Nowelizacja wewnątrzuniwersyteckich aktów prawnych dotyczących jakości kształcenia oraz Wskazówek i propozycji rozwiązań dotyczących systemu zapewniania i doskonalenia jakości na wydziałach i w innych jednostkach kształcących studentów Paweł Stępień, Agata Wroczyńska Warszawa, r.
1. Znowelizowane Standardy i wskazówki zapewnienia jakości kształcenia w Europejskim Obszarze Szkolnictwa Wyższego (ESG 2015). 2. Nowelizacja wewnątrzuniwersyteckich aktów prawnych dotyczących Systemu Zapewniania i Doskonalenia Jakości Kształcenia na UW (Zarządzenia nr Rektora UW z dnia 15 grudnia 2015, Uchwała Senatu UW z dnia 16 grudnia 2015). 3. Nowelizacja Wskazówek i propozycji rozwiązań dotyczących systemu zapewniania i doskonalenia jakości na wydziałach i w innych jednostkach kształcących studentów. 2
1. Znowelizowane Standardy i wskazówki zapewnienia jakości kształcenia w Europejskim Obszarze Szkolnictwa Wyższego (ESG 2015) 3
The revised version of the Standards and Guidelines for Quality Assurance in the European Higher Education Area, commonly known as ESG has been adopted at the EHEA Ministerial Conference held in Yerevan (Armenia) the 14th and 15th of May [2015] [...] As requested by Ministers, the revised version make the ESG clearer, particularly in terms of their structure and in order to avoid potential confusion with their interpretation. The revised ESG also make a more explicit link to the learning and teaching process in the section on internal QA, and defines the relationship of QA with other Bologna Process developments that have taken place since 2005 (including those relating to Qualifications Frameworks and learning outcomes). Official website of the ESG revision ( Nowelizacja Standardów i wskazówek zapewnienia dla jakości kształcenia w EOSW ESG 2015 — 10 lat po Bergen 4
The Bologna Declaration (19 June 1999) [...] A Europe of Knowledge is now widely recognised as an irreplaceable factor for social and human growth and as an indispensable component to consolidate and enrich the European citizenship, capable of giving its citizens the necessary competences to face the challenges of the new millennium, together with an awareness of shared values and belonging to a common social and cultural space. [...] The Sorbonne declaration of 25th of May 1998, which was underpinned by these considerations, stressed the Universities’ central role in developing European cultural dimensions. It emphasised the creation of the European area of higher education as a key way to promote citizens’ mobility and employability and the Continent’s overall development. [...] European higher education institutions, for their part, have accepted the challenge and taken up a main role in constructing the European area of higher education, also in the wake of the fundamental principles laid down in the Bologna Magna Charta Universitatum of This is of the highest importance, given that Universities’ independence and autonomy ensure that higher education and research systems continuously adapt to changing needs, society’s demands and advances in scientific knowledge. Nowelizacja Standardów i wskazówek dla zapewnienia jakości kształcenia w EOSW 5
Rozwój Procesu bolońskiego 1999: Austria, Belgia (oddzielnie Flandria i Walonia), Bułgaria, Czechy, Dania, Estonia, Finlandia, Francja, Grecja, Hiszpania, Holandia, Islandia, Irlandia, Litwa, Luksemburg, Łotwa, Malta, Niemcy, Norwegia, Polska, Portugalia, Rumunia, Słowacja, Słowenia, Szwecja, Szwajcaria, Węgry, Włochy, Wielka Brytania. 29 krajów. 2001: Chorwacja, Cypr, Lichtenstein, Turcja, Komisja Europejska. 33 kraje (oraz Komisja Europejska). 2003: Albania, Andora, Bośnia i Hercegowina, Macedonia, Rosja, Serbia, Watykan. 40 krajów. 2005: Armenia, Azerbejdżan, Gruzja, Mołdawia, Ukraina. 45 krajów. 2007: Czarnogóra. 46 krajów. 2010: Kazachstan. 47 krajów. 2015: Białoruś. 48 krajów. Nowelizacja Standardów i wskazówek dla zapewnienia jakości kształcenia w EOSW 6
The Bologna Process 2020 – The European Higher Education Area in the new decade (Communiqué of the Conference of European Ministers Responsible for Higher Education, Leuven and Louvain-la-Neuve, April 2009) Employability 13. With labour markets increasingly relying on higher skill levels and transversal competences, higher education should equip students with the advanced knowledge, skills and competences they need throughout their professional lives. Employability empowers the individual to fully seize the opportunities in changing labour markets. Student-centred learning and the teaching mission of higher education 14. We reassert the importance of the teaching mission of higher education institutions and the necessity for ongoing curricular reform geared toward the development of learning outcomes. Student- centred learning requires empowering individual learners, new approaches to teaching and learning, effective support and guidance structures and a curriculum focused more clearly on the learner in all three cycles. Curricular reform will thus be an ongoing process leading to high quality, flexible and more individually tailored education paths. Academics, in close cooperation with student and employer representatives, will continue to develop learning outcomes and international reference points for a growing number of subject areas. We ask the higher education institutions to pay particular attention to improving the teaching quality of their study programmes at all levels. This should be a priority in the further implementation of the European Standards and Guidelines for quality assurance. Nowelizacja Standardów i wskazówek dla zapewnienia jakości kształcenia w EOSW 7
Budapest-Vienna Declaration on the European Higher Education Area (12 March 2010) 9. We acknowledge the key role of the academic community – institutional leaders, teachers, researchers, administrative staff and students – in making the European Higher Education Area a reality, providing the learners with the opportunity to acquire knowledge, skills and competences furthering their careers and lives as democratic citizens as well as their personal development. Yerevan Communiqué (14-15 May 2015) Nonetheless, implementation of the structural reforms is uneven and the tools are sometimes used incorrectly or in bureaucratic and superficial ways. We will support and protect students and staff in exercising their right to academic freedom and ensure their representation as full partners in the governance of autonomous higher education institutions. Nowelizacja Standardów i wskazówek dla zapewnienia jakości kształcenia w EOSW 8
Yerevan Communiqué (14-15 May 2015) Enhancing the quality and relevance of learning and teaching is the main mission of the EHEA. We will encourage and support higher education institutions and staff in promoting pedagogical innovation in student-centred learning environments and in fully exploiting the potential benefits of digital technologies for learning and teaching. We will promote a stronger link between teaching, learning and research at all study levels, and provide incentives for institutions, teachers and students to intensify activities that develop creativity, innovation and entrepreneurship. Study programmes should enable students to develop the competences that can best satisfy personal aspirations and societal needs, through effective learning activities. These should be supported by transparent descriptions of learning outcomes and workload, flexible learning paths and appropriate teaching and assessment methods. It is essential to recognize and support quality teaching, and to provide opportunities for enhancing academics’ teaching competences. Moreover, we will actively involve students, as full members of the academic community, as well as other stakeholders, in curriculum design and in quality assurance. Fostering the employability of graduates throughout their working lives in rapidly changing labour markets – characterized by technological developments, the emergence of new job profiles, and increasing opportunities for employment and self-employment – is a major goal of the EHEA. We need to ensure that, at the end of each study cycle, graduates possess competences suitable for entry into the labour market which also enable them to develop the new competences they may need for their employability later in throughout their working lives. Nowelizacja Standardów i wskazówek dla zapewnienia jakości kształcenia w EOSW 9
ESG 2015 (Standards and Guidelines for Quality Assurance in the European Higher Education Area (ESG). ENQA, ESU, EURASHE, EUA i in. 2015): Part 1: Standards and guidelines for internal quality assurance 1.1 Policy for quality assurance Standard: Institutions should have a policy for quality assurance that is made public and forms part of their strategic management. Internal stakeholders should develop and implement this policy through appropriate structures and processes, while involving external stakeholders. Guidelines: Policies and processes are the main pillars of a coherent institutional quality assurance system that forms a cycle for continuous improvement and contributes to the accountability of the institution. It supports the development of quality culture in which all internal stakeholders assume responsibility for quality and engage in quality assurance at all levels of the institution. In order to facilitate this, the policy has a formal status and is publicly available. Quality assurance policies are most effective when they reflect the relationship between research and learning & teaching and take account of both the national context in which the institution operates, the institutional context and its strategic approach. Nowelizacja Standardów i wskazówek dla zapewnienia jakości kształcenia w EOSW 10
ESG 2015 (Standards and Guidelines for Quality Assurance in the European Higher Education Area (ESG). ENQA, ESU, EURASHE, EUA i in. 2015): Part 1: Standards and guidelines for internal quality assurance 1.1 Policy for quality assurance Guidelines [cd.]: Such a policy supports the organisation of the quality assurance system; departments, schools, faculties and other organisational units as well as those of institutional leadership, individual staff members and students to take on their responsibilities in quality assurance; academic integrity and freedom and is vigilant against academic fraud; guarding against intolerance of any kind or discrimination against the students or staff; the involvement of external stakeholders in quality assurance. The policy translates into practice through a variety of internal quality assurance processes that allow participation across the institution. How the policy is implemented, monitored and revised is the institution’s decision. Nowelizacja Standardów i wskazówek dla zapewnienia jakości kształcenia w EOSW 11
ESG 2015 (Standards and Guidelines for Quality Assurance in the European Higher Education Area (ESG). ENQA, ESU, EURASHE, EUA i in. 2015): Part 1: Standards and guidelines for internal quality assurance 1.2 Design and approval of programmes Standard: Institutions should have processes for the design and approval of their programmes. The programmes should be designed so that they meet the objectives set for them, including the intended learning outcomes. The qualification resulting from a programme should be clearly specified and communicated, and refer to the correct level of the national qualifications framework for higher education and, consequently, to the Framework for Qualifications of the European Higher Education Area. Guidelines: Study programmes are at the core of the higher education institutions’ teaching mission. They provide students with both academic knowledge and skills including those that are transferable, which may influence their personal development and may be applied in their future careers. Programmes are designed with overall programme objectives that are in line with the institutional strategy and have explicit intended learning outcomes; are designed by involving students and other stakeholders in the work; benefit from external expertise and reference points; reflect the four purposes of higher education of the Council of Europe (cf. Scope and Concepts); are designed so that they enable smooth student progression; define the expected student workload, e.g. in ECTS; include well-structured placement opportunities where appropriate; are subject to a formal institutional approval process. Nowelizacja Standardów i wskazówek dla zapewnienia jakości kształcenia w EOSW 12
