umorzone, ujemne różnice kursowe, itp. 14

15 MODEL DZIAŁALNOŚCI UBEZPIECZENIOWEJ 15 Zakład ubezpieczeń jako instytucja finansowa

16 MODEL DZIAŁALNOŚCI UBEZPIECZENIOWEJ Zakład ubezpieczeń jako instytucja finansowa R 0 =U początkowa rezerwa, Rśrodki w posiadaniu ubezpieczyciela po rozliczeniu n-tego roszczenia, Sroczna składka, T i przedział czasowy pomiędzy momentem wystąpienia szkody i-tej a szkody ją poprzedzającej, X i indywidualne odszkodowanie lub świadczenie, Kliczba szkód spowodowanych przez dane ryzyko w danym okresie (portfel ryzyka), Y=S-Z różnica pomiędzy składkami zebranymi a wypłaconymi odszkodowaniami lub świadczeniami. R = U + ST 1 - X 1 + ST 2 - X 2 +... + ST n – X n Z = X 1 + X 2 +... + X K 16

17 S PRAWOZDANIE FINANSOWE JAKO ŹRÓDŁO INFORMACJI O SYTUACJI EKONOMICZNEJ [ FINANSOWEJ ] ZAKŁADU UBEZPIECZEŃ 17

18 SANALIZA FINANSOWA ZAKŁADU UBEZPIECZEŃ M ATERIAŁY ŹRÓDŁOWE Bilans Dwustronne zestawienie wartościowe majątku zakładu ubezpieczeń i jego kapitału, sporządzone na dany dzień. Majątek, jako ogół środków rzeczowych i finansowych wykazywany jest po lewej stronie bilansu - aktywów. Kapitał jako suma wszystkich zobowiązań zakładu ubezpieczeń wobec akcjonariuszy i wierzycieli wykazywany jest po stronie prawej bilansu - pasywów. Pasywa - wskazują pochodzenie środków finansowych. Aktywa - wskazują sposoby i rodzaje wykorzystania środków finansowych. Rachunek zysków i strat Zestawienie przychodów i rozchodów okresu sprawozdawczego. Informuje on o powstaniu oraz wysokości wyniku finansowego i stanowi rozwinięcie informacji z bilansu. W zakładzie ubezpieczeń sporządza się: Techniczny rachunek dla ubezpieczeń majątkowych i pozostałych osobowych oraz dla ubezpieczeń na życie; Ogólny rachunek zysków i strat. Sprawozdanie z przepływu środków pieniężnych (cash flow) Ocena płynności finansowej zakładu ubezpieczeń (dynamika zmian, rodzaj 18

19 B ILANS ZAKŁADU UBEZPIECZEŃ 19

20 P REZENTACJA SYTUACJI FINANSOWEJ – BILANS PSR Aktywa A. Wartości niematerialne i prawne B. Lokaty (nieruchomości, lokaty w jednostkach podporządkowanych, pożyczki, inne lokaty finansowe) C. Aktywa netto ubezpieczeń na życie, gdy ryzyko lokaty ponosi ubezpieczający D. Należności (od agentów, od ubezpieczających, reasekuracyjne) E. Inne składniki majątku F. Rozliczenia międzyokresowe (w tym DAC) Pasywa A. Kapitał własny B. Zobowiązania podporządkowane C. Rezerwy techniczno- ubezpieczeniowe D. Udział reasekuratorów w rezerwach techniczno-ubezpieczeniowych E. Oszacowane regresy i odzyski F. Pozostałe rezerwy G. Zobowiązania z tytułu depozytów reasekuratorów H. Pozostałe zobowiązania i fundusze specjalne I. Rozliczenia międzyokresowe (w tym PPO) Zgodnie z załącznikiem nr 3 do ustawy o rachunkowości 20

21 ANALIZA FINANSOWA ZAKŁADU UBEZPIECZEŃ – BILANS - A KTYWA Największa pozycja aktywów: majątek obrotowy Najistotniejsza pozycja majątku obrotowego: lokaty Źródła finansowania działalności lokacyjnej: 1. Kapitały własne 2. Rezerwy techniczno-ubezpieczeniowe 3. Inne czasowo wolne środki finansowe zakładu. 21

22 ANALIZA FINANSOWA ZAKŁADU UBEZPIECZEŃ - A KTYWA : L OKATY Papiery wartościowe emitowane, poręczone lub gwarantowane przez Skarb Państwa, w weksle lub depozyty skarbowe oraz pożyczki udzielane bądź gwarantowane przez państwo, Papiery wartościowe emitowane, poręczone lub gwarantowane przez organizacje międzynarodowe, których członkiem jest Polska, Obligacje emitowane lub poręczone przez jednostki samorządu terytorialnego (z wyłączeniem Warszawy), Obligacje przedsiębiorstw krajowych, Pożyczki zabezpieczone hipoteczne lub przez instytucje finansowe lub pod zastaw praw wynikających z umów ubezpieczenia na życie, Pożyczki, nie tylko zabezpieczone j.w., Udział reasekuratorów w r.t.u., Należności depozytowe od cedentów, Instrumenty pochodne, Nieruchomości lub ich części wyłączając nieruchomości na własne potrzeby, Akcje notowane na giełdach (do 10% wartości nominalnej kapitału akcyjnego), Akcje nie notowane na giełdach oraz udziały w krajowych spółkach kapitałowych prawa handlowego, Terminowe wkłady pieniężne w bankach, depozyty bankowe Pożyczki pod zastaw własnych umów ubezpieczeniowych na życie, Inne lokaty wskazane przez Ministra Finansów. 22

23 ANALIZA FINANSOWA ZAKŁADU UBEZPIECZEŃ - P ASYWA 23 Kapitał podstawowy (akcyjny/zakładowy) Należne lecz nie wniesione wkłady na poczet kapitału podstawowego Kapitał zapasowy (ze sprzedaży akcji powyżej wartości nominalnej i pozostałe) Kapitał rezerwowy z aktualizacji wyceny Kapitał rezerwowy pozostały Niepodzielony wynik finansowy z lat ubiegłych (zysk netto lub strata netto) Wynik finansowy netto roku obrotowego (zysk netto lub strata netto). Rezerwy techniczno- ubezpieczeniowe Pozostałe rezerwy (np. na podatek dochodowy od osób prawnych i inne) Zobowiązania podporządkowane (np. depozytowe wobec reasekuratorów) Pozostałe zobowiązania i fundusze specjalne. Rozliczenia międzyokresowe bierne i przychody przyszłych okresów Kapitały własneKapitały obce

24 P ASYWA R EZERWY TECHNICZNO – UBEZPIECZENIOWE [RTU] RTU stanowią istotny element w gospodarce finansowej zakładów ubezpieczeń. Są przeznaczone na normalne pokrycie bieżących i przyszłych odszkodowań i świadczeń ubezpieczeniowych. Tworzenie RTU oparte jest na wymaganiach techniki danego działu ubezpieczeń. Określenie rodzaju tworzonych RTU oraz ustalenie ich odpowiedniej wysokości jest jednym z podstawowych zadań zakładu ubezpieczeń. 24

