GRUPA JAKO CZĘŚĆ POMOCY PSYCHOLOGICZNEJ Anna Czerniejewska SPPiIK 2015

1946 r. Kurt Lewin idea ćwiczenia umiejętności interpersonalnych - doświadczenie i analiza zjawisk występujących w grupie, - rozumieniu własnego funkcjonowania w grupie (nabywanie umiejętności interpersonalnych) Opr.Anna Czerniejewska

Carl Rogers po II wojnie światowej rozpoczął treningi dla psychoterapeutów, którzy mieli pełnić funkcje doradców dla żołnierzy powracających z wojny – chodziło o optymalizacje umiejętności psychologicznych w czasie pracy terapeutycznej, 1967 r. W. Schultz ideę osobistego rozwoju wzbogacił technikami psychodramy, medytacji, jogi i terapii gestalt, Opr.Anna Czerniejewska

T. I. w Polsce został zainicjowany w latach 70-tych T.I. w Polsce został zainicjowany w latach 70-tych. Pierwsze treningi przeprowadzono dla studentów psychologii UW pod kierunkiem J. Mellibrudy i W.Eichelbergera. Były to między innymi treningi ogólnorozwojowe, samorealizacji oraz specjalistyczne np. trening asertywności, umiejętności społecznych (prof. Michael Argyle) Opr.Anna Czerniejewska

Cele treningu interpersonalnego Nadrzędny cel – rozwój interpersonalny uczestników, Cele szczegółowe – np. wzrost zdolności konstruktywnego porozumiewania się z innymi w grupie a przy tym wzrost zdolności rozumienia innych i pomagania innym. Cele osobiste, np. uzyskanie zaświadczenia o ukończeniu szkolenia, podniesienie kwalifikacji. Opr.Anna Czerniejewska

Autodiagnoza funkcjonowania w relacjach wg. G. Egana Poniżej znajduje się lista zachowań, charakterystycznych dla sprawnie funkcjonujących relacji. Oszacuj swoje zachowania posługując się następującą skalą: 1 – bardzo słabe, 2 – słabe, 3 – w sam raz, 4 – dobre, 5 – bardzo dobre - empatia, serdeczność, szacunek, Opr.Anna Czerniejewska

Autodiagnoza funkcjonowania w relacjach wg. G. Egana autentyczność, konkretność, inicjatywa, bezpośredniość, otwartość, uczucia i emocje, konfrontacja, badanie samego siebie. Opr.Anna Czerniejewska

Czynniki, które mogą stymulować lub blokować aktywną komunikację: Doskonalenie umiejętności radzenia sobie w relacjach interpersonalnych. Czynniki, które mogą stymulować lub blokować aktywną komunikację: - wypływ przeszłości - wpływ spostrzeżeń aktualnych elementów sytuacyjnych istotnych dla relacji. Sytuacje konfliktowe i trudne: umiejętność osobistego radzenia sobie z emocjami, możliwość bycia w warunkach sprzyjających zmianie, skuteczność rozwiązywania sytuacji „trudnych”. Opr.Anna Czerniejewska

Doskonalenie umiejętności radzenia sobie w relacjach interpersonalnych c.d. Stosowanie zachowań asertywnych w relacjach interpersonalnych: - reagowanie na krytykę i zastrzeżenia, - umiejętność odmawiania, - umiejętność stawiania granic i egzekwowania wymagań, - asertywne zezwalanie Opr.Anna Czerniejewska

Korzystanie z zasobów i ich rozwijanie. Podejmuj inicjatywę, Bądź sobą, Bądź konkretny, Zwracaj się do poszczególnych osób, Uczestnicz w interakcjach, Mów od siebie – używaj komunikatu „ja”, Możesz o wszystkim mówić w grupie, Zajmuj się tym co jest „tu i teraz”. Opr.Anna Czerniejewska