ESG 2015 (Standards and Guidelines for Quality Assurance in the European Higher Education Area (ESG). ENQA, ESU, EURASHE, EUA i in. 2015): Part 1: Standards and guidelines for internal quality assurance 1.3 Student-centred learning, teaching and assessment Standard: Institutions should ensure that the programmes are delivered in a way that encourages students to take an active role in creating the learning process, and that the assessment of students reflects this approach. Guidelines: Student-centred learning and teaching plays an important role in stimulating students’ motivation, self- reflection and engagement in the learning process. This means careful consideration of the design and delivery of study programmes and the assessment of outcomes. The implementation of student-centred learning and teaching respects and attends to the diversity of students and their needs, enabling flexible learning paths; considers and uses different modes of delivery, where appropriate; flexibly uses a variety of pedagogical methods; regularly evaluates and adjusts the modes of delivery and pedagogical methods; encourages a sense of autonomy in the learner, while ensuring adequate guidance and support from the teacher; promotes mutual respect within the learner-teacher relationship; has appropriate procedures for dealing with students’ complaints. Nowelizacja Standardów i wskazówek dla zapewnienia jakości kształcenia w EOSW 13
ESG 2015 (Standards and Guidelines for Quality Assurance in the European Higher Education Area (ESG). ENQA, ESU, EURASHE, EUA i in. 2015): Part 1: Standards and guidelines for internal quality assurance 1.3 Student-centred learning, teaching and assessment Guidelines [cd.]: Considering the importance of assessment for the students’ progression and their future careers, quality assurance processes for assessment take into account the following: Assessors are familiar with existing testing and examination methods and receive support in developing their own skills in this field; The criteria for and method of assessment as well as criteria for marking are published in advance; The assessment allows students to demonstrate the extent to which the intended learning outcomes have been achieved. Students are given feedback, which, if necessary, is linked to advice on the learning process; Where possible, assessment is carried out by more than one examiner; The regulations for assessment take into account mitigating circumstances; Assessment is consistent, fairly applied to all students and carried out in accordance with the stated procedures; A formal procedure for student appeals is in place. Nowelizacja Standardów i wskazówek dla zapewnienia jakości kształcenia w EOSW 14
ESG 2015 (Standards and Guidelines for Quality Assurance in the European Higher Education Area (ESG). ENQA, ESU, EURASHE, EUA i in. 2015): Part 1: Standards and guidelines for internal quality assurance 1.4 Student admission, progression, recognition and certification Standard: Institutions should consistently apply pre-defined and published regulations covering all phases of the student “life cycle”, e.g. student admission, progression, recognition and certification. 1.5 Teaching staff Standard: Institutions should assure themselves of the competence of their teachers. They should apply fair and transparent processes for the recruitment and development of the staff. 1.6 Learning resources and student support Standard: Institutions should have appropriate funding for learning and teaching activities and ensure that adequate and readily accessible learning resources and student support are provided. 1.7 Information management Standard: Institutions should ensure that they collect, analyse and use relevant information for the effective management of their programmes and other activities. 1.8 Public information Standard: Institutions should publish information about their activities, including programmes, which is clear, accurate, objective, up-to date and readily accessible. Nowelizacja Standardów i wskazówek dla zapewnienia jakości kształcenia w EOSW 15