25 ANALIZA FINANSOWA ZAKŁADU UBEZPIECZEŃ - PASYWA - R EZERWY TECHNICZNO - UBEZPIECZENIOWE : S KŁAD OKREŚLONY W PRZEPISACH 1) rezerwa składek (przeniesienie składek), 2) rezerwa na ryzyko niewygasłe (uzupełnienie rezerwy składek), 3) rezerwa na niewypłacone odszkodowania i świadczenia, 4) rezerwa na wyrównywanie szkodowości (ryzyka), 5) rezerwa w dziale ubezpieczeń na życie, 6) rezerwa w dziale ubezpieczeń na życie, gdy ryzyko lokaty ponosi ubezpieczający, 7) rezerwa na premie i rabaty (bonifikaty) dla ubezpieczonych, 8) pozostałe rezerwy określone w statucie. 25

26 P ASYWA – RTU - R EZERWA SKŁADEK Zwana także jako przeniesienie składki stanowi część składki przypisanej – pomniejszonej o koszty akwizycji – przypadającą na przyszłe okresy sprawozdawcze, proporcjonalnie do okresu, na jaki składka jest przypisana, lub w relacji do stopnia ryzyka przewidywanego w następnych okresach sprawozdawczych. Przeniesienie składek ma zastosowanie wówczas, gdy okres zawartego ubezpieczenia (umowy ubezpieczenia) nie mieści się lub nie pokrywa się z okresem sprawozdawczym czy okresem danego roku obrotowego, a przypisana składka ubezpieczeniowa dotyczy dwóch okresów sprawozdawczych. 26

27 P ASYWA – RTU - R EZERWA NA RYZYKA NIEWYGASŁE Tworzona jest jako uzupełnienie do rezerwy składek w momencie, gdy z jakiś przyczyn składka nie została dopasowana do potrzeb danego typu ubezpieczenia. Rezerwa ta służy na pokrycie odszkodowań, świadczeń i innych kosztów, jakie mogą powstać z zawartych umów, które nie wygasają z ostatnim dniem okresu sprawozdawczego, a wysokość rezerwy składek nie jest wystarczająca na pokrycie zobowiązań zakładu ubezpieczeń. 27

28 P ASYWA – RTU - R EZERWA NA NIEWYPŁACONE ODSZKODOWANIA I ŚWIADCZENIA Zwana rezerwą szkód związana jest z sytuacjami, w których szkody zaistniały w okresie sprawozdawczym, jednak nie zostały w tym okresie wypłacone. Rezerwę na nie wypłacone odszkodowania i świadczenia tworzy się w wysokości odpowiadającej ustalonej lub przewidywanej wielkości przyszłych wypłat odszkodowań i świadczeń związanych z zaszłymi szkodami, powiększonej o koszty likwidacji szkód. 28

29 P ASYWA – RTU - R EZERWA NA NIEWYPŁACONE ODSZKODOWANIA I ŚWIADCZENIA Rodzaje rezerw: Rezerwa na nie wypłacone odszkodowania i świadczenia za szkody i wypadki zaistniałe i zgłoszone; Rezerwa na szkody i wypadki zaistniałe i nie zgłoszone; Rezerwa na koszty likwidacji szkód. 29

30 R EZERWA NA NIEWYPŁACONE ODSZKODOWANIA I ŚWIADCZENIA Rezerwa na nie wypłacone odszkodowania i świadczenia za szkody i wypadki zaistniałe i zgłoszone: Rezerwa ta przeznaczona jest na pokrycie odszkodowań i świadczeń, które: zostały zgłoszone i dla których ustalono i uwzględniono wysokość odszkodowań i świadczeń, zostały zgłoszone, lecz posiadane informacje nie pozwalają na ocenę wysokości odszkodowań i świadczeń. 30

31 R EZERWA NA NIEWYPŁACONE ODSZKODOWANIA I ŚWIADCZENIA Rezerwa na szkody zaistniałe i nie zgłoszone: Rezerwę tą tworzy się na szkody i świadczenia, które nie zostały zgłoszone do dnia sprawozdania okresowego. Obliczenie prawidłowej wysokości wymaga prowadzenia długoletnich badań statystycznych, które pozwalają określić wartość oczekiwaną przyszłych świadczeń i odszkodowań ze zdarzeń już zaistniałych, o których ubezpieczyciel nie posiada żadnych informacji. Tworzenie tej rezerwy opiera się na umiejętności określenia, jaka wielkość i ile szkód wypłacono w danym roku sprawozdawczym ze zdarzeń zaistniałych w latach poprzednich. 31

32 R EZERWA NA NIEWYPŁACONE ODSZKODOWANIA I ŚWIADCZENIA Rezerwa na koszty likwidacji szkód: Rezerwa ta związana jest z rezerwą na nie wypłacone odszkodowania i świadczenia za szkody i wypadki zaistniałe i zgłoszone. Rezerwa na koszty likwidacji szkód liczona jest na koniec każdego roku obrotowego. Wartość tej rezerwy jest wprost proporcjonalna do rezerwy na nie wypłacone odszkodowania i świadczenia. Współczynnik proporcjonalności jest równy ilorazowi kosztów likwidacji szkód przez wartość wypłaconych odszkodowań. Rezerwę na koszty likwidacji szkód ustala się z podziałem na rok powstania szkody. 32

33 P ASYWA – RTU - R EZERWA NA KAPITALIZOWANĄ WARTOŚĆ ŚWIADCZEŃ RENTOWYCH Z UBEZPIECZEŃ OC Rezerwa na kapitalizowaną wartość świadczeń rentowych z ubezpieczeń OC tworzona jest w przypadku, gdy z umów ubezpieczeń wypadkowych i odpowiedzialności cywilnej lub innych umów nie zaliczanych do ubezpieczeń na życie powstaną świadczenia płatne okresowo w formie rent. Rezerwa ustalana jest indywidualnie dla każdego uprawnionego w formie kapitalizowanej wartości przyznanych świadczeń rentowych z uwzględnieniem kosztów obsługi tych rent, przy zastosowaniu matematyki ubezpieczeniowej. 33

34 P ASYWA – RTU - R EZERWA NA WYRÓWNANIE SZKODOWOŚCI LUB RYZYKA Rezerwa na wyrównanie szkodowości lub ryzyka ujmowana jest w ewidencji ksiąg rachunkowych jako zmiana rezerwy, polegająca na korygowaniu stanu rezerwy – odpowiednio w górę lub w dół (jeśli w dół to tylko da stanu zerowego) – na koniec roku obrotowego. 34

35 R EZERWA UBEZPIECZEŃ NA ŻYCIE Rezerwę ubezpieczeń na życie tworzy się w wysokości ustalonej metodą aktuarialną z możliwością uwzględniania kosztów obsługi umów i kosztów związanych z wypłatą odszkodowań i świadczeń. Rezerwy ubezpieczeń na życie tworzy się indywidualnie dla każdej umowy ubezpieczenia. Rezerwy te mogą być ustalone sumarycznie dla określonych grup umów ubezpieczenia, pod warunkiem, że dają one w przybliżeniu ten sam rezultat co metoda indywidualna. Zakład ubezpieczeń jest obowiązany co najmniej raz na 5 lat ustalać wielkość rezerwy ubezpieczeń na życie metodą indywidualną. 35

