ELEMENTY BANKOMATYKI Organizacja emitująca karty lub bank - prowadzą rachunek klienta. Posiadacz karty z rachunkiem - klient banku i sprzedawcy. Sprzedawca towarów i usług - akceptuje zapłatę od klienta i rozlicza się z bankiem skupującym. Bank skupujący - bank zbierający od sprzedawców dowody transakcji i rozliczający się z bankami prowadzącymi rachunki klientów. Infrastruktura techniczna - sieci, bankomaty, POS. Oprogramowanie - moduły: obsługi transakcji, obsługi rejestru sprzedawców, obsługi kredytów, autoryzacji klientów, zarządzania kartami zastrzeżonymi, zarządzania siecią bankomatów.

BUDOWA BANKOMATU komputer obsługujący urządzenia peryferyjne: ekran, drukarkę, klawiaturę, mechanizm wydający banknoty i monety, modem zapewniający komunikację z bankiem, system operacyjny i programy obsługi transakcji, dysk magnetyczny z systemem operacyjnym, programami obsługi i plikami rejestrującymi przeprowadzone operacje, drukarka - wydaje dokumenty związane z transakcjami, pulpit - ekran oraz klawiatura (niekiedy ze znakami Braille’a) czytnik kart - wyposażony w silnik pobierający kartę i wydający ją po pomyślnie przeprowadzonej transakcji; interfejs dźwiękowy - pomaga użytkownikowi w obsłudze, alarmowy system przeciwwłamaniowy, przycisk alarmowy dla serwisu w razie zagrożenia, skarbiec z pieniądzmi do wypłacania w różnych nominałach.

ZAKRES USŁUG BANKOMATÓW Wypłaty pieniężne z rachunków bankowych. Przyjmowanie depozytów kopertowych. Przyjmowanie i rozpoznawanie banknotów. Realizacja, wydruk i wydawanie czeków. Operacje bezgotówkowe - zlecenia przelewów, przekazy pieniężne, otwieranie lokat terminowych, zmiana i wprowadzanie nowych zleceń stałych. Operacje administracyjne - druk: wyciągów z aktualnego stanu kont, historii rachunku, książeczek czekowych, polis ubezpieczeniowych, wydawanie ulotek. Zmiana numeru PIN. Inne - rezerwacja biletów, informacje i ogłoszenia banku.

ZALETY BANKOMATÓW Większa, całodobowa dostępność usług (1500h/rok dla kasjera wobec 8600 h/rok dla bankomatu). Wygoda i szybkość dokonywania transakcji. Efektywne wykorzystanie przestrzeni bankowej. Eliminowanie droższego obiegu dokumentów papierowych. Wzrost cyrkulacji pieniądza poprzez większy obrót mniejszymi płatnościami. Dochody banków z opłat od klientów za korzystanie z kart. Redukcja błędnych i niedozwolonych transakcji. Efekty marketingowe banku, podniesienie prestiżu banku. Związanie klienta z bankiem. Zachęta do zaciągania kredytów.

OPŁACALNOŚĆ BANKOMATÓW Instalacja bankomatu w 1990 r. w W. Brytanii kosztowała ok. 25 tys. GBP wobec 5-8 tys. GBP niezbędnych dla utworzenia stanowiska kasjera. Koszt transakcji ($): 1,07 - kasjer; 0,73 - poczta; 0,68 - czek; 0,54 – phone banking 0,35 – bankomat; 0,27 – home banking; 0,01 - Internet. Graniczna liczba (break-even point) transakcji przy której opłaca się zainstalować ATM to 35-40 tys. transakcji. Przy 4 tys. transakcji w miesiącu koszt instalacji bankomatu zwraca się po 9-10 miesiącach. Bankomaty mogą wykonywać ok. 60% czynności kasjera przy kosztach mniejszych o połowę. Problem hermetyczności systemów bankomatowych -nieakceptowanie "obcych" kart i brak porozumień między bankami o wzajemnym honorowaniu różnych kart.

