Instytucja Rzecznika Odpowiedzialności Zawodowej Pielęgniarek i Położnych w prewencji wykroczeń zawodowych Dorota Tekiela

Odpowiedzialność zawodowa Odpowiedzialność w sensie ogólnym jest pojęciem rozumianym jako konieczność ponoszenia konsekwencji swoich zachowań. W sensie zawodowym jest to szczególny rodzaj odpowiedzialności, wynikający z przynależności do określonej grupy zawodowej, która uregulowana jest formalnymi aktami prawnymi i normami deontologicznymi.

Odpowiedzialność zawodowa a etyka Etyka zawodowa to zespół zasad i norm określających poprawny z moralnego punktu widzenia sposób zachowania się i postępowania przedstawicieli określonej grupy zawodowej. Uporządkowany i zapisany zespół norm etyki zawodowej to kodeks etyki zawodowej. Kodeks Etyki Zawodowej Pielęgniarki i Położnej RP przyjęty na IV Krajowym Zjeździe Pielęgniarek i Położnych w 2003 roku zawiera wskazania i normy etyczne obowiązujące przedstawicieli tych zawodów w czasie wykonywania czynności zawodowych.

Odpowiedzialność zawodowa a etyka Zagadnienia te dotyczą zarówno relacji pielęgniarka, położna - pacjent, jak i zasad postępowania wobec przedstawicieli swojej grupy zawodowej oraz samego zawodu czy samorządu zawodowego pielęgniarek i położnych. Kodeks etyki zawodowej pielęgniarki i położnej zawiera zasady, zgodnie z którymi pielęgniarka powinna postępować, a za naruszenie których ponosić będzie konsekwencje.

Odpowiedzialność zawodowa Pielęgniarka w swoim działaniu jest praktykiem niezależnym i ponosi pełną odpowiedzialność za wykonywane przez siebie świadczenia zdrowotne. Odpowiedzialność ta dotyczy również własnego doskonalenia zawodowego w zakresie praktyki klinicznej, zarządzania, nauczania i działalności naukowej w ciągu całego życia zawodowego. Odpowiedzialność wynikająca z realizacji praktyki zawodowej rozumianej jako pełny zakres pracy, który pielęgniarka wykonuje w związku ze swoim zatrudnieniem, dotyczy zarówno stanowisk kierowniczych i wykonawczych.

Odpowiedzialność pielęgniarki na stanowisku wykonawczym Pielęgniarka, położna (odcinkowa) wykonuje swoje obowiązki zgodnie z przepisami: Ustawy o zawodach pielęgniarki i położnej, ustawy o samorządzie pielęgniarek i położnych, zasadami etyki zawodowej, przepisami prawa pracy ustalonymi standardami praktyki zawodowej regulaminami zakładowymi.

Odpowiedzialność pielęgniarki na stanowisku wykonawczym Gdy działanie przekracza jej wiedzę i umiejętności, pielęgniarka jest zmuszona do poszukania kompetentnej pomocy lub konsultacji. Pielęgniarka odcinkowa ponosi odpowiedzialność za działania podjęte osobiście lub, które wykonała na zlecenie innych osób.

Odpowiedzialność pielęgniarki na stanowisku kierowniczym Kierownik to osoba, która ponosi odpowiedzialność za innych, którym przekazał część zadań do wykonania. Pełnienie funkcji kierowniczych ma charakter sformalizowanych obowiązków, uprawnień i odpowiedzialności powierzonych pielęgniarce przez kierownictwo zakładu.

Odpowiedzialność pielęgniarki na stanowisku kierowniczym Osoba na kierowniczym stanowisku w pielęgniarstwie jest uprawniona do egzekwowania zadań zawartych w zakresie obowiązków, opracowanych dla poszczególnych stanowisk pielęgniarskich, jak również do wydawania poleceń i dopilnowania ich realizacji, a także wymagania od podwładnych przestrzegania regulaminów obowiązujących w danej instytucji.

Odpowiedzialność pielęgniarki na stanowisku kierowniczym a etyka Etyka zarządzania jest to system norm, zachowań, jakie prezentują i jakimi się kierują w zarządzaniu menedżerowie. Kluczowymi terminami są w niej : wartości, prawa, obowiązki, normy moralne wzajemne relacje w organizacji.

Odpowiedzialność pielęgniarki na stanowisku kierowniczym a etyka Zadaniem współczesnego menedżera jest między innymi dążenie do upowszechniania i akceptowania przez pracowników wzorców kulturowych sprzyjających wysokiej efektywności oraz tworzeniu właściwego klimatu w organizacji Najważniejsze w rozwoju menedżera jest doskonalenie umiejętności kierowania zespołem, podnoszenie własnych kwalifikacji, dbałość o rozwój firmy, rozwój zawodowy pracowników oraz prezentowanie etycznej postawy.

Odpowiedzialność pielęgniarki na stanowisku kierowniczym a etyka Często niewiedza lub brak zdolności kierowania nie wyrządzają organizacji i jej członkom tyle szkody, co nieetyczne zachowania kierownictwa. Nieetyczny menedżer niszczy morale, wydajność oraz jest przyczyną konfliktów i napięć. Skutki takiego zachowania są długotrwałe i trudne do skorygowania.

Odpowiedzialność zawodowa Wszystkie pielęgniarki i położne na stanowiskach kierowniczych i wykonawczych podlegają regułom prawnym i moralnym funkcjonującym w społeczeństwie na zasadzie powszechności, a za swoją działalność ponoszą między innymi odpowiedzialność prawną (związaną z koniecznością ponoszenia konsekwencji przewidzianych przez przepisy prawne) karną (związaną z naruszeniem zasad prawnych obowiązujących społeczeństwo określonych w Kodeksie Karnym)

Odpowiedzialność zawodowa cywilną (związaną z obowiązkiem wynagrodzenia wyrządzonej krzywdy lub straty -ma ona charakter majątkowy) dyscyplinarną (związaną z wykonywaniem zadań określonych przez pracodawcę) administracyjną (związaną z konsekwencjami za szkody wyrządzone zakładowi pracy) zawodową (w tym etyczną) za naruszenie zasad; wykonywania zawodu etyki zawodowej praw pacjenta

Odpowiedzialność zawodowa – organy samorządu Pielęgniarki to grupa zawodowa posiadająca od lat własny samorząd zawodowy. Jednym z podstawowych zadań samorządu jest prowadzenie postępowań w przedmiocie odpowiedzialności zawodowej. Odpowiedzialność zawodową ponoszą pielęgniarki i położne przed organami samorządu pielęgniarek i położnych: 1. rzecznikiem odpowiedzialności zawodowej 2. sądem pielęgniarek i położnych

Naczelny Rzecznik Odpowiedzialności Zawodowej Zgodnie z Art.26 ustawy o samorządzie pielęgniarek i położnych z dnia 1 lipca 2011 roku (Dz.U. Dz 2011, nr 174, poz. 1038) Naczelny Rzecznik prowadzi postępowanie w sprawach odpowiedzialności zawodowej sprawuje nadzór nad działalnością okręgowych rzeczników sprawuje funkcję oskarżyciela przed sądem pielęgniarek i położnych rozpatruje zażalenia w przypadkach przewidzianych w ustawie

Naczelny Rzecznik Odpowiedzialności Zawodowej rozpatruje skargi na przewlekłość postępowania okręgowych rzeczników składa Krajowemu Zjazdowi sprawozdanie ze swej działalności szkoli okręgowych rzeczników i ich zastępców w zakresie odpowiedzialności zawodowej prowadzi działalność prewencyjną w zakresie wykroczeń zawodowych i postępowania sprzecznego z zasadami etyki zawodowej

Naczelny Rzecznik Odpowiedzialności Zawodowej Z tytułu sprawowanego nadzoru oraz w ramach rozpatrywania skarg na przewlekłość postępowania Naczelny Rzecznik może: zaznajamiać się z materiałami zbieranymi w toku postępowania oraz z zamierzeniami prowadzącego postępowanie okręgowego rzecznika wskazywać kierunki postępowania składać okręgowemu zjazdowi sprawozdanie z działalności właściwego okręgowego rzecznika

Odpowiedzialność zawodowa Art. 36 ustawy o samorządzie pielęgniarek i położnych określa odpowiedzialność zawodową członka samorządu za naruszenie zasad etyki zawodowej lub przepisów dotyczących wykonywania zawodu jako „przewinienie zawodowe”. Odpowiedzialność ta dotyczy również obywateli UE czasowo lub okazjonalnie wykonujących zawód pielęgniarki na terenie RP.

Przewinienie zawodowe Podstawa odpowiedzialności zawodowej została bardzo ogólnie określona, bez wskazywania konkretnych zachowań kwalifikowanych jako przewinienia zawodowe. Ustawodawca wprowadza rozróżnienie przewinień zawodowych na takie, które stanowią naruszenie zasad etyki zawodowej oraz takie, które są naruszeniem przepisów prawnych. Ponoszenie odpowiedzialności zawodowej jest konsekwencją naruszenia norm: 1) etycznych lub/i 2) prawnych związanych z wykonywanym zawodem pielęgniarki i położnej

Odpowiedzialność zawodowa W przypadku odpowiedzialności ponoszonej z tytułu naruszania przepisów dotyczących wykonywania zawodu, zachowanie pielęgniarki będące przedmiotem oceny porównywane będzie przede wszystkim z przepisami ustawy o zawodach pielęgniarki i położnej z 2011 r. Czyn będący przedmiotem postępowania w sprawie odpowiedzialności zawodowej niezależnie od tego, że stanowić będzie przewinienie zawodowe, może zarazem wypełniać również znamiona przestępstwa.

Odpowiedzialność zawodowa Postępowanie w przedmiocie odpowiedzialności zawodowej o ten sam czyn toczy się niezależnie od postępowania karnego o przestępstwo, postępowania w sprawie o wykroczenie lub postępowania dyscyplinarnego wszczętego w jednostce organizacyjnej Może jednak być ono zawieszone do czasu zakończenia postępowania karnego.

Postępowanie w przedmiocie odpowiedzialności zawodowej Postępowanie w przedmiocie odpowiedzialności zawodowej obejmuje: 1) czynności sprawdzające; 2) postępowanie wyjaśniające; 3) postępowanie przed sądem pielęgniarek i położnych; 4) postępowanie wykonawcze.

Postępowanie w przedmiocie odpowiedzialności zawodowej Celem czynności sprawdzających jest zbadanie okoliczności koniecznych do ustalenia, czy istnieją podstawy do wszczęcia postępowania wyjaśniającego. Celem zaś postępowania wyjaśniającego jest ustalenie, czy został popełniony czyn mogący stanowić przewinienie zawodowe, wyjaśnienie okoliczności sprawy, a w przypadku stwierdzenia znamion przewinienia zawodowego – ustalenie osoby obwinionej oraz zebranie, zabezpieczenie i w niezbędnym zakresie utrwalenie dowodów dla sądu pielęgniarek i położnych.

Postępowanie w przedmiocie odpowiedzialności zawodowej Celem postępowania przed sądem pielęgniarek i położnych jest pociągnięcie do odpowiedzialności sprawcy przewinienia zawodowego oraz ujawnienie okoliczności sprzyjających popełnianiu przewinień zawodowych, a także zapobieganie im oraz umacnianie poszanowania prawa i zasad współżycia społecznego. Celem postępowania wykonawczego jest wykonanie orzeczeń zapadłych w toku postępowania przed sądem pielęgniarek i położnych.

Postępowanie w przedmiocie odpowiedzialności zawodowej Zgodnie z art. 45 ustawy postępowania w przedmiocie odpowiedzialności zawodowej nie wszczyna się, jeżeli: czynu nie popełniono albo brak jest danych dostatecznie uzasadniających podejrzenie jego popełnienia; czyn nie stanowi przewinienia zawodowego albo przepisy ustawy stanowią, że sprawca nie popełnił przewinienia zawodowego;

Postępowanie w przedmiocie odpowiedzialności zawodowej osoba obwiniona zmarła; nastąpiło ustanie karalności; postępowanie w przedmiocie odpowiedzialności zawodowej co do tego samego czynu tej samej osoby zostało prawomocnie zakończone albo wcześniej wszczęte toczy się; szkodliwość społeczna czynu jest znikoma.

Sąd pielęgniarek i położnych może orzec jedną z następujących kar: upomnienie, nagana, kara pieniężna zakaz pełnienia funkcji kierowniczych w podmiotach leczniczych na okres od 1 roku do 5 lat, zakaz pełnienia funkcji z wyboru w organach samorządu na okres od 1 roku do 5 lat, ograniczenie zakresu czynności w wykonywaniu zawodu na okres od 6 miesięcy do 2 lat zawieszenie prawa wykonywania zawodu na okres od 1roku do 5 lat, pozbawienie prawa wykonywania zawodu pielęgniarki lub położnej.

Prewencja wykroczeń zawodowych. Prewencja jest określana w prawie jako zapobieganie przestępstwom. Formy prewencji: ogólna (generalna)– oddziaływanie na społeczeństwo i uświadamianie, że żadne popełnione przestępstwo nie pozostanie bezkarne, kształtowanie właściwych postaw wobec przepisów prawnych, informowanie o tym, co dozwolone i zabronione szczególna (indywidualna) – resocjalizacja ukaranego, w taki sposób aby nie popełnił następnego przestępstwa

Przyczyny wykroczeń Przyczynami mającymi istotny wpływ na powstawanie wykroczeń zawodowych w pracy pielęgniarek najczęściej są: brak standardów postępowania brak znajomości procedur działania lekceważenie zasad i procedur działania niesprawność kierowania zespołami pielęgniarskimi ograniczenia liczby pracowników pomocniczych nieprawidłowe funkcjonowanie innych działów organizacji niewłaściwe postawy pracowników itp.

