SYSYTEM FINANSOWY GOSPODARKI Zakład Bankowości i Rynków Pieniężnych Katedra Systemów Finansowych Gospodarki Wydział Zarządzania Uniwersytetu Warszawskiego Dr Radosław Winiarski

Zajęcia 2 Proszę: -rozwiązać zadanie; -przeczytać z pozycji prof. M.Górskiego podrozdziały 1. oraz na podstawie danych na stronie nbp – statystyka i sprawozdawczość – statystyka monetarna i finansowa proszę sporządzić wykres przedstawiający agregaty pieniężne (M0, M1, M2, M3) oraz zastanowić się nad ich interpretacją (zależności);

Spółka chce pozyskać środki na rozwój. Strukturę bilansu przed transakcją prezentuje tabela 1. 1.Proszę policzyć wskaźniki finansowe w tabeli 1. 2.Spółka zaciąga pożyczkę, kredyt (emituje obligacje) w wysokości 500. Proszę przedstawić efekt bilansowy tej operacji (tabela 2). 3.Spółka zamiast kredytu (wyjściowo tabela 1) wybiera sekurytyzację pozabilansową w wysokości 500. Proszę przedstawić efekt bilansowy tej operacji (tabela 3). 4.Spółka przeznacza pozyskaną z sekurytyzacji gotówkę na spłatę zadłużenia. Proszę przedstawić efekt bilansowy tej operacji (tabela 4). 5.Skomentuj korzyści sekurytyzacji pozabilansowej w stosunku do emisji długu (pożyczka, kredyt, emisja obligacji).

1 - wyjściowa struktura bilansu aktywa pasywa wskaźniki finansowe aktywa trwałe1 000kapitał własny1 000 wskaźnik zadłużenia aktywa obrotowe1 500w tym zysk100rentowność aktyw ó w ROA w tym należności500zobowiązania1 500 rentowność kapitału własnego ROE suma bilansowa2 500suma bilansowa % 10% 4%

2 - struktura bilansu po zaciągnięciu pożyczki (kredytu, emisji obligacji) aktywa pasywa wskaźniki finansowe aktywa trwałekapitał własny wskaźnik zadłużenia aktywa obrotowew tym zyskrentowność aktyw ó w ROA w tym należnościzobowiązania rentowność kapitału własnego ROE w tym gotówka suma bilansowasuma bilansowa % 500 3,33% 10%

3 - struktura bilansu po transakcji sekurytyzacji pozabilansowej aktywa pasywa wskaźniki finansowe aktywa trwałekapitał własny wskaźnik zadłużenia aktywa obrotowew tym zyskrentowność aktyw ó w ROA w tym gotówka z obowiązaniarentowność kapitału własnego ROE suma bilansowasuma bilansowa % 4% 10%

4 - struktura bilansu po wykorzystaniu got ó wki z sekurytyzacji do spłaty zadłużenia aktywa pasywa wskaźniki finansowe aktywa trwałekapitał własny wskaźnik zadłużenia aktywa obrotowew tym zyskrentowność aktyw ó w ROA z obowiązaniarentowność kapitału własnego ROE suma bilansowasuma bilansowa % 5% 10%

Strukturę bilansu spółki prezentuje tabela 1. Spółka postrzega wysokość wskaźnika zadłużenia jako optymalny również w przyszłości. Koszt kapitału własnego wynosi 12% natomiast koszt kapitału obcego (zaciągnięcie kredytu, pożyczki, emisja obligacji) wynosi 7%. Na jaki wariant finansowania powinna zdecydować się spółka (zaciągnięcie długu wraz z emisją akcji) czy sekurytyzację pozabilansową przy założeniu kosztu pozyskania środków poprzez emisję ABS na poziomie 8%?

PIENIĄDZ Funkcje: pośrednik wymiany, pośrednik wymiany, środek płatniczy, środek płatniczy, środek przetrzymywania majątku, środek przetrzymywania majątku, miernik wartości; miernik wartości; pieniądz światowy pieniądz światowy

PIENIĄDZ rzadkość, rzadkość, trwałość, trwałość, podzielność; podzielność; Cechy:

PIENIĄDZ naturalny, naturalny, kredytowy, kredytowy, dekretowy, dekretowy, współczesny (?) współczesny (?) gotówkowy gotówkowy bezgotówkowy bezgotówkowy elektroniczny elektroniczny Rodzaje:

PIENIĄDZ Pieniądz elektroniczny: wartość pieniężna stanowiąca elektroniczny odpowiednik znaków pieniężnych jest przechowywana na elektronicznych nośnikach informacji, jest przechowywana na elektronicznych nośnikach informacji, jest wydawana do dyspozycji na podstawie umowy w zamian za środki pieniężne o nominalnej wartości nie mniejszej niż ta wartość, jest wydawana do dyspozycji na podstawie umowy w zamian za środki pieniężne o nominalnej wartości nie mniejszej niż ta wartość, jest przyjmowana jako środek płatniczy przez przedsiębiorców innych niż wydający ją do dyspozycji, jest przyjmowana jako środek płatniczy przez przedsiębiorców innych niż wydający ją do dyspozycji, na żądanie jest wymieniana przez wydawcę na środki pieniężne, na żądanie jest wymieniana przez wydawcę na środki pieniężne, jest wyrażona w jednostkach pieniężnych; jest wyrażona w jednostkach pieniężnych;

PIENIĄDZ Pieniądz pełnowartościowy wartość nominalna = wartość substancjalna Pieniądz nadwartościowy wartość nominalna < wartość substancjalna Pieniądz podwartościowy wartość nominalna > wartość substancjalna Wartość pieniądza:

PIENIĄDZ Wartość pieniądza (prawa): Pieniądz nadwartościowy podlega tezauryzacji, Pieniądz nadwartościowy podlega tezauryzacji, Pieniądz gorszy wypiera pieniądz lepszy; Pieniądz gorszy wypiera pieniądz lepszy;

PIENIĄDZ Podaż pieniądza w Polsce: M1, M2, M3

PIENIĄDZ sie , , , ,6 Agregaty monetarne - stany w mln zł Źródło: NBP

PIENIĄDZ Udział pieniądza gotówkowego w obiegu w podaży pieniądza (M3) Źródło: NBP

PIENIĄDZ Efekt depozytowy (prosty mnożnik depozytów) Bank A sprzedał, w ramach operacji otwartego rynku, papiery wartościowe na kwotę 100 j.p. Jak wpłynie to na wykreowany przez system bankowy pieniądz przy założeniu braku utrzymywania przez banki komercyjne pieniądza nadwyżkowego (banki udzielają kredytów na bazie przyjętych depozytów) oraz zerowej skłonności do utrzymywania gotówki (o ile wzrośnie finalnie w systemie bankowym wartość kredytów, depozytów oraz rezerw obowiązkowych)? Proszę przedstawić efekt bilansowy operacji na przykładzie trzech pierwszych banków. Stopa rezerw obowiązkowych wynosi 10%.

