INSTYTUT TECHNIKI CIEPLNEJ PW dla energetyki jądrowej Kadry dla energetyki jądrowej Nikołaj Uzunow Mirosław Duda „Energetyka Atomowa w Polsce”, Warszawa, 26 maja 2008 r.

Plan wystąpienia Warunki rozwoju a szkolenie kadr dla energetyki jądrowej w Polsce. Edukacja społeczeństwa i jego przedstawicieli politycznych. Profil edukacyjny kadr dla energetyki jądrowej. Dziedziny kształcenia. Kształcenie kadr do 1994 r. Koncepcje odrodzenia kształcenia. Wnioski.

Warunki rozwoju a szkolenie kadr dla energetyki jądrowej w Polsce Rozwój energetyki jądrowej w Polsce będzie następował w warunkach gospodarki rynkowej o wymiarze krajowym, europejskim i światowym. Zadaniem państwa jest w zasadzie tylko stworzenie infrastruktury dla rozwoju energetyki jądrowej, zwłaszcza prawnej i regulacyjnej. Państwo może być również inwestorem niektórych obiektów infrastruktury jądrowej, jak np. składowiska odpadów radioaktywnych. Inwestorami będą jednak przede wszystkim przedsiębiorstwa energetyczne, niezależnie od ich własności. Obiekty energetyki jądrowej będą budowane przez duże przedsiębiorstwa o kapitale międzynarodowym, w tym, przynajmniej dla pierwszych obiektów, w systemie „pod klucz”. Tym niemniej należy szkolić kadry krajowe, zwłaszcza w zakresie eksploatacji i regulacji.

Edukacja społeczeństwa Niezbędna jest podstawowa edukacja społeczeństwa, aby zmniejszyć podatność na demagogię i zracjonalizować postrzeganie tej technologii. W szkołach podstawowych i średnich należy wprowadzić do programów nauczania podstawowe informacje o istocie wytwarzania energii w reaktorach jądrowych, rzeczywistych poziomach uwolnień radionuklidów w czasie eksploatacji EJ oraz o ryzyku i skutkach awarii w EJ. W pierwszym rzędzie potrzebne jest szkolenie kadry nauczycielskiej, w tym również kadry duchowieństwa, aby wykorzystać ich autorytet w wyjaśnianiu ewentualnych wątpliwości w społeczeństwie.

Potrzeba edukacji polityków Edukacja polityków jest istotnym obszarem kształcenia społeczeństwa ze względu na szczególną rolę, którą pełnią politycy w promowaniu lub blokowaniu rozwoju energetyki jądrowej. W tej dziedzinie potrzebna jest jednak wiedza szersza o problemach zaopatrzenia kraju w energię, o rozmaitych technologiach wytwarzania energii, ich kosztach i właściwościach ekologicznych. Niezbędna jest również podstawowa wiedza w zakresie ochrony radiologicznej i bezpieczeństwa jądrowego w celu likwidacji nieuzasadnionych obaw w tej grupie społecznej.

Profil edukacyjny kadr do budowy i eksploatacji EJ Większość umiejętności technicznych potrzebnych do projektowania, budowy i eksploatacji elektrowni jądrowych jest taka sama, jak dla innych dużych inwestycji przemysłowych i energetycznych. Istnieje jednak obszar, wymagający znajomości procesów zachodzących w reaktorze i jego układach. Niezbędne są zatem wiedza i umiejętności z dziedzin jądrowych. Dodatkowo, ochrona radiologiczna i bezpieczeństwo jądrowe wymaga pogłębionej wiedzy i praktyki w tradycyjnych obszarach budowy i eksploatacji obiektów energetycznych. Szczególna wiedza jest potrzebna w zakresie projektowania i wdrażania systemów zapewnienia jakości na każdym etapie inwestycji i eksploatacji obiektów energetyki jądrowej.

