Wprowadzenie do systemu podatkowego Podatki w państwach UE 1 [1] Wprowadzenie do systemu podatkowego

Współczesne systemy podatkowe EUROPEJSKIE PRAWO PODATKOWEMIĘDZYNARODOWE PRAWO PODATKOWE UEPaństwo członkowskie KRAJOWE PRAWO PODATKOWE Część ogólna: ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 roku – Ordynacja podatkowa Część szczegółowa: poszczególne ustawy podatkowe Podatnicy [1] Wprowadzenie do systemu podatkowego 2

System podatkowy: Klasyfikacja pod kątem źródła poboru podatku Źródło: Dochód Podatki przychodowe Podatki dochodowe (PIT, CIT) Źródło: Majątek Podatki od posiadania majątku ( rolny, leśny) Podatki od wartości majątku (katastralny) Podatki od wzrostu wartości majątku ( opłata adiacencka) Podatki od wzrostu masy majątkowej ( od spadków i darowizn) Podatki od transferu majątku (PCC, PIT) Źródło: Obrót Podatki od obrotu profesjonalnego (VAT, akcyza) Podatki od obrotu niezawodowego (PCC) [1] Wprowadzenie do systemu podatkowego 3

Funkcje systemu podatkowego Budżet publiczny Wtórny podział dochodu narodowego na zadania publiczne (funkcja redystrybucyjna) Redystrybucja: czasowa, podmiotowa, przedmiotowa, terytorialna Podatnicy (wypracowują dochód narodowy) Pobór części dochodu podatników tytułem danin (funkcja fiskalna ) 4. Wprowadzanie niezbędnych zmian w systemie finansowym i podatkowym 3. Wykrywanie obszarów nieprawidłowości Szara strefa Deficyt i dług publiczny Zaległości podatkowe 2. Kontrola przestrzegania przepisów prawa finansowego i podatkowego FUNKCJA STABILIZACYJNA 1. Obserwacja zjawisk makroekonomicznych PKB Bilans płatniczy Kurs walutowy Poziom inflacji i bezrobocia [1] Wprowadzenie do systemu podatkowego 4

Znaczenie fiskalne polskich podatków [1] Wprowadzenie do systemu podatkowego 5

System podatków państwowych (dane za: Analiza wykonania budżetu państwa w roku 2014, NIK) [1] Wprowadzenie do systemu podatkowego 6

Granice fiskalizmu (1) Źródło : stan na r. Udział dochodów publicznych w PKB Udział wydatków publicznych w PKB Nadwyżka / deficyt względem PKB Dług publiczny względem PKB EU 2845,2%48,1%(-) 2,9%86,8% EA 1946,6% 49,1%(-)2,4%91,9% SWE51,1%53,0%(-) 1,9%44 % GER44,6%44,0%0,6%74,7% POL38,6%41,8%(-)3,2%50,1% ESP37,8%43,6%(-) 6,8%97,9% GRE45,8%49,3%(-) 3,5%177,1% Lider 2014DEN 59%FIN 59%DEN 1,2% CYP (-) 8,8% EST: 11% GRE: 177,1% [1] Wprowadzenie do systemu podatkowego 7

Granice fiskalizmu (2) Krzywa LafferaReguła edynburska David Ricardo, 1823 „leave them as you find them” „…podatki zmieniając poziom dochodu i majątku podatnika nie powinny doprowadzać do rezygnacji z działalności, dzięki której ten dochód i majątek został osiągnięty…..” [1] Wprowadzenie do systemu podatkowego 8

Granice fiskalizmu (3) Sprawiedliwość podatkowa Wszystkie podmioty muszą być w jednakowych warunkach traktowane według jednej miary (sprawiedliwość pozioma) Wysokość obciążenia podatkowego winna pozostawać w racjonalnym stosunku do zdolności płatniczej podatnika (sprawiedliwość pionowa) Cele publiczne, na jakie państwo przeznacza wpływy podatkowe muszą być powszechnie aprobowane (sprawiedliwość społeczna) Magiczny czworobok Niska inflacja Niskie bezrobocie Wysoki wzrost gospodarczy Wysoki poziom obrotów handlowych z zagranicą [1] Wprowadzenie do systemu podatkowego 9