PIENIĄDZ Mechanizm kreacji pieniądza: Efekt mnożnikowy (mnożnik kreacji pieniądza) PKB wynosi 1,98 biliona j.p. Wyemitowana przez BC gotówka stanowiąca aktywa uczestników rynku finansowego wynosi 50 mld j.p. Środki ulokowane przez banki komercyjne w BC (rachunki bieżące oraz rezerwowy) wynoszą 37 mld j.p. Banki komercyjne zobligowane są do odprowadzenia od każdego depozytu od instytucji niefinansowej w wysokości 100 j.p. do BC na rachunek rezerwowy 3,5 j.p. Wzrost podaży pieniądza o 100 j.p. spowoduje wzrost pieniądza gotówkowego o 10 jednostek. Jaka jest podaż pieniądza w gospodarce? Skomentuj stopień monetyzacji gospodarki. M=661,6 mld j.p., k=33,41%

Zajęcia 3 Proszę: -rozwiązać powyższe zadania; -przeczytać w pozycji prof. M.Górskiego „Rynkowy System Finansowy” w cz. 3 klasyfikację rynków finansowych oraz podrozdziały dotyczące rynku kapitałowego i pieniężnego.

PIENIĄDZ - Spadek skłonności do utrzymywania gotówki, - Wzrost stopnia monetyzacji gospodarki, - Zmiany w poziomie depozytów gospodarstw domowych i przedsiębiorstw;

RYNKI I INSTRUMENTY FINANSOWE Rynek finansowy – miejsce, na którym zawierane są transakcje finansowe, polegające na zakupie i sprzedaży instrumentów finansowych Instrument finansowy – rodzaj kontraktu pomiędzy dwoma stronami regulujący zależność finansową w jakiej pozostają Instrument finansowy a papier wartościowy

UCZESTNICY RYNKÓW FINANSOWYCH

PODZIAŁ RYNKU FINANSOWEGO NA SEGMENTY - kryteria - Kryterium geograficzne - Kryterium pierwszeństwa emisji - Kryterium liczby uczestników - Kryterium notowanych instrumentów finansowych

PODZIAŁ RYNKU FINANSOWEGO NA SEGMENTY RYNEK FINANSOWY Rynek pieniężny Rynek instrumentów pochodnych Rynek kapitałowyRynek walutowy

Zajęcia 4 Proszę przeczytać: -w pozycji prof. M.Górskiego „Rynkowy System Finansowy” w cz. 3 klasyfikację rynków finansowych oraz podrozdziały dotyczące rynku kapitałowego i pieniężnego; -szczególną uwagę proszę zwrócić na stopy procentowe banku centralnego (dla uzupełnienia strona NBP) oraz rynku międzybankowego (WIBID, WIBOR); -w pozycji Dariusza Zarzeckiego „Metody wyceny przedsiębiorstw” 1999, Fundacja Rozwoju Rachunkowości, podrozdział Techniki wyznaczania kosztu kapitału. Podstawowe informacje na temat kosztu kapitału na rynku finansowym na slajdzie poniżej;

RYNEK PIENIĘŻNY Zawierane są transakcje instrumentami finansowymi o dużej płynności, o charakterze wierzycielskim Zawierane są transakcje instrumentami finansowymi o dużej płynności, o charakterze wierzycielskim Termin wymagalności instrumentów rynku pieniężnego – co najwyżej 1 rok Termin wymagalności instrumentów rynku pieniężnego – co najwyżej 1 rok Podstawowy cel funkcjonowania rynku pieniężnego – zagwarantowanie płynności podmiotów gospodarczych Podstawowy cel funkcjonowania rynku pieniężnego – zagwarantowanie płynności podmiotów gospodarczych SEGMENTY: rynek depozytów i kredytów bankowych, rynek lokat międzybankowych, RKDPuPW, RKDPrPW,

Stopy procentowe na rynku pieniądza Na podstawie informacji dotyczących stóp procentowych NBP oraz braku oczekiwań banków komercyjnych co do spadku stóp procentowych w przyszłości proszę przeprowadzić prognozę stawek rynku międzybankowego.

RYNEK KAPITAŁOWY Notowane są instrumenty finansowe o charakterze wierzycielskim lub własnościowym Notowane są instrumenty finansowe o charakterze wierzycielskim lub własnościowym Termin realizacji instrumentów rynku kapitałowego - co najmniej 1 rok Termin realizacji instrumentów rynku kapitałowego - co najmniej 1 rok Podstawowe cele funkcjonowania: efektywna alokacja kapitału, właściwa (rynkowa) wycena instrumentów tego rynku, chęć uzyskania dochodu przez inwestorów Podstawowe cele funkcjonowania: efektywna alokacja kapitału, właściwa (rynkowa) wycena instrumentów tego rynku, chęć uzyskania dochodu przez inwestorów SEGMENTY: kapitał pożyczkowy, kapitał właścicielski

Stopy procentowe na rynku kapitałowym Koszt Kapitału Własnego = Rf + ßl*(Rm - Rf) + Rs gdzie: Rf – stopa zwrotu wolna od ryzyka (rentowność bezpiecznych instrumentów finansowych) ßl – współczynnik beta lewarowany(ryzyko systematyczne) Rm – stopa zwrotu z indeksu giełdowego Rs – premia z tytułu ryzyka specyficznego (np. branżowego) WACC (średnioważony koszt kapitału czyli stopa dyskontowa) = Kkw*Ukw+Kko*Uko*(1-T) gdzie: Kkw – Kosz Kapitału Własnego (jak wyżej) Kko – Koszt Kapitału Obcego Ukw,Uko – udziały kapitału własnego oraz obcego w finansowaniu aktywów T – stopa podatku dochodowego Kko = Wibor 3M + marża banku ßl = ßo*(1+(1-T)*Uko/Ukw) ßl = ßo*(1+(1-T)*Uko/Ukw) współczynnik dyskonta = 1/(1+WACC) Realna stopa procentowa = (1+N)/(1+I)-1 gdzie: N – nominalna stopa procentowa I – stopa inflacji I – stopa inflacji