RODZAJE BANKOMATÓW Tryb off-line - praca samodzielna, transakcje zapisane w pamięci. Prostota systemu, niezależność od łączy, niskie koszty wstępne, wysokie koszty eksploatacji, brak możliwości autoryzacji, mniejszy zakres usług. Tryb on-line - praca w sieci, transakcje zapisane w komputerze centralnym. Złożoność systemu, duże koszty wstępne, łatwość obsługi, możliwość autoryzacji transakcji, wysokie bezpieczeństwo (natychmiastowa aktualizacja). Wielofunkcyjne (Automated Teller Machine) oraz jednofunkcyjne (Cash Dispenser) - wypłata gotówki. Znajdujące się w pomieszczeniach zamkniętych (hall banku lub instytucji) lub w otwartych (dworzec, ulica). Instalowane przez banki lub wyspecjalizowane firmy.

LICZBA BANKOMATÓW (II.2001)

BANKOMATY WG MIAST

ZASADY KORZYSTANIA Z BANKOMATU 3 przyciski: (1) zielony to akceptowania operacji, (2) żółty - do anulowania operacji i powrotu do poprzedniego menu oraz (3) czerwony - do anulowania operacji i zwrotu karty. Można 2 x wprowadzić zły PIN za trzecim razem bankomat zatrzymuje kartę. Licznik złych prób kasowany jest po podaniu dobrego PINu. Bankomat zatrzymuje karty uszkodzone i rozmagnesowane. Po 30 sek. bankomat chowa nie zabraną gotówkę lub kartę. Drzwi do bankomatu otwieramy kartą wg instrukcji. Kartę wsuwamy do szczeliny bankomatu, pamiętając o jej ułożeniu wg rysunku na instrukcji. Wprowadzamy numer PIN, a po jego akceptacji dysponujemy wypłatę, podajemy żądaną kwotę, w granicach limitu. Odbieramy kartę, gotówkę i ew. potwierdzenie wypłaty.

KARTY BANKOWE Plastikowy prostokąt o wymiarach 53.4x85.6 mm (norma ISO), z umieszczonymi na powierzchni znakami identyfikacyjnymi wystawcy i właściciela oraz z nośnikiem informacji (ścieżka magnetyczna, układy półprzewodnikowe, nośniki laserowe) zawierającym zakodowane, szczegółowe informacje o wystawcy karty i rachunku właściciela karty. Karty stosowane głównie przy wypłatach gotówki w banku, płatnościach w firmach handlowo-usługowych, transakcjach w bankomatach (karty kredytowe, płatnicze). Inne zastosowania: telefony komórkowe, dekodery telewizji cyfrowej, żetony telefoniczne, służba zdrowia (kartoteki pacjentów), ewidencja samochodów, bilety wieloprzejazdowe, karty kserograficzne, parkingowe, benzynowe, klucze do elektronicznych zamków.

RODZAJE KART BANKOWYCH Wg zasięgu: karty lokalne, krajowe i międzynarodowe. Wg funkcji: bankomatowe (ATM, cash cards), płatnicze (payment cards), identyfikacyjne i gwarancyjne (ID cards). Wg sposobu rozliczania transakcji: debetowe (debit cards), kredytowe (credit cards), obciążeniowe (charge cards), z odroczonym terminem płatności (defered debit cards), wstępnie opłacone (preloaded cards), wielofunkcyjne. Wg segmentacji klientów: dla klientów indywidualnych. firmowe (grupy konsumentów), służbowe, stowarzyszeń. Wg klasy: standardowe classic, standard, uprzywilejowane (srebrne - silver, business, złote - gold, prestiżowe). Wg technologii: karty magnetyczne, elektroniczne (pamięciowe, procesorowe) i laserowe.

