Monitoring efektów realizacji Projektu PL0100 „Wzrost efektywności działalności Inspekcji Ochrony Środowiska, na podstawie doświadczeń norweskich” KATEGORIE ZAKŁADÓW Joanna Pepłowska [WIOŚ w Łodzi] Ołtarzew

Monitoring efektów realizacji Projektu PL0100 „Wzrost efektywności działalności Inspekcji Ochrony Środowiska, na podstawie doświadczeń norweskich” 2 Obecnie funkcjonujący podział kategorii zakładów wg SK Analiza podstawowaAnaliza wielokryterialna

Monitoring efektów realizacji Projektu PL0100 „Wzrost efektywności działalności Inspekcji Ochrony Środowiska, na podstawie doświadczeń norweskich” 3 KATEGORIE RYZYKA I ryzyko najwyższe II ryzyko wysokie III ryzyko średnie IV ryzyko niskie V ryzyko mniejsze niż związane z kategorią IV

Monitoring efektów realizacji Projektu PL0100 „Wzrost efektywności działalności Inspekcji Ochrony Środowiska, na podstawie doświadczeń norweskich” 4 Kategoria I Zakłady dużego ryzyka wystąpienia poważnej awarii (ZDR) Stacje demontażu pojazdów Zakłady przetwarzania zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego; Instalacje IPPC, których dotyczy Traktat Akcesyjny Zakłady, które przetwarzają odpady sprowadzane z zagranicy, wymagające pozwolenia zintegrowanego Wielkoprzemysłowe fermy tuczu trzody chlewnej wymagające pozwolenia zintegrowanego ANALIZA PODSTAWOWA

Monitoring efektów realizacji Projektu PL0100 „Wzrost efektywności działalności Inspekcji Ochrony Środowiska, na podstawie doświadczeń norweskich” 5 Kategoria II Zakłady zwiększonego ryzyka wystąpienia poważnej awarii (ZZR) Zakłady podlegające rozporządzeniu nr 166/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie PRTR, inne niż zaliczone do kategorii I Oczyszczalnie ścieków powyżej 2000 RLM Instalacje eksploatowane bez wymaganych pozwoleń, zaliczone do przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko, dla których sporządzenie raportu o oddziaływaniu na środowisko jest obowiązkowe Zakłady nie spełniające warunków pozwoleń, zaliczone do przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko, dla których sporządzenie raportu o oddziaływaniu na środowisko jest obowiązkowe Zakłady nie realizujące zarządzeń pokontrolnych, zaliczone do przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko, dla których sporządzenie raportu o oddziaływaniu na środowisko jest obowiązkowe

Monitoring efektów realizacji Projektu PL0100 „Wzrost efektywności działalności Inspekcji Ochrony Środowiska, na podstawie doświadczeń norweskich” 6 Kategoria III Pozostali potencjalni sprawcy poważnych awarii, inni niż zaliczeni do kategorii I i II Oczyszczalnie ścieków poniżej 2000 RLM Składowiska odpadów oraz spalarnie odpadów inne niż zaliczone do kategorii I i II Zakłady, które uzyskały nowe pozwolenie określające zakres i warunki korzystania ze środowiska, zaliczone do przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko, dla których sporządzenie raportu o oddziaływaniu na środowisko jest obowiązkowe lub wynika z postanowienia odpowiedniego organu ochrony środowiska Zakłady, które są powodem uzasadnionych interwencji, zaliczone do przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko, dla których sporządzenie raportu o oddziaływaniu na środowisko jest obowiązkowe lub wynika z postanowienia odpowiedniego organu ochrony środowiska Podmioty prowadzące odzysk odpadów, zaliczone do przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko, dla których sporządzenie raportu o oddziaływaniu na środowisko jest obowiązkowe lub wynika z postanowienia odpowiedniego organu ochrony środowiska

Monitoring efektów realizacji Projektu PL0100 „Wzrost efektywności działalności Inspekcji Ochrony Środowiska, na podstawie doświadczeń norweskich” 7 Kategoria IV Zakłady inne niż zaliczone do kategorii I, II i III, które wymagają uregulowania stanu formalno – prawnego korzystania ze środowiska w formie decyzji administracyjnej Zakłady podlegające kontroli w zakresie substancji zubożających warstwę ozonową Zakłady podlegające kontroli w zakresie zawartości siarki w paliwie Zakłady podlegające kontroli w zakresie nadzoru rynku

Monitoring efektów realizacji Projektu PL0100 „Wzrost efektywności działalności Inspekcji Ochrony Środowiska, na podstawie doświadczeń norweskich” 8 Kategoria V Do kategorii V zaliczane są podmioty niewymagające pozwoleń na korzystanie ze środowiska w formie decyzji administracyjnej, które zostały poddane doraźnej kontroli, z powodu wniosku o podjęcie interwencji, wydanie zaświadczenia lub z innych powodów.