RODZAJE GRUP PRACY PSYCHOLOGICZNEJ Psychoterapeutyczne - nastawione na leczenie Rozwojowe a/ treningowe b/ rozwijające potencjał, nastawione na samorealizację(zwiększanie świadomości w zakresie celów życiowych, kontaktu z potrzebami i uczuciami, ciałem) Socjoterapeutyczne (wyróżnione ze względu na adresata – grupy osób zagrożonych w rozwoju emocjonalno - społecznym)

Grupy wsparcia oparte o uniwersalne czynniki leczące: Grupy samopomocowe (oparte o program i zasady pracy samopomocowej) Grupy wsparcia oparte o uniwersalne czynniki leczące: wsparcie otrzymywane od innych poczucie wspólnoty problemu (my, dzieci alkoholików) doświadczenie ulgi (opadnięcie napięcia poprzez porównanie) odreagowanie emocjonalne uczenie się poprzez modelowanie

Motywy udziału w grupach treningowych i psychoterapeutycznych. Obawa przed karą i odrzuceniem przez terapeutę; obawa przed krytyką grupową; obawa przed odwetem i zemstą; obawa przed ośmieszeniem się; obawa przed potępieniem; obawa przed utratą kontroli nad wstydliwymi i destrukcyjnymi impulsami Pragnienie bycia wyróżnionym przez terapeutę (przeniesieniowe); testowanie akceptacji (lęków, motywów, tajemnicy) przez ujawnienie; chęć uzyskania pomocy od innych przez ujawnienie się; pragnienie odkrycia złości, złych intencji i impulsów; uraza wobec terapeuty (przeniesieniowa lub realna); wrogość wobec grupy (jw.); pragnienia seksualne; odkrycie niejasnych i konfliktowych powodów uczestnictwa w grupie Skuteczne rozwiązania grupowe podzielane są przez większość (wszystkich) członków grupy i redukują obawę motywu reaktywnego. Objawiają się one poprzez aktywne lub milczące przyzwolenie grupy

Cztery style prowadzenia grupy Emocjonalna stymulacja - zachęcanie uczestników do wyrażania uczuć, konfrontowania poglądów i wartości. Terapeuta sam wchodzi w kontakt spotkaniowy z uczestnikami, pobudza poprzez wyrażanie akceptacji i ciepła, a także niepokoju i złości. Aktywny, lecz nie dyrektywny; Opiekowanie się - (osobami i wątkami: rano wspominaliście o…) Przejawia się w gotowości udzielania wsparcia, ochrony, zachęcania aktywności, wyrażania troski, serdeczności, akceptacji; Wyjaśnianie - wyraża się w nadawaniu przez terapeutę znaczeń przeżyciom pojedynczych osób, wyjaśnianiu sensu zachowań i zjawisk grupowych, dostarczanie słów i siatki pojęciowej do dla lepszego rozumienia zdarzeń grupowych, w tym lepszego rozumienia siebie i innych; Działanie (funkcja wykonawcza) - polega na wyznaczaniu celu i kierunku działania, kontrolowaniu przebiegu akcji, określaniu reguł działania, podejmowaniu decyzji, zadawaniu pytań)

Typologia pracy z grupą Opiekun opiekuńczość i wyjaśnianie Stymulator zachęcanie, instrukcje działania Inżynier społeczny osobisty stosunek do uczestników, opiekuńczość, nastawienie na jednostkę Bezosobowy opiekuńczość i stymulacja emocjonalna – która może być agresywna oraz mała bliskość, za to duży dystans do uczestników Liberał opiekuńczość i stymulacja emocjonalna, brak instrukcji i prowadzenia grupy, brak wyjaśniania Dowódca głównie instruowanie (co robić teraz) np. wykonać ćwiczenie i omówić w parach, grupach itp… bez wyjaśniania, zachęt, czy dodatkowej pomocy i opieki.