Przyczyny wykroczeń Analiza spraw toczących się w organach okręgowych rzeczników odpowiedzialności zawodowej oraz Naczelnego Rzecznika pozwala na ustalenie pewnych faktów, które przyczyniają się do powstawania wykroczeń zawodowych: pogorszenie warunków wykonywania pracy w podmiotach leczniczych (zmniejszenie liczby pielęgniarek i personelu pomocniczego) złożenie ciężaru finansowego związanego z kształceniem i doskonaleniem podyplomowym głównie na barki pielęgniarek, położnych oraz samorządu zawodowego

Przyczyny wykroczeń zaniżone od lat wynagrodzenia w grupie pielęgniarek i położnych nieprecyzyjne zakresy obowiązków i odpowiedzialności pielęgniarki i położnej ( zlecanie pielęgniarkom pracy zupełnie nie związanej z wykonywaniem zawodu) zła organizacja pracy

Działania prewencyjne Dokładne monitorowanie aktualnych i możliwych w przyszłości przyczyn wykroczeń zawodowych pozwoli na sformułowanie planu prewencji zawodowej realizowanego przez samorząd zawodowy. Zapobieganie wykroczeniom zawodowym to między innymi: szkolenia kierowniczej kadry pielęgniarskiej oraz pielęgniarek wykonujących zawód z zakresu odpowiedzialności zawodowej, organizowanych przez okręgowych rzeczników odpowiedzialności zawodowej

Działania prewencyjne przynależność do towarzystw naukowych oraz stowarzyszeń działających w związku z wykonywanym zawodem (wymiana doświadczeń) udział w konferencjach tematycznie wiązanych z pielęgniarstwem (poszerzanie wiedzy) doskonalenie zawodowe i poszerzanie kompetencji zgodnie z wykonywaną pracą (poszerzanie kompetencji)

Działania prewencyjne przekonanie pracodawcy, że wykonywanie procedur specjalistycznych powinno odbywać się przez pielęgniarki i położne do tego uprawnione i rolą pracodawcy jest zapewnić te uprawnienia (ponieść koszty doskonalenia zawodowego) ścisła współpraca kierowniczej kadry pielęgniarskiej z działem prawnym podmiotu leczniczego w zakresie przekazywania oraz interpretacji ukazujących się nowych aktów prawnych dotyczący realizacji świadczeń medycznych i wykonywania zawodu pielęgniarki (nieznajomość aktów prawnych nie chroni przed skutkami braku ich stosowania w praktyce)

Działania prewencyjne Dużą rolę w prewencji wykroczeń odgrywają konsultanci wojewódzcy i krajowi. Konsultantów na poziomie krajowym i wojewódzkim powołuje Minister Zdrowia, (na poziomie województwa Wojewoda przedstawia kandydaturę Ministrowi Zdrowia). Kandydatury na konsultantów na każdym poziomie są przedstawiane i opiniowane przez samorząd zawodowy.

Działania prewencyjne Konsultant wojewódzki sporządza Konsultantowi Krajowemu roczny raport ze stanu pielęgniarstwa w danej dziedzinie w zakresie: potrzeb kadrowych podmiotów leczniczych (ze szczególnym uwzględnienie poziomu niedoborów) potrzeb szkoleniowych w zakresie wszystkich form doskonalenia zawodowego (priorytety szkoleniowe w zakresie specjalizacji pielęgniarskich finansowanych przez Ministra Zdrowia) ocenę realizacji szkolenia podyplomowego pielęgniarek i położnych w danym województwie

Działania prewencyjne wydaje opinie o zabezpieczeniu świadczeń pielęgniarskich w swojej dziedzinie przeprowadza kontrole podmiotów leczniczych po uzyskaniu pisemnego upoważnienia od wojewody wystawia zalecenia pokontrolne i uzyskuje informację zwrotną z ich realizacji przez podmiot kontrolowany przeprowadza we współpracy z samorządem zawodowym spotkania szkoleniowe z kierowniczą kadrą pielęgniarską podmiotów leczniczych wydaje zalecenia

Trudności w prowadzeniu działalności prewencyjnej przez konsultantów: zbyt mała liczba powołanych konsultantów ograniczone możliwości kontrolowania z powodu wykonywania pracy w wymiarze pełnego etatu w w swoich macierzystych zakładach pracy

Postępowanie rzecznika odpowiedzialności zawodowej ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZAWODOWA PIELĘGNIAREK I POŁOŻNYCH Postępowanie rzecznika odpowiedzialności zawodowej Prewencja wykroczeń zawodowych Pod redakcją Grażyny Rogali-Pawelczyk Wydawnictwo Naczelnej Izby Pielęgniarek i Położnych