Stopy procentowe na rynku kapitałowym Inwestor zamierza oszacować wartość rynkową akcji spółki notowanej na giełdzie (przepływy w cenach stałych). Proszę wyliczyć koszt kapitału (stopa dyskontowa) oraz współczynniki dyskonta przy następujących założeniach. Datą wyceny jest 30 czerwca 2013 r. Szczegółowa prognoza obejmuje okres od 1 lipca 2013 r. do 31 grudnia 2018 r. Nominalna rentowność 10-letnich obligacji skarbowych wynosi 3,5% w latach oraz wzrasta o 0,5 p.p. w pozostałych okresach. Oczekiwana, uśredniona na rynku kapitałowym stopa zwrotu z inwestycji giełdowych wynosi 10%. Udział kapitału obcego w finansowaniu aktywów wycenianej spółki wynosi, na datę wyceny, 60% oraz maleje w okresie prognozy o 5 p.p. rocznie. Stopa oprocentowania pożyczek na rynku międzybankowym w W-wie wynosi w okresie prognozy 2,8%. Banki finansujące spółkę oceniają wysokość marży od udzielanych kredytów oraz pożyczek których udział w strukturze zobowiązań jest równy i wynosi po 50% odpowiednio na 2% oraz 3%. Wysokość podatku dochodowego od osób prawnych wynosi 19%. Oczyszczony z wpływu struktury finansowania współczynnik beta dla branży wynosi 0,86. Planowany wskaźnik wzrostu cen dóbr i usług w gospodarce wynosi 1% w latach oraz rośnie po roku 2014 w tempie 0,5 p.p. rocznie. Biura maklerskie wyceniają premie z tytułu ryzyka branżowego spółki na 1,5 p.p.

VI 2013-XII stopa zwrotu wolna od ryzyka stopa zwrotu z rynku (indeksu giełdowego) udział kapitału obcego udział kapitału własnego WIBOR 3M premia z tytułu ryzyka kredyt premia z tytułu ryzyka pożyczka udział kredytu w zadłużeniu udział pożyczki w zadłużeniu koszt kredytu koszt pożyczki koszt kapitału obcego nominalny podatek koszt kapitału obcego nominalny z tarczą podatkową beta nielewarowana relacja D/Kw beta lewarowana inflacja premia z tytułu ryzyka branżowego koszt kapitału własnego nominalny WACC - średnioważony koszt kapitału nominalny WACC - średnioważony koszt kapitału realny współczynnik dyskonta

Zajęcia 5 Proszę: -rozwiązać powyższe zadanie (stopy procentowe na rynku pieniądza) -przeczytać w pozycji prof. M.Górskiego „Rynkowy System Finansowy” w cz. 3 podrozdziały dotyczące rynku walutowego i derywatów (cele funkcjonowania tych segmentów rynku finansowego); -kryteria konwergencji nominalnej (kryteria z Maastricht) – monitor konwergencji nominalnej Ministerstwa Finansów – plik za październik 2015 r. (najszybciej znajdziemy wpisując w wyszukiwarce - monitor konwergencji). -przeczytać w pozycji prof. M.Górskiego „Rynkowy System Finansowy” podrozdział w części pierwszej zatytułowany – niepieniężne instrumenty finansowe;

GPW S.A. ARCHITEKTURA POLSKIEGO RYNKU KAPITAŁOWEGO Źródło: GPW.

RYNEK WALUTOWY Występują na nim transakcje walutowe, które polegają na sprzedaży wyrażonego w jednej walucie instrumentu finansowego za instrument finansowy wyrażony w innej walucie Występują na nim transakcje walutowe, które polegają na sprzedaży wyrażonego w jednej walucie instrumentu finansowego za instrument finansowy wyrażony w innej walucie

RYNEK INSTRUMENTÓW POCHODNYCH Przeprowadza się na nim transakcje tzw. instrumentami pochodnymi Przeprowadza się na nim transakcje tzw. instrumentami pochodnymi Cele funkcjonowania rynku derywatów: Cele funkcjonowania rynku derywatów: - zabezpieczanie się przed różnego rodzaju ryzykiem - spekulacja w nadziei na uzyskanie ponadprzeciętnych zysków - arbitraż

Źródło: NBP Kryteria Konwergencji Nominalnej

PODZIAŁ INSTRUMENTÓW FINANSOWYCH Forma zobowiązania Forma zobowiązania rodzaj reprezentowanego prawa wierzytelności pieniężne (instrumenty dłużne) prawo własności (współwłasność majątkowa) Instrumenty powiernicze obligacjekredytypożyczkidepozytypolisywekslegotówkaakcjeudziały księga wieczysta jednostki uczestnictwa certyfikaty inwestycyjne jednostki rozrachunkowe

PODZIAŁ INSTRUMENTÓW FINANSOWYCH Forma zobowiązania Forma zobowiązania rodzaj reprezentowanego prawa Instrumenty pierwotne instrumenty wtórne poręczeniagwarancjehipotekaderywaty

Sposób przenoszenia prawa własności Sposób przenoszenia prawa własności PODZIAŁ INSTRUMENTÓW FINANSOWYCH na okaziciela (czynność – przekazanie/sprzedaż) imienne (czynność - cesja) na zlecenie (czynność – indos) obligacja skarbowa akcja zwykła gotówka bon skarbowy weksel czek imienny akcja imienna kredyt jednostka uczestnictwa

Termin wykupu instrumentu Termin wykupu instrumentu nie podlegające wykupowi akcjeudziały księga wieczysta podlegające wykupowi na żądanie w jednym momencie na raty depozyty jednostka uczestnictwa weksle bony skarbowe pożyczkikredytypożyczki PODZIAŁ INSTRUMENTÓW FINANSOWYCH