ESG 2015 (Standards and Guidelines for Quality Assurance in the European Higher Education Area (ESG). ENQA, ESU, EURASHE, EUA i in. 2015): Part 1: Standards and guidelines for internal quality assurance 1.9 On-going monitoring and periodic review of programmes Standard: Institutions should monitor and periodically review their programmes to ensure that they achieve the objectives set for them and respond to the needs of students and society. These reviews should lead to continuous improvement of the programme. Any action planned or taken as a result should be communicated to all those concerned Cyclical external quality assurance Standard: Institutions should undergo external quality assurance in line with the ESG on a cyclical basis. Guidelines: External quality assurance in its various forms can verify the effectiveness of institutions’ internal quality assurance, act as a catalyst for improvement and offer the institution new perspectives. It will also provide information to assure the institution and the public of the quality of the institution’s activities. Institutions participate in cyclical external quality assurance that takes account, where relevant, of the requirements of the legislative framework in which they operate. Therefore, depending on the framework, this external quality assurance may take different forms and focus at different organisational levels (such as programme, faculty or institution). Quality assurance is a continuous process that does not end with the external feedback or report or its follow- up process within the institution. Therefore, institutions ensure that the progress made since the last external quality assurance activity is taken into consideration when preparing for the next one. Nowelizacja Standardów i wskazówek dla zapewnienia jakości kształcenia w EOSW 16
2. Nowelizacja wewnątrzuniwersyteckich aktów prawnych dotyczących Systemu Zapewniania i Doskonalenia Jakości Kształcenia na UW (Zarządzenia nr Rektora UW z dnia 15 grudnia 2015, Uchwała Senatu UW z dnia 16 grudnia 2015) 17
§ 1 W zarządzeniu nr 56 Rektora Uniwersytetu Warszawskiego z dnia 3 października 2012 r. w sprawie Systemu Zapewniania i Doskonalenia Jakości Kształcenia na Uniwersytecie Warszawskim ( Monitor UW z 2012 r. Nr 8, poz. 268) w § 6 ust. 2 punkt 1 i 2 otrzymują brzmienie: „1) zasad projektowania, zatwierdzania, realizacji, monitorowania i okresowego przeglądu programów kształcenia”; 2) zasad uwzględniających konieczność publikowania i konsekwentnego stosowania kryteriów, przepisów i procedur w zakresie: przyjęć na studia, w szczególności w trybie potwierdzania efektów uczenia się spoza systemu formalnego, oceniania studentów i doktorantów, zaliczania kolejnych etapów studiów oraz dyplomowania”. Nowelizacja Zarządzenia nr 56 Rektora UW z dnia 3 październikann2012 r. w sprawie Systemu Zapewnienia i Doskonalenia Jakości kształcenia na UW ZARZĄDZENIE NR 40 REKTORA UNIWERSYTETU WARSZAWSKIEGO ZARZĄDZENIE NR 40 REKTORA UNIWERSYTETU WARSZAWSKIEGO z dnia 15 grudnia 2015 r. w sprawie zmiany zarządzenia nr 56 Rektora Uniwersytetu Warszawskiego z dnia 3 października 2012 r. w sprawie Systemu Zapewniania i Doskonalenia Jakości Kształcenia na Uniwersytecie Warszawskim 18
Nowelizacja Zarządzenia nr 76 Rektora UW z dnia 4 grudnia 2012 r. w sprawie systemów zapewniania i doskonalenia jakości kształcenia na wydziałach ZARZĄDZENIE NR 39 REKTORA UNIWERSYTETU WARSZAWSKIEGO ZARZĄDZENIE NR 39 REKTORA UNIWERSYTETU WARSZAWSKIEGO z dnia 15 grudnia 2015 r. w sprawie zmiany zarządzenia nr 76 Rektora Uniwersytetu Warszawskiego dnia 4 grudnia 2012 r. w sprawie systemów zapewniania i doskonalenia jakości kształcenia na wydziałach oraz w innych jednostkach organizacyjnych prowadzących studia na Uniwersytecie Warszawskim § 1 W zarządzeniu nr 76 Rektora Uniwersytetu Warszawskiego z dnia 4 grudnia 2012 r. w sprawie systemów zapewniania i doskonalenia jakości kształcenia na wydziałach oraz w innych jednostkach organizacyjnych prowadzących studia na Uniwersytecie Warszawski (Monitor UW z 2012 r. nr 10, poz. 339) w § 2 ust. 2 punkt 1 i 2 otrzymują brzmienie : „1) zasad projektowania, zatwierdzania, realizacji, monitorowania i okresowego przeglądu programów kształcenia”; 2) zasad uwzględniających konieczność publikowania i konsekwentnego stosowania kryteriów, przepisów i procedur w zakresie: przyjęć na studia, w szczególności w trybie potwierdzania efektów uczenia się spoza systemu formalnego, oceniania studentów i doktorantów, zaliczania kolejnych etapów studiów oraz dyplomowania”. 19
§ 4 Badania dotyczące jakości kształcenia prowadzone są ̨ z wykorzystaniem: a. ankiety ogólnouniwersyteckiej, b. ankiet jednostek organizacyjnych Uniwersytetu Warszawskiego kształcących studentów, zwanych dalej ankietami jednostek, c. metod badań jakościowych d. analizy danych zastanych pochodzących ze źródeł administracyjnych Uniwersytetu Warszawskiego i innych instytucji publicznych. Zarządzenie nr 41 Rektora UW dnia 15 grudnia 2015 r. w sprawie badań dotyczących jakości kształcenia na Uniwersytecie Warszawskim ZARZĄDZENIE NR 41 REKTORA UNIWERSYTETU WARSZAWSKIEGO z dnia 15 grudnia 2015 r. w sprawie badań dotyczących jakości kształcenia na Uniwersytecie Warszawskim 20
Badania ankietowe na wydziałach i w innych jednostkach organizacyjnych Uniwersytetu Warszawskiego kształcących studentów § 15 Zasady i procedury prowadzenia badań ankietowych w jednostkach organizacyjnych (w szczególności forma, treść, sposób realizacji badan ankietowych, sposób opracowania danych zebranych w wyniku badan oraz wykorzystanie ich w celu doskonalenia jakości kształcenia) określone są w uchwałach rad tych jednostek w sprawie wewnętrznego systemu zapewniania i doskonalenia jakości kształcenia. Zarządzenie nr 41 Rektora UW dnia 15 grudnia 2015 r. w sprawie badań dotyczących jakości kształcenia na Uniwersytecie Warszawskim ZARZĄDZENIE NR 41 REKTORA UNIWERSYTETU WARSZAWSKIEGO z dnia 15 grudnia 2015 r. w sprawie badań dotyczących jakości kształcenia na Uniwersytecie Warszawskim 21
Traci moc Uchwała NR 241 Senatu UW z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie badań ankietowych na Uniwersytecie Warszawskim (Monitor UW z 2007 r. nr 6, poz. 281). Uchwała nr 441 Senatu UW z dnia 16 grudnia 2015 r. w sprawie zmiany uchwały nr 241 Senatu Uniwersytetu Warszawskiego z dnia 20 czerwca 2007 w sprawie badań ankietowych na Uniwersytecie Warszawskim. Uchwała nr 441 Senatu Uniwersytetu Warszawskiego z dnia 16 grudnia 2015 r. w sprawie zmiany uchwały nr 241 Senatu Uniwersytetu Warszawskiego z dnia 20 czerwca 2007 w sprawie badań ankietowych na Uniwersytecie Warszawskim 22
3. Nowelizacja Wskazówek i propozycji rozwiązań dotyczących systemu zapewniania i doskonalenia jakości na wydziałach i w innych jednostkach kształcących studentów Projekt nowelizacji aktów prawnych związanych z badaniami jakości kształcenia 23
Przegląd dokumentów uniwersyteckich dotyczących jakości kształcenia (wybrane zmiany) 1. Uchwała nr 149 Senatu UW z dnia 20 listopada 2013 r. w sprawie utraty mocy Uchwały nr 240 Senatu UW z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie systemu zapewnienia i doskonalenia jakości kształcenia na UW. 2. Zarządzenie nr 47 Rektora UW z dnia 23 października 2013 r. w sprawie zmiany zarządzenia nr 12 Rektora UW z dnia 7 maja 2008 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu przeprowadzania ankiet oraz opracowania i udostępniania ich wyników oraz w sprawie zmiany zarządzenia nr 24 Rektora UW z dnia 8 maja 2009 r. w sprawie zmiany zarządzenia nr 12 z dnia 7 maja 2008 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu przeprowadzania ankiet oraz opracowania i udostępniania ich wyników. 3. Uchwała nr 441 Senatu UW z dnia 16 grudnia 2015 w sprawie zmiany Uchwały nr 241 Senatu UW z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie badań ankietowych na UW. 4. Zarządzenie nr 41 Rektora UW z dnia 15 grudnia 2015 r,. W sprawie badań dotyczących jakości kształcenia na UW. Zmiany w przygotowanych przez UZZJK Wskazówkach i propozycjach rozwiązań… 24
5. Uchwała nr 316 Senatu UW z dnia 17 grudnia 2014 r. w sprawie wytycznych dotyczących projektowania programów kształcenia, ich realizacji i oceny rezultatów. 6. Wzory formularzy z oceny własnej jednostek w latach 2012, 2013, 2014, Uchwała nr 351 Senatu UW z dnia 22 kwietnia 2015 r. w sprawie uchwalenia Regulaminu Studiów na UW. 8. Uchwała nr 373 Senatu UW z dnia 20 maja 2015 r. w sprawie potwierdzania efektów uczenia się zdobytych poza edukacją formalną na UW. Oraz ZARZĄDZENIE NR 39 REKTORA UNIWERSYTETU WARSZAWSKIEGOZARZĄDZENIE NR 39 REKTORA UNIWERSYTETU WARSZAWSKIEGO z dnia 15 grudnia 2015 r. w sprawie zmiany zarządzenia nr 76 Rektora Uniwersytetu Warszawskiego dnia 4 grudnia 2012 r. w sprawie systemów zapewniania i doskonalenia jakości kształcenia na wydziałach oraz w innych jednostkach organizacyjnych prowadzących studia na Uniwersytecie Warszawskim. ZARZĄDZENIE NR 40 REKTORA UNIWERSYTETU WARSZAWSKIEGO ZARZĄDZENIE NR 40 REKTORA UNIWERSYTETU WARSZAWSKIEGO z dnia 15 grudnia 2015 r. w sprawie zmiany zarządzenia nr 56 Rektora Uniwersytetu Warszawskiego z dnia 3 października 2012 r. w sprawie Systemu Zapewniania i Doskonalenia Jakości Kształcenia na Uniwersytecie Warszawskim. Zmiany w przygotowanych przez UZZJK Wskazówkach i propozycjach rozwiązań… 25