Inne funkcje podatków Funkcja stymulacyjna: Cel: wspieranie rozwoju działalności gospodarczej; rozwój inwestycji; napływ kapitału zagranicznego Środki: obniżanie stawek podatkowych, zwłaszcza w czasie recesji gospodarczej – tzw. protekcja podatkowa (niskie podatki są opłacalne, mają zwiększyć efektywność gospodarowania, zapewnić wzrost gospodarczy) Funkcja społeczna Cel: związany z koncepcją zdolności płatniczej; chodzi o uzależnienie wysokości obciążenia podatkowego od potrzeb osobistych, które jednostka jest w stanie zaspokoić z własnego dochodu – stąd: wyrównywanie tym samym szans obywateli, którym wiedzie się gorzej Środki: przywileje podatkowe np. ulga rehabilitacyjna, wspólne opodatkowanie, ogólne minimum podatkowe [1] Wprowadzenie do systemu podatkowego 10

Konstytucyjne podstawy systemu podatkowego w Polsce Aspekty legislacyjne ( 217) Nakładanie podatków, innych danin publicznych, określanie podmiotów, przedmiotów opodatkowania i stawek podatkowych, a także zasad przyznawania ulg i umorzeń oraz kategorii podmiotów zwolnionych od podatków następuje w drodze ustawy (123) Rada Ministrów może uznać uchwalony przez siebie projekt ustawy za pilny, z wyjątkiem projektów ustaw podatkowych, ustaw dotyczących wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej, Sejmu, Senatu oraz organów samorządu terytorialnego, ustaw regulujących ustrój i właściwość władz publicznych, a także kodeksów (168) Jednostki samorządu terytorialnego mają prawo ustalania wysokości podatków i opłat lokalnych w zakresie określonym w ustawie. Aspekty merytoryczne (84) Każdy jest obowiązany do ponoszenia ciężarów i świadczeń publicznych, w tym podatków, określonych w ustawie (32) 1. Wszyscy są wobec prawa równi. Wszyscy mają prawo do równego traktowania przez władze publiczne. 2. Nikt nie może być dyskryminowany w życiu politycznym, społecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny (64) 1. Każdy ma prawo do własności, innych praw majątkowych oraz prawo dziedziczenia. 2. Własność, inne prawa majątkowe oraz prawo dziedziczenia podlegają równej dla wszystkich ochronie prawnej. 3. Własność może być ograniczona tylko w drodze ustawy i tylko w zakresie, w jakim nie narusza ona istoty prawa własności. [1] Wprowadzenie do systemu podatkowego 11

Elementy podatku Elementy stałe (cechy podatku jako jednego z dochodów publicznych) Publicznoprawny charakter Powszechność Przymusowość Bezzwrotność Nieodpłatność Elementy zmienne / techniczne (części wewnętrznej konstrukcji podatku) Podmiot podatku Przedmiot opodatkowania Podstawa opodatkowania Skala i stawki podatkowe Tryb i warunki płatności Preferencje podatkowe: ulgi i zwolnienia podatkowe [1] Wprowadzenie do systemu podatkowego 12

Elementy stałe podatków Podatek jest świadczeniem: 1)Publicznoprawnym = nakładany drogą ustawową = przez organ władzy publicznej ( Sejm) = wpływa do budżetu państwa lub budżetu samorządowego = przeznaczany na cele publiczne zgodnie z przepisami prawa oraz założeniami polityki finansowej 2) Powszechnym= dotyczy każdego podatnika znajdującego się w takiej samej sytuacji 3) Przymusowym= nadaje się do egzekucji administracyjnej 4) Bezzwrotnym = podatnik nie ma roszczenia o zwrot podatku ( wyjątki: nadpłata w podatku dochodowym, zwrot opłaty skarbowej, zwrot podatku od towarów i usług) 5) Nieodpłatnym= brak kontrświadczenia (świadczenia wzajemnego) ze strony państwa / samorządu 6) Zasadniczym= funkcja fiskalna jest głównym zadaniem podatków [1] Wprowadzenie do systemu podatkowego 13

Elementy zmienne podatków: Podmiot podatku Podmiot czynny: a) wierzyciel: Skarb Państwa lub JST b) organ podatkowy: Naczelnik urzędu skarbowego (podatki państwowe) lub wójt / burmistrz, prezydent miasta (podatki samorządowe) Podatnik (Podmiot na którym zgodnie z przepisami ustaw podatkowych ciąży obowiązek podatkowy) Pozostali dłużnicy podatkowi PłatnikInkasent Następca podatkowy Osoba trzecia [1] Wprowadzenie do systemu podatkowego 14