Rodzaj i sposób naliczania dochodu Rodzaj i sposób naliczania dochodu dochód kapitałowy przynoszący dochód nieprzynoszący dochodu dochód umowny nieprzynoszący dochodu przynoszący dochód stały odsetkowy zmienny odsetkowynieokreślony gotówka rachunek rozliczeniowy waluta jednostka uczestnictwa weksel depozytkredyt obligacje kredytpożyczka obligacjeakcjeudziały obligacje przychodowe

płynność, ryzyko i dochód instrumentu finansowego płynnośćryzykodochód oczekiwana (średnia) stopa zwrotu (R) odchylenie standardowe stopy zwrotu = √var(r) Var(r) = ((r1-R) 2 +(r2-R) 2 +…+(rn-R) 2 )/n atrybut rynkowy - możliwość zamiany na gotówkę przy minimalizacji utraty wartości (weryfikacja płynności – czas ekspozycji instrumentu finansowego na rynku oraz wartość dyskonta z tytułu braku płynności) inwestor działający racjonalnie powinien maksymalizować stopę zwrotu przy danym poziomie ryzyka lub minimalizować ryzyko przy danej stopie zwrotu

Zajęcia 6 Proszę: -przeczytać w pozycji prof. M.Górskiego „Rynkowy System Finansowy” podrozdziały dotyczące instrumentów rynku pieniężnego (bon skarbowy, bon pieniężny, operacje repo oraz reverse repo, certyfikaty depozytowe, papiery komercyjne);

rokstopa zwrotu AB 10,030, ,01 30,040,1 40,03-0,03 50,010,05 ryzyko i dochód instrumentu finansowego Na który z papierów powinien zdecydować się inwestor maksymalizujący swoje korzyści? odchylenie standardoweśrednia stopa zwrotu A0,02320,0380 B0,05040,0380

ryzyko i dochód instrumentu finansowego

rynek amerykański rodzaj instrumentu odchylenie standardowe stopy zwrotu % średnia arytmetyczna stopa zwrotu % akcje zwykłe15,2810,21 obligacje przedsiębiorstw9,635,75 obligacje skarbowe długoterminowe9,75,11 nieruchomości3,459,49 metale szlachetne29,6912,63 stopa inflacji3,65,3

PIRAMIDA RYZYKA INWESTYCYJNEGO RYZYKO ORAZ DOCHÓD MINIMALNY Bony skarbowe Gwarantowane przez rząd rachunki bankowe i certyfikaty depozytowe Obligacje oszczędnościowe

Fundusze obligacji emitowanych przez agencje rządowe Fundusze obligacji emitowanych przez agencje rządowe Fundusze obligacji skarbu państwa Fundusze obligacji skarbu państwa Fundusze rynku pieniężnego Fundusze rynku pieniężnego PIRAMIDA RYZYKA INWESTYCYJNEGO RYZYKO ORAZ DOCHÓD MAŁY

Fundusze metali szlachetnych Fundusze metali szlachetnych Fundusze akcji i obligacji zagranicznych Fundusze akcji i obligacji zagranicznych Agresywne fundusze akcji Agresywne fundusze akcji Fundusze wzrostu i dochodu z kapitału Fundusze wzrostu i dochodu z kapitału Fundusze mieszane Fundusze mieszane Fundusze obligacji przedsiębiorstw Fundusze obligacji przedsiębiorstw PIRAMIDA RYZYKA INWESTYCYJNEGO RYZYKO ORAZ DOCHÓD ŚREDNI

Spółki z o.o. Spółki z o.o. Spekulacyjne akcje wzrostowe małych spółek Spekulacyjne akcje wzrostowe małych spółek Spółki typu blue-chip Spółki typu blue-chip Obligacje zamienne Obligacje zamienne Obligacje przedsiębiorstw o standardzie inwestycyjnym Obligacje przedsiębiorstw o standardzie inwestycyjnym PIRAMIDA RYZYKA INWESTYCYJNEGO RYZYKO ORAZ DOCHÓD DUŻY

Towarowe kontrakty terminowe Towarowe kontrakty terminowe Metale strategiczne Metale strategiczne Opcje Opcje Obligacje śmieciowe Obligacje śmieciowe Złoto i metale szlachetne Złoto i metale szlachetne Fundusze branżowe Fundusze branżowe PIRAMIDA RYZYKA INWESTYCYJNEGO RYZYKO ORAZ DOCHÓD NAJWIĘKSZY

INSTRUMENTY RYNKU PIENIĘŻNEGO Bon skarbowy Bon skarbowy Bon pieniężny Bon pieniężny Operacje repo oraz reverse repo Operacje repo oraz reverse repo Certyfikaty depozytowe Certyfikaty depozytowe Papiery komercyjne Papiery komercyjne

BON SKARBOWY emitent agent emisji cel emisji rynek hurtowy/detaliczny uczestnicy rynku pierwotnego (przetargu) wierzytlelność/własność forma dochodu rodzaj kwotowania na rynku pierwotnym nominał terminy zapadalności imienny/na okaziciela/na zlecenie dokument/instrument zdematerializowany format przetargu jednej ceny/wielu cen możliwość składania ofert niekonkurencyjnych minimalna wartość nominalna oferty termin składania ofert publikacja wynik ó w przetargu termin zapłaty za nabyte bony Minister Finansów NBP finansowanie deficytu budżetowego DSPW oraz BGK hurtowy wierzytelność dyskonto kwotowania cenowe zdematerializowany w CRBS na okaziciela od 1 do 52 tygodni zł dzień przetargu – godzina zł tak, max 1 oferta niekonkurencyjna od początku 2012 r. przetarg jednej ceny dzień przetargu – godzina dwa dni po przetargu – godzina 14.00

BON SKARBOWY Ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych Ustawa budżetowa List emisyjny Informacja o emisji – komunikat o przetargu ROZPORZĄDZENIE MINISTRA FINANSÓW z dnia 30 sierpnia 2013 r. w sprawie warunków emitowania bonów skarbowych

BON SKARBOWY Ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych Art Skarbowy papier wartościowy jest papierem wartościowym, w którym Skarb Państwa stwierdza, że jest dłużnikiem właściciela takiego papieru, i zobowiązuje się wobec niego do spełnienia określonego świadczenia, które może mieć charakter pieniężny lub niepieniężny. 2.Skarbowe papiery wartościowe mogą być emitowane lub wystawiane w granicach limitów określonych w ustawie budżetowej. 3.Skarbowe papiery wartościowe opiewające na świadczenia pieniężne mogą być emitowane lub wystawiane wyłącznie przez Ministra Finansów. 6. Skarb Państwa odpowiada całym majątkiem za zobowiązania wynikające z wyemitowanych lub wystawionych skarbowych papierów wartościowych.