Monitoring efektów realizacji Projektu PL0100 „Wzrost efektywności działalności Inspekcji Ochrony Środowiska, na podstawie doświadczeń norweskich” 9 A Nie rzadziej niż raz w roku kalendarzowym B Raz na dwa lata (czyli po upływie dwóch lat od ostatniej kontroli). C Raz na trzy lata (czyli po upływie trzech lat od ostatniej kontroli), D Raz na cztery lata (czyli po upływie czterech lat od ostatniej kontroli). I kategoria - A II kategoria - B III kategoria – C IV kategoria – D V kategoria Do A nalezą zakłady I kategorii (kategoria jest wyłącznie wynikiem analizy wielokryterialnej) oraz zakłady, którym częstotliwość kontroli jest ustalona przepisami prawa. Do B należą zakłady kategorii II – z analizy i zakłady z mocy prawa – tak jak wyżej. Do C należą zakłady kategorii III – z analizy Do D należą zakłady z kategorii IV – z analizy oraz np. gminy, rolnicy.

Monitoring efektów realizacji Projektu PL0100 „Wzrost efektywności działalności Inspekcji Ochrony Środowiska, na podstawie doświadczeń norweskich” ANALIZA WIELOKRYTERIALNA Wielokryterialna ocena ryzyka oddziaływania zakładów na środowisko, w postaci punktowej, decydująca o „rankingu” zakładów planowanych do kontroli dokonywana jest na podstawie dwóch głównych składowych elementach wynikających z korzystania ze środowiska: 1.ryzyko wystąpienia poważnej awarii przemysłowej w wyniku prowadzonej działalności, (bardzo duże, duże, średnie, małe i bardzo małe), 2.uciążliwość dla środowiska, uwzględniająca:  wrażliwość otoczenia zakładu (lokalizacja, stan środowiska, częstotliwość wniosków o interwencję),  skalę oddziaływania na środowisko (rodzaj przedsięwzięcia lub instalacji, wprowadzanie ścieków do wód, do ziemi lub do urządzeń kanalizacyjnych zależących do innego podmiotu, emisja pyłów lub gazów do powietrza, wytwarzanie, odzysk lub unieszkodliwianie odpadów, emisja hałasu do środowiska),  zastosowane zabezpieczenia (wyposażenie w instalacje chroniące środowisko przed zanieczyszczeniem, ocena zakładowego zarządzania środowiskowego, ocena wypełniania wymagań ochrony środowiska). 10

Monitoring efektów realizacji Projektu PL0100 „Wzrost efektywności działalności Inspekcji Ochrony Środowiska, na podstawie doświadczeń norweskich” Wyniki analizy wielokryterialnej oceny ryzyka i wynikająca z nich częstotliwość kontroli 11 WyszczególnieniePunktacja końcowa Zakładana częstotliwość kontroli kategoria I ryzyka ≥ 177raz w roku kategoria II ryzyka co 2 lata kategoria III ryzyka co 3 lata kategoria IV ryzyka co 4 lata lub rzadziej kategoria V ryzyka ≤ 22nie zakłada się

Monitoring efektów realizacji Projektu PL0100 „Wzrost efektywności działalności Inspekcji Ochrony Środowiska, na podstawie doświadczeń norweskich” 12 Wady i skutki aktualnego podziału zakładów na kategorie ryzyka: Wyniki obecnie prowadzonej analizy wielokryterialnej prowadzą do wniosku, że zakłady o najwyższej częstotliwości kontroli wynikającej z przynależności do kategorii ryzyka I lub II nie stanowią największego zagrożenia dla środowiska. Kategoria zakładu wynika z regulacji prawnych (kat. I), a nie z realnego, negatywnego oddziaływania na środowisko. Wprowadzona Projektem PL0100 kategoryzacja zakładów wg innych cech niż analiza wielokryterialna (czyli sztuczny podział zakładów na kategorie) powoduje, że zakłady pod względem ich oddziaływania na środowisko nie odpowiadają potrzebie częstej kontroli wynikającej z ryzyka dla środowiska.

