Gimnazjum – co dalej? Opr. Wojciech Książek Przewodniczący „Solidarności” oświatowej w Regionie Gdańskim, Wiceminister Edukacji Narodowej w latach 1997 – 2001 Z wykorzystaniem opracowania prof. Mirosława Handke – Ministra Edukacji Narodowej w latach 1997 - 2000 Uwaga na język EDUKACJI i SOLIDARNOŚCI, nie POLITYKI,

Historia - reforma Janusza Jędrzejewicza w 20-leciu międzywojennym początkowo funkcjonowały 8-klasowe gimnazja, dla uczniów od 10 do 18 lat. Uchwała sejmowa z roku 1932 wprowadziła trójstopniowy ustrój szkolny. Dla absolwentów 6 klasowej szkoły powszechnej 4 - klasowe gimnazjum i 2 - letnie liceum. Nauka w gimnazjum kończyła się egzaminem nazywanym „małą maturą”. Funkcjonowanie gimnazjów zostało przerwane w czasie wojny a w roku 1948 (ostatecznie w 1952 r.) gimnazja zostały zniesione na rzecz dwustopniowego ustroju szkolnego: 7 (8) -lat szkoła podstawowa, 4 lata liceum.

Gimnazja – przyczyny powrotu - 1 W pracach nad ostatecznym kształtem reformy decyzja o zmianie ustroju szkolnego należała do najważniejszych, ale i najtrudniejszych . Reforma oświatowa nie mogła się powieść bez zasadniczych zmian w ustroju szkolnym, nowe treści i metody kształcenia wymagały nowej formy. Głównym mechanizmem zmian systemowych – dźwigającym w największym stopniu ciężar reformy, miało być gimnazjum i szkolnictwo ponadgimnazjalne oraz system egzaminów zewnętrznych. To było koło zamachowe reformy, struktura naruszająca stary system, byłe przyzwyczajenia i układy (w tym personalne). Zdawaliśmy sobie sprawę, że właściwe serce zmiany, tj. reforma programowa, nie zafunkcjonuje należycie w skali całego kraju bez zmiany dotychczasowej struktury. Zdawaliśmy sobie sprawę, że może to być z czasem słabe ogniowo zmian, stąd potrzeba szczegółowego monitorowania i korekty miejsca gimnazjów w systemie szkolnym.

Gimnazja – przyczyny powrotu - 2 Gimnazja miały: być jako pierwszy szczebel szkoły średniej, funkcjonujący w każdej gminie, sposobem na wyrównanie szans edukacyjnych dzieci ze wsi i miasteczek (trzy razy mniej z maturą, 5 razy mniej z wyższym wykształceniem), oddzielić dzieci w wieku 7 (6) - 13 lat, od młodzieży w wieku 13 - 16 lat będącej w skomplikowanej fazie przemian, wymagającej od nauczycieli nie tylko wiedzy, serca i zapału, ale także cierpliwości i mądrości, posiadać oparty o klarowny system wartości program wychowawczy stanowiący swoistą wizytówkę szkoły, poprzez tworzenie zespołów: gimnazjum + liceum (ew. technikum, szkoła zawodowa) dodatkowo poszerzyć sieć szkół kończących się maturą i poprawić poziom wykształcenia młodzieży ze wsi i małych miast (upowszechnienie wykształcenia średniego), ambitnym celem każdej gminy, stanowiącym jej ważne centrum kulturowe i edukacyjne nie tylko dla samych gimnazjalistów – miały to być centra z dobrym wyposażeniem informatycznym, do nauki języków obcych, salą gimnastyczną, sprawnym dowozem, itd.. przywrócić polską tradycję edukacyjną (reforma ministra Janusza Jędrzejewicza została obalona w 1948 roku) i dostosować polską szkołę do trójstopniowego ustroju szkolnego obowiązującego w większości krajów Unii Europejskiej.

SCHEMAT SYSTEMU EDUKACJI 1998 r. 2002 r.

Badanie OECD PISA 2009 w liczbach Próba 475.460 uczniów z 17.145 szkół z 65 krajów, reprezentująca populację ponad 26 milionów piętnastolatków OECD PISA w Polsce: Próba 4917 uczniów, reprezentatywna dla populacji 464 tys. polskich piętnastolatków z 187 gimnazjów Próba 4951 uczniów, reprezentatywna dla populacji 500 tys. uczniów I klas szkół ponadgimnajalnych z 200 szkół (licea ogólnokształcące, licea profilowane, technika, zasadnie szkoły zawodowe)

Między 2000 a 2009 udało się znacząco obniżyć liczbę uczniów osiągających najsłabsze wyniki w czytaniu i interpretacji

Między 2003 a 2009 r. niewiele zmieniło się pod tym względem w matematyce

Między 2006 a 2009 znacząco zmniejszyła się liczba uczniów osiągających najsłabsze wyniki w rozumowaniu w naukach przyrodniczych

W Polsce odsetek uczniów osiągających najsłabsze wyniki należy do najniższych w Europie

Inne badania Międzynarodowe badanie kompetencji informatycznych – ICILS - 2014 (IBE) – zgłosiło się 20 krajów, Polacy na 5. miejscu: Czesi, potem prawie rónorzędnie Korea Płd, Norwegia, Australia, Dania i Polska – za nami m. in. Holandia, Szwajcaria, Niemcy, Rosja. Siedzą dziennie przy Internecie 86% - 3,5 godz.

Wnioski Wprowadzenie gimnazjów wydłużyło kształcenie ogólne o rok, co przyczyniło się do poprawy wyników uczniów – zmiany wprowadzane w Polsce są uważane za jedne z najskuteczniejszych na świecie. Poprawa wyników w naukach przyrodniczych jest istotnym sukcesem polskiej szkoły Badanie potwierdziło także konieczność konsekwentnych przemian w szkołach ponadgimnazjalnych, zarówno zawodowych, jak i ogólnokształcących. Edukacja matematyczna wymaga zasadniczych przemian W „Czytaniu” zwraca uwagę potrzeba rozwijania umiejętności argumentacji

Co dalej? Zachować spokój – DIALOG – poprawić – dokończyć zmiany, nie co kadencja od ściany do ściany (uwaga: być może powinno się przeprowadzić REFERENDUM Wiek 13-16 lat pozostanie trudną faza rozwojową młodych ludzi. Konieczność przeprowadzenia odpowiednich analiz-symulacji: Budynki – Lokale Finanse – płace Nauczyciele – ok. 150 tys. Uwaga na dodatkowy rocznik - Sześciolatki są już w systemie szkolnym Dostosowanie kadr w MEN, kuratoriach.

Potrzeby - 1 To nie gimnazja stwarzają obecnie problemy, ale błędne decyzje oraz zaniechania doprowadziły do regresu oraz negatywnego odbioru tych niezwykle ważnych placówek. Obecnie potrzebne są konkretne działania MEN, aby doprowadzić do: Odejścia od tzw. gimnazjów-molochów, na rzecz tworzenia mniejszych, z ilością uczniów, która nie przekroczy ok. 500 (ponad 400 gimnazjów liczy ponad 400 uczniów). Pozwoli to skończyć z anonimowością i bezosobowością kontaktów uczniów i nauczycieli w tych szkołach, Stwarzania zachęt do zawierania porozumień między gminami (prowadzą gimnazja) i powiatami (prowadzą szkoły ponadgimnazjalne), w celu tworzenia zespołów: gimnazjum – liceum, czy gimnazjum - zespół szkół zawodowych (na 7.300 gimnazjów 2.900 funkcjonuje samodzielnie), z czym bywa różnie także z powodów finansowych. Czyli byłby model: 6 lat (SP) + 6 (G + LO) z większym zakotwiczeniem gimnazjalistów w danej szkole, wśród kadry nauczającej; Zmiany systemu egzaminów po gimnazjum, aby nie uczyły „pod testy”, a wzmacniały ocenianie wewnątrzszkolne. Obecnie egzamin gimnazjalny trwa 3 dni: pierwszego dnia test z j. polskiego, historii, drugiego dnia przedmioty przyrodnicze i matematyka, trzeciego j. obcy

Potrzeby - 2 Przegląd programów, lektur, zadań wychowawczych szkół, dyskusji nad systemem 3 + 1: trzy lata gimnazjum i pierwsza klasa szkoły ponadgimnazjalnej np. w nauczaniu historii; Wzmocnienia roli, zatrudnienia doradców zawodowych (w 2014 roku 44% absolwentów gimnazjów wybierało LO, 37% technika, 19% szkoły zawodowe); Tworzenia pozaobwodowych gimnazjów prozawodowych – przysposabiających do pracy (część nie realizuje obowiązku szkolnego-nauki, część zawala frekwencję). Wprowadzenia tzw. standardów edukacyjnych, czyli ograniczenia maksymalnej liczby uczniów w gimnazjach np. do 26 (od 24 dokonuje się podziału podczas zajęć z informatyki, chemii, fizyki, itd.), a bywa że jest i 33-35 uczniów w klasach pierwszych, co jest szczególnie naganne; Wspierania NAUCZYCIELI tak jeżeli chodzi o formy doskonalenia mistrzostwa zawodowego, jak i równowagę praw i powinności w stosunku do uczniów i ich rodziców. Podejmowania działań na rzecz zwiększenia społecznej świadomości o znaczeniu trójstopniowego ustroju szkolnego, osiągnięć gimnazjów, ale też na rzecz zwiększenia dyscypliny szkolnej.