36 R EZERWA UBEZPIECZEŃ NA ŻYCIE, JEŻELI RYZYKO LOKATY PONOSI UBEZPIECZAJĄCY Rezerwa ubezpieczeń na życie, jeżeli ryzyko lokaty ponosi ubezpieczający, tworzona jest w wysokości wartości lokaty dokonanej zgodnie z postanowieniami zawartej umowy ubezpieczenia na życie. Lokaty te muszą być wykazywane w odrębnej pozycji bilansu zakładu ubezpieczeń (pozycja C aktywów) oraz w odrębnej pozycji rachunku technicznego ubezpieczeń (pozycja II). 36

37 P ASYWA – RTU - R EZERWA NA PREMIE I RABATY DLA UBEZPIECZONYCH Rezerwy te mogą występować zarówno w zakładach ubezpieczeń majątkowych i osobowych, jak i ubezpieczeń na życie. Rezerwy na premie i rabaty dla ubezpieczonych uprawnionych lub uposażonych tworzy się w wysokości kwot, o które powiększane są przyszłe świadczenia lub pomniejszane przyszłe składki, zgodnie z umową ubezpieczenia. 37

38 P ASYWA – RTU - P OZOSTAŁE REZERWY TECHNICZNO – UBEZPIECZENIOWE Rezerwy te mogą występować jedynie wtedy, kiedy są przewidziane w statucie danego zakładu ubezpieczeń oraz znajdują uzasadnienie dla ich tworzenia. Najczęściej są to różnego rodzaju rezerwy techniczno – ubezpieczeniowe, przewidziane na szkody katastroficzne lub ryzyka wyjątkowe. 38

39 P ASYWA – RTU - R OLA I ZNACZENIE REZERW TECHNICZNO – UBEZPIECZENIOWYCH Rezerwy techniczno – ubezpieczeniowe umożliwiają: ustalenie rzeczywistego wyniku finansowego za dany okres sprawozdawczy (obrachunkowy), kontrolowanie operacji i historii portfela ubezpieczeniowego, tworzenie sprawozdawczości dla udziałowców, obliczanie zysku dla potrzeb podatkowych, wykazywanie wypłacalności zakładu ubezpieczeń, wykazywanie poziomu finansowego zakładu ubezpieczeń, analizę historii szkód, tworzenie funduszu ubezpieczeniowego – kapitały obce wpływają na wielkość lokat, a co za tym idzie i dochodów z nimi związanych, oraz stanowią poważną pozycję po stronie pasywów w bilansie przez co wpływają na jego wynik, badania wypłacalności zakładu ubezpieczeń (wskaźnik ulokowania rezerw). 39

40 R ACHUNEK ZYSKÓW I STRAT ZAKŁADU UBEZPIECZEŃ 40

41 T ECHNICZNY R ACHUNEK U BEZPIECZEŃ PSR Ubezpieczenia majątkowe I. Składki II. Przychody z lokat netto po uwzględnieniu kosztów, przeniesione z ogólnego rachunku zysków i strat III. Pozostałe przychody techniczne na udziale własnym IV. Odszkodowania i świadczenia V. Zmiana stanu pozostałych rezerw techniczno ubezpieczeniowych na udziale własnym VI. Premie i rabaty na udziale własnym VII. Koszty działalności ubezpieczeniowej VIII. Pozostałe koszty tech. na udziale własnym IX. Zmiana stanu rezerw na wyrównanie szkodowości X. Wynik techniczny Ubezpieczenia życiowe I. Składki II. Przychody z lokat III. Niezrealizowane zyski z lokat IV. Pozostałe przychody techniczne na udziale własnym V. Odszkodowania i świadczenia VI. Zmiana stanu innych rezerw techniczno ubezpieczeniowych na udziale własnym VII. Premie i rabaty VIII. Koszty działalności ubezpieczeniowej IX. Koszty działalności lokacyjnej X. Niezrealizowane straty na lokatach XI. Pozostałe koszty techniczne na udziale własnym XII. Przychody z lokat netto, przeniesione do ogólnego rachunku zysków i strat XIII. Wynik techniczny Zgodnie z załącznikiem nr 3 do ustawy o rachunkowości 41

42 O GÓLNY RACHUNEK ZYSKÓW I STRAT ZAKŁADU [PSR] I. Wynik techniczny II. Przychody z lokat III. Niezrealizowane zyski z lokat IV. Przychody z lokat netto, przeniesione z technicznego rachunku ubezpieczeń na życie V. Koszty działalności lokacyjnej VI. Niezrealizowane straty na lokatach VII. Przychody z lokat netto, przeniesione do technicznego rachunku ubezpieczeń majątkowych i osobowych VIII. Pozostałe przychody operacyjne IX. Pozostałe koszty operacyjne X. Zysk (strata) z działalności operacyjnej XI. Zyski nadzwyczajne XII. Straty nadzwyczajne XIII. Zysk (strata) brutto XIV. Podatek dochodowy XV. Pozostałe obowiązkowe zmniejszenia zysku XVI. Zysk (strata) netto Zgodnie z załącznikiem nr 3 do ustawy o rachunkowości 42

43 A NALIZA EKONOMICZNA ZAKŁADU UBEZPIECZEŃ 43

44 O BSZARY ANALIZY ZAKŁADU UBEZPIECZEŃ Ocena działalności zakładu ubezpieczeń stanowi rezultat analizy dwóch obszarów: uwarunkowań zewnętrznych (otoczenia zakładu ubezpieczeń), działalności zakładu ubezpieczeń. 44

45 O BSZARY ANALIZY ZAKŁADU UBEZPIECZEŃ Analiza otoczenia zakładu ubezpieczeń – analiza bieżących i przyszłych warunków funkcjonowania zakładu ubezpieczeń mająca na celu rozpoznanie szans i zagrożeń wynikających z otoczenia. Analiza zakładu ubezpieczeń – analiza indywidualnych cech zakładu ubezpieczeń w celu określenia silnych i słabych stron jego działalności. 45

46 O BSZARY ANALIZY ZAKŁADU UBEZPIECZEŃ Analiza makrootoczenia: uwarunkowania ekonomiczne (m.in. system monetarny (stabilność i wymienialność waluty), finanse (system podatkowy), wzrost gospodarczy, inflacja, zasady rachunkowości), warunki prawne, warunki polityczne, system nadzoru ubezpieczeniowego. Analiza rynkowa (branży): popyt na produkty i usługi zakładów ubezpieczeń (dynamika rozwoju rynku), segmentacja rynku, konkurencja pomiędzy istniejącymi zakładami ubezpieczeń, zagrożenia ze strony nowych zakładów ubezpieczeń/nowych produktów, siła branży ubezpieczeniowej, siła przetargowa klientów, pośredników ubezpieczeniowych, reasekuratorów, prognozy rozwoju rynku ubezpieczeń. 46

