Aspekty prawne niepełnosprawności Lila Anna Micun Wydział Zdrowia, Opieki Społecznej i Spraw Obywatelskich Starostwo Powiatowe w Sokółce

,,Osoby niepełnosprawne to osoby o naruszonej sprawności psychofizycznej, powodującej ograniczenia funkcjonalne sprawności lub aktywności życiowej w stopniu utrudniającym pełnienie właściwych dla nich ról społecznych” Według Światowej Organizacji Zdrowia

Osoba niepełnosprawna Definicja z ustawy z dnia 27 sierpni a 1997r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych;,,Niepełnosprawnymi są osoby, których stan fizyczny, psychiczny lub umysłowy trwale lub okresowo utrudnia, ogranicza bądź uniemożliwia wypełnienie ról społecznych a w szczególności ogranicza zdolności do wykonywania pracy zawodowej”.

Konwencja o prawach osób niepełnosprawnych Konwencja jest pierwszym międzynarodowym aktem prawnym całościowo ujmującym prawa osób niepełnosprawnych. Została przyjęta w grudniu 2006 r. na sesji Zgromadzenia Ogólnego ONZ i weszła w życie 3 maja 2008 r. Do połowy marca 2012 r. podpisały ją 153 państwa, a jej stronami jest 112 krajów. Polska podpisała dokument w marcu 2007 r. Konwencja jest pierwszym międzynarodowym aktem prawnym całościowo ujmującym prawa osób niepełnosprawnych. Została przyjęta w grudniu 2006 r. na sesji Zgromadzenia Ogólnego ONZ i weszła w życie 3 maja 2008 r. Do połowy marca 2012 r. podpisały ją 153 państwa, a jej stronami jest 112 krajów. Polska podpisała dokument w marcu 2007 r. Konwencja zawiera przepisy zakazujące dyskryminowania niepełnosprawnych, a także nakazujące: tworzenie warunków do korzystania przez nich z praw na równi z innymi osobami oraz wprowadzenie rozwiązań specjalnie do nich adresowanych. Dokument podkreśla znaczenie, jakie mają dla niepełnosprawnych samodzielność i niezależność. Zwraca uwagę na potrzebę ich udziału w procesach decyzyjnych, a także znaczenie dostępności np. do opieki zdrowotnej, edukacji, informacji i komunikacji. Konwencja zawiera przepisy zakazujące dyskryminowania niepełnosprawnych, a także nakazujące: tworzenie warunków do korzystania przez nich z praw na równi z innymi osobami oraz wprowadzenie rozwiązań specjalnie do nich adresowanych. Dokument podkreśla znaczenie, jakie mają dla niepełnosprawnych samodzielność i niezależność. Zwraca uwagę na potrzebę ich udziału w procesach decyzyjnych, a także znaczenie dostępności np. do opieki zdrowotnej, edukacji, informacji i komunikacji. Źródło; konwencja.org

Cel konwencji Celem niniejszej konwencji jest popieranie, ochrona i zapewnienie pełnego i równego korzystania ze wszystkich praw człowieka i podstawowych wolności przez wszystkie osoby niepełnosprawne oraz popieranie poszanowania ich przyrodzonej godności. Do osób niepełnosprawnych zalicza się te osoby, które mają długotrwale naruszoną sprawność fizyczną, umysłową, intelektualną lub w zakresie zmysłów co może, w oddziaływaniu z różnymi barierami, utrudniać im pełny i skuteczny udział w życiu społecznym, na zasadzie równości z innymi osobami. Źródło; konwencja.org

Zasady ogólne konwencji Niniejsza konwencja opiera się na następujących zasadach: Niniejsza konwencja opiera się na następujących zasadach: (a) poszanowanie przyrodzonej godności, autonomii osoby, w tym swobody dokonywania wyborów, a także poszanowanie niezależności osoby, (b) niedyskryminacja, (c) pełny i skuteczny udział i włączenie w społeczeństwo, (d) poszanowanie odmienności i akceptacja osób niepełnosprawnych, będących częścią ludzkiej różnorodności i całej ludzkości, (e) równość szans, (f) dostępność, (g) równość mężczyzn i kobiet, (h) poszanowanie rozwijających się zdolności niepełnosprawnych dzieci oraz poszanowanie prawa dzieci niepełnosprawnych do zachowania tożsamości. Źródło; konwencja.org

