www. kozlowska-rajewicz.pl Tradycyjne role kobiece wobec wyzwań na rynku pracy. Jak chronić integralność rodziny i jednocześnie zapewnić kobietom możliwość realizacji zawodowej.

www. kozlowska-rajewicz.pl Napięcie praca-dom Konflikt rodzina–dom w obecnym kształcie jest udziałem prawie wyłącznie kobiet. Napięcie to jest wielowymiarowe – ma charakter czasowy, psychologiczny, materialny. Przy obecnym modelu podziału obowiązków realizacja w sferze rodziny/pracy zawodowej wymaga, najczęściej od kobiet, zmniejszenia zaangażowania w drugiej, konkurencyjnej sferze. Konflikt praca–dom doświadczany przez kobiety wpływa zarówno na ich udział w zatrudnieniu, jak i na realizację w życiu rodzinnym.  Globalnie odbija się zatem na rynku pracy i demografii.

www. kozlowska-rajewicz.pl Czy konflikt praca–dom jest konieczny?  Jaka jest rola państwa w łagodzeniu napięcia praca–dom?  Jakie znaczenie mają role społeczne mężczyzn i kobiet?  Czy można jednocześnie wspierać rynek pracy i demografię?

www. kozlowska-rajewicz.pl Napięcie praca–dom a demografia

www. kozlowska-rajewicz.pl Polska ma jeden z najniższych wskaźników dzietności w Europie i na świecie Pod względem współczynnika dzietności Polska znajduje się: > na 3. miejscu od końca w Europie* > i na 10. miejscu od końca na świecie** Źródła: *dane za 2013r., **Eurostat; dane za 2014r., CIA World Factbook („total ferilit rate” entry) opismiejsce na świeciekrajDzietność (2014r.)** światowa czołówka 1 Niger Burundi Mali Somalia Uganda5.89 czołówka UE 111 Francja Irlandia Wielka Brytania Szwecja Holandia1.78 ostatnie miejsca na świecie 214 Słowenia Polska Rumunia Taiwan Makau (Chiny)0.94 ostatnie miejsce224 Singapur0.81

www. kozlowska-rajewicz.pl Współczynnik dzietności w Polsce i krajach UE w latach , GUS Dzietność maleje w Polsce bardziej niż w Unii Europejskiej Źródło: Polityka rodzinna w Polsce. W stronę zrównoważonego modelu. Maciej Sobociński; Instytut Spraw Publicznych 2014

www. kozlowska-rajewicz.pl Kryzys demograficzny w Polsce Od 25 lat brak prostej zastępowalności pokoleń, która wymaga współczynnika dzietności na poziomie: 2,1 Polska 2013 r. = 1,26 i 2014= 1,33 Konsekwencje  starzenie się społeczeństwa + depopulacja Zmniejszająca się populacja (GUS)*: 2010: 38,52 mln  2014: 38,46 mln  2049: 34,12 mln Liczba osób w wieku nieprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym, GUS** Źródło: * **Prognoza ludności na lata , GUS 2009http://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/ludnosc/ludnosc/ludnosc-piramida/

www. kozlowska-rajewicz.pl Przyrost naturalny ludności (w tys.) (do 2013 r. – dane rzeczywiste; od 2014 r. – prognoza), GUS Źródło: Podstawowe informacje o rozwoju demograficznym Polski do 2014 roku, GUS 2015 Rośnie rozdźwięk pomiędzy liczbą urodzeń i zgonów

www. kozlowska-rajewicz.pl Wyzwolone, ambitne i bezdzietne? Mity dotyczące dzietności W całej Europie pary chcą mieć większą liczbę dzieci niż w rzeczywistości posiadają. Prawie wszyscy dorośli Polacy deklarują, że chcą mieć dzieci. Podobnie jak w latach ubiegłych najwięcej osób (49%) wyraża chęć posiadania dwójki dzieci. Niemal co piąta osoba (19%) chciałaby mieć troje dzieci, a co dziewiąta (11%) czworo lub więcej. Jednym dzieckiem zadowoliłoby się 12% badanych*. Podczas gdy 49% Polaków pragnie mieć dwójkę dzieci, to w rzeczywistości ma je jedynie 30% społeczeństwa. Konsekwencje dla polityki  Zmniejszenie rozbieżności między liczbą dzieci, którą Polacy i Europejczycy chcieliby posiadać, a liczbą dzieci, które w rzeczywistości mają pozwoliłby skutecznie wpłynąć na kryzys demograficzny obecny w całej Europie. * Źródło: CBOS 2012, Potrzeby prokreacyjne oraz preferowany i realizowany model rodziny.