47 O BSZARY ANALIZY ZAKŁADU UBEZPIECZEŃ 47 analiza pionowa i pozioma sprawozdań finansowych zakładu ubezpieczeń, analiza wskaźnikowa przeprowadzana dla działalności ogółem jak również według produktów, podziału geograficznego, kanałów dystrybucji, itp.), obejmująca m.in.: analizę wypłacalności i płynności, analizę współzależności, analizę działalności technicznej i lokacyjnej, analizę reasekuracji, analizę rentowności. formalno−prawną strukturę organizacyjną, profil działalności (specjalizacja zakładu ubezpieczeń), akcjonariuszy, jednostki stowarzyszone i zależne (struktura własności, przynależność holdingowa), adekwatność rezerw techniczno−ubezpieczeniowych, program reasekuracyjny i jakość reasekuratorów, pozycję na rynku, reputację zakładu ubezpieczeń, zakres oraz jakość oferowanych produktów, jakość kadry zarządzającej zakładem ubezpieczeń, jakość i stopień ryzyka planów strategicznych, politykę marketingową (ceny i dystrybucja), agentów ubezpieczeniowych, proces likwidacji szkód. Analiza finansowa Analiza techniczno−ekonomiczna

48 A NALIZA WSKAŹNIKOWA ZU Kierunek analizy: Analiza pozioma (horyzontalna, dynamika) Analiza pionowa (wertykalna, struktury) Szczegółowość analizy: Analiza ogólna Analiza szczegółowa Horyzont (okres) analizy: Analiza statyczna Analiza dynamiczna 48

49 A NALIZA WSKAŹNIKOWA ZU W analizie poziomej (horyzontalnej, dynamiki) każda pozycja sprawozdania finansowego jest porównywana do analogicznej pozycji sprawozdania z okresu poprzedniego lub z kilku okresów poprzednich. Analizą tą można objąć tylko wybrane − uznane za najważniejsze − pozycje sprawozdawcze, takie jak: suma aktywów (a w ich ramach lokat), kapitałów własnych, rezerw techniczno−ubezpieczeniowych, wyniku finansowego (a w jego ramach składek, odszkodowań, przychodów z lokat). Porównanie polega na stwierdzeniu, czy w badanych pozycjach nastąpiły zmiany, jaki miały kierunek (czy nastąpił wzrost, czy spadek), jaka była ich wartość bezwzględna (w PLN) oraz ich wielkość względna (w %). Obok prostych wskaźników typu dynamika lub przyrost można wykorzystać miary, które w sposób syntetyczny opisują zmiany całych rozkładów (struktur) przy pomocy jednego parametru np. miary informacji typu Kullbaka−Leiblera, miary przeciętnych zmian lub zmian względnych portfela lokat lub portfela ubezpieczeniowego. 49

50 A NALIZA WSKAŹNIKOWA ZU Analiza pionowa (wertykalna, struktury) polega na ustaleniu struktury aktywów i pasywów (lub ich poszczególnych elementów) oraz przychodów i kosztów. Dla przykładu na podstawie bilansu ustalać można udział lokat w łącznej wartości aktywów, a w ramach lokat udział nieruchomości. Rachunek wyników z kolei pozwala m.in. określić jaka część składki przypisanej cedowana jest do reasekuratora, jaki jest udział kosztów akwizycji w ogólnej wartości kosztów. Obok prostych wskaźników typu udział procentowy można wykorzystać miary opisujące w sposób syntetyczny całe rozkłady (struktury) przy pomocy jednego parametru, np. wartości miary typu entropia Shannona, współczynnika zmienności, lub też współczynnika koncentracji (bazującego na krzywej Lorenza). 50

51 A NALIZA WSKAŹNIKOWA ZU Ogólna analiza wskaźnikowa polega na ocenie wartości wskaźników obliczonych na podstawie danych zaczerpniętych ze sprawozdania finansowego i z innych źródeł. Wskaźniki służą do określenia „rozmiarów” pewnych zjawisk lub cech charakteryzujących ich wielkość w sposób umowny. Przykładem takich wielkości lub zjawisk może być zadłużenie firmy, rentowność działalności technicznej i stopień pokrycia rezerw techniczno−ubezpieczeniowych lokatami. Dane służące do obliczania wskaźników mogą pochodzić z różnych części sprawozdania finansowego, bądź innych źródeł, np. wskaźnik rentowności lokat oblicza się korzystając zarówno z bilansu, gdzie znajduje się wartość lokat jak i z rachunku technicznego ubezpieczeń oraz rachunku zysków i strat, gdzie znaleźć można informację o wartości wygenerowanych przez nie przychodów. Niektóre wskaźniki mogą być ustalane przy wykorzystaniu informacji spoza sprawozdawczości finansowej np. wskaźniki rynku kapitałowego wykorzystują rynkową cenę akcji. 51

52 A NALIZA WSKAŹNIKOWA ZU Uzupełnieniem ogólnej analizy wskaźnikowej jest szczegółowa analiza wskaźnikowa (analiza portfelowa) sprowadzająca się do badania pewnych prawidłowości w odniesieniu do poszczególnych rodzajów lokat, rezerw, klas lub grup ubezpieczeń. Powinna ona umożliwić zidentyfikowanie przyczyn trudności bądź nieprawidłowości, które wychwycono w toku ogólnej analizy wskaźnikowej. 52

53 A NALIZA WSKAŹNIKOWA ZU Analiza wskaźnikowa w systemie wczesnego ostrzegania daje możliwość prowadzenia „analizy statycznej” oraz „analizy dynamicznej” wyników zakładu ubezpieczeń. Analiza statyczna opiera się na informacjach dotyczących ustalonego momentu czasu (np. koniec kwartału, koniec roku). Analiza dynamiczna prowadzona jest w oparciu o informacje dotyczące ustalonego okresu (np. dwóch lat, pięciu kwartałów itp.). W analizie dynamicznej wskaźniki wyznaczane są dla poszczególnych kwartałów lub lat z wybranego „okresu analizy”. 53

54 A NALIZA WSKAŹNIKOWA ZU Wskaźniki wypłacalności − mierzące wystarczalność środków lub kapitałów własnych: ustawowe wskaźniki wypłacalności, wskaźniki zabezpieczenia działalności, wskaźniki współzależności − mające za zadanie określenie stopnia zadłużenia firmy i jej zdolności do obsługi zadłużenia, wskaźniki cyklu należności i zobowiązań. Wskaźniki poziomu rezerw − oceniające adekwatność rezerw techniczno−ubezpieczeniowych. Wskaźniki działalności lokacyjnej − badające jakość lokat pod kątem płynności, bezpieczeństwa, rozproszenia i rentowności. 54