KARTY MAGNETYCZNE Karty z paskiem magnetycznym (ścieżka ferromagnetyku). Początkowo wykorzystywane jako proste identyfikatory, klucze do skarbców, urządzeń, pomieszczeń. Tanie i nietrwałe - ulegają rozmagnesowaniu w pobliżu pól magnetycznych. Łatwe do skopiowania pomimo zabezpieczeń holograficznych, wtopionych zdjęć, znaków specjalnych. Urządzenia do zapisu i odczytu danych na pasku są ogólnie dostępne. Nadają się tylko do pracy on-line, gdzie proces autoryzacji polega na sprawdzeniu podanego PIN-u z kodem zapisanym w systemie informatycznym banku a nie z PIN-em zapisanym na karcie, który może być łatwo sfałszowany. Pasek podzielony jest na 3 ścieżki. Górna ma 210 bpi w kodzie 7-bitowym co daje 79 znaków alfanumerycznych. Dolna ma też 210 bpi lecz w kodzie 5-bitowym co daje 107 cyfr. Ścieżka środkowa jest jedyną, która pozwala na zapis/odczyt (RWM) i ma tylko 75 bpi w kodzie 5-bitowym co daje 40 cyfr.

KARTY ELEKTRONICZNE Karty inteligentne, zawierające mikroprocesor z pamięcią. Karty pamięciowe mają tylko układ pamięciowy zwiększający pojemność karty. Stosowane jako karty telefoniczne, parkingowe, itp. Karty procesorowe mają dodatkowo procesor oraz pamięć ROM z prostym systemem operacyjnym. Procesor zarządza pamięcią i kontroluje zapis i odczyt danych z/do pamięci. Stosowane jako karty wielofunkcyjne, np. jako dowody tożsamości, karty ubezpieczeniowe, karty w telewizji kablowej, elektroniczne portmonetki (electronic purse) lub elektroniczne portfele (electronic wallet). Lepsze zabezpieczenia, poprzez blokadę karty po 3-krotnym podaniu złego numeru NIP. Trwałość ok. 10 tys. odczytów. 10x droższe (1-5 $) od kart magnetycznych, ale wydajniejsze i tańsze w eksploatacji.

KARTY LASEROWE Karty z warstwą polimeru (poliwęglanów) Zapis informacji metodą WORM (Write Once Read Many). Laser, który powoduje ukazywanie się napisów penetruje kartę w głąb i umieszcza poszczególne fragmenty danych na różnych głębokościach. Stosowane do dowodów osobistych, paszportów, dowodów rejestracyjnych, praw jazdy, książeczek ubezpieczeniowych Lepsze (biometryczne) zabezpieczenia przy pomocy podpisów elektronicznych, odcisków linii papilarnych, obrazów dna oka, identyfikatorów brzmienia głosu, zapamiętanych w postaci cyfrowej na karcie.

PORÓWNANIE KART

AKCEPTACJA KART W BANKOMATACH

OFERTA KART BANKOMATOWYCH

ZASADY BEZPIECZEŃSTWA Należy zapamiętać numer PIN-kodu, otrzymany w tzw. PIN-Mailer, który jest elektronicznym podpisem posiadacza karty. Transakcje dokonane z użyciem PIN-u nie podlegają reklamacji. Należy złożyć czytelny podpis na karcie bankowej, który jest porównywany przez sprzedawcę z podpisem złożonym na dowodzie sprzedaży. Trudniej jest podrobić pełny podpis (imię i nazwisko) niż parafę podpisu. Należy zapisać numer karty (ale nie numer PIN-kodu), datę ważności karty, numer telefonu do banku na wypadek konieczności zastrzeżenia karty przy jej zgubieniu lub kradzieży. Numer PIN najlepiej nauczyć się na pamięć lub zapisać w sposób zaszyfrowany. Kartę zastrzegamy jak najszybciej telefonicznie lub faksem, a następnie potwierdzamy to zastrzeżenie w oddziale banku wypełniając osobiście odpowiedni formularz.

DOBRE RADY Zapoznaj się z regulaminem użytkowania karty. Zwróć uwagę na zasady zastrzegania kart w banku. Wybierz kartę z mikroprocesorem. Nie noś wszystkich kart ze sobą, nie chwal się nimi. Nie zapisuj w notesie numeru PIN. Zasłaniaj klawiaturę przy wpisywaniu numeru PIN. Nie dawaj nikomu karty, obserwuj co się z nią dzieje. Przechowuj kwitki transakcji z kartami, nie wyrzucaj ich bez zniszczenia. Sprawdzaj wyciągi bankowe z transakcjami z kartami. Uważaj w Internecie, nie korzystaj z podejrzanych witryn. Masz prawo do reklamacji w razie wątpliwości.