Europejska strategia w sprawie niepełnosprawności Strategia opiera się na efektywnym zastosowaniu konwencji ONZ dotyczącej praw osób niepełnosprawnych. Wpisuje się w ramy strategii Europa 2020, a także opiera się na postanowieniach Karty praw podstawowych UE oraz traktatu lizbońskiego.konwencji ONZstrategii Europa 2020Karty praw podstawowych UE Źródło; europa.eu

Cele działania Ogólnym celem strategii jest zwiększenie możliwości osób niepełnosprawnych, tak aby mogły one w pełni korzystać ze swoich praw i uczestniczyć w życiu społecznym oraz w europejskiej gospodarce, zwłaszcza dzięki jednolitemu rynkowi. Osiągnięcie tych celów i skuteczne wprowadzenie w życie Konwencji ONZ w całej UE wymaga spójnych działań. Niniejsza strategia określa działania, które na poziomie UE mają uzupełniać działania krajowe. Źródło; europa.eu

Eliminowanie barier znajduje się w centrum strategii. Komisja określiła osiem podstawowych obszarów działania: Dostępność, Uczestnictwo, Równość, Zatrudnienie, Kształcenie i szkolenie, Ochrona socjalna, Zdrowie i Działania zewnętrzne. Źródło; europa.eu

Dostępność Zapewnienie dostępności towarów, usług, także publicznych, oraz urządzeń wspomagających dla osób niepełnosprawnych. Źródło; europa.eu

Uczestnictwo Osiągnięcie pełnego udziału osób niepełnosprawnych w życiu społecznym poprzez: - umożliwienie im korzystania ze wszystkich korzyści płynących z obywatelstwa UE; - usunięcie barier administracyjnych i wynikających z postaw społecznych w celu osiągnięcia pełnego udziału w życiu społecznym na równych prawach; - zapewnienie usług środowiskowych wysokiej jakości. Źródło; europa.eu

Równość Wyeliminowanie w UE dyskryminacji ze względu na niepełnosprawność. Umożliwienie znacznie większej liczbie osób niepełnosprawnych zarabiania na życie na wolnym rynku pracy. Źródło; europa.eu Zatrudnienie

Kształcenie i szkolenie Upowszechnienie otwartego dla wszystkich kształcenia i uczenia się przez całe życie dla niepełnosprawnych uczniów i studentów. Działanie na rzecz godnych warunków życia osób niepełnosprawnych Źródło; europa.eu Ochrona socjalna

Zdrowie Zwiększenie równego dostępu osób niepełnosprawnych do świadczeń zdrowotnych i powiązanych usług. Źródło; europa.eu

Działania zewnętrzne Promowanie praw osób niepełnosprawnych w ramach działań zewnętrznych UE. Optymalizowanie wykorzystania instrumentów finansowania UE na rzecz dostępności i niedyskryminacji oraz zwiększenie widoczności możliwości finansowania związanych z niepełnosprawnością w programach po 2013 r. Źródło; europa.eu

Konstytucja R P z dnia 2 kwietnia 1997r. Art. 32. Wszyscy są wobec prawa równi. Wszyscy mają prawo do równego traktowania przez władze publiczne. Wszyscy są wobec prawa równi. Wszyscy mają prawo do równego traktowania przez władze publiczne. Nikt nie może być dyskryminowany w życiu politycznym, społecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny. Nikt nie może być dyskryminowany w życiu politycznym, społecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny. Źródło; konstytucja.pl