Obszary wskazane w § 2 ust. 2 Zarządzenia nr 76 Rektora UW z 4 grudnia 2012 w sprawie systemów... oraz w §1 Zarządzenia nr 39 Rektora UW z dnia 15 grudnia 2015 r. w sprawie zmiany zarządzenia nr 76 Rektora UW w sprawie systemów… odpowiadają obszarom opisanym w znowelizowanych Standards and Guidelines for Quality Assurance in the European Higher Education Area, dokumencie przyjętym przez ministrów państw sygnatariuszy Procesu Bolońskiego na konferencji w Erywaniu w dniach maja 2015 r. Zmiany w przygotowanych przez UZZJK Wskazówkach i propozycjach rozwiązań… 26
Zmiany w przygotowanych przez UZZJK Wskazówkach i propozycjach rozwiązań… Zgodnie z tymi standardami jednostki powinny: – posiadać politykę zapewniania jakości i związane z nią procedury oraz standardy dotyczące oferowanych programów kształcenia. Programy powinny być projektowane tak, aby umożliwiały osiągnięcie wyznaczonych dla nich celów, w tym zamierzonych efektów kształcenia. Kwalifikacje wynikające z programu powinny być jasno określone i ogłoszone oraz powinny odnosić się do właściwego poziomu Krajowej Ramy Kwalifikacji dla szkolnictwa wyższego i, co za tym idzie, do poziomi ERK; – programy kształcenia powinny być projektowane z udziałem studentów i innych interesariuszy; – programy kształcenia powinny być projektowane tak, aby umożliwić studentowi sprawny progres; – programy kształcenia muszą precyzować oczekiwany nakład pracy studenta (w ECTS); 27
Jednostki powinny zapewniać taką realizację programów, która zachęca studentów do podjęcia aktywnej roli w tworzeniu procesu uczenia się, oraz gwarantować, że ocenianie studentów będzie odzwierciedlać to podejście do kształcenia. Jednostki powinny sformułować zasady i procedury uwzględniające konieczność publikowania i konsekwentnego stosowania kryteriów, przepisów i procedur w zakresie: – przyjęć na studia, w szczególności w trybie potwierdzania efektów uczenia się spoza systemu formalnego, – oceniania studentów i doktorantów, – zaliczania kolejnych etapów studiów, – dyplomowania itp. Zmiany w przygotowanych przez UZZJK Wskazówkach i propozycjach rozwiązań… 28
Obszar 1. Projektowanie, zatwierdzanie, realizacja, monitorowanie i okresowy przegląd programów kształcenia. (…) należy pamiętać, że zgodnie ze standardem 1.3 znowelizowanych Standardów i wskazówek… jednostki powinny zapewnić: poszanowanie różnorodności studentów i ich potrzeb poprzez umożliwienie im studiowania wykorzystującego elastyczne ścieżki kształcenia; elastyczne stosowanie różnych metod pedagogicznych w celu wspierania potrzeb edukacyjnych studentów; wybór odpowiednich dla studenta form studiów i form nauczania; regularną ocenę i dostosowywanie form nauczania i metod dydaktycznych. wzmacnianie poczucia autonomii studenta, przy jednoczesnym zapewnianiu wskazówek i wsparcia ze strony nauczyciela; promowanie wzajemnego szacunku w relacji student – nauczyciel; odpowiednie procedury postępowania w wypadku skarg studentów. Zmiany w przygotowanych przez UZZJK Wskazówkach i propozycjach rozwiązań… 29
Zmiany w przygotowanych przez UZZJK Wskazówkach i propozycjach rozwiązań… Obszar 2. Przepisy i procedury w zakresie: przyjęć na studia, w szczególności w trybie potwierdzania efektów uczenia się spoza systemu formalnego, oceniania studentów i doktorantów, zaliczania kolejnych etapów studiów oraz dyplomowania itp. Sprawiedliwe uznawanie kwalifikacji, okresów studiów i wcześniejszego kształcenia, w tym potwierdzanie efektów uczenia się pozaformalnego i nieformalnego (RPL) stanowi niezbędny element zapewniający postęp studentów w ich studiach, przy jednoczesnym promowaniu mobilności. W celu zapewniania jakości w procesie uznawania kwalifikacji, osiągnięć i efektów uczenia się jednostki powinny, opracować procedury tych procesów. 30
Definicje związane z procesem potwierdzania efektów uczenia się : uznawanie kwalifikacji - recognition of qualifications) [słownik_KSK] formalne uznanie przez uprawnioną do tego instytucję ważności świadectwa/dyplomu zdobytego za granicą. Definicja jest spójna m.in. z definicją podaną w Konwencji lizbońskiej z 1997 roku o uznaniu kwalifikacji związanych z uzyskaniem wyższego wykształcenia w Regionie Europejskim. W podobnym kontekście używane są terminy „uznawanie wykształcenia” i „uznawanie dyplomów”. Jedną z metod prowadzących do uznania kwalifikacji (niezalecaną) jest nostryfikacja. Zmiany w przygotowanych przez UZZJK Wskazówkach i propozycjach rozwiązań… 31
