Teorie dla administracji publicznej dr Robert Szczepankowski (22.01.2011)

Nauka administracji a teoria(e) Nauka administracji kojarzy się z pragmatyzmem i teleologią, Teorie w administracji mają zaprezentować zbiór różnych podejść do administracji na przestrzeni kilku wieków,

Materializm historyczny Człowiek jest częścią przyrody, zaś przyroda jest efektem/wytworem przemysłu i stanu społeczeństwa, Pojęcie społeczeństwa zastępuje się terminem „formacja społeczno-ekonomiczna”, FSE jest to zorganizowana wewnętrznie całość złożona z systemu politycznego, świadomości społecznej, kapitału, pracy, własności środków produkcji, etc.

Formacja społeczno-ekonomiczna? Opis FSE w dziejach ludzkości wymaga ustalenia: charakteru sił wytwórczych i stosunków produkcji w danej epoce, Karol Marks twierdził, że w każdej FSE można wyróżnić BAZĘ (określony sposób produkcji) i NADBUDOWĘ (ideologia panująca w danej epoce), Marks wyróżnił następujące FSE: pierwotną, antyczną, azjatycką, feudalną, burżuazyjną, komunistyczną, etc.

Klasa(y) i państwo W każdej FSE panują odmienne stosunki produkcji rozumiane jako relacje między klasami, Klasy to grupy ludzi, z których mniejsza posiada środki produkcji, a pozostałe – większość z nich – tych środków nie posiada, Państwo powstało w wyniku podziału społeczeństwa na klasy, zaś koniec państwa będzie związany z zanikiem podziału klasowego

Państwo – cd. Rozwój państwa polegał na powstaniu specjalnej struktury aparatu państwowego – biurokracji, Państwo staje się organem panowania klasowego, który to zwiększa swoją władzę kosztem autonomii społeczeństwa i stopniowo uzależnia się od niego, Sposobem zniesienia klasowego panowania burżuazji i aparatu biurokratycznego państwa będzie rewolucja proletariacka

Materializm historyczny - założenia Przekonanie o wyższości bytu społecznego w stosunku do świadomości społecznej, Walka klas determinująca rozwój społeczeństwa, Determinizm technologiczny, Rewolucja proletariacka.

Biurokracja Powstanie nowoczesnej biurokracji łączny się z rozwojem gospodarki kapitalistycznej, Cechą kapitalizmu jest racjonalny sposób zorganizowania produkcji, Racjonalny to (według Webera) biurokratyczny, Biurokracja, to racjonalny sposób organizacji działalności ludzkiej we wszystkich jej dziedzinach, który opiera się nie na władzy, ale bezosobowych, ustanowionych przez Rozum zasadach i regułach

Znaczenie biurokracji wg Webera Hierarchiczna organizacja urzędników oparta na zasadzie kompetencji, Określony typ stosunków, relacji między administracją a pozostałymi grupami i instytucjami społecznymi, Typ postaw i zachowań charakterystycznych dla struktury organizacyjnej nowoczesnej administracji

Państwo i biurokracja Nowożytne państwo opiera się na racjonalno-legalnym uprawomocnieniu (legitymizacja) władzy, rządach prawa pozytywnego, aparacie politycznym i administracyjnym działającym jedynie na podstawie prawa oraz możliwości legalnego użycia środków przymusu, Biurokracja jest najbardziej racjonalnym sposobem wykonywania władzy w nowożytnym państwie

Panowanie legalne Idealnie zorganizowany aparat administracyjny (biurokracja) jest podstawą panowania legalnego, Panowanie legalne polega na: Stałej działalności aparatu administracyjnego, Oddzieleniu kompetencji aparatu adm. od aparatu politycznego, Legalizm, Nadzór nad wykonywaniem działań administracyjnych, Oddzielenie urzędu od urzędnika, Profesjonalizacja działań administracyjnych.

Krytyka biurokracji Główną słabością idealnego modelu biurokracji określonego przez Webera było nieuwzględnienie „czynnika ludzkiego” w funkcjonowaniu struktur biurokratycznych, Zniekształcenie relacji z otoczeniem zewnętrznym prowadzi do dysfunkcji organizacji, Celem biurokracji stało się dążenie do jego przetrwania i zwiększania kompetencji, Im więcej państwa w zarządzaniu społeczeństwem i gospodarką tym więcej biurokracji.

Lorenz von Stein Badał administrację w kontekście ekonomii i polityki, Jego podejście zbliżone jest do koncepcji kameralistów, Skupiał się na obserwacji administracji w działaniu, Ówczesna nauka administracji ograniczała się wyłącznie do opisywania zjawisk administracyjnych, jej jedyną ramą pojęciową było oddzielenie administrowania od sądzenia.

Woodrow Wilson Administracja publiczna jest ściśle powiązana z polityką bowiem decyzje polityczne (pochodzące od rządzących) muszą być wykonywane przez aparat administracyjnych, Zadania administracji ustalane są przez aparat polityczny, ale ten nie może ingerować w sposób ich wykonywania dlatego „administrowanie nie mieści się w obszarze polityki. Problemy administracyjne nie są problemami politycznymi”

Woodrow Wilson – cd. Administracja publiczna jest tak stara jak rządzenie w sensie politycznym, Administracja to rządzenie w działaniu czyli zarządzanie, „administracja jest aktywnym aparatem wykonawczym decyzji politycznych, na którym spoczywa obowiązek inicjowania określonych decyzji politycznych. Chodzi tu o decyzje ze sfery polityki publicznej realizowanej przez władze publiczne, a nie o politykę w rozumieniu partyjnym, czy wręcz politykierskim.”