Profil edukacyjny kadr dla dozoru jądrowego Kadry dozoru jądrowego w celu świadomego stosowania przepisów w zakresie ORiBJ muszą posiadać gruntowną wiedzę w obszarze swojego nadzoru, a więc w zakresie przede wszystkim technologii jądrowego wytwarzania ciepła, możliwych dróg i zabezpieczeń przed uwalnianiem radionuklidów do otoczenia, składowania i utylizacji odpadów radioaktywnych. Niezbędne jest specjalistyczne szkolenie w zakresie krajowych i międzynarodowych przepisów w dziedzinie ORiBJ oraz nieproliferacji materiałów jądrowych. Potrzebna jest również znajomość prawa związanego, np. dotyczącego dozoru technicznego, lokalizacji źródeł energii itd.

Dziedziny kształcenia Nauka i technika jądrowa Nauki podstawowe Fizyka jądrowa Chemia jądrowa Medycyna nuklearna Dyscypliny techniczne Inżynieria jądrowa (energetyka jądrowa) Techniki jądrowe Pozostałe dziedziny nauki i techniki

Kształcenie kadr do 1994 r. - uczelnie wyższe Uczelnia Specjalność (w latach) Liczba abs. rocznie (maks.) Liczba abs. st. pod. AGH – Wydział Fizyki i Techniki Jądrowej EJ, FJ, FM i inne (EJ do 1990) do 5 (do 15) b.d. Politechnika Gdańska Energetyka jądrowa (1987-1992) ? (12) 160 (1972-1990) Politechnika Łódzka Techniki jądrowe (1965-1991) (12-14) - Politechnika Śląska (1962-1990) (8) 30 (1983-1988) PW – Wydział Elektroniki Elektronika jądrowa 24 (30) 130 (1976-1985) PW – Wydział Inżynierii Lądowej Budowa elektrowni jądrowych 100 (1980-1990) PW – Wydział Mechaniczny Energetyki i Lotnictwa Kat. TJ, EJ; ZSiRJ (1959-1992) 5 (20) 500 (1959-1989)

Kształcenie kadr do 1994 r. - instytuty badawcze Instytut Badań Jądrowych, rozbity w stanie wojennym na Instytut Energii Atomowej (reaktory EWA i MARIA; fizyka jądrowa, fizyka reaktorów, produkcja izotopów itd.) Instytut Problemów Jądrowych (fizyka jądrowa, fizyka plazmy gorącej, zastosowania medyczne techniki jądrowej itd.) Instytut Chemii i Techniki Jądrowej (chemia jądrowa, radiobiologia, zastosowania przemysłowe techniki jądrowej itd.) Instytut Fizyki Jądrowej (fizyka i astrofizyka cząstek, fizyka jądrowa i oddziaływań silnych, materia skondensowana itd.) Centrum Onkologii, Zakład Medycyny Nuklearnej

Podsumowanie danych historycznych (wyższe uczelnie techniczne) Liczba absolwentów studiów dziennych w latach 1985-1994 Lata do 1990 po 1990 Inżynieria jądrowa (energetyka jądrowa) 65 16 Techniki jądrowe 10 Liczba absolwentów studiów podyplomowych w latach 1980-1994 Lata do 1990 po 1990 Inżynieria jądrowa (energetyka jądrowa) ok. 700 Techniki jądrowe ok. 130 Liczba obronionych prac doktorskich i habilitacyjnych w latach 1985-1994 Lata do 1990 po 1990 Inżynieria jądrowa (energetyka jądrowa) b.d. 22 Techniki jądrowe 5

Stan obecny – próba oceny Stan kadry: stosunkowo niewielka liczba specjalistów zaawansowany wiek zdecydowanej większości specjalistów ograniczony kontakt z zagadnieniami energetyki jądrowej Stan kształcenia: brak* specjalizacji „Energetyka Jądrowa” zanikająca liczba absolwentów innych specjalności „jądrowych” głęboki niedobór nauczycieli akademickich

Uwarunkowania dla uruchomienia specjalności „Energetyka Jądrowa” Niedobór kadry nauczycielskiej. Wśród specjalistów z różnych dziedzin atomistyki jest w Polsce bardzo niewielu mających ciągły kontakt z energetyką jądrową. Oznacza to, iż uruchomienie na którejkolwiek uczelni odpowiedniej specjalności wiązałoby się z zatrudnieniem kilku wykładowców z zewnątrz i byłoby bardzo trudne pod względem organizacyjnym i finansowym. Niejasne perspektywy pracy w wyuczonym zawodzie. Do niedawna perspektyw w ogóle brakowało. Obecne związane są z udziałem Polski w budowie dwóch bloków jądrowych w Ignalinie oraz planami rozwoju energetyki jądrowej w kraju – niestety, wciąż mało konkretnymi. Rosnące zainteresowanie studentów i kandydatów na studia.