55 A NALIZA WSKAŹNIKOWA ZU Wskaźniki sprawności działania − mające za zadanie określenie stopnia wykorzystania zasobów majątkowych firmy i jej zdolności do przekształcania ich w gotówkę: wskaźniki dynamiki, wskaźniki szkodowości − oceniające trafność kalkulacji składek ubezpieczeniowych, wskaźniki poziomu kosztów − pokazujące relację między wysokością ponoszonych przez zakład ubezpieczeń kosztów działalności ubezpieczeniowej a wartością składki, wskaźniki rotacji, wskaźniki rentowności działalności technicznej. Wskaźniki poziomu reasekuracji − informujące o zależności zakładu ubezpieczeń od reasekuratorów. Wskaźniki rentowności − obrazujące relacje zachodzące pomiędzy wynikami finansowymi zakładu ubezpieczeń w odniesieniu do różnych kategorii ekonomicznych, mające więc za zadanie ocenę zysku osiągniętego z poniesionych nakładów. Wskaźniki analizy szczegółowej − oceniające łączną zmianę profilu działalności oraz portfela lokat. 55

56 A NALIZA WSKAŹNIKOWA ZU Charakterystyka każdego ze wskaźników obejmuje pięć elementów: formułę wskaźnika, merytoryczny opis wskaźnika, charakter wskaźnika, standardowe normy wskaźnika (zarówno polskie jak i zachodnie), statystyczne (empiryczne) normy wskaźnika. 56

57 A NALIZA WSKAŹNIKOWA ZU W wyniku poszukiwań odpowiedzi na pytanie o standardowy poziom wartości wskaźników dla polskich zakładów ubezpieczeń ustalono, że bardziej odpowiednie ze względu na etap rozwoju polskiego rynku ubezpieczeń wydaje się podejście statystyczne. Obliczone wartości wskaźników dla ustalonej populacji zakładów ubezpieczeń pozwalają na wyznaczenie na ich podstawie różnych miar statystycznych. W analizie wskaźnikowej wykorzystuje się jako podstawę ustalania norm empirycznych statystyki pozycyjne (percentyle), które są mniej wrażliwe na wartości skrajne (najmniejsze i największe), niż miary takie jak średnia czy odchylenie standardowe. 57

58 A NALIZA WSKAŹNIKOWA ZU O tym, że podejście statystyczne wydaje się słuszne świadczą m.in. poniższe fakty: młode zakłady ubezpieczeń często charakteryzują się wartościami wskaźników znacząco odbiegającymi od wartości przeciętnych, obserwowane rozkłady wartości wskaźników charakteryzują się skrajną asymetrią, przy wykorzystaniu miar pozycyjnych można określić skalę ocen wartości wskaźnika. 58

59 A NALIZA WSKAŹNIKOWA ZU Wartości wskaźników wyznaczone dla danego zakładu ubezpieczeń są porównywane (przeprowadzane są „testy”) z wartościami granicznymi − „normami” i na podstawie tych porównań nadawane są oceny poszczególnym wartościom wskaźników. „Normy” oznaczają typowy przebieg procesu działania zakładu „zdrowego", bądź zakładu ubezpieczeń reprezentowanego przez większość zakładów ubezpieczeń lub większość w ramach pewnej wyróżnionej w miarę jednorodnej grupy zakładów ubezpieczeń. Jej przekroczenie lub zbliżanie się wartości wskaźnika do wartości krytycznej w kolejnych badanych okresach jest sygnałem nieprawidłowości i występującego zagrożenia procesu właściwego funkcjonowania zakładu ubezpieczeń. Kryteria porównania ustalane są indywidualnie dla każdego wskaźnika. 59

60 A NALIZA WSKAŹNIKOWA ZU „Norma” ustalana jest zwykle jedną z dwóch podstawowych technik: jako stała wartość określająca obiektywną granicę dla wartości wskaźnika (analiza normatywnego przebiegu procesu działania zakładu ubezpieczeń), jako wartość bazująca na statystykach rynkowych (analiza rzeczywistego przebiegu procesu działania zakładu ubezpieczeń). 60

61 A NALIZA WSKAŹNIKOWA ZU Wypracowanie własnych standardów wartości wskaźników stosowanych w analizie finansowej firm ubezpieczeniowych działających w realiach danego rynku wymaga wieloletnich obserwacji statystycznych przy wykorzystaniu niekiedy uzupełniających informacji i dodatkowych sprawozdań pozyskiwanych od niektórych zakładów ubezpieczeń. Konieczne jest wnikliwe i ciągłe badanie wartości wskaźników, gdyż niejednokrotnie − aż do chwili ustabilizowania się rynku − znaczne odchylenia ich wartości od przyjętych norm mogą być obiektywnie uzasadnione. Dodatkowymi problemami, które pojawiają się na tym etapie analizy są: trudności w ustaleniu normy dla wskaźników silnie uzależnionych od rodzaju ubezpieczeń prowadzonych przez zakład, konieczność stosowania dla części wskaźników jedynie poziomu ostrzegawczego, tj. wartości poniżej lub powyżej której należy rozważać podjęcie jeszcze głębszych badań, w przypadku wielu wskaźników ustalanych na poziomie poszczególnych kategorii ubezpieczeń typowe wartości lub poziomy ostrzegawcze będą różne w zależności od badanej kategorii ubezpieczeń. 61

62 A NALIZA WSKAŹNIKOWA Ze względu na specyfikę działania nadzoru oraz w celu umożliwienia rozwiązywania powyższych problemów, SWO konstruowany na potrzeby KNF daje możliwość ustalenia norm poprzez wybór „standardowych granic wskaźników”, „statystycznych granic wskaźników” lub „indywidualnych granic wskaźników”. Standardowe granice wskaźników Standardowe granice wskaźników ustalają zakresy wartości wskaźników określone w wyniku analiz ekspertów z dziedziny finansów i rachunkowości ubezpieczeniowej przy wykorzystaniu doświadczeń międzynarodowych (nadzorów ubezpieczeń i firm ratingowych). Statystyczne granice wskaźników Statystyczne granice wskaźników wyznaczane są poprzez estymację wartości miar statystycznych np. kwartyla rzędu 1, kwartyla rzędu 3, mediany, percentyla zadanego rzędu (np. rzędu 0,1 oraz 0,9) wartości średniej lub odchylenia standardowego lub ustalonej funkcji tych miar w zależności od merytorycznego znaczenia wskaźnika i szczegółowości prowadzonej analizy. Estymacja dokonywana jest w oparciu o wartości wskaźników wyznaczonych na podstawie bazy danych finansowych. 62

63 A NALIZA WSKAŹNIKOWA Ustalając wartości graniczne wskaźników przyjmuje się jednolite standardy dla wyróżnionych kategorii wskaźników w celu uwzględnienia specyfiki mierzonych przy ich pomocy wielkości ekonomicznych. Wyróżniane są następujące kategorie wskaźników: stymulanta, destymulanta, nominanta i podkategorie: nominanta stymulująca, nominanta destymulująca. Przez stymulantę rozumie się cechę (lub wskaźnik służący do jej pomiaru), której wysokie wartości są pożądane. Przez destymulantę rozumie się cechę (lub wskaźnik służący do jej pomiaru), której niskie wartości są pożądane. Przez nominantę rozumie się cechę (lub wskaźnik służący do jej pomiaru), której przeciętne wartości są pożądane. Przez nominantę stymulującą rozumie się cechę (lub wskaźnik służący do jej pomiaru), której wartości pożądane są wyższe od przeciętnej. Przez nominantę destymulującą rozumie się cechę (lub wskaźnik służący do jej pomiaru), której pożądane wartości są niższe od przeciętnej. 63