Monitoring efektów realizacji Projektu PL0100 „Wzrost efektywności działalności Inspekcji Ochrony Środowiska, na podstawie doświadczeń norweskich” Do czego wykorzystywana jest analiza wielokryterialna i do czego służy kategoryzacja zakładów? 13 Kategoryzacja zakładów i analiza wielokryterialna w założeniu ma określać częstotliwość kontroli, które mają być tym częstsze im prawdopodobieństwo naruszenia przepisów jest większe, a skutki dla środowiska poważniejsze. Kontrola ma prewencyjnie zapobiegać wystąpieniu naruszeń m.in. przez wcześniejsze wykrywanie zagrożenia wystąpienia tych naruszeń.

Monitoring efektów realizacji Projektu PL0100 „Wzrost efektywności działalności Inspekcji Ochrony Środowiska, na podstawie doświadczeń norweskich” Przykład kategoryzacji zakładów według podziału norweskiego 14 Kategoria zakładuKontrola problemowaKontrola audytowa [kompleksowa] Ico rokuraz na 2 lata IIco 3 lata IIIco 3 lub 4 lata (elastyczny system) podlegają wyłącznie nowe zakłady IV--podlegają tylko nowe zakłady, późniejsze kontrole wyłącznie w przypadku wniosku lub interwencji * W systemie norweskim kategorie zakładów wpisywane są w pozwolenia

Monitoring efektów realizacji Projektu PL0100 „Wzrost efektywności działalności Inspekcji Ochrony Środowiska, na podstawie doświadczeń norweskich” Wzór norweski odnosi się do jeszcze jednego problemu, jakim jest zakres kontroli w podziale na dwa typy: 15 KONTROLA PROBLEMOWAKOMPLEKSOWA

Monitoring efektów realizacji Projektu PL0100 „Wzrost efektywności działalności Inspekcji Ochrony Środowiska, na podstawie doświadczeń norweskich” W Systemie Kontroli również występuje podział na kontrole typu kompleksowe i problemowe - tożsamy z podziałem norweskim. Kontrole kompleksowe 1.Należy rozważyć zakres kontroli kompleksowej, który obecnie obejmuje wszystkie komponenty i aspekty środowiskowe, ale powinna być też brana pod uwagę wielkość zakładu i potencjalny czas wykonania takiej kontroli w inspektorodniach – czyli jak licznym zespołem i w jakim czasie. 2.Powinno się wyznaczyć pewne granice [np. jeżeli czas takiej kontroli nie będzie przekraczał dwóch tygodni - to pierwsza kontrola powinna być kompleksowa. Jeśli będzie przekraczał to należy wyznaczyć najważniejsze aspekty środowiskowe]. 16

Monitoring efektów realizacji Projektu PL0100 „Wzrost efektywności działalności Inspekcji Ochrony Środowiska, na podstawie doświadczeń norweskich” 3.Po pierwszej kontroli kompleksowej zakres kolejnej kontroli powinien być problemowy, natomiast zawsze kompleksowy jeśli od pierwszej kontroli kompleksowej upłynęło cztery lata. Działa tu zasada, że cztery lata – to okres w którym mogą wystąpić różne okoliczności. Natomiast i w tym przypadku powinny być brane wszystkie czynniki związane z pozytywnym działaniem zakładu na rzecz środowiska. 4.Potrzeba kompleksowej kontroli powinna być uzasadniona, gdyż generuje największe koszty. 5.Kontrole kompleksowe nie powinny wynikać wyłącznie z automatu – rolą inspektora jest wskazanie na zmniejszenie częstotliwości kontroli bądź jej zwiększenie oraz na zakres kontroli. 17

Monitoring efektów realizacji Projektu PL0100 „Wzrost efektywności działalności Inspekcji Ochrony Środowiska, na podstawie doświadczeń norweskich” System oceny ryzyka w odniesieniu do dyrektywy IED - Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/75/UE z dnia 24 listopada 2010 r. w sprawie emisji przemysłowych (zintegrowane zapobieganie zanieczyszczeniom i ich kontrola) 18 Zgodnie z art. 1 dyrektywa ustanawia zasady dotyczące zintegrowanego zapobiegania zanieczyszczeniom powstającym w wyniku działalności przemysłowej oraz zasady dotyczące kontroli tych zanieczyszczeń.