Henri Fayol Nauka administracji jest nauką społeczną rządzącą się prawami podobnymi do przyrodniczych, Analizując administracji powinno stosować się następujące funkcje organizacji przemysłowych: przewidywanie, organizowanie, rozkazywanie, koordynowanie, kontrolę.

Racjonalizm Fayol’a Idea zarządzania organizacjami prywatnymi i publicznymi polega na dokładnie tym samym. Zasługą Faoyl’a była próba połączenia twierdzeń opartych na teorii racjonalnej pracy z dociekaniami administratywistów, prawników opisujących zjawiska zachodzące w administracji z punktu widzenia swoistych jej potrzeb.

14 zasad administrowania Fayol’a Podział pracy, Autorytet i odpowiedzialność, Dyscyplina, Jedność rozkazodawstwa, Jednolitość kierownictwa, Podporządkowanie interesów osobistych interesowi organizacji, Sprawiedliwe wynagradzanie, Centralizacja, Hierarchiczność, Ład materialny i społeczny, Ludzkie podejście kadry kierowniczej do personelu, Inicjatywa, Zgranie personelu.

H. A. Simon Był przedstawicielem decyzyjnej teorii administracji, Podstawą teorii jest racjonalność administracyjna, Racjonalność ta opiera się na szczególnej relacji celów działania i wybranych przez podejmującego decyzje środków realizacji tych celów, Racjonalność polega na wyborze efektywnych środków prowadzących do osiągnięcia celu.

Ograniczenia racjonalności Racjonalność podejmujących decyzje jest jednak racjonalnością ograniczoną, co spowodowane jest: Fragmentarycznością dostępnych informacji, Ograniczoną wiedzą podejmujących decyzje, Zmiennym charakterem celów, Materialnymi i czasowymi ograniczeniami w wyborze środków.

Techniki wzmacniające racjonalność podejmowanych decyzji Wprowadzenie w biurokracji komputerowych systemów informacyjnych, Określenie procedur organizacyjnych dotyczących sposobów i metod komunikacji pomiędzy różnymi strukturami aparatu administracyjnego, Ścisłe określenie zadań i komptenecji.

POSDCORB P – planowanie, O – organizowanie, S – zatrudnianie (dobór personelu), D – kierowanie (rozkazodawstwo), CO – koordynowanie, R – raportowanie, B – budżetowanie.

Systemowe podejście Każdy z procesów w organizacji jest połączony z innymi procesami, dzięki czemu organizacja funkcjonuje poprawnie, Gulick i Urwick twierdzili, że w organizacji istnieje specjalizacja oznaczająca, że poszczególni pracownicy reprezentują pewien poziom specjalistycznej wiedzy i umiejętności, Specjalizacja wymaga zwiększonego poziomu koordynacji w ramach organizacji,

Teoria racjonalnego wyboru Jest metodą badania postaw jednostek w społeczeństwie i państwie i odwołuje się do metodologii przyjętej w ekonomii, Ludzie podejmując decyzje kierują się indywidualnymi korzyściami, które osiągają wybierając daną alternatywę,

Dwie poddziedziny Teoria wyboru społecznego – dotyczy ustalania rankingu alternatyw społecznych opartych na preferencjach obywateli, Teoria wybory publicznego – polega na interwencjonizmu władzy publicznej w sytuacji niedomagań rynkowych.

Teoria racjonalnego wyboru wyjaśnia działania jednostek i wyniki, do których te działania prowadzą, odwołując się do sposobów działania (strategii), które są dostępne jednostkom, ich preferencji w odniesieniu do stanów końcowych, do których prowadzą kombinacje działań różnych graczy , i ich przekonań o ważnych parametrach, takich jak preferencje innych.

Problemy, które wymagają rozwiązania (podjęcia decyzji), są głównymi celami działania aktorów; ci zaś poprzez zachodzące pomiędzy nimi interakcje powodują powstanie „sieci pomysłów” lub też potencjalnych rozwiązań. Dzięki takiemu zachowaniu dochodzi do wykreowania polityk rozumianych jako policies

Teoria maksymalizacji Administracja publiczna, tak jak większość organizacji o charakterze biurokratycznym, posiada cechę maksymalizacji własnych zasobów, Urzędnicy wykonujący przypisane im zadania kierują się bardziej osobistą użytecznością niż szeroko pojętym dobrem publicznym.

Czynniki determinujące postawę urzędnika w organizacji Wynagrodzenie, Dodatkowy dochód, Władza, Prestiż, Przywileje, Reputacja publiczna, Efekty działania danego urzędu.

„Kształtowanie urzędu” Racjonalnemu urzędnikowi nie chodzi wyłącznie o zwiększenia budżetu jednostki, ale o podejmowanie takich działań, których efektem będzie maksymalizacja korzyści osobistych z pracy w administracji, Urzędnicy wolą być zatrudniani w małych urzędach o niewielkim zakresie zadań i odpowiedzialności, aniżeli pracować w dużych aparatach administracyjnych generujących wiele konfliktów, problemów i ryzyka.

Według P. Dunleavy kształtowanie urzędu może następować wg poniższych sposobów: Podział stanowisk i ról ze względu na rodzaj wykonywanych zadań – oddzielenie stanowisk kompetencyjnych od wykonawczych, Ważenie stanowisk jako główna przesłanka reorganizacyjna i nadanie najwyższej rangi stanowiskom kontroli i nadzoru, Zmiana relacji pomiędzy jednostkami wewnętrznymi, Przekazywanie kompetencji innym strukturom.