Podatnik formalny a rzeczywisty Kazus: PODATEK OD TOWARÓW I USŁUG (PTU) 2. Doliczenie PTU do wartości transakcji = przerzucenie ciężaru podatkowego PODATNIK FORMALNY PODATNIK RZECZYWISTY ( przedsiębiorca, ( konsument, producent klient, usługobiorca) sprzedawca) 1. zapłata PTU ( gdyż podatnik formalny jest adresatem przepisów ustawy o PTU) URZĄD SKARBOWY BUDŻET PAŃSTWA 15 [1] Wprowadzenie do systemu podatkowego

System podatków pośrednich i bezpośrednich Podatki pośrednie: -PTU ( VAT) -Akcyza -Podatek od gier We wszystkich tych podatkach zachodzi zjawisko rozszczepienia podatników: formalnych i rzeczywistych Podatki bezpośrednie: -Wszystkie inne niż pośrednie W tych podatkach podatnik formalny i podatnik rzeczywisty to jeden i ten sam podmiot. Powyższe nie wyklucza możliwości przerzucenia ciężaru podatkowego na inną osobę niż podatnik, jednak jest to decyzja ekonomiczna, a nie skutek prawny. [1] Wprowadzenie do systemu podatkowego 16

Podatnik – płatnik - inkasent 1. Oblicza podatek podatnika Płatnik:2. Pobiera podatek od podatnika 3. Wpłaca podatek do organu podatkowego PODATNIKORGAN PODATKOWY Inkasent:1. Pobiera podatek od podatnika 2. Wpłaca podatek do organu podatkowego BUDŻET PUBLICZNY [1] Wprowadzenie do systemu podatkowego 17

Inne elementy zmienne podatku Przedmiot opodatkowania = czynność prawna lub stan faktyczny, rzecz lub zjawisko, które zgodnie z prawem wywołują obowiązek podatkowy Podstawa opodatkowania = konkretyzacja przedmiotu opodatkowania do wartości wymiernych, policzalnych. Stawka podatkowa = iloraz podatku dzielonego przez podstawę opodatkowania Skala podatkowa = ukształtowanie stawek występujących w danym podatku: Liniowa ( stawka const.) Progresywna ( Wzrost stawki razem ze wzrostem podstawy) Regresywna (Spadek stawki wraz ze wzrostem podstawy) Wzór na obliczanie podatku: Podatek=PodstawaXStawka Kwotowa Procentowa CIT=Dochód (zł)X19 % VAT=Obrót (zł)X23 % Akcyza (od produkcji piwa) =Objętość w hl X7,79 zł Od nieruchomości =Powierzchnia lokalu w m^2 X18,56 zł Opłata od posiadania psów =Ilość psów (sztuki) X121 zł Opłata skarbowa=Ilość dokumentów pełnomocnictwa X17 zł [1] Wprowadzenie do systemu podatkowego 18

Dwa rodzaje progresji podatkowej Kazus: Na podstawie tabeli podatkowej oblicz podatek dla danej podstawy x = 2000 zł PodstawaStawka Progresja globalna Modus operandi : Progresja szczeblowana Modus operandi: 0 – 100 zł10%1. Dopasowanie danej podstawy do właściwego szczebla 2. Pomnożenie podstawy przez odpowiednią stawkę 100 x 10 % = 10 zł 1. Rozbicie danej podstawy na części pasujące do granic szczebli tabeli 2. Pomnożenie części podstawy przez odpowiednie stawki 3. Zsumowanie wyników 100 – 400 zł20% 300 x 20% = 60 zł 400 – 1000 zł30% 600 x 30% = 180 zł > 1000 zł40% 2000 x 40% = 800 zł 1000 x 40% = 400 zł RAZEM: 650 zł Rozwiązanie: Podatek dla podstawy x = 2000 zł wynosi 800 zł w progresji globalnej i 650 zł w progresji szczeblowanej Progresja odcinkowa: podane są z góry wyliczone kwoty podatków z niższych szczebli, np. ustawa o PIT Podstawa opodatkowaniaPodatek wynosi: Do zł18% podstawy minus 556, 02 zł Ponad zł14 839, 02 zł + 32% ( podstawa minus zł) [1] Wprowadzenie do systemu podatkowego 19