www. kozlowska-rajewicz.pl Europejczycy chcą mieć więcej dzieci niż w rzeczywistości mają *dane za 2011r. **Różnica między średnią preferowaną liczbą dzieci przez kobiety i mężczyzn a rzeczywistą liczbą posiadanych dzieci. Źródło: Na podstawie The Demographic Future of Europe – Facts, Figures, Policies. Results of the Population Policy Acceptance Study (PPAS) 2011 kraj liczba dzieci, które chcieliby posiadać rzeczywista dzietność różnica między preferencyjna a rzeczywistą liczbą dzieci* kobietymężczyźni Austria Belgia Czechy Estonia Finlandia Niemcy Węgry Włochy Litwa Holandia Polska Słowenia Cypr Średnia Liczba dzieci, które kobiety i mężczyźni chcą posiadać a rzeczywisty wskaźnik dzietności*

www. kozlowska-rajewicz.pl Równość sprzyja dzietności Źródła: *Na podstawie Gender Equality Index. Country profiles ** Total ferility rate, Eurostat 2013 Indeks Równości Płci powyżej 50Indeks Równości Płci poniżej 50 Kraj Indeks Równości Płci* Dzietność**Kraj Indeks Równości Płci Dzietność Szwecja74.32Polska Dania Litwa Finlandia Cypr421.4 Holandia Węgry Wielka Brytania 60.42Portugalia Belgia Słowacja Francja57.12Bułgaria371.5 Irlandia Rumunia średnia średnia Indeks Równości Płci a wskaźnik dzietność w krajach Unii Europejskiej, dane za rok 2013 (im wyższy Indeks, tym większa równość)

www. kozlowska-rajewicz.pl Partnersko nastawieni ojcowie chcą mieć więcej dzieci Badania przeprowadzone na danych z Austrii, Estonii, Niemczech, Włoch, Litwy, Holandii i Polski pokazują, że ojcowie, którzy preferują partnerski model podziału obowiązków domowych* chcą mieć większą liczbę dzieci niż mężczyźni, którzy preferują tradycyjny czy pośredni model. (Puur et al. 2008) * Partnerskie nastawienie do podziału obowiązków zakłada, że kobieta i mężczyzna równo dzielą się obowiązkami domowymi i zawodowymi; tradycyjne nastawienie zakłada, że kobieta wykonuje większość obowiązków domowych i opiekuńczych, a mężczyzna koncentruje się na pracy zarobkowej; w przypadku pośredniego nastawienia nie ma mocnej preferencji wobec modelu podziału ról między kobietami i mężczyznami. Źródło: Puur et al. 2008, Men’s childbearing desires and views of the male role in Europe at the dawn of the 21st century. Demographic Research, Volume 19, Article 56, Pages

www. kozlowska-rajewicz.pl Wyniki badania: liczba dzieci, którą mężczyźni chcą posiadać w zależności nastawienia do podziału obowiązków domowych Źródło: Na podstawie:Puur et al kraj nastawienie do podziału obowiązków domowych tradycyjnepośrednieegalitarne Austria1,291,661,62 Estonia1,952,272,52 Niemcy1,151,51,72 Włochy1,761,92,03 Litwa22,162,59 Holandia1,421,961,9 Polska2,132,172,28 Średnia1,671,942,01 Partnersko nastawieni mężczyźni chcą mieć więcej dzieci

www. kozlowska-rajewicz.pl Zaangażowanie ojca w opiekę pozytywnie wpływa na dzietność Badania przeprowadzone w Europie pokazują, że decyzja o posiadaniu drugiego dziecka jest silnie skorelowana ze stopniem zaangażowania ojca w opiekę nad pierwszym dzieckiem. Jak pokazują szwedzkie badania skłonność do posiadania drugiego dziecka była 15% większa w rodzinach, w których ojciec był na urlopie ojcowskim przy pierwszym dziecku niż w rodzinach, w których tylko matka przebywała na urlopie macierzyńskim (Oláh 2003)*. Podobna korelacja też w badaniach przeprowadzonych w Niemczech, Hiszpanii i Włoszech (Cooke 2004; Cooke 2003). * Źródło: Oláh 2003, Should governments in Europe be more aggressive in pushing for gender equality to raise fertility? The second “YES”. Demographic Research, Volume 24, Article 9, Pages

www. kozlowska-rajewicz.pl Napięcie praca–dom a rynek pracy

www. kozlowska-rajewicz.pl Poziom zatrudnienia kobiet i mężczyzn (20-64 lat) w roku 2014 (% populacji), Eurostat kraj poziom zatrudnienia (20-64 lat)(% populacji) różnica kobietymężczyźni(ptk.proc.) EU Polska Szwecja Niemcy Grecja Hiszpania Belgia Źródło: Na podstawie Eurostat W całej UE wysoka różnica między poziomem zatrudnienia kobiet i mężczyzn

www. kozlowska-rajewicz.pl Kobiety pracują więcej niż mężczyźni Źródło: Boosting equality between women and men in the EU. Key actions and figures. European Commission 2014 Średni czas spędzany przez kobiety i mężczyzn na pracy płatnej i nieodpłatnej (godz.), Eurostat 2013

