Wczesna profilaktyka raka piersi w praktyce Lekarza Rodzinnego Marta Prałat

Wiedza młodych kobiet o profilaktyce raka piersi Medycyna Paliatywna 2014 wiek 20-45 lat 30% ankietowanych to mieszkanki wsi 47% ankietowanych posiadało wykształcenie wyższe, 28% wykształcenie średnie

Czynniki ryzyka wystąpienia raka piersi

Odsetek respondentek z uwzględnieniem wiedzy na temat działań pozytywnie wpływających na zapobieganie i wczesne wykrywanie raka piersi

Kiedy powinno się wykonywać samobadanie piersi? Odsetek respondentek z uwzględnieniem badań, którym się poddały profilaktycznie, bez wskazań lekarskich

Źródło wiedzy na temat profilaktyki raka piersi Opinie respondentek na temat czynników mogących stanowić przeszkodę w profilaktyce raka piersi Źródło wiedzy na temat profilaktyki raka piersi

Najczęstszy nowotwór u kobiet w Polsce (22,2%) Statystyka Najczęstszy nowotwór u kobiet w Polsce (22,2%) Stanowi drugą po raku płuca przyczynę zgonów u kobiet z powodów onkologicznych (7,3%) 1 2 3

Czynniki ryzyka: estrogeny menarche menopauza wiek wczesna pierwsza miesiączka późna menopauza otyłość HTZ/ antykoncepcja bezdzietność łagodne zmiany rozrostowe obciążony wywiad rodzinny - dwie lub więcej krewne I-stopnia z rakiem piersi rozpoznanym w młodym wieku rak w drugiej piersi promieniowanie jonizujące wysokie spożycie alkoholu brak karmienia piersią w wywiadzie Przebyty rak endometrium, rak jajnika lub rak jelita grubego w wywiadzie Wysoki status społeczny estrogeny menarche menopauza

Wiek kobiety Ryzyko zachorowania na raka piersi wzrasta wraz z wiekiem. zachorowania przed 20. rokiem życia.-sporadyczne Największa liczba zachorowań - między 50. i 69. rż. Współczynniki zachorowalności na raka piersi wzrastają liniowo z wiekiem między 40. i 59. rokiem życia, po czym częstość zachorowań stabilizuje się, a po 70. roku życia nawet zmniejsza się.

Czynniki reprodukcyjne wiek menarche 15% na rok opóźnienia wiek menopauzy 3% na każdy rok opóźnienia

Antykoncepcja hormonalna nie są czynnikiem wywołującym RS prawdopodobieństwo promowania już istniejącego nowotworu bezpieczny czas stosowanie hormonalnych środków antykoncepcyjnych- nie dłużej niż 2 lat HTA powyżej 8 lat wzrost ryzyka zachorowania o 46% na każde 10 lat stosowania antykoncepcji ryzyko wzrasta o 14%

Hormonalna terapia zastępcza Trwająca <5 lat - nie jest związana z istotnym wzrostem ryzyka zachorowania na raka piersi ryzyko zachorowania na RS związane ze stosowaniem HTZ przez okres > 5 lat jest mniejsze niż związane z otyłością lub codziennym spożywaniem alkoholu

Masa ciała Ryzyko zachorowania u kobiet po menopauzie rośnie wraz z wartościami BMI powyżej normy BMI w granicach 18 - 25 kg/m2 zmniejsza ryzyko x 2 Otyłość i nadwaga zwiększają ryzyko potrójnie negatywnego raka gruczołu piersiowego

alkohol wzrost ryzyka raka piersi o 9% na każde 10 gramów czystego etanolu dziennie

Cancer, 2015. Wykazano, że spośród 78 171 kobiet, które miały krewnego 1. stopnia z rozpoznaniem raka gruczołu krokowego ryzyko rozwoju raka piersi było zwiększone o 14%. U kobiet, u których wśród krewnych 1. stopnia stwierdzano raka piersi, raka gruczołu krokowego i raka jelita grubego, ryzyko wystąpienia raka piersi jest zwiększone 2-krotnie.

Czy tylko rak Angeliny? BRCA1, BRCA2- 3-5% populacji chorych, 10-krotny wzrost ryzyka zachorowania TP53, PTEN - duży stopnień predyspozycji do zachorowania ATM, BRIP1, CHEK2 i PALB2 - umiarkowana predyspozycja do zachorowania- podnoszą 2–3-krotnie ryzyko zachorowania na raka piersi w porównaniu z ogólną populacją. mutacji RECQL- 5-krotny wzrost ryzyka zachorowania, wynosi ponad 50 proc., jeśli wśród krewnych stwierdzono wcześniej zachorowanie na ten nowotwór. W Polsce w przybliżeniu ok. 15 tys nosicielek!! Nature Genetics 27 April 2015-Lubiński i prof. dr hab. n. med. Cezary Cybulski z Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego w Szczecinie oraz M. A. Akbari i S. A. Narod z Toronto i W. D. Foulkes z Montrealu.

Grupy ryzyka zachorowania na dziedziczną postać raka piersi/jajnika

kalkulatory ryzyka: Gail, Claus, Cuzick-Tyrer, BRCAPRO, BOADICEA, Myriad 1 i 2, Manchester

Zasady kwalifikacji do badań genetycznych Prawdopodobieństwo > 10% Do najważniejszych cech kliniczno-rodowodowych związanych ze zwiększonym prawdopodobieństwem nosicielstwa mutacji BRCA należą: — zachorowanie na raka piersi przed 40. rż.; — mnogie zachorowania na raka piersi lub/i jajnika w rodzinie; 2 zachorowania na raka piersi i/lub jajnika wśród krewnych pierwszego i/lub drugiego stopnia (łącznie z probantką) — przypadki zachorowań na inne nowotwory u tej samej osoby, zwłaszcza jeśli jednym z nich jest rak jajnika; — obustronny rak piersi; — rak piersi u mężczyzn; — cecha ER/PgR– oraz ujemny stan HER2 — „potrójnie ujemny rak piersi” — u chorych przed menopauzą; — rak rdzeniasty lub nietypowy rdzeniasty; — pochodzenie aszkenazyjskie; — potwierdzona obecność mutacji BRCA w rodzinie.

czynniki zmniejszające ryzyko: prawidłowa masa ciała ograniczenia wskazań do HTZ karmienie piersią aktywność fizyczna dieta unikanie alkoholu

Karmienie piersią, Lancet 2003 r. Zarówno sam fakt karmienia piersią, jak i łączny czas karmienia piersią znamiennie zmniejