początki ludzkości  rozwój naturalny (Rdz 4, ; 5,1-32)  rozwój kulturowy (Rdz 4,16-24; 6,1-7)  potomstwo Kaina – rzemiosło  potomstwo Seta – kult Boga

Rdz 4-11  narracja o Kainie i Ablu (Rdz 4)  genealogia Adama (Rdz 5)  narracja o szerzącym się złu (Rdz 6,1-8)  narracja o potopie (Rdz 6,9-9,17)  narracja o Noem (Rdz 9,18-29)  genealogia synów Noego (Rdz 10)  narracja o wieży Babel (Rdz 11,1-9)  geneal. Szema i Teracha (Rdz 11,10-32)

narracja o Kainie  natura człowieka poza ogrodem –płodność ludzi (Rdz 4,1-2) –ofiara (Rdz 4,3-4) –morderstwo (Rdz 4,8) –budowa miasta (Rdz 4,17)  oddalenie na wschód  genealogia Kaina –8 postaci –eskalacja przemocy

potomkowie Adama  w linii Kaina –8 pokoleń –10 imion  w linii Seta –10 pokoleń –10 imion  Hanoch i Noe

genealogia Adama (Rdz 5)  Adam zrodził na swój wzór, podobnego do niego  tak, jak Bóg stworzył adama (Rdz 1,27)  10 pokoleń:  liczby: wiek ojcostwa - reszta lat - suma –procesy zrównania dnia z nocą –liczba imienia Boga  Adam – Noe: 10 pokoleń  Szem – Abram: 10 pokoleń

genealogie Mezopotamii  podobieństwa –kolofon na końcu listy –matematyczna konstrukcja –liczba 10  różnice –królów lub bogów –życie ludzkości –dotyczą przeszłości –ukierunkowane na przyszłość

Motyw trzech synów  Adam  Lamek (tu jeszcze córka),  Noe  Terach  Lewi  Dawid

szerzące się zło (Rdz 6,1-8)  eskalacja zła (Rdz 6,5-6) –przekroczenie granicy –rosnąca przemoc  czasownik cierpienie ( !wbc[ ), łączy –cierpienie brzemienności niewieściej (Rdz 3,16), –cierpienie świata (Rdz 5,29) –cierpienie Boga wobec kondycji świata

potop (Rdz 6,9-9,17)  analogia do stworzenia – wody –z wnętrza ziemi oraz z nieba –posłuszne Bożym rozkazom –posłuszeństwo Noego  przymierze z Noem i ziemią –błogosławieństwo płodności –pouczenia i przykazania (Rdz 9,1-7) przykazania dotyczące pokarmu mięso zwierząt zakaz morderstwa

narracja o Noem (Rdz 9,18-29)  pierwsza postać określoną mianem sprawiedliwy (Rdz 6,9)  4-krotnie: uczynił wszystko co Bóg przykazał  sadzenie winnicy  błogosławieństwo synów  oddzielanie i

genealogia synów Noego (Rdz 10)  rozczłonkowana –obraz pierwszego przykazania: Rozradzajcie się i rozmnażajcie, i napełnijcie ziemię  70 imion  terytorium Żyznego Półksiężyca  z potomków Adama tylko jeden został protoplastą ludzkości  z potomków Noego tylko jeden został protoplastą ludu wybranego

Shem dark green Ham yellow Japheth red

wieża Babel (Rdz 11,1-9)  mityczne paralele  dążenie do imperium –znak wspólnoty –imię dla przyszłych pokoleń  akcja na ziemi / akcja w niebie  rozproszenie – chaos  Rdz 11,1-9 / Rdz 6,1-5

Babilon, świątynia Marduka

Ur, świątynia Nanny

zigurat Marduka  istniał za Hammurabiego (XVIII w. aCh)  kwadrat o boku –zewnętrzny 91 m –wewnętrzny 61 m –schody 9,35 m  7 pięter –33 / 18 / 6 / 6 / 6 / 6 / 15  dane za: tabl. z Anubelszun, 229 r. aCh; dane opierają się na modelu z Borsippa  kolofon: Wtajemniczony zobaczy to, do czego został wprowadzony, lecz nie wtajemniczony nie zobaczy nic.

genealogia Szema w linii Pelega (Rdz 11,10-26)  analogia do genealogii Adama (Rdz 5)  schemat: „AA żył … lat i zrodził XX. AA żył po tym jak zrodził XX … lat, i spłodził synów i córki”  brakuje wzmianki o śmierci  ostatnia postać: Terach  ojciec: Abrama, Nachora i Harana

dzieje patriarchów, Rdz  Abraham –od Adama z linii Seta –od Noego z linii Szema  dziedzic błogosławieństwa danego –ludzkości w stworzeniu –przymierza z Noem  wybranie nie anuluje więzi Boga z ludzkością  ale ją znamiennie modyfikuje:

 adam - przykazanie, dotyczące władzy nad ziemią (Rdz 1,28)  Abraham - obietnicę, dotyczącą dobra jego samego i całej ludzkości (Rdz 12,3b)  adam - naturalna płodność i uległość ziemi mu powierzonej (Rdz 1,28)  Abraham - obietnica płodności i dar ziemi w przyszłości,  uwarunkowane opuszczeniem miejsca wyznaczonego przez naturę, a zajęciem wskazanego przez Boga (Rdz 12,1-3)

 przymierze Boga z Noem - cała ludzkości i przyrody (Rdz 9,9-10)  obietnica - nie będzie więcej potopu  przymierze z Abrahamem - tylko jego potomkowie (Rdz 17,19-21)  obietnica dana patriarchom –potomstwo (Rdz 12,2; 13,16; 15,5; 16,10; 17,6; 18,18; 21,13.18; 22,17; 23,4; 28,14) –ziemia (Rdz 12,7; 13,14-15; 15,7.18; 17,8; 24,3-4; 28,13; 35,11-12) –błogosławieństwo (Rdz 12,2-3; 22,17; 25,11; 26, ; 28,14-15; 32,30; 35,9)

SARA Izaak HAGAR Iszmael KETURA 6-ciu synów Abraham

Jakub Ezaw Izaak i Rebeka

ZILPA Gad Aser RACHELA Józef Beniamin LEA Ruben Symeon Lewi Juda Issachar Zabulon BILHA Dan Neftali Jakub

Abraham żył lat 175 = 7 x 5 x 5 Izaak żył lat 180 = 5 x 6 x 6 Jakub żył lat 147 = 3 x 7 x 7  7 > 5 > 3 - ciąg zstępujący  5 < 6 < 7 - ciąg wstępujący  = = = 17  Ks. Tomasz Jelonek, Biblijna historia zbawienia, Kraków, WAM 2004 (za A. Läpple)  Nahum Sarna, Genesis

suma cyfr - 17 suma liczb - 26

posłannictwo  Abraham –postulat wiary –świadectwo wiary –posłuszeństwo  Izaak – syn posłuszeństwa  płodność, mnogość i zaludnianie ziemi –cała ludzkość (Rdz 1,28) –Noe (Rdz 9,1) –Jakub (Rdz 28,3; 35,11)

Juda i Józef, Rdz  narracja o Józefie –sny –bracia w Dotan –niewola w Egipcie –służba u Potifara – więzienie – sny –służba u faraona –pojednanie z braćmi  epizod Judy i Tamar  błogosławieństwo Jakuba

archetypy  Rdz 1-11 –życie biologiczne / osobowe –natura i kultura –dobro i zło –posłuszeństwo / nieposłuszeństwo  postać Boga –władza –troska i miłosierdzie  przyodziać nagiego (Rdz 2,21),  nakarmić głodnego (Rdz 18,6-8)  pogrzebać zmarłego (Pwt 34,6)

 Abraham, Rdz –postać statyczna –wiara i posłuszeństwo  Izaak, Rdz 25,19-28,5 –postać statyczna –kontemplacja (studnie i rola)  Jakub, Rdz –postać dynamiczna –przedsiębiorczość  Józef, Rdz 37; –mądrość i Tradycja

postacie drugoplanowe  tajemnica wybierania  Iszmael (Rdz 16, ; 17, ; 25, ) –poczęcie i narodziny –genealogia  Ezaw (Rdz 25,23-34; 26,34-35; 27, ; 28,6-9; 33,1-16; 35,29; 36,1-43) –poczęcie i narodziny –konfrontacja z Jakubem –pochówek ojca  Lot (Rdz 11,31; 12,4; 13,1.5-12; 14,12-16)

archetypy kobiece  Sara; Hagar; Ketura  Rebeka  Lea i Rachela; Bilha i Zilpa  Asenat  Tamar  macierzyństwo  posłuszeństwo Bogu  aktywność, przedsiębiorczość