Potrzeby – 3 (Finanse) Zwiększenia nakładów finansowych (np. na zajęcia wyrównawcze w i klasach gimnazjów). Konieczna jest odpowiedź na pytanie; Jakie zachęty finansowo-prawne stworzyć dla szerszego otwarcia na tego typu rozwiązania? Czy barierą nie jest próg do 60% dochodów, do którego mogą zadłużać się JST, który podnosi się, a więc jest korzystny, gdy prowadzi się więcej szkół? Czy w przypadku uczniów w gimnazjach nie jest potrzebne poważne zwiększenie tzw. wagi dodatkowej (obecnie 0,04 - jest mniejsza o 0,042 od tej na LO)), m. in. na zrekompensowanie organizacji zajęć wyrównawczych, szczególnie dla klas I gimnazjów, ale też na realizację w praktyce idei szkoły otwartej, z szeroką ofertą zajęć pozalekcyjnych, rozwijających różne talenty uczniów, czy zatrudnianie specjalistów – większej liczby pedagogów, pedagogów?

Tworzenie tzw. gimnazjów uzawodowionych 1. Problemy wychowawcze z częścią uczniów w gimnazjach (są tam uczniowie między 13 a 16 rokiem życia), 2. Absencja na lekcjach, brak podejmowania nauki w gimnazjum i po jego ukończeniu. Wiąże się to z trudnościami z wyegzekwowaniem od rodziców: a. obowiązku szkolnego – do ukończenia gimnazjum, b. obowiązku nauki – do 18 roku życia (art.. 15 Ustawy o systemie oświaty), Potrzeba podania ręki – pomocy uczniom, czyli przeciwdziałanie zjawiskom WYKLUCZENIA SPOŁECZNEGO młodych ludzi. „Solidarność” oświatowa upomina się o ofertę dla każdego młodego człowieka.

Uwagi inne - Gimnazja Piękny okres DOJRZEWANIA – pomóc - 8 klas SP – zbyt długo!!! Duży rozwój SP (stąd odbiór ludzi 0 ponad 60% przeciw gim.) Pamiętać: obecnie inny świat – kultura sms-u, krótkich komunikatów, problem pracy dla absolwentów, emigracja młodych: ich wybory w roku szkolnym 2013/2014: 44% LO, 37% Technika, 19% SZ Szkoła – jest strukturą DŁUGIEGO TRWANIA Gimnazja – dziecko do bicia - koło zamachowe zmian, ale i słabe ogniwo (Dlaczego jest tak źle, skoro jest tak dobrze), Potrzebna nowa forma dla nowych treści programowych Przed wojną – w reformie nie było obowiązku szkolnego – gimnazjum wyborem, obecnie art. 70 konstytucji – obowiązek do 18 lat, 15-18 UoSO – obowiązek szkolny Co z innymi problemami: Płace, Emerytury, Biurokracja szkolna i godziny niepłatne, Zmiana kompetencji kuratoriów (projekty organizacyjne szkół, ws. likwidacji szkól, skład komisji w konkursach na dyrektorów szkół, itd), Nakłady, w tym subwencja na przedszkola – z 1.200 zł na 5.400 zł 4 x p – (Płace ) Podstawy - Programy – podręczniki

Zamiast życzeń Piękna faza rozwojowa – nie zmarnować Sens edukacji: uczyć JAK się uczyć i żeby CHCIEĆ się uczyć przez całe życie, Horacy: „Bóg nie dał nic śmiertelnym bez ciężkiej pracy”, A. Sacharow: „Z niewolnikiem można budować piramidy – nie komputery” Postulat 12. z Sierpnia 1980 roku: „Wprowadzić zasady doboru kadry kierowniczej na zasadach kwalifikacji a nie przynależności partyjnej oraz znieść przywileje MO, SB i aparatu partyjnego” Uwaga na częsty problem zawarty w słowach W. Młynarskiego: „Ludzie to lubią, ludzie to kupią, byle na chama, byle głośno, byle głupio”

Dodatkowe – 5 plansz: Cele edukacyjne Podstawowe pytania Absolwent a rynek pracy Potrzeby edukacyjne Zadania Podstawy prawne