www. kozlowska-rajewicz.pl Kobiety rezygnują z pracy ze względu na rodzinę, mężczyźni z powodu choroby Przyczyny nieaktywności zawodowej wśród kobiet i mężczyzn, Eurostat 2011 choroba lub niepełnosprawność: kobiety: 16,4% vs. mężczyźni 39,8% obowiązki rodzinne lub związane z życiem prywatnym: kobiety: 50,2% vs. mężczyźni 7,4% Źródło: Eurostat explained/index.php?title=Archive:Labour_mar ket_participation_statistics&oldid= explained/index.php?title=Archive:Labour_mar ket_participation_statistics&oldid=172476

www. kozlowska-rajewicz.pl Kobiety częściej rezygnują z pracy lub ją ograniczają ze względu na rodzinę Odsetek kobiet i mężczyzn nieaktywnych zawodowo lub pracujących na pół etatu ze względu na obowiązki rodzinne, Eurostat 2012 Źródło: European Semester Thematic Fiche. Labour Market Participation Of Women. European Commission 2015

www. kozlowska-rajewicz.pl Różnica w poziomie zatrudnienia kobiet i mężczyzn nieposiadających i posiadających dzieci poniżej 6 roku życia dla populacji lata[punkty procentowe], Eurostat 2013 KrajKobiety*Mężczyźni* EU Polska Szwecja (najlepiej) Węgry (najgorzej) *kobiety i mężczyźni posiadający dzieci względem nieposiadających dzieci Na rynku pracy posiadanie dzieci pomaga mężczyznom, szkodzi kobietom: „motherhood penalty” & „fatherhood bonus” Źródło: European Semester Thematic Fiche. Labour Market Participation Of Women. European Commission 2015

www. kozlowska-rajewicz.pl Mężczyźni mający rodzinę zarabiają najwięcej Wpływ posiadania rodziny na zarobki kobiet i mężczyzn, Bank Światowy 2010 Źródło: Uwaga na dysproporcję: Nierówność wynagrodzeń kobiet i mężczyzn – możliwe kierunki działania. Bank Światowy 2013

www. kozlowska-rajewicz.pl Jak załagodzić konflikt praca – dom? Jak jednocześnie wspierać rynek pracy i demografię?

www. kozlowska-rajewicz.pl Możliwe rozwiązania Model kompensacyjny - polityka kompensowania przez państwo nierówności wynikających z tradycyjnego podziału ról kobiet i mężczyzn: finansowe zapomogi dla rodzin z dziećmi; ubezpieczenie społeczne i zdrowotne dla kobiet zajmujących się domem*; dodatki do emerytur kobiet w zależności od liczby dzieci i lat spędzonych na opiece; niższy wiek emerytalny dla kobiet Model godzenia ról– polityka łączenia obowiązków domowych i zawodowych kobiet i mężczyzn: inwestycje w infrastrukturę opiekuńczą dla dzieci, osób starszych i schorowanych zwiększenie zaangażowania mężczyzn w obowiązki rodzinne poprzez zarezerwowanie dla mężczyzn urlopów ojcowskich i stworzenie finansowych zachęt do dzielenie się pozostał częścią urlopy rodzicielskiego wspieranie równych szans na ryku pracy – np.: specjalne programy dla kobiet powracających na rynek pracy po urodzeniu dziecka *w legislacji przepisy te dotyczą także mężczyzn

www. kozlowska-rajewicz.pl Konsekwencje dla rynku pracy i demografii Polityka rodzinna państwa nigdy nie jest neutralna wobec pozycji kobiet na rynku pracy. Polityka kompensacyjna skupiona głównie na finansowym wsparciu dla rodzin bez inwestycji w opiekę zmniejsza udział kobiet na rynku pracy  luka emerytalna i niezależność finansowa kobiet rynek pracy polityki łączenie obowiązków rodzinnych i zawodowych demografia

www. kozlowska-rajewicz.pl Odsetek dzieci objętych formalną opieką, Eurostat 2013 (%) 0-3 lata 3 lata – wiek szkolny Źródło: European Semester Thematic Fiche. Labour Market Participation Of Women. European Commission 2015 Polska potrzebuje inwestycji w infrastrukturę opiekuńczą

www. kozlowska-rajewicz.pl Nowa propozycja Komisji Europejskiej: Mapa drogowa. Nowy początek dla pokonywania wyzwań związanych z równowagą między domem a pracą, z którymi mierzą się pracujące rodziny.* Wspieranie elastycznych modeli czasu pracy dla kobiet i mężczyzn; Tworzenie zachęt dla ojców do korzystania z urlopów ojcowskich i rodzicielskich; Wspieranie legislacji w zakresie równych praw kobiet i mężczyzn na rynku pracy szczególnie dla kobiet powracających na rynek pracy po urodzeniu dziecka; Tworzenie zachęt dla krajów członkowskich, aby wykorzystywały dostępne fundusze unijne na rozwój infrastruktury opiekuńczej dla dzieci i dorosłych. * Roadmap. New start to address the challenges of work-life balance faced by working families. European Commission 2015 Perspektywa Unii Europejskiej: w kierunku godzenia ról

www. kozlowska-rajewicz.pl Dziękuję za uwagę!