BON SKARBOWY Ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych Art. 96. Skarbowe papiery wartościowe mogą być emitowane lub wystawiane jako papiery wartościowe o pierwotnym terminie wykupu: 1)nie dłuższym niż rok, do których zalicza się w szczególności bony skarbowe (krótkoterminowe skarbowe papiery wartościowe); Art. 99. Bon skarbowy jest krótkoterminowym papierem wartościowym oferowanym do sprzedaży w kraju na rynku pierwotnym z dyskontem i wykupywanym według wartości nominalnej po upływie okresu, na jaki został wyemitowany.

BON SKARBOWY Źródło: MF

BON SKARBOWY Źródło: MF

BON SKARBOWY Źródło: MF

BON SKARBOWY Źródło: MF

rentowność instrumentu finansowego = (P t -P t-1 )/P t-1 *360/t*100 dyskonto instrumentu finansowego = (P t -P t-1 )/P t *360/t*100 gdzie: P t – cena końcowa (nominalna) P t-1 – cena początkowa (zakupu) t – czas pozostały do terminu zapadalności/wymagalności instrumentu dochodowość oraz dyskonto instrumentów dyskontowych

W mln zł 13 tyg tyg tyg Wartość nominalna bonów przewidzianych do sprzedaży 100,00200,00600,00 Wartość nominalna bonów na które otrzymano ofertę zakupu 300,14419,231041,01 Wartość nominalna przyjętych ofert Najniższa przyjęta cena przetargowa Dyskonto w skali roku 94,889,8881,63 Stopa redukcji ofert z najniższą ceną przetargową 15,06%33,07%56,89% Średnia ważona cena przetargowa Dyskonto w skali roku 94,8789,9581,69 Najwyższa cena przetargowa 95,2590,3582,50 Średnia ważona stopa rentowności bonów Dzień zapłaty za bony Informacje o następnym przetargu data Wartość nominalna bonów przewidzianych do sprzedaży 200,00200,00700,00 Termin składania ofert Dzień zapłaty 20,57% 20,02% 18,17% 20,29%19,88%18,11% 21,39%22,10% 22,17% 100,00200,00 600, Do godziny w dniu

Bon skarbowy Inwestor nabywa bony skarbowe o nominale 1,6 mln zł i 91- dniowym terminie wykupu po cenie 92 za 100. proszę obliczyć: a) Kwotę zapłaty za zakupione bony b) Roczną rentowność nabytych instrumentów c) Roczne dyskonto z jakim nabył papiery wartościowe

Zajęcia 7 Proszę: -przeczytać w pozycji prof. M.Górskiego „Rynkowy System Finansowy” podrozdziały dotyczące instrumentów rynku pieniężnego (bon pieniężny, operacje repo oraz reverse repo, certyfikaty depozytowe);

Bon skarbowy Inwestor nabył 52-tygodniowy bon skarbowy z dyskontem 12,72%. Jaka jest rentowność inwestycji?

Bon skarbowy Analitycy banku komercyjnego spodziewają się spadku stóp procentowych w przyszłości. Na rynku można zakupić roczny bon skarbowy z dyskontem 17,55%. Alternatywną inwestycją jest kupno dziewięciomiesięcznego bonu skarbowego płacąc 85,98 zł za 100 zł nominału oraz jego reinwestycja w trzymiesięczny bon skarbowy z rentownością 16,2%. Którą z inwestycji wybrać?

Bon pieniężny Bank ogłosił ofertę kupna bonu z terminem zapadalności 28 dni z rentownością 10%, zaś ofertę sprzedaży z rentownością 9,5%. Ile wynoszą ceny w ofercie kupna i sprzedaży?

Bank komercyjny zamierza ulokować nadwyżkę środków pieniężnych na okres trzech miesięcy. Rynek międzybankowy oferuje stawkę WIBID 3M (90 dni) w wysokości 6,15%. Istnieje również możliwość nabycia bonu pieniężnego 91-dniowego z dyskontem w skali roku 6%. Co będzie dla banku lepszą inwestycją? Bon pieniężny

Certyfikat depozytowy Na rynku istnieje możliwość zakupu certyfikatu depozytowego na 182 dni przed terminem zapadalności o cenie nominalnej 1000 zł. Certyfikat jest oprocentowany na 4% w stosunku rocznym. Wymagana przez inwestora stopa zwrotu (dochodu) wynosi 5,5%. Jaką cenę powinien zaakceptować inwestor aby osiągnąć wymagany poziom dochodu? Na rynku istnieje możliwość zakupu certyfikatu depozytowego na 182 dni przed terminem zapadalności o cenie nominalnej 1000 zł. Certyfikat jest oprocentowany na 4% w stosunku rocznym. Wymagana przez inwestora stopa zwrotu (dochodu) wynosi 5,5%. Jaką cenę powinien zaakceptować inwestor aby osiągnąć wymagany poziom dochodu? Wartość przyszła instrumentu oprocentowanego FV = PV*(1+r) gdzie: FV – wartość przyszła instrumentu PV – wartość bieżąca instrumentu r – stopa procentowa (oczekiwana stopa dochodu)

Repo, reverse repo Zarządzający spółką X zmuszeni są do sfinansowania nieprzewidzianego zakupu półproduktów. Pierwsze wolne środki (spłata należności) pojawią się w spółce za 10 dni. Dostawca półproduktów nie chce udzielić kredytu handlowego. Spółka może wykorzystać w tym celu kredyt bankowy oprocentowany na 15% w skali roku. Spółka posiada w aktywach zapadalne za 90 dni bony skarbowe, które zamierza zbyć w terminie zapadalności (za trzy miesiące). Czy zarządzający spółką powinni zdecydować się na kredyt bankowy czy transakcję reverse repo, skoro kwotowana przez dealera cena zakupu i sprzedaży przez bank bonów skarbowych na rynku wtórnym (transakcja 10-dniowa) wynosi odpowiednio 94,65 zł oraz 95,00 zł?