potwierdzenie efektów uczenia się [ustawa_PSW] formalny proces weryfikacji posiadanych efektów uczenia się zorganizowanego instytucjonalnie poza systemem studiów oraz uczenia się niezorganizowanego instytucjonalnie, realizowanego w sposób i metodami zwiększającymi zasób wiedzy, umiejętności i kompetencji społecznych Definicja ta ma charakter ogólny. Z przepisów ustawy wynika jednak, że odnosi się ona do konkretnej sytuacji – potwierdzania efektów uczenia się w związku z przyjęciami na studia. Zmiany w przygotowanych przez UZZJK Wskazówkach i propozycjach rozwiązań… (projekt) 32
osiągnięcie (credit) [słownik_KSK] wyodrębniony zestaw efektów uczenia się - stanowiących składnik wymagań dla kwalifikacji - których uzyskanie zostało potwierdzone na podstawie przeprowadzonej walidacji Termin „osiągnięcie” odniesiony do uczenia się, zwłaszcza do uczenia się przez całe życie, ma inne znaczenie niż w języku potocznym – nie dotyczy osiągnięć w jakiejkolwiek sferze – odnosi się np. do „zaliczenia” pewnego modułu kształcenia (przedmiotu, grupy przedmiotów, praktyki itp.). Osiągnięcia mogą być wyrażane za pomocą liczby punktów – ECTS (European Credit Transfer and accumulation System), a w przypadku szkoleń zawodowych – ECVET (European Credit system for Vocational Education and Training). Być może dlatego w niektórych dokumentach i materiałach wyraz „credit” jest niefortunnie tłumaczony na język polski nie jako „osiągnięcie”, lecz jako „punkt (zaliczeniowy)”. Zarówno względy merytoryczne, jak i Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej, skłaniają do używania terminu „osiągnięcie”. Zmiany w przygotowanych przez UZZJK Wskazówkach i propozycjach rozwiązań… (projekt) 33
osiągnięcie (odpowiadające efektom uczenia się) (credit (for learning outcomes)) [zalecenie_ECVET] zbiór indywidualnych efektów uczenia się danej osoby, które zostały ocenione i mogą być akumulowane do celów uzyskania kwalifikacji lub transferowane do innych programów kształcenia/uczenia się lub do innych kwalifikacji Zmiany w przygotowanych przez UZZJK Wskazówkach i propozycjach rozwiązań… (projekt) 34
Wszystkie definicje zostały przedstawione w projekcie „Słowniczka” przygotowanego r. przez prof. Andrzeja Kraśniewskiego. Źródłem definicji zamieszczonych w słowniczku są następujące dokumenty: Ustawa Prawo o szkolnictwie wyższym (jej aktualna wersja uwzględniająca zmiany wynikające z przyjętej w dniu 11 lipca 2014 r. nowelizacji), Zalecenie Rady z dnia 20 grudnia 2012 г. w sprawie walidacji uczenia się pozaformalnego i nieformalnego, Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej, , 2012/C 398/01, Zalecenie Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 18 czerwca 2009 r. w sprawie ustanowienia europejskiego systemu transferu osiągnięć w kształceniu i szkoleniu zawodowym (ECVET), Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej, , 2009/C 155/02, S. Sławiński (red.), Słownik podstawowych terminów dotyczących krajowego systemu kwalifikacji, Instytut Badań Edukacyjnych, Warszawa 2014 Zmiany w przygotowanych przez UZZJK Wskazówkach i propozycjach rozwiązań… 35
Regulacje Polskiej Komisji Akredytacyjnej Przepisy znajdujące się w Rozporządzeniu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 3 października 2014 r. w sprawie podstawowych kryteriów oceny programowej oraz oceny instytucjonalnej zostały rozwinięte w Statucie Polskiej Komisji Akredytacyjnej uchwalonym 23 lutego 2015 r. W załączniku nr 1 do Statutu PKA, określono szczegółowe kryteria oceny programowej dla kierunków o profilu ogólno akademickim. W załączniku nr 2 do Statutu PKA określono szczegółowe kryteria oceny programowej dla kierunków o profilu praktycznym. W załączniku nr 3 do Statutu PKA znajdujemy szczegółowe kryteria oceny instytucjonalnej Zmiany w przygotowanych przez UZZJK Wskazówkach i propozycjach rozwiązań… 36
Pełnomocnik Rektora ds. Jakości Kształcenia Prof. dr hab. Paweł Stępień, Tel Biuro ds. Jakości Kształcenia Kierownik: mgr Agata Wroczyńska mgr Katarzyna Wileńska Tel. (022) , (022) , Fax (022) Siedziba: ul. Karowa 18, p. 203