64 A NALIZA WSKAŹNIKOWA 64

65 A NALIZA WSKAŹNIKOWA ZU Wartości wskaźników służące estymacji granic statystycznych zależą od przyjętych kryteriów wyboru grupy zakładów ubezpieczeń („tła"), jeżeli zachodzi konieczność prowadzenia analiz w grupie w miarę jednorodnych zakładów ubezpieczeń. Podstawowymi kryteriami wyboru „tła” są: „dział” (dział I, dział II), „kapitał” (kapitał krajowy, kapitał zagraniczny), „sektor” (publiczny, prywatny) „forma” (spółka akcyjna, TUW), „rodzaj prowadzonej działalności” (bezpośrednia, pośrednia, oba rodzaje), „data rozpoczęcia działalności”, „klasa zakładu ubezpieczeń”, „wielkość zakładu ubezpieczeń mierzona składką”, „wielkość zakładu ubezpieczeń mierzona wysokością rezerw”, „wiek zakładu”. 65

66 A NALIZA WSKAŹNIKOWA - ZU Okres, z którego pochodzą dane do wyznaczenia granic statystycznych (tak zwany „okres dla tła”) może być ustalany niezależnie od „okresu analizy”. W ramach wybranego okresu tła granice statystyczne mogą być wyznaczane wspólne dla całego okresu („granice stałe”) bądź indywidualnie dla poszczególnych okresów („granice zmienne”). Indywidualne granice wskaźników Indywidualne granice wskaźników umożliwiają prowadzenie analiz przy niestandardowych zakresach wskaźników ustalanych przez analityka np. na podstawie doświadczeń wynikających z nadzorowania zakładu ubezpieczeń prowadzącego działalność w niszy rynkowej lub np. w przypadku zaostrzenia wymagań odnośnie bezpieczeństwa działania zakładu ubezpieczeń. 66

67 A NALIZA WSKAŹNIKOWA ZU Podstawą oceny każdego zakładu ubezpieczeń jest sprawdzenie, czy spełnia on ustawowe wymogi prowadzenia działalności ubezpieczeniowej obejmujące między innymi: posiadanie środków własnych w wysokości nie niższej niż margines wypłacalności oraz kapitał gwarancyjny, posiadanie kapitału akcyjnego lub zakładowego w wysokości nie niższej niż maksymalna wysokość z minimalnych kapitałów gwarancyjnych w odniesieniu do wszystkich grup ubezpieczeń, w jakich zakład ubezpieczeń prowadzi działalność, ograniczenie wysokości sumy ubezpieczenia od pojedynczego ryzyka do zatrzymania na udziale własnym przez zakład ubezpieczeń do maksymalnie 25% łącznej wysokości kapitałów własnych oraz rezerw techniczno−ubezpieczeniowych na udziale własnym, posiadanie odpowiednio zdywersyfikowanego portfela lokat charakteryzującego się wysokim stopniem bezpieczeństwa, przy odpowiednim stopniu rentowności i płynności, pokrycie prawidłowo ustalonych rezerw techniczno−ubezpieczeniowych zakładu ubezpieczeń aktywami spełniającymi warunki walutowości, dywersyfikacji, zapadalności oraz terytorialności, zakaz ustalania stawek ubezpieczeniowych poniżej kosztów świadczenia ochrony ubezpieczeniowej w celu eliminacji konkurencji (jedynie w odniesieniu do ubezpieczeń obowiązkowych), odpowiednie wykształcenie i doświadczenie zawodowe członków zarządu zakładu ubezpieczeń, konieczność wyliczania lub opiniowania wysokości rezerw przez aktuariuszy, prowadzenie w sposób prawidłowy i rzetelny ksiąg rachunkowych i sporządzania na ich podstawie prawidłowo i rzetelnie sprawozdań finansowych. 67

68 ANALIZA FINANSOWA ZAKŁADU UBEZPIECZEŃ ANALIZA JAKOŚCIOWA ANALIZA ILOŚCIOWA 68

69 ANALIZA FINANSOWA ZAKŁADU UBEZPIECZEŃ A NALIZA JAKOŚCIOWA Ocena rozłożenia ryzyka Test totalnych strat - wystąpienie całkowitej straty w 10% danej grupy ubezpieczeń. Ocena struktury kapitału Relacja pomiędzy kapitałem własnym a kapitałem obcym. Ocena trafności obliczania rezerw techniczno-ubezpieczeniowych Wywiązywanie się zakładu z zobowiązań, wysokość wskaźników ilościowych: struktury kapitału, zyskowności, kapitalizacji. Ocena jakości aktywów Jakość lokat z punktu widzenia: bezpieczeństwa, rentowności, płynności, dywersyfikacji portfela. Ocena jakości programu reasekuracyjnego 69

70 ANALIZA FINANSOWA ZAKŁADU UBEZPIECZEŃ A NALIZA ILOŚCIOWA Analiza ilościowa polega na ocenie raportów finansowych zakładu z kilku ostatnich lat (minimum 5 lat). Sposobem najprostszym jest analiza wskaźnikowa oparta na danych finansowych ze sprawozdań finansowych (kilkadziesiąt wskaźników ekonomiczno- finansowych zakładu ubezpieczeń). 70

71 ANALIZA FINANSOWA ZAKŁADU UBEZPIECZEŃ A NALIZA ILOŚCIOWA : A NALIZA WSKAŹNIKOWA 71 1. Środki własne zakładu ubezpieczeń jako miernik bezpieczeństwa finansowego 2. Kapitał gwarancyjny 3. Margines wypłacalności 4. Inne wymogi ustawowe 1. Wskaźniki wypłacalności 2. Wskaźniki struktury kapitału 3. Wskaźniki zyskowności 4. Wskaźniki sprawności działania 5. Wskaźniki zatrzymania (retencji) 6. Wskaźniki działalności lokacyjnej 7. Wskaźnik szkodowości Wskaźniki ustawoweWskaźniki rynkowe

72 ANALIZA FINANSOWA ZAKŁADU UBEZPIECZEŃ ANALIZA ILOŚCIOWA Finansowe normy ostrożnościowe [ustawowe] Minimalny kapitał gwarancyjny To środki własne z.u. nie obciążone żadnymi zobowiązaniami i konieczne do wykonywania działalności ubezpieczeniowej. Margines wypłacalności To wielkość środków własnych z.u. nie niższych niż minimalny kapitał gwarancyjny potrzebny do zabezpieczenia płynności z.u. Fundusz ubezpieczeniowy To rezerwy techniczno-ubezpieczeniowe z.u. na udziale własnym. Bezpieczeństwo z.u. wymaga pokrycia tych rezerw lokatami. 72