Cele i zadania reformy – 1999 r. - 1 Cele reformy: Upowszechnić kształcenie średnie i wyższe, Udostępnić – tereny wiejskie (3 i 5 razy więcej w miastach – przed wojną wyższe wskaźniki niż pod koniec PRL – mimo tzw. punktów za pochodzenie), Poprawić jakość triady szkolnej: kształcenie – wychowanie - kształcenie umiejętności; (też oddzielenie dzieci młodszych od młodzieży w wieku 13 – 16 lat) Sposoby: Reforma programowo-podręcznikowa, Ustrój szkolny (gimnazja – dodanie roku na kształcenie ogólne z 8 na 9 lat - przed wyborem szkoły średniej, zmiany szkół ponadgimnazjalnych), Zarządzanie: samorządy i rodzice, Egzaminy zewnętrzne, Finanse – pieniądz „idzie” za uczniem, Awans i wyższe płace nauczycieli,

Pytania o CELE edukacyjne Jaki CEL zmian – czy tylko taniość? Jaki ma być model polskiej szkoły w dłuższej perspektywie? - Jaka ma być polska szkoła XXI wieku? Jaki ma być absolwent szkół i uczelni - (pożądana – także z punktu widzenia wyzwań państwa – sylwetka absolwenta)? Jaka pozycja nauczyciela w szkole? Jak wzmacniać podmiotowość nauczycieli i szacunek do zawodu nauczyciela? Jak wyzwolić jego energię? Jak zapewnić – adekwatnie do stawianych zadań – finansowanie polskiej oświaty? Jaki ma być nadzór państwa nad polityką oświatową samorządów? Jak zapewnić równowagę edukacyjnego stołu – praw i obowiązków uczniów i ich rodziców – nauczycieli i dyrektorów – organów prowadzących-samorządów – nadzoru państwa? Czy szkoła łatwa i przyjemna, czy jednak stawiająca na szerszy rozwój osobowości, na wymagania, cele wychowawcze?

Cel – Absolwent na rynku pracy Cel: Potrzeba dostosowania kształcenia zawodowego do zmieniających się potrzeb gospodarki rynkowej, w tym odejścia od wąsko profilowanego i długotrwałego nauczania zawodowego (wprowadzonego w 1952 r.), Przyjęliśmy, że absolwent polskich szkół będzie kształcony jak najbardziej szerokoprofilowo z nastawieniem na informatykę, języki obce, przygotowanie do samokształcenia, samozatrudnienia, zdolności do poruszania się na rynku pracy. Przyjęcie takiego kierunku działań wynikało z faktu, iż w gospodarce wolnorynkowej człowiek w czasie kariery zawodowej średnio od 6 do 9 razy zmienia zawód. Tak więc system szkolny musi być obudowany szeroką siecią placówek edukacji ustawicznej, gdzie będzie mógł zdobywać kwalifikacje potrzebne w danym momencie na lokalnym rynku pracy. Dramatycznie prezentowały się wskaźniki jeżeli chodzi o bezrobocie – ponad 30% absolwentów szkół w 2000 roku stało się bezrobotnymi (na niektórych terenach, np. w województwie warmińsko-mazurskim, wskaźnik ten przekroczył 50%). Polskie szkoły nie mogły dalej w takim zakresie uczyć młodych ludzi, którzy powiększają rzesze bezrobotnych klientów urzędów pracy.

Zadania Zapewnić przejrzystość: PRAWNĄ – FINANSOWĄ – KSZTAŁCĄCO-WYCHOWAWCZĄ, żeby jak najmniej bałaganu organizacyjnego, Zapewnić STABILNOŚĆ-RÓWNOWAGĘ EDUKACYJNEGO STOŁU: Uczniowie – Nauczyciele – Organy Prowadzące – Nadzór państwa; Zapewnić wsparcie NAUCZYCIELOM i DYREKTOROM – oswoić ich LĘKI i poczucie pozostawienia samym sobie-osamotnienia, dać poczucie PODMIOTOWOŚCI, Więcej pytania nauczycieli praktyków, Nie bać się rozmawiać i spotykać, a jak nie pomagać, to przynajmniej nie przeszkadzać! Nie ma dialogu bez SZACUNKU – daje poczucie PODMIOTOWOŚCI SPOTKANIA UCZNIÓW i NAUCZYCIELI – najważniejsze! (MINISTER – ten, który służy!),

Podstawy prawne - 5 Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r., (powszechna, bezpłatna dostępność; obowiązek szkolny i nauki do osiemnastego roku życia), Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty, Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 roku - Karta Nauczyciela, oraz inne: Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym, Ustawa z dnia 26 listopada 1998 r. o finansach publicznych, Ustawa z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych, Ustawa z dnia 24 czerwca 1983 r. o społecznej inspekcji pracy, Ustawa z dnia 19 lutego 2004 r. o systemie informacji oświatowej, Ustawa Kodeks Pracy – np. zapisy o mobbingu obowiązujące od 1 stycznia 2004 roku, Rozporządzenia MEN,