Karta Praw Osób Niepełnosprawnych Sejm Rzeczypospolitej Polskiej uznaje, że osoby niepełnosprawne, czyli osoby, których sprawność fizyczna, psychiczna lub umysłowa trwale lub okresowo utrudnia, ogranicza lub uniemożliwia życie codzienne, naukę, pracę oraz pełnienie ról społecznych, zgodnie z normami prawnymi i zwyczajowymi, mają prawo do niezależnego, samodzielnego i aktywnego życia oraz nie mogą podlegać dyskryminacji. Sejm Rzeczypospolitej Polskiej uznaje, że osoby niepełnosprawne, czyli osoby, których sprawność fizyczna, psychiczna lub umysłowa trwale lub okresowo utrudnia, ogranicza lub uniemożliwia życie codzienne, naukę, pracę oraz pełnienie ról społecznych, zgodnie z normami prawnymi i zwyczajowymi, mają prawo do niezależnego, samodzielnego i aktywnego życia oraz nie mogą podlegać dyskryminacji. Uchwała Sejmu RP z dnia 1 sierpnia 1997r. Źródło;

Osoby niepełnosprawne mają w szczególności prawo do; 1. dostępu do dóbr i usług umożliwiających pełne uczestnictwo w życiu społecznym, 2. dostępu do leczenia i opieki medycznej, wczesnej diagnostyki, rehabilitacji i edukacji leczniczej, a także do świadczeń zdrowotnych uwzględniających rodzaj i stopień niepełnosprawności, w tym do zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne, środki pomocnicze, sprzęt rehabilitacyjny, 3. dostępu do wszechstronnej rehabilitacji mającej na celu adaptację społeczną, Źródło;

4. nauki w szkołach wspólnie ze swymi pełnosprawnymi rówieśnikami, jak również do korzystania ze szkolnictwa specjalnego lub edukacji indywidualnej, 5. pomocy psychologicznej, pedagogicznej i innej pomocy specjalistycznej umożliwiającej rozwój, zdobycie lub podniesienie kwalifikacji ogólnych i zawodowych, 6. pracy na otwartym rynku pracy zgodnie z kwalifikacjami, wykształceniem i możliwościami oraz korzystania z doradztwa zawodowego i pośrednictwa, a gdy niepełnosprawność i stan zdrowia tego wymaga - prawo do pracy w warunkach dostosowanych do potrzeb niepełnosprawnych, Źródło;

7. zabezpieczenia społecznego uwzględniającego konieczność ponoszenia zwiększonych kosztów wynikających z niepełnosprawności, jak również uwzględnienia tych kosztów w systemie podatkowym, 8. życia w środowisku wolnym od barier funkcjonalnych, w tym: dostępu do urzędów, punktów wyborczych i obiektów użyteczności publicznej, swobodnego przemieszczania się i powszechnego korzystania ze środków transportu, dostępu do informacji, możliwości komunikacji międzyludzkiej, 9. posiadania samorządnej reprezentacji swego środowiska oraz do konsultowania z nim wszelkich projektów aktów prawnych dotyczących osób niepełnosprawnych, 10. pełnego uczestnictwa w życiu publicznym, społecznym, kulturalnym, artystycznym oraz rekreacji i turystyce, odpowiednio do swych zainteresowań i potrzeb. Źródło;

Podział wg. Józefa Sowy, 1997 r. 1.Osoby z niepełnosprawnością sensoryczną; 1.Osoby z niepełnosprawnością sensoryczną; - osoby niewidome i słabo widzące, - osoby niewidome i słabo widzące, - osoby niesłyszące i słabosłyszące; - osoby niesłyszące i słabosłyszące; 2. Osoby z niepełnosprawnością fizyczną; 2. Osoby z niepełnosprawnością fizyczną; - osoby z uszkodzonym narządem ruchu, - osoby z uszkodzonym narządem ruchu, - osoby z przewlekłymi schorzeniami narządów wewnętrznych; - osoby z przewlekłymi schorzeniami narządów wewnętrznych; Źródło; Rehabilitacja społeczna i zawodowa osób niepełnosprawnych, Warszawa 2000 Rodzaje niepełnosprawności (1)