Tryb / warunki płatności podatku Jednorazowo, zaliczkowo czy ratalnie? Na zasadach ogólnych czy w formie uprosz- czonej? Gotówką czy bezgotówkowo? Okresowo czy sporadycz- nie? Z przepisów Ordynacji podatkowej: Art. 60. § 1. Za termin dokonania zapłaty podatku uważa się: 1) przy zapłacie gotówką - dzień wpłacenia kwoty podatku w kasie organu podatkowego lub na rachunek tego organu w banku, w placówce pocztowej, w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej, biurze usług płatniczych lub w instytucji płatniczej albo dzień pobrania podatku przez płatnika lub inkasenta; 2)w obrocie bezgotówkowym - dzień obciążenia rachunku bankowego podatnika lub rachunku podatnika w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej lub rachunku płatniczego podatnika w instytucji płatniczej na podstawie polecenia przelewu. Art. 61. § 1. Zapłata podatków przez podatników prowadzących działalność gospodarczą i obowiązanych do prowadzenia księgi rachunkowej lub podatkowej księgi przychodów i rozchodów następuje w formie polecenia przelewu. Art. 61a. § 1. Rada gminy, rada powiatu oraz sejmik województwa mogą, w drodze uchwały, dopuścić zapłatę podatków, stanowiących dochody odpowiednio budżetu gminy, powiatu lub województwa, instrumentem płatniczym, w tym instrumentem płatniczym, na którym przechowywany jest pieniądz elektroniczny. [1] Wprowadzenie do systemu podatkowego 20

Preferencje podatkowe 1. Wyłączenie podatkowe – pozostawienie danego podmiotu lub przedmiotu opodatkowania poza zakresem danej ustawy ( np. „Przepisów ustawy o PIT nie stosuje się do działalności rolniczej, z wyjątkiem działów specjalnych produkcji rolnej”) 2. Zwolnienie podatkowe - wykluczenie niektórych podmiotów lub przedmiotów spod opodatkowania, mimo, że mieszczą się w zakresie danej ustawy ( np. „Wolne od PIT są wygrane w loteriach i grach liczbowych, jeżeli wartość wygranej nie przekracza 2280 zł”) 3. Ulga podatkowa -Obniżenie podstawy opodatkowania, stawki lub samego podatku ( np. „Podatek dochodowy w pierwszej kolejności ulega obniżeniu o kwotę składki na ubezpieczenie zdrowotne, opłaconej w roku podatkowym bezpośrednio przez podatnika (…)”) (np. „W przypadku nabycia własności budynku mieszkalnego lub lokalu mieszkalnego (…) w drodze dziedziczenia (…) przez osoby zaliczane do I grupy podatkowej, nie wlicza się do podstawy opodatkowania ich czystej wartości do łącznej wysokości nieprzekraczającej 110 m 2 powierzchni użytkowej budynku lub lokalu”) [1] Wprowadzenie do systemu podatkowego 21

Preferencje podatkowe a zasady podatkowe Zasada pewności podatkowej Tylko ustawy mogą kształtować obowiązki podatkowe ART. 217 Konstytucji: Nakładanie podatków, innych danin publicznych, określanie podmiotów, przedmiotów opodatkowania, i stawek podatkowych, a także zasad przyznawania ulg i umorzeń oraz kategorii podmiotów zwolnionych od podatków następuje w drodze ustawy Zasada dogodności podatkowej Podatki należy pobierać w momencie największej zdolności płatniczej podatnika Zasada taniości podatkowej Pobór podatków nie powinien pochłaniać nadmiernych kosztów Zasada sprawiedliwości podatkowej 1.Wszystkie podmioty muszą być w jednakowych warunkach traktowane według jednej miary (sprawiedliwość pozioma) 2.Wysokość obciążenia podatkowego powinna być w racjonalnym stosunku do zdolności płatniczej podatnika ( sprawiedliwość pionowa) 3.Cele publiczne, na jakie władze przeznaczają wpływy podatkowe powinny być społecznie aprobowane 4.Równość podatkowa = każdy proporcjonalnie do swoich możliwości płatniczych powinien partycypować w utrzymaniu państwa = brak nadmiernych przywilejów podatkowych 5.Ochrona źródła podatkowego ( leave them as you find them) = pobieranie podatków nie może prowadzić do rezygnacji z opodatkowanej działalności [1] Wprowadzenie do systemu podatkowego 22