73 ANALIZA FINANSOWA ZAKŁADU UBEZPIECZEŃ ANALIZA ILOŚCIOWA Środki własne zakładu ubezpieczeń jako miernik bezpieczeństwa finansowego: SW = CK + 0.5W + KZ + KRA + KRP + WMP + NWF + WFN + D gdzie: CK- opłacona część kapitału akcyjnego lub zakładowego (+), W- należne wpłaty na poczet kapitału akcyjnego lub zakładowego (+), KZ- kapitał zapasowy (+), KRA- kapitał rezerwowy z aktualizacji wyceny (+), KRP- kapitał rezerwowy pozostały (+), WMP- wartości niematerialne i prawne (-), NWF- nie podzielony wynik finansowy z lat ubiegłych (+/-), WFN- wynik finansowy netto okresu sprawozdawczego (+/-), D- 50% nie wpłaconych dopłat statutowych w TUW działu II, MW- margines wypłacalności. Warunek bezpieczeństwa finansowego: SW >= MW 73

74 ANALIZA FINANSOWA ZAKŁADU UBEZPIECZEŃ ANALIZA ILOŚCIOWA Kapitał gwarancyjny Minimalna wysokość kapitału gwarancyjnego (MKG) Jest to stała indeksowana kursem EURO wysokość obowiązkowa kapitału zależna od formy zakładu (SA, TUW), działu ubezpieczeń (I, II), grup ubezpieczeń (od 200.000 do 800.000 EURO). Określa dolną granicę kapitału gwarancyjnego od momentu rozpoczęcia działalności. Wymagalna wysokość kapitału gwarancyjnego (WKG) Jest to 1/3 marginesu wypłacalności. 74

75 ANALIZA FINANSOWA ZAKŁADU UBEZPIECZEŃ ANALIZA ILOŚCIOWA Margines wypłacalności Jest to ustalona parametrycznie najniższa wysokość środków własnych, jaką powinien posiadać zakład ubezpieczeń na danym etapie działalności. Ma zastosowanie tylko wtedy, gdy jego wysokość jest wyższa od minimalnego kapitału gwarancyjnego. Wysokość marginesu wypłacalności zależy od działu: I - wysokość rezerwy ubezpieczeń na życie (składki), wysokość sumy ubezpieczenia, wysokość współczynnika reasekuracyjnego; II - wysokość zbioru składek, wysokość wypłaconych odszkodowań i świadczeń, wysokość współczynnika reasekuracyjnego. 75

76 ANALIZA FINANSOWA ZAKŁADU UBEZPIECZEŃ ANALIZA ILOŚCIOWA Inne wymogi ustawowe: Pokrycie funduszu ubezpieczeniowego w lokatach Wysokość lokat powinna być co najmniej równa wysokości funduszu ubezpieczeniowego oraz struktura lokat powinna odpowiadać pod względem płynności i rentowności charakterowi rezerwy. Wysokość sumy ubezpieczenia od pojedynczego ryzyka do zatrzymania na udziale własnym Maksimum: 25% łącznej wysokości rezerw techniczno- ubezpieczeniowych i kapitałów własnych. 76

77 ANALIZA FINANSOWA ZAKŁADU UBEZPIECZEŃ ANALIZA ILOŚCIOWA – W SKAŹNIKI RYNKOWE Wskaźniki wypłacalności Wskaźnik pokrycia marginesu wypłacalności środkami własnymi (W) W = SW/MW * 100%, gdzie: SW - wysokość środków własnych, MW - margines wypłacalności. Standing finansowy: W > 300% -sytuacja zakładu bardzo dobra, 300% > W > 200%-sytuacja zakładu dobra, 200% > W > 100%-sytuacja zakładu dostateczna, 100% > W > 33.3%-sytuacja zakładu zagrożona, W < 33.3%-sytuacja zakładu zła (SW < KG) 77

78 W SKAŹNIK POKRYCIA MARGINESU WYPŁACALNOŚCI ŚRODKAMI WŁASNYMI Środki własne/Margines wypłacalności Wskaźnik bada podstawowy warunek prowadzenia działalności ubezpieczeniowej. Zgodnie z ustawą o działalności ubezpieczeniowej zakład ubezpieczeń zobowiązany jest do posiadania środków własnych w wysokości nie niższej niż margines wypłacalności. W przypadku, gdy wartość wskaźnika jest niższa niż 100%, to zakład ubezpieczeń obowiązany jest przedłożyć na żądanie organu nadzoru plan przywrócenia właściwych stosunków finansowych (plan finansowy). 78

79 OCENA WARTOŚCI WSKAŹNIKA POKRYCIA MARGINESU WYPŁACALNOŚCI ŚRODKAMI WŁASNYMI [ WSKAŹNIK TYPU : S TYMULANTA ] 79

80 W SKAŹNIK POKRYCIA KAPITAŁU GWARANCYJNEGO ŚRODKAMI WŁASNYMI Środki własne/Kapitał gwarancyjny W przypadku, gdy wartość wskaźnika jest niższa niż 100% zachodzi konieczność zbadania, czy zakład ubezpieczeń spełnia wymogi ustawy w zakresie posiadanych środków własnych w wysokości wystarczającej na pokrycie kapitału gwarancyjnego. Kapitał gwarancyjny (KG) wynosi trzecią część marginesu wypłacalności (MW), jednak nie mniej niż minimalna wysokość kapitału gwarancyjnego (MWKG) dla każdej grupy ubezpieczeń oraz dla działalności reasekuracyjnej, czyli: KG = max{1/3 MW, MWKG} lub dla małych towarzystw ubezpieczeń wzajemnych: KG = 1/3 MW W przypadku, gdy wartość wskaźnika jest niższa niż 100%, zgodnie z ustawą zakład ubezpieczeń obowiązany jest powiadomić organ nadzoru oraz przedstawić do zatwierdzenia plan krótkoterminowego podwyższenia środków własnych (krótkoterminowy plan wypłacalności). 80

81 W SKAŹNIK POKRYCIA KAPITAŁU GWARANCYJNEGO ŚRODKAMI WŁASNYMI [ WSKAŹNIK TYPU DESTYMULANTA ] 81

82 W SKAŹNIK POKRYCIA REZERW TECHNICZNO − UBEZPIECZENIOWYCH AKTYWAMI Aktywa stanowiące pokrycie rezerw techniczno−ubezpieczeniowych/Rezerwy techniczno−ubezpieczeniowe Koniecznym warunkiem prowadzenia działalności przez zakłady ubezpieczeń jest posiadanie aktywów, spełniających warunki określone w ustawie, w wysokości nie niższej niż wartość rezerw techniczno−ubezpieczeniowych (przed uwzględnieniem udziału reasekuratorów). Aktywa te powinny : być wyrażone w walucie, w której ustalane są zobowiązania z umów ubezpieczenia, z tytułu których tworzy się odpowiednie rezerwy techniczno−ubezpieczeniowe; być w odpowiedni sposób zróżnicowane, tak aby nie były one związane z jednym rodzajem aktywów lub jednym podmiotem; odpowiadać pod względem terminu wymagalności terminowi wymagalności zobowiązań. Ustawodawca określił kategorie aktywów, które mogą być zaliczone do aktywów stanowiących pokrycie rezerw techniczno−ubezpieczeniowych zastrzegając jednocześnie, że mogą to być aktywa znajdujące się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Określono także limity procentowe dotyczące poszczególnych rodzajów aktywów. 82