Zajęcia 8 Proszę: -przeczytać w pozycji prof. M.Górskiego „Rynkowy System Finansowy” podrozdziały dotyczące weksli i czeków (według indeksu);

Weksel Dokument sporządzony w formie przewidzianej przez prawo, który zawiera bezwarunkowe zobowiązanie do zapłaty określonej osobie w wyznaczonym terminie i miejscu przez wystawcę lub osobę przez niego wskazaną sumy pieniężnej, której egzekucja odbywa się w specjalnym rygorze. Dokument sporządzony w formie przewidzianej przez prawo, który zawiera bezwarunkowe zobowiązanie do zapłaty określonej osobie w wyznaczonym terminie i miejscu przez wystawcę lub osobę przez niego wskazaną sumy pieniężnej, której egzekucja odbywa się w specjalnym rygorze.

Weksel specyficzne cechy: Samoistność Samoistność Przenoszenie praw Przenoszenie praw Solidarna odpowiedzialność Solidarna odpowiedzialność Rygor wekslowy Rygor wekslowy

Weksel Rodzaje weksla: Weksel własny Weksel własny Weksel trasowany Weksel trasowany główny dłużnik akceptant

Weksel Rodzaje i funkcje weksli: Kupieckie, handlowe Kupieckie, handlowe Finansowe Finansowe Gwarancyjne GwarancyjneFunkcje:kredytowa,obiegowa,płatnicza,gwarancyjna,

Weksel Elementy składowe weksla (trasowanego): nazwa weksel nazwa weksel bezwarunkowe zobowiązanie do zapłaty bezwarunkowe zobowiązanie do zapłaty nazwisko trasata nazwisko trasata termin płatności termin płatności miejsce płatności miejsce płatności nazwisko remitenta nazwisko remitenta data i miejsce wystawienia data i miejsce wystawienia podpis wystawcy podpis wystawcy opłata skarbowa opłata skarbowa

Weksel dyskonto weksli dyskonto weksli W dniu 2 lipca przedłożono do dyskonta weksel o nominalnej wartości zł. Obowiązująca, w dniu dyskontowania, stopa dyskontowa wynosiła 36% w skali roku, a termin płatności weksla upływa 2 września tego samego roku. Proszę obliczyć dyskonto oraz aktualną wartość rynkową weksla. W dniu 2 lipca przedłożono do dyskonta weksel o nominalnej wartości zł. Obowiązująca, w dniu dyskontowania, stopa dyskontowa wynosiła 36% w skali roku, a termin płatności weksla upływa 2 września tego samego roku. Proszę obliczyć dyskonto oraz aktualną wartość rynkową weksla. Gdyby bank komercyjny nie czekał na zainkasowanie przejętej należności i złożył weksel do redyskonta w banku centralnym w dniu 2 sierpnia tego samego roku, to ile wyniesie redyskonto banku centralnego przy stopie redyskontowej 32% w skali roku? Gdyby bank komercyjny nie czekał na zainkasowanie przejętej należności i złożył weksel do redyskonta w banku centralnym w dniu 2 sierpnia tego samego roku, to ile wyniesie redyskonto banku centralnego przy stopie redyskontowej 32% w skali roku?

Czek nazwa czek nazwa czek bezwarunkowe polecenie zapłaty bezwarunkowe polecenie zapłaty nazwisko trasata nazwisko trasata miejsce płatności miejsce płatności datę i miejsce wystawienia datę i miejsce wystawienia podpis wystawcy podpis wystawcy różnice w stosunku do weksli różnice w stosunku do weksli

Metody wyceny akcji MAJĄTKOWEDOCHODOWEMIESZANE PORÓWNAWCZE - RYNKOWE 1.Księgowa (aktywów netto) 2.Skorygowanych aktywów netto 3.Odtworzeniowa 4.Wartości likwidacyjnej Dyskontowe -Zysków -Przepływów pieniężnych -Dywidend -Skorygowanej wartości bieżącej (APV) - ekonomicznej wartości dodanej (EVA) - OPCJE 1.Szwajcarska 2.Berlińska Mnożnikowe - C/Z - C/S - C/EBITDA - WP/EBIT - WP/EBITDA

Zajęcia 9 Proszę: -przeczytać w pozycji Dariusza Zarzeckiego „Metody wyceny przedsiębiorstw” podrozdział 1.6. Klasyfikacje metod wyceny oraz podrozdział 3.2. Modele zdyskontowanych przepływów pieniężnych.

Metody wyceny akcji – DCF (FCFF) Equity Value = Enterprise Value – Debt + Non Operating Assets Enterprise Value = ∑DVCF + DVRV EV = CF 1 /(1+WACC) 1 +…+ CF n /(1+WACC) n + RV/(1+WACC) n CF = EBIT*(1-T) + A – I +/- WC RV = EBIT*(1-T)*(1+g)/(WACC-g) WACC = K e *Ue+ K d *Ud*(1-T) K e = R f + *(R m - R f ) gdzie: Equity Value - wartość rynkowa kapitału własnego Enterprise Value - wartość rynkowa przedsiębiorstwa (kapitału własnego oraz długu) Enterprise Value - wartość rynkowa przedsiębiorstwa (kapitału własnego oraz długu) CF – przepływ pieniężny WACC – średnioważony koszt kapitału EBIT – zysk operacyjny K e - koszt kapitału własnego K d – koszt kapitału obcego