Monitoring efektów realizacji Projektu PL0100 „Wzrost efektywności działalności Inspekcji Ochrony Środowiska, na podstawie doświadczeń norweskich” Dyrektywa w sprawie emisji przemysłowych IED powstała z przekształcenia i połączenia w jedną całość obowiązujących już dyrektyw:  2008/1/WE (wcześniej 96/61/WE) w sprawie zintegrowanego zapobiegania zanieczyszczeniom i ich kontroli (IPPC),  2001/80/WE w sprawie ograniczenia emisji niektórych zanieczyszczeń do powietrza z dużych obiektów energetycznego spalania (LCP),  2000/76/WE w sprawie spalania odpadów (WI),  1999/13/WE w sprawie ograniczenia emisji lotnych związków organicznych spowodowanej użyciem organicznych rozpuszczalników podczas niektórych czynności i w niektórych urządzeniach,  78/176/EWG, 82/883/EWG i 92/112/EWG związane z produkcją dwutlenku tytanu, 19

Monitoring efektów realizacji Projektu PL0100 „Wzrost efektywności działalności Inspekcji Ochrony Środowiska, na podstawie doświadczeń norweskich” 20 Przepisy dotyczące lotnych związków organicznych Wymagania wynikające z systemu pozwoleń zintegrowanych Regulacje dotyczące wszystkich rodzajów działalności Dyrektywa IED Przepisy dotyczące spalania odpadów Przepisy dotyczące dużych źródeł spalania

Monitoring efektów realizacji Projektu PL0100 „Wzrost efektywności działalności Inspekcji Ochrony Środowiska, na podstawie doświadczeń norweskich” Dyrektywa IED - Artykuł 23 Kontrole środowiskowe  Państwa członkowskie ustanawiają system kontroli środowiskowych instalacji obejmujący badanie pełnego zakresu odpowiednich skutków oddziaływania danych instalacji na środowisko (…)  Państwa członkowskie zapewniają objęcie wszystkich instalacji planem kontroli środowiskowych na poziomie krajowym, regionalnym lub lokalnym oraz zapewniają regularne przeglądy oraz, w stosownych przypadkach, aktualizacje tego planu.  Właściwy organ w oparciu o plany kontroli regularnie sporządza programy rutynowych kontroli środowiskowych obejmujące częstotliwość wizyt w terenie dla różnych typów instalacji. 21

Monitoring efektów realizacji Projektu PL0100 „Wzrost efektywności działalności Inspekcji Ochrony Środowiska, na podstawie doświadczeń norweskich” Ustalenie okresu pomiędzy dwiema wizytami w terenie oparte jest na systematycznej ocenie zagrożeń dla środowiska powodowanych przez dane instalacje; okres ten nie przekracza jednego roku dla instalacji stwarzających największe zagrożenie i trzech lat dla instalacji stwarzających najmniejsze zagrożenie. Jeżeli kontrola wykaże istotny przypadek niezgodności z warunkami pozwolenia, w terminie sześć miesięcy od tej kontroli przeprowadza się dodatkową wizytę w terenie. 22

Monitoring efektów realizacji Projektu PL0100 „Wzrost efektywności działalności Inspekcji Ochrony Środowiska, na podstawie doświadczeń norweskich” Systematyczna ocena zagrożenia dla środowiska opiera się na co najmniej jednym z poniższych kryteriów: 23 1.Potencjalnym i rzeczywistym oddziaływaniu danych instalacji na zdrowie ludzi i środowisko, z uwzględnieniem poziomu i rodzaju emisji, wrażliwości środowiska lokalnego i ryzyka wypadków; 2.Historii zgodności z warunkami pozwolenia; 3.Uczestnictwie operatora w systemie ekozarządzania i audytu w unii (EMAS)zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 1221/2009(1) ; Komisja może przyjąć wskazówki dotyczące kryteriów oceny zagrożeń dla środowiska.

Monitoring efektów realizacji Projektu PL0100 „Wzrost efektywności działalności Inspekcji Ochrony Środowiska, na podstawie doświadczeń norweskich” Nierutynowe kontrole środowiskowe przeprowadza się w celu jak najszybszego zbadania poważnych skarg, wypadków lub incydentów dotyczących środowiska lub przypadków braku zgodności oraz, w stosownych przypadkach, przed udzieleniem, ponownym rozpatrzeniem lub aktualizacją pozwolenia. Po każdej wizycie w terenie właściwy organ przygotowuje sprawozdanie opisujące stosowne ustalenia w odniesieniu do przestrzegania przez instalację warunków pozwolenia oraz wnioski dotyczące konieczności podjęcia wszelkich dalszych działań. Sprawozdanie doręcza się danemu operatorowi w terminie dwóch miesięcy od dnia wizyty w terenie. Właściwy organ udostępnia publicznie sprawozdanie zgodnie z dyrektywą 2003/4/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 28 stycznia 2003 r. w sprawie publicznego dostępu do informacji dotyczących środowiska 24