83 W SKAŹNIK POKRYCIA REZERW TECHNICZNO − UBEZPIECZENIOWYCH AKTYWAMI [ STYMULANTA ] 83

84 ANALIZA FINANSOWA ZAKŁADU UBEZPIECZEŃ ANALIZA ILOŚCIOWA – W SKAŹNIKI RYNKOWE Wskaźniki struktury kapitału (zasilania finansowego) Wskaźnik udziału funduszu ubezpieczeniowego w majątku ogółem Fundusz ubezpieczeniowy/Aktywa * 100% Wskaźnik zadłużenia technicznego Fundusz ubezpieczeniowy/Kapitał własny * 100% < 350% 84

85 W SKAŹNIK PŁYNNOŚCI FINANSOWEJ (P) I ZDOLNOŚCI PŁATNICZEJ P = SF/(Z + RTU), 2>P>1 gdzie: SF - płynne środki finansowe, Z - zobowiązania krótkoterminowe, RTU - rezerwy techniczno- ubezpieczeniowe na udziale własnym (fundusz ubezpieczeniowy). Zachowanie równowagi finansowej wymaga, aby wielkość aktywów bieżących była około 2 razy większa niż kwota zobowiązań krótko-terminowych powiększonych o rezerwy techniczno- ubezpieczeniowe. 85

86 ANALIZA FINANSOWA ZAKŁADU UBEZPIECZEŃ ANALIZA ILOŚCIOWA – W SKAŹNIKI RYNKOWE Wskaźniki zyskowności Wskaźnik rentowności sprzedaży netto (marża zysku, zwrot) Wynik finansowy netto/Składka przypisana brutto * 100% Wynik techniczny/Składka zarobiona * 100% Wskaźnik rentowności sprzedaży ogółem Wynik finansowy netto/Przychody ogółem * 100% Wskaźnik rentowności kapitałów własnych (zwrot z kapitału) Zysk netto/Kapitał własny * 100% Wskaźnik rentowności aktywów (zwrot z aktywów) Zysk netto/Aktywa * 100% 86

87 ANALIZA FINANSOWA ZAKŁADU UBEZPIECZEŃ ANALIZA ILOŚCIOWA – W SKAŹNIKI RYNKOWE Wskaźniki sprawności działania Wskaźnik rotacji majątku (obracalności aktywów) Składka przypisana brutto/Aktywa * 100% Wskaźnik przychodowości kapitałów własnych Składka przypisana na udziale własnym/Kapitał własny * 100% < 330% Wskaźnik dynamiki wzrostu składki Składka przypisana brutto/Składka przypisana brutto * 100% Wskaźniki poziomu kosztów Koszty akwizycji/Składka przypisana brutto * 100% Koszty administracyjne/Składka przypisana brutto * 100% Koszty działalności brutto/Składka przypisana brutto * 100% Koszty działalności na udziale własnym/Składka przypisana brutto * 100% Koszty działalności/Przychody ogółem * 100% 87

88 ANALIZA FINANSOWA ZAKŁADU UBEZPIECZEŃ ANALIZA ILOŚCIOWA – W SKAŹNIKI RYNKOWE Wskaźniki zatrzymania (retencji) Wskaźnik zatrzymania składki Składka przypisana na udziale własnym/Składka przypisana brutto * 100% Wskaźnik zatrzymania odszkodowań Odszkodowania wypł. na udz. wł./Odszkodowania wypł. brutto * 100% 88

89 ANALIZA FINANSOWA ZAKŁADU UBEZPIECZEŃ ANALIZA ILOŚCIOWA – W SKAŹNIKI RYNKOWE RTU A DZIAŁALNOŚĆ LOKACYJNA Środki własne, środki funduszu ubezpieczeniowego oraz w niewielkim stopniu inne poza-ubezpieczeniowe źródła stanowią źródło finansowania lokat zakładu ubezpieczeń. Całkowity kapitał, obejmujący kapitał własny i kapitał obcy (rezerwy techniczno – ubezpieczeniowe), stanowi o możliwościach inwestycyjnych zakładu ubezpieczeń oraz o jego zobowiązaniach wobec właścicieli i ubezpieczonych. Przychody z lokat stanowią o możliwościach wzrostu kapitału i wywiązywania się zakładu ubezpieczeń z zobowiązań wobec ubezpieczonych. W analizie działalności lokacyjnej nie można pominąć stopnia wykorzystania łącznych kapitałów własnych w majątku (lokatach) ubezpieczyciela. Pozwala na to wskaźnik poziomu lokat (WPL), który ma następującą konstrukcję: WPL = lokaty / (kapitały własne + RTU) Kolejny wskaźnik, będący stosunkiem wartości lokat do wartości rezerw techniczno – ubezpieczeniowych, zwany wskaźnikiem ulokowania rezerw (WUR), posiada następującą konstrukcję: WUR = lokaty / RTU Wskaźnik ulokowania rezerw, pokazując stopień pokrycia rezerw lokatami, może być wykorzystywany jako miara badania wypłacalności zakładu ubezpieczeń. Daje on pogląd na stopień pokrycia lokatami zobowiązań wobec ubezpieczonych. 89

90 ANALIZA FINANSOWA ZAKŁADU UBEZPIECZEŃ ANALIZA ILOŚCIOWA – W SKAŹNIKI RYNKOWE Wskaźniki działalności lokacyjnej Ogólny wskaźnik poziomu lokat (WPL) WPL = L/(KW + RTU) * 100%, gdzie: L - lokaty ogółem, KW - kapitały własne, RTU - rezerwy techniczno- ubezpieczeniowe na udziale własnym. Wskaźnik pokrycia funduszu ubezpieczeniowego lokatami (WPFL) WPFL = L/FU * 100%, WPFL>100% gdzie: L - wartość lokat, FU - fundusz ubezpieczeniowy (rezerwy techniczno- ubezpieczeniowe na udziale własnym). Ogólny wskaźnik rentowności działalności lokacyjnej (WRL) WRL = DL/L * 100%, gdzie: DL - dochód z lokat, L - wartość średnia lokat. 90

91 ANALIZA FINANSOWA ZAKŁADU UBEZPIECZEŃ ANALIZA ILOŚCIOWA – W SKAŹNIKI RYNKOWE Wskaźniki szkodowości Wskaźnik szkodowości składki (WS, WSS) Jest to stosunek sumy wypłaconych odszkodowań i świadczeń w danym okresie do składki zarobionej. WS = (Q + KL + RS)/SZ * 100%, WS<100% WSS = (Q + RS)/SZ * 100%, gdzie: Q - suma wypłaconych odszkodowań i świadczeń, KL - koszty likwidacji szkód, RS - różnica (+/-) sprawozdawcza rezerw na niewypłacone odszkodowania i świadczenia na udziale własnym (zmiana stanu rezerw), SZ - składka zarobiona. 91