3.Osoby z niepełnosprawnością psychiczną; - osoby umysłowo upośledzone z niesprawnością intelektualną, - osoby umysłowo upośledzone z niesprawnością intelektualną, - osoby psychicznie chore z zaburzeniami osobowości i zachowania, - osoby psychicznie chore z zaburzeniami osobowości i zachowania, 4.Osoby z niepełnosprawnością złożoną, dotknięte więcej niż jedną niepełnosprawnością. Źródło; Rehabilitacja społeczna i zawodowa osób niepełnosprawnych, Warszawa 2000 Rodzaje niepełnosprawności (2)

Rodzaje niepełnosprawności (3) Osoby niepełnosprawne prawnie Osoby niepełnosprawne prawnie - z orzeczeniem o stopniu niepełnosprawności - z orzeczeniem o stopniu niepełnosprawności Osoby niepełnosprawne biologicznie Osoby niepełnosprawne biologicznie - bez orzeczenia o stopniu niepełnosprawności ale odczuwające ograniczenie sprawności. - bez orzeczenia o stopniu niepełnosprawności ale odczuwające ograniczenie sprawności. Źródło; Rehabilitacja społeczna i zawodowa osób niepełnosprawnych, Warszawa 2000

Dane demograficzne (1) wg. Narodowego Spisu Powszechnego w 2002 roku liczba osób niepełnosprawnych; -w Polsce wynosiła 5,5 mln osób -13,8% wg. Narodowego Spisu Powszechnego w 2002 roku liczba osób niepełnosprawnych; -w Polsce wynosiła 5,5 mln osób -13,8% -w woj. Podlaskim 156 tys. osób -12,9% -w woj. Podlaskim 156 tys. osób -12,9% - w pow. Sokólskim ok osób - w pow. Sokólskim ok osób wg. badań GUS w 2004r. Liczba osób niepełnosprawnych wzrosła; wg. badań GUS w 2004r. Liczba osób niepełnosprawnych wzrosła; -w Polsce wynosiła 6 mln osób -16%, -w Polsce wynosiła 6 mln osób -16%, -z orzeczoną niepełnosprawnością -13,4% -z orzeczoną niepełnosprawnością -13,4% Źródło; GUS

Dane demograficzne (2) Struktura wiekowa grupy osób niepełnosprawnych w woj. Podlaskim w 2002r.; Struktura wiekowa grupy osób niepełnosprawnych w woj. Podlaskim w 2002r.; 0-14 lat - 3% lat - 2% 0-14 lat - 3% lat - 2% lat - 4% lat – 5% lat - 4% lat – 5% lat - 12% lat – 30% lat - 12% lat – 30% 60+ lat - 44% 60+ lat - 44% Źródło; Urzad Statystyczny w Białymstoku, 2003

Dane demograficzne (3) Powiat Sokólski 2014 Powiat Sokólski na podstawie wskaźnika częstości niepełnosprawności orzeczonej wśród dzieci 0-14 lat w Polsce wg GUS (2,23%) osób, - na podstawie wskaźnika częstości niepełnosprawności orzeczonej wśród dzieci 0-14 lat w Polsce wg GUS (2,23%) osób, - na podstawie wskaźnika częstości niepełnosprawności w powiecie orzeczonej wśród osób w wieku powyżej 15 lat wg GUS ( 6,14%) ,78 osób - na podstawie wskaźnika częstości niepełnosprawności w powiecie orzeczonej wśród osób w wieku powyżej 15 lat wg GUS ( 6,14%) ,78 osób Źródło; załącznik do pisma prezesa Zarządu PFRON z dnia 13 lutego 2015r. Znak WF/116/2015/w

Nowoczesne podejście do niepełnosprawności ; Nowoczesne podejście do niepełnosprawności ; Osobie z niepełnosprawnością przysługują dokładnie te same prawa i wolności co każdej jednostce ludzkiej, a dyskryminacja jakiejkolwiek osoby ze względu na jej niepełnosprawność jest wykroczeniem przeciwko godności i wartości człowieka. Osobie z niepełnosprawnością przysługują dokładnie te same prawa i wolności co każdej jednostce ludzkiej, a dyskryminacja jakiejkolwiek osoby ze względu na jej niepełnosprawność jest wykroczeniem przeciwko godności i wartości człowieka.