Monitoring efektów realizacji Projektu PL0100 „Wzrost efektywności działalności Inspekcji Ochrony Środowiska, na podstawie doświadczeń norweskich” Przykładowe narzędzie wspomagania kontroli IRAM W ramach projektu IMPEL pod nazwą „Właściwe postępowanie” ("Doing the Right Things") opracowano (m.in.) następujące zalecenia: 1.Opracowanie łatwego w użyciu narzędzia oceny ryzyka 2.Opracowanie zaawansowanego interaktywnego narzędzia informatycznego, które wspierałoby planowanie kontroli środowiskowych 3.Zdefiniowanie standardowych zestawów kryteriów ryzyka 25

Monitoring efektów realizacji Projektu PL0100 „Wzrost efektywności działalności Inspekcji Ochrony Środowiska, na podstawie doświadczeń norweskich” Na podstawie tych wniosków, celem projektu pn. easyTools było opracowanie narzędzia sieciowego do oceny ryzyka środowiskowego uwzględniającego zalecenia przewidujące minimalne kryteria kontroli w zakresie ochrony środowiska (RMCEI), dyrektywę dotyczącą emisji przemysłowych (IED) i dyrektywę w sprawie kontroli niebezpieczeństwa poważnych awarii związanych z substancjami niebezpiecznymi (dyrektywa SEVESO). W ramach ‘easyTools’ zespół projektu pod przewodnictwem Niemiec zebrał informacje na temat metod oceny ryzyka stosowanych w Europie. Na podstawie tych informacji opracowano i przetestowano nową, opartą na regułach metodologię nazwaną metodą zintegrowanej oceny ryzyka (Integrated Risk Assessment Method - IRAM). 26

Monitoring efektów realizacji Projektu PL0100 „Wzrost efektywności działalności Inspekcji Ochrony Środowiska, na podstawie doświadczeń norweskich” PODSUMOWANIE 27

Monitoring efektów realizacji Projektu PL0100 „Wzrost efektywności działalności Inspekcji Ochrony Środowiska, na podstawie doświadczeń norweskich” 28 Co należy określić ? Czy pozostajemy przy podziale sztucznym ? Czy kategoryzujemy zakłady według wyniku analizy wielokryterialnej ? Liczbę kategorii ryzyka

Monitoring efektów realizacji Projektu PL0100 „Wzrost efektywności działalności Inspekcji Ochrony Środowiska, na podstawie doświadczeń norweskich” Jeżeli pozostajemy przy sztucznym podziale zakładów na kategorie i analizie, która nie ma przełożenia na częstotliwość kontroli to będzie wiązało się z: przebudowaniem kategorii i podkategorii (tworzenie podkategorii zakładów może spowodować utworzenie nawet ok. 10 kategorii gdybyśmy chcieli wymienić wszystkie rodzaje zakładów podlegających kontroli przez IOŚ) uwzględnieniem wszystkich pojawiających się na chwile obecną problemów np. takich jak: 29

Monitoring efektów realizacji Projektu PL0100 „Wzrost efektywności działalności Inspekcji Ochrony Środowiska, na podstawie doświadczeń norweskich”  Dodanie ogólnego zapisu mówiącego o przynależności do I kategorii zakładów, których coroczna kontrola wynika wprost z przepisów prawa. Pozostawić otwarty katalog.  W przypadku zakładów podlegających pod PRTR, które nie wykazują transferu zanieczyszczeń podlegającego pod raport (np. poniżej 2 Mg/rok odpadów niebezpiecznych) oraz nie są przedmiotem skarg, propozycja przeniesienia do niższej kategorii  Uwzględnieniem zakładów podlegających pod standardy LZO, o ile nie zostały wymienione w I i II kategorii.  Jeżeli kontrola nie wykaże naruszeń oraz zakład nie jest przedmiotem skarg propozycja rzadszych kontroli.  uwzględnienie założeń dyrektywy IED w zakresie częstotliwości kontroli  Należy zastanowić się nad kategoryzacją gmin w zakresie kontroli „ustawy śmieciowej”  Itp. 30

Monitoring efektów realizacji Projektu PL0100 „Wzrost efektywności działalności Inspekcji Ochrony Środowiska, na podstawie doświadczeń norweskich” Dziękuję za uwagę 31