Proces rozwoju grupy Każda zbiorowość przebywająca z sobą dłuższy czas tworzy grupę. Rozwój grupy można podzielić na fazy biorąc pod uwagę 2 kryteria: zależności – autonomii egocentryzmu - współpracy FAZA, ETAP grupy: charakterystyczne zjawiska, zadania dla uczestników, zadania prowadzącego grupę. Fazy rozwoju grupy nie następują po sobie w sposób płynny i nie zawsze zgodnie z kolejnością tu opisaną

FAZY ROZWOJU GRUPY 1. Faza inkluzji 2. Faza kontroli M.i G. Corey 1.Powstawanie grupy – faza orientacji i zależności, 2. Faza kryzysu, konfliktu i oporu 3. Faza konstruktywna współpracy 4. Zakończenie pracy grupy W. Schutz 1. Faza inkluzji 2. Faza kontroli 3. Faza emocjonalna

COREY-FAZA ORIENTACJI I ZALEŻNOŚCI FAZA I COREY-FAZA ORIENTACJI I ZALEŻNOŚCI SCHUTZ - FAZA INKLUZJI Włączanie się w życie grupy i nawiązywanie kontaktów, Brak struktury wewnętrznej grupy, Niejasność celów Dezorientacja członków grupy Uczucia niechęci do trenera Uczucia niechęci, złości do członków, którzy za dużo lub za mało mówią Rozmowy dotyczą przeszłości – życie zawodowe i osobiste Czas integracji, budowania zaufania i atmosfery wzajemnego bezpieczeństwa: poznawanie się uczestników, wspólne określanie celów grupy, ustalenie kontraktu z jasnym określeniem norm grupowych, uczenie się współpracy w grupie, budowanie spójności (przynależność i więź z uczestnikami),

FAZA I c.d. COREY SCHUTZ Dominuje potrzeba zależności i egocentryzmu (koncentracja na sobie) Poszukiwanie oparcia w kimś bardziej doświadczonym lub bardziej dynamicznym (rola – lidera)

COREY - FAZA KRYZYSU, KONFLIKTU I OPORU FAZA II SCHUTZ - FAZA KONTROLI COREY - FAZA KRYZYSU, KONFLIKTU I OPORU Lęk i mechanizmy obronne - widoczne w różnych formach oporu – próby integracji okazują się nieskuteczne lub niewystarczające. sprawdzanie prowadzącego i innych członków grupy, angażowanie się w walkę o władzę i kontrolę – indywidualne aspiracje. Kolektywizm nie wystarcza - pojawiają się konflikty (wzajemne sprzeczne interesy). Większe zaufanie, stąd swoboda w wyrażaniu swoich doznań Ożywiona komunikacja Większa koncentracja na swoich trudnościach i trudnościach innych Ujawnianie aktualnych uczuć – złości, niechęci, obojętności, bliskości itd. Rywalizacja o wpływy i pozycję w grupie Tworzenie określonych ról

FAZA II c.d. Pozycja lidera jest podważana, pojawiają się role buntownika (opozycjonisty), Uczestnicy uczą się, w jaki sposób wyrażać siebie, aby inni gotowi byli ich słuchać, Dominują potrzeby autonomii i egocentryzmu Spięcia, konfrontacje – inne opinie, wcześniejsze doświadczenia Zachowania podtrzymujące – udzielanie rad, jak rozwiązać osobisty problem?

COREY – FAZA WSPÓŁPRACY SCHUTZ – FAZA EMOCJONALNA FAZA III COREY – FAZA WSPÓŁPRACY SCHUTZ – FAZA EMOCJONALNA Wysoki poziom zaufania i spójności Otwarta komunikacja Konfrontowanie bez etykietowania, sądów i ocen Atmosfera wsparcia dla wysiłków innych Klimat nadziei na to, że zmiana jest możliwa. Podniesienie poziomu świadomości Mówienie o „pozytywnych i negatywnych” uczuciach Udzielanie informacji zwrotnych służy adekwatnej i zobiektywizowanej samoocenie Zanikają postawy obronne