Cena akcji spółki x na GPW wynosi 61 zł. Na podstawie poniższych danych sporządź wycenę akcji Spółki x w celu rekomendacji decyzji inwestycyjnej (kupuj/sprzedaj). Data wyceny Data wyceny EBIT w poszczególnych latach: – , 2012 – , 2013 – , 2014 – , 2015 – , 2016 – , 2017 – EBIT w poszczególnych latach: – , 2012 – , 2013 – , 2014 – , 2015 – , 2016 – , 2017 – Podatek dochodowy 19% Podatek dochodowy 19% Amortyzacja w okresie szczegółowej prognozy – , w pozostałych okresach Amortyzacja w okresie szczegółowej prognozy – , w pozostałych okresach Zmiany kapitału obrotowego w poszczególnych latach: – , 2012 – 12000, 2013 – (14 000), 2014 – , 2015 – (15 000), 2016 – , 2017 – Zmiany kapitału obrotowego w poszczególnych latach: – , 2012 – 12000, 2013 – (14 000), 2014 – , 2015 – (15 000), 2016 – , 2017 – Inwestycje w poszczególnych latach: – , 2012 – , 2013 – , 2014 – , 2015 – , 2016 – , 2017 – Inwestycje w poszczególnych latach: – , 2012 – , 2013 – , 2014 – , 2015 – , 2016 – , 2017 – Relacja długu oprocentowanego do kapitału własnego w okresie wyceny – 1. Relacja długu oprocentowanego do kapitału własnego w okresie wyceny – 1. Koszt nominalny długu 7%. Koszt nominalny długu 7%. Nominalna rentowność 10-letnich obligacji – 5%. Nominalna rentowność 10-letnich obligacji – 5%. Współczynnik beta dla spółek porównywalnych – 1,2. Współczynnik beta dla spółek porównywalnych – 1,2. Nominalna stopa zwrotu z indeksu giełdowego – 11%. Nominalna stopa zwrotu z indeksu giełdowego – 11%. Środki pieniężne na moment wyceny – , dług oprocentowany na moment wyceny – Środki pieniężne na moment wyceny – , dług oprocentowany na moment wyceny – Pozostałe NOA (nieruchomość) – Pozostałe NOA (nieruchomość) – Wartość rezydualna policzona według wzoru Gordona. Tempo wzrostu przepływów po okresie szczegółowej prognozy – 2,5%. Wartość rezydualna policzona według wzoru Gordona. Tempo wzrostu przepływów po okresie szczegółowej prognozy – 2,5%. Ilość akcji spółki – Ilość akcji spółki –

Zajęcia 10 Proszę: -rozwiązać powyższe zadanie; -przeczytać w pozycji Dariusza Zarzeckiego „Metody wyceny przedsiębiorstw” podrozdział 8.2. Istota i rodzaje metod porównawczych oraz przeczytać w pozycji prof. M.Górskiego „Rynkowy System Finansowy” informacje dotyczące prawa poboru i PDA (również strona GPW).

Metody porównawcze Źródło: IPOPEMA

Metody porównawcze Popularność metody wynika z relatywnie mało skomplikowanego algorytmu i pracochłonności (tanie i szybkie) Popularność metody wynika z relatywnie mało skomplikowanego algorytmu i pracochłonności (tanie i szybkie) Warunki konieczne do spełnienia: poziom rozwoju rynku kapitałowego (lub dostęp do bazy transakcji pozagiełdowych) Warunki konieczne do spełnienia: poziom rozwoju rynku kapitałowego (lub dostęp do bazy transakcji pozagiełdowych) Kluczowy dobór spółek porównywalnych (benchmarki) Kluczowy dobór spółek porównywalnych (benchmarki) Kluczowy dobór mnożników rynkowych Kluczowy dobór mnożników rynkowych Istota metody (mnożnik i baza) Istota metody (mnożnik i baza)

Metody porównawcze Najczęściej stosowane wskaźniki (cena/zysk, cena/sprzedaż, cena/wartość księgowa) Najczęściej stosowane wskaźniki (cena/zysk, cena/sprzedaż, cena/wartość księgowa) Adekwatność wskaźników (Equity, Enterprise) – im wyżej znajduje się wskaźnik w rachunku zysków i strat tym większa szansa iż będzie obiektywny Adekwatność wskaźników (Equity, Enterprise) – im wyżej znajduje się wskaźnik w rachunku zysków i strat tym większa szansa iż będzie obiektywny Wskaźnik powinien odzwierciedlać specyfikę działalności spółki Wskaźnik powinien odzwierciedlać specyfikę działalności spółki Normalizacja w wyniku stosowania średniej lub mediany Normalizacja w wyniku stosowania średniej lub mediany

P/E – uzależnienie od struktury kapitału i podatność na manipulację P/E – uzależnienie od struktury kapitału i podatność na manipulację P/BV – właściwy w przypadku spółek dysponujących względnie stałą w czasie bazą aktywów P/BV – właściwy w przypadku spółek dysponujących względnie stałą w czasie bazą aktywów P/S – uniezależnienie od rentowności P/S – uniezależnienie od rentowności EV/EBIT, EV/EBITDA – adekwatne w sytuacji zaangażowania długu w finansowanie aktywów EV/EBIT, EV/EBITDA – adekwatne w sytuacji zaangażowania długu w finansowanie aktywów Metody porównawcze

Głównym przedmiotem działalności spółki X jest świadczenie usług w formule biura usługowego i realizacja projektów jako wykonawca lub podwykonawca. Spółka nie posiada na własność nieruchomości prowadząc działalność operacyjną w wynajmowanych biurach w centrum dużego miasta ponosząc z tego tytułu znaczne koszty. Wczesna faza rozwoju biznesu wymusiła konieczność finansowania aktywów w znacznym stopniu kredytem bankowym. Powyższe czynniki determinują ujemną rentowność netto przy znacznych przychodach. Spółka jest rentowna na działalności operacyjnej. Kapitał zakładowy dzieli się na akcji. Wybierz dwa wskaźniki z następującej grupy mnożników (P/E, P/BV, P/S, EV/EBIT, EV/EBITDA) i nadając im jednakowe wagi wyceń wartość jednej akcji spółki metodą porównawczą na tle branży (notowania giełdowe, dane w mln):

Prawo Poboru PP = (R-E)/(L+1) gdzie: R – cena rynkowa starych akcji E – cena emisyjna nowych akcji L – liczba praw niezbędnych do objęcia jednej akcji nowej emisji Kapitał zakładowy spółki wynosi zł dzieląc się na akcji. Cena rynkowa akcji wynosi 25 zł. Spółka emituje akcji. Cena emisyjna wynosi 21 zł. Proszę ustalić teoretyczną wartość prawa poboru.

PDA Źródło: GPW.

Zajęcia 11 Proszę: -przeczytać w pozycji prof. M.Górskiego „Rynkowy System Finansowy” podrozdział dotyczący rynku obligacji.

