Wykład Prof. UWM dr hab. Ewa Kantowicz Katedra Pedagogiki Społecznej Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie

 „Rodzina jest pierwszą i podstawową szkołą uspołecznienia, lecz nie jedyną wspólnotą wychowującą…  prowadzi od wspólnoty do dzieła szerszego, będącego owocem uporządkowanej współpracy różnych czynników wychowawczych.”

 Uczestnictwo codziennie przeżywane w domu – w chwilach radości i w trudnościach jest jak najbardziej skuteczną pedagogią do czynnego i owocnego włączenia się dzieci w życie społeczne o szerszym zasięgu (FC, nr 37)

 jest naturalnie uwikłana w przemiany społeczno- polityczne, które zmieniają nie tylko charakter codziennych relacji rodzinnych, ludzkich doświadczeń, ale również przekształcają życie osobiste, świadomość społeczną, związki z innymi ludźmi, stosunek do społeczeństwa, pracy i do rodziny jako podstawowej grupy życia społecznego.

 Rodzina stanowi osobliwe środowisko edukacyjne i wychowawcze, zdolne do zachowania własnej autonomii i podtrzymywania tradycji.  Tradycja pozwala utrzymać kulturę, postawy, światopogląd i wartości. Te mechanizmy biologiczne i kulturowe czynią rodzinę spójną całością, zdolną przeciwstawiać się zewnętrznemu światu w przypadku, gdy ten próbuje zawłaszczyć jej duchowość (wartości, style opieki, wychowania, podzielane poglądy, czy światopogląd).

 Możliwe obszary teoretyczno-empirycznych analiz przeobrażeń rodziny w Polsce;  Diagnoza społeczna rodziny jako środowiska życia i przestrzeni relacji ze społeczeństwem;  Rodzina jako społecznie i kulturowo uznana wartość;  Refleksja podsumowująca – Czy rodzina jest dla jej członków drogowskazem życia?

1. Wymiar aksjologiczno-normatywny 2. Wymiar ontologiczny epistemologiczny 3. Wymiar praktycznych działań profesjonalnych – profilaktyka i kompensacja

1. Zmiana stylu życia rodziny. 2. Zmiana modelu rodziny 3. Zmiana praw kobiety i dziecka w rodzinie 4. Zmiana jakości relacji rodzinnych

1. Dysproporcje między biednymi i bogatymi; 2. Poszerzanie czy obniżanie skali ubóstwa rodzin w Polsce? 3. Przemoc w rodzinie i jej rozpoznanie oraz ochrona ofiar przemocy

1. Nowy system wspierania rodziny 2. Zespoły interdyscyplinarne – pedagodzy, pracownicy socjalni, asystenci rodziny, psychologowie, kuratorzy sądowi etc. 3. Zmiany w dostępności rodziny do usług (edukacyjnych, opiekuńczych, kulturalnych). 4. Większe zróżnicowanie form wspierania rodziny (Karta Rodzin Wielodzietnych, Program „Rodzina” Prezydenta RP,.

1. Wzrost aspiracji edukacyjnych rodziców w stosunku do swych dzieci; 2. Zwiększenie aktywności edukacyjnej dorosłych (rodziców); 3. Zwiększenie aktywności zawodowej, edukacyjnej, społecznej kobiet (matek);

1. Technizacja życia rodzinnego; 2. Zmniejszenie funkcji kontrolnej rodziców – poszerzanie autonomii dzieci w rodzinie; 3. Zmiany w organizacji czasu wolnego rodziny (szczególnie w czasie wakacji) oraz udziału rodziny w życiu kulturalnym.

 Znaczenie rodziny badana młodzież podkreśla przede wszystkim w kontekście relacji partnerskich między rodzicami i dziećmi (M.J.Szymański;2000).  Badając system wartości młodych Polaków - wysoko oceniono życie rodzinne (Krystyna Slany, 2002).  Stwierdzono istnienie związku między relacjami dzieci z rodzicami z zadowoleniem z życia – badana młodzież ceni partnerskie, pogłębione interakcje między rodzicami i dziećmi. (badania wśród młodzieży licealnej,H. Świda – Ziemba, 2000):

 Według Marii Beisert (2006) hierarchia wartości młodych Polaków na początku XXI wieku przedstawia się następująco:  - ponad 60% ceni miłość;  - 40% badanych ceni rodzinę;  - około 39% za ważne dobro uznaje zdrowie;  - około 20% badanych ceni samorealizację;  - około 15% pracę i prawie taki sam odsetek osób wskazuje na niezależność ekonomiczną.

 W świetle wybranych wyników badań można stwierdzić, że rodziny polskie są uwikłane w różne przeobrażenia, wynikające z ogólnych zmian społeczno-ekonomicznych i potencjalnie są zagrożone różnymi ryzykami zmian stylu życia i modelu funkcjonowania rodziny, a procent rodzin wymagających różnych form pomocy i wsparcia utrzymuje się na niezmienionym poziomie.  Pomimo powszechnie dominującej w przestrzeni medialnej opinii o kryzysie polskiej rodziny i jej degradacji społeczno-ekonomicznej – dane z „Diagnozy społecznej Warunki i jakość życia Polaków” wskazują na podniesienie poziomu życia i ogólne zwiększenie zabezpieczeń podstawowych i edukacyjnych potrzeb większości rodzin.

 Wspólnotowość życia rodzinnego, wypracowane przez rodzinę style funkcjonowania oraz naturalne więzi stanowią jej siłę i pozwalają na uzyskanie względnej autonomii.   Można więc stwierdzić, że rodzina jest dla jej członków ostoją i drogowskazem, dzięki któremu jednostki osiągają poczucie bezpieczeństwa i jedności.