FAZA III c.d. COREY SCHUTZ Realizacja zaplanowanych celów terapeutycznych, edukacyjnych i rozwojowych – korzyści z bycia razem i współpracy Cel grupy świadomie rozważany i dyskutowany Wzrasta znaczenie lidera emocjonalnego i nawigatora Formy pracy: Indywidualna na tle grupy Praca z całą grupą Zachowania spontaniczne – chęć pomocy, życzliwość, wzajemne zaufanie, wyraźne uczucia Tworzenie bliskich relacji – zmiana poziomu emocjonalnego w grupie

FAZA KOŃCZENIA PRACY GRUPY - COREY wypracowywanie sposobów szukania wsparcia w innym miejscu niż grupa doświadczenie przeżycia utraty, zmiany, żalu w odniesieniu do kończących się zajęć podsumowanie zdobytych doświadczeń, umiejętności i pokazywanie możliwości ich wykorzystania udzielanie sobie ciepłych i pozytywnych wzmocnień.

UWAGA! Na każdym etapie pracy aktywność grupy jest różna. Powrót do elementów wcześniejszej fazy może być m.in.w wyniku: 1.zmiany osoby prowadzącej, 2. zmiany liczebności grupy np. do grupy terapeutycznej lub warsztatowej dochodzą nowe osoby, 3. głębokiej lub długotrwałej pracy jednego z członków grupy, 4. nieuświadomionego lęku uczestników, 5. różnorodnych oczekiwań, w związku z tym trudnych od razu do spełnienia, 6. sprzecznych celów prowadzącego i uczestników grupy,

ROZWÓJ GRUP - SINOSUIDALNY 7. funkcjonowania grupy na kilku poziomach (relacyjnym, osobistym, warsztatowym), 8. złamania kontraktu, 9. złamania normy grupowej, 10. usztywnienia się w normie grupowej i braku rozpoznawania tej normy zarówno przez grupę jak i prowadzącego, 11. zaistnienia nieformalnej podgrupy lub pary o celach sprzecznych z formalnymi celami treningu, 12. wystąpienia zaburzeń osobowości, psychicznych i/lub zaburzeń w zachowaniu (wejście w rolę np. dewianta) uczestnika grupy. Nie traktujemy tego jako regresu, bo grupa zazwyczaj zachowuje swoje osiągnięcia. ROZWÓJ GRUP - SINOSUIDALNY

Techniki w psychoterapii grupowej Empatyczne słuchanie, pozbawiona ocen akceptacja i interpretacja – indywidualni i grupowi Interwencje specyficzne dla psychoterapii grupowej: Praca „tu i teraz” - koncentracja na teraźniejszości, - wywoływanie i badanie uczuć - wzmacnianie koncentracji na „tu i teraz” - praca z procesem grupowym - rozpoznawanie napięć w grupie przeniesienie w psychoterapii grupowej przejrzystość terapeuty pisemne relacje z sesji nagrania video ćwiczenia ustrukturalizowane

Albert Ellis jest przeświadczony, że osobiste doświadczenia osoby pomagającej mogą służyć zaspakajaniu potrzeb klientów. Każdy ma za sobą doświadczenia, które zostawiły w nim mniejszy lub większy ślad. Zwykle o nich nie mówimy, ale dzięki temu co sami przeszliśmy możemy zrozumieć innych. Opr.Anna Czerniejewska

Wnioski: Osoba pomagająca powinna znać trwale cechy swojej osobowości oraz rozumieć jak nastroje wpływają na postępowanie człowieka. Badania sugerują, że wiek, płeć, przynależność rasowa, religijna czy kulturowa osoby pomagającej nie mają związku z wynikiem pomocy, ale wcale to nie znaczy, że nie mają wpływu na jej przebieg. Opr.Anna Czerniejewska

Dziękuję za uwagę i zapraszam do wspólnej pracy 