Obligacje USTAWA z dnia 29 czerwca 1995 r. o obligacjach vs USTAWA z dnia 15 stycznia 2015 r. o obligacjach Definicja Obligacja jest papierem wartościowym emitowanym w serii, w którym emitent stwierdza, że jest dłużnikiem właściciela obligacji (obligatariusza) i zobowiązuje się wobec niego do spełnienia określonego świadczenia. - Kryteria podziału (emitent, oprocentowanie, termin wykupu) - Cena (nominalna, emisyjna, rynkowa, rozliczeniowa, czysta, brudna) - Rentowność (nominalna, bieżąca, YTM)

Obligacje - parametry Obligacja trzyletnia wartości nominalnej 100,00 PLN, o kuponach odsetkowych wypłacanych co rok wynoszących 5,00 PLN, notowana jest po kursie 99,30%. Od ostatniej wypłaty odsetek upłynął kwartał. Podstawowe parametry takiej obligacji wynoszą: cena rynkowa czysta cena rynkowa brudna rentowność nominalna rentowność bieżąca

Obligacje - rentowność Inwestor zastanawia się nad ulokowaniem środków w jednej z trzech inwestycji: 1) nabycie obligacji A za 85,35 zł i sprzedanie jej po 180 dniach za 91,11 zł 2) nabycie obligacji B za 101,03 zł, po 182 dniach otrzymuje odsetki kuponowe w wysokości 7,5 zł oraz sprzedaż obligacji za 99,34 zł 3) nabycie obligacji C za 95,78 zł, po 182 dniach otrzymuje odsetki kuponowe w wysokości 5 zł (reinwestuje odsetki kuponowe według stopy 10%), a po kolejnych 182 dniach następne 5 zł oraz sprzedaż obligacji za 96,21 zł Która z tych inwestycji jest najbardziej opłacalna dla inwestora.

Obligacje - cena Wartość nominalna pięcioletniej obligacji zerokuponowej wynosi zł. Wymagana stopa zwrotu wynosi 4%. Jaką cenę należy zapłacić za obligację? Wartość nominalna pięcioletniej obligacji zerokuponowej wynosi zł. Wymagana stopa zwrotu wynosi 4%. Jaką cenę należy zapłacić za obligację? Jaka powinna być cena ośmioletniej obligacji o stałym oprocentowaniu o wartości nominalnej 100 zł, wypłacającej co rok odsetki w wysokości 5% aby stopa zwrotu z inwestycji wyniosła 6,5%? Jaka powinna być cena ośmioletniej obligacji o stałym oprocentowaniu o wartości nominalnej 100 zł, wypłacającej co rok odsetki w wysokości 5% aby stopa zwrotu z inwestycji wyniosła 6,5%?

Obligacje - cena Oblicz cenę trzyletniej obligacji o wartości nominalnej równej 100, która daje odsetki dwukrotnie w roku. Wysokość kuponu wynosi 10%, a rentowność 15%.

Obligacje – rentowność do wykupu YTM=[C+(Wn-P)/n]/(0,5*(Wn+ P )) YTM=[C+(Wn-P)/n]/(0,5*(Wn+ P ))

Obligacje – rentowność do wykupu Na rynku notowane są czteroletnie obligacje o wartości nominalnej równej 100 zł i rocznym kuponie wynoszącym 6%. Cena rynkowa tych obligacji wynosi 97,45 zł. Jaka jest stopa zwrotu z inwestycji w te obligacje? Na rynku notowane są czteroletnie obligacje o wartości nominalnej równej 100 zł i rocznym kuponie wynoszącym 6%. Cena rynkowa tych obligacji wynosi 97,45 zł. Jaka jest stopa zwrotu z inwestycji w te obligacje?

Obligacje – średni czas trwania (duracja)

Trzyletnia obligacja o stałym oprocentowaniu 5% i wartości nominalnej równej 100 zł jest sprzedawana z dyskontem 1,5 zł. wymagana przez inwestorów stopa zwrotu wynosi 5,5%. Jaki jest średni czas trwania obligacji? Trzyletnia obligacja o stałym oprocentowaniu 5% i wartości nominalnej równej 100 zł jest sprzedawana z dyskontem 1,5 zł. wymagana przez inwestorów stopa zwrotu wynosi 5,5%. Jaki jest średni czas trwania obligacji?

Jaki jest średni czas trwania pięcioletniej obligacji o stałym procentowaniu 6% i wartości nominalnej równej 1000 zł. Wymagana przez inwestorów stopa zwrotu wynosi 6,5%? Jaki jest średni czas trwania pięcioletniej obligacji o stałym procentowaniu 6% i wartości nominalnej równej 1000 zł. Wymagana przez inwestorów stopa zwrotu wynosi 6,5%? Obligacje – średni czas trwania (duracja)

Zajęcia 12 Proszę: - rozwiązać poniższe zadania; -przeczytać w pozycji prof. M.Górskiego „Rynkowy System Finansowy” podrozdział dotyczący krzywej rentowności (dochodowości) oraz rynku instrumentów pochodnych. Informacje na temat rozliczania transakcji instrumentów pochodnych znajdziecie Państwo również na stronie internetowej GPW w zakładce materiały edukacyjne (kontrakty terminowe i opcje).

Oblicz durację dla obligacji trzyletniej wypłacającej kupon w wysokości 10% co pół roku. Oczekiwana przez inwestora stopa zwrotu z obligacji wynosi 14%. Wartość nominalna obligacji wynosi 100. Oblicz durację dla obligacji trzyletniej wypłacającej kupon w wysokości 10% co pół roku. Oczekiwana przez inwestora stopa zwrotu z obligacji wynosi 14%. Wartość nominalna obligacji wynosi 100. Obligacje – średni czas trwania (duracja)

Obligacje - rentowność Spółka nabywa obligację trzyletnią z półrocznym kuponem w wysokości 8% za cenę 98,87. Kupon jest płatny po 26 dniach od daty nabycia i spółka inwestuje go po 6,5%. Następnie sprzedaje obligację po 12 dniach od daty wypłaty kuponu po 99,07. Jaka jest rentowność inwestycji (przyjmujemy założenie iż rok jest rokiem bankowym = 360 dni)? Czy inwestycja jest opłacalna? Uzasadnij odpowiedź.