Koncepcje odrodzenia kształcenia Działanie wyłącznie własnymi siłami - na danej uczelni (wydziale) – zakłada współpracę ze specjalistami z innych instytucji; wymaga dofinansowania; brak przykładów. współpraca kilku instytucji – zakłada powołanie wspólnej platformy lub studium; wymaga dofinansowania; przykład: nie uruchomione Studium Doktoranckie Metod i Technologii Jądrowych. Tymczasowa współpraca z zagranicą - proste sponsorowanie studiów zagranicą – najdroższe i najgorsze rozwiązanie. wymiana studentów - umożliwia natychmiastowe uruchomienie specjalności „Energetyka Jądrowa”; zakłada ewolucję w kierunku samodzielnego kształcenia; wymaga dofinansowania; przykład: Wydział Mechaniczny Energetyki i Lotnictwa Politechniki Warszawskiej. Do pogłębienia wiedzy nowopowstałej kadry niezbędne będzie wykorzystanie specjalistów zagranicznych w ramach zadań dostawców poszczególnych instalacji EJ oraz możliwości szkoleniowych instytucji międzynarodowych, w tym MAEA.

Specjalność „Energetyka Jądrowa” na Wydziale MEL PW Specjalność realizowana w ramach kierunku „Energetyka” tylko na studiach II stopnia (magisterskich) we współpracy z Królewskim Instytutem Technologicznym (KTH) w Sztokholmie. Pobyt studentów w Szwecji częściowo finansowany w ramach programu Erasmus, spodziewana pomoc ze strony rodzimej energetyki. W r.ak. 2008/09 studia rozpocznie 5 studentów. Planuje się, iż do czasu usamodzielnienia się specjalność kończyć będzie ok. 10 osób rocznie. Semestr I (zimowy), w KTH, w j. angielskim: Nuclear Physics; Reactor Chemistry; Nuclear Reactor Physics; Thermal-Hydraulics in Nuclear Energy Engineering; Radiation, Protection, Dosimetry and Detectors*; Nuclear Chemistry*. Semestr II (letni), w KTH, w j. angielskim: Nuclear Reactor Technology; Nuclear Power Safety; Nuclear Reactor Dynamics and Stability; Chemistry and Physics of Nuclear Fuels*; Transmutation of Nuclear Waste*. Semestr III (zimowy), na MEL: Równania różniczkowe cząstkowe; Termodynamika statystyczna i nierównowagowa; Seminarium dyplomowe; Praca dyplomowa.

Wnioski Podstawowym warunkiem pozyskania kadr dla energetyki jądrowej jest stworzenie jasnych perspektyw dla rozwoju tej technologii. Pierwszym warunkiem jest decyzja polityczna na poziomie parlamentu o potrzebie rozwoju energetyki jądrowej w Polsce oraz konieczności wspierania tego rozwoju przez organy rządowe. Powinien powstać rządowy program rozwoju energetyki jądrowej a w nim program szkolenia kadr. Oczywistym warunkiem jest zapewnienie finansowania kształcenia w zakresie niezbędnym do wyszkolenia kadry dla rozwoju infrastruktury jądrowej. Istotnym kamieniem milowym będzie uruchomienie przygotowania, a następnie rozpoczęcie budowy I EJ przez inwestora. W ramach inwestycji będzie przygotowany spójny program kształcenia kadry dla I EJ.

dla energetyki jądrowej Kadry dla energetyki jądrowej DZIĘKUJEMY ZA UWAGĘ ! Nikołaj Uzunow Mirosław Duda „Energetyka Atomowa w Polsce”, Warszawa, 26 maja 2008 r.