Hormonoterapia Nowotworów

Historia hormonoterapii 1896 Beatson – kastracja w raku piersi 1940 Huggins – orchidektomia w r. jąder 1962 Jensen – odkrycie receptorów

Zastosowanie hormonoterapii w leczeniu nowotworów Nowotwory hormonozależne rak piersi rak gruczołu krokowego rak trzonu macicy Nowotwory o średniej hormonozależności rak jajnika rak szyjki macicy rak tarczycy rak nerki

Inne zastosowanie hormonoterapii wyniszczenie nowotworowe poprawa tolerancji leczenia

Rola hormonoterapii w onkologii Nowotwór Stosowane metody Rak piersi Rak stercza Rak trzonu macicy Rak tarczycy Kastracja (chirurgiczna, radiologiczna, farmakologiczna) Antyestrogeny, inhibitory aromatazy Kastracja (chirurgiczna, farmakologiczna) Antyandrogeny Progestyny Tyroksyna

Założenia terapii hormonalnej Radykalne leczenie przeciwnowotworowe neoadiuwantowe uzupełniające samodzielne (w szczególnych sytuacjach) Leczenie paliatywne Leczenie wspomagające Leczenie substytucyjne Zapobieganie (?)

Mechanizm działania Pozbawienie wpływu hormonów Usunięcie tkanek produkujących hormony (ablacja) Zahamowanie ich produkcji Zablokowanie receptorów hormonalnych Terapia addytywna

Wrażliwość komórek na leczenie hormonalne uwarunkowana jest obecnością specjalnych białek, tzw. receptorów zlokalizowanych na ich powierzchni, w cytoplaźmie lub w jądrze komórkowym.

Odpowiedź na leczenie hormonalne w zależności od ekspresji receptorów estrogenowych i progesteronowych Clark, 1984 80 70 60 50 40 30 20 10 ER PR - - + - - + + +

Odpowiedź na kolejne rzuty hormonoterapii

Hormony oddziałujące na pierś FSH + LH Estrogeny Progesteron Przedmenopauzalne Jajnik Prolaktyna Hormon wzrostu Przysadka Kortykosterydy LHRH (podwzgórze) Pomeno- i przedmenopauzalne Androgeny Estro geny ACTH Progesteron Nadnercza Obwodowa konwersja

Zahamowanie wzrostu zależnego od estrogenów antyestrogeny Zahamowanie wzrostu Biosynteza estrogenów Jądro komórkowe Biosynteza estrogenów Inhibitory aromatazy Komórka nowotworowa

Hormonoterapia raka piersi - eliminacja wpływu estrogenów usunięcie źródła estrogenów kastracja chirurgiczna lub Rtg adrenalektomia usunięcie lub hamowanie działania gonadotropin hypofyzektomia analogi LHRH danazol progestageny blokowanie receptora estrogenowego tamoksyfen i inne SERM antagoniści receptora estrogenowego hamowanie obwodowej syntezy estrogenów inhibitory aromatazy

Hormonoterapia – metody ablacyjne kastracja chirurgiczna – Beatson 1896 laparoskopia  powikłań radiologiczna wolniejszy efekt dobra tolerancja usunięcie nadnerczy usunięcie przysadki nie stosowane

Metody ablacyjne Chirurgiczne Napromienianie, Chemioterapia, Analogi LHRH Chirurgiczne usunięcie jajników

Tamoksyfen – mechanizm działania antagonista receptorów estrogenowych częściowe działanie agonistyczne endometrium gęstość mineralna kości gospodarka lipidowa wpływ na wytwarzanie cytokin  TGFα  IGF-1  TGFβ hamowanie angiogenezy

Hormonozależny rak prostaty Testosteron LHRH Przysadka Kortyzol Nadnerczowe androgeny Prostata Jądra Prolaktyna Nadnercza Podwzgórze LH ACTH Most prostate cancers are hormone-dependent, responding primarily to testosterone. Therefore, it is important to appreciate the hormonal inter-relationships of the normal male endocrine (hormonal) system to understand the mode of action of hormonal therapies (androgen deprivation) in advanced prostate cancer. The endocrine environment of the prostate is almost wholly dependent upon that part of the endocrine system involving the hypothalamus, pituitary and testes. This is known as the hypothalamic-pituitary-testicular axis. The hypothalamus secretes luteinising hormone-releasing hormone (LHRH), which in turn regulates the release of luteinising hormone (LH) from the pituitary gland. LH stimulates the testes to secrete testosterone, which constitutes about 95% of circulating androgens. Not only is testosterone required for the normal growth and secretory activity of the prostate, it also has a negative feedback on the hypothalamus and pituitary where it inhibits secretion of LH and, therefore, regulates the production of itself. The pituitary also secretes adrenocorticotrophin (ACTH) which stimulates the adrenal glands to release, together with cortisol, the remaining 5% of circulating androgens (adrenal androgens). Oestrogen is released from the testes but is also derived from the peripheral aromatisation of testosterone. It may counteract the effects of LH and prolactin from the pituitary, as well as directly stimulating regeneration of the stromal elements in the prostate.

Rak prostaty – terapia hormonalna estrogeny orchidektomia antagoniści receptorów androgenowych analogi LHRH (kastracja farmakologiczna) „całkowita blokada androgenowa”

Objawy niepożądane leczenia Uderzenia gorąca Wysypki skórne Krwawienie z dróg rodnych Ginekomastia Przyrost masy ciała Nadciśnienie Powikłania zatorowo-zakrzepowe Powikłania kardiologiczne Hepatotoksyczność Retinopatia

Profilaktyka raka piersi

Porównanie badania amerykańskiego z badaniami europejskimi Badanie Liczba chorych NSABP 13388 Veronesi 5408 Powles 2471 Mediana czasu obserw. (m-ce) 69 46 70 Ryzyko zachorowania na raka piersi wysokie normalne Obciążenie rodzinne Zachorowania wśród krewnych I0 76% 12% 96% Rak piersi Tam Placebo OR 124 224 0,51 19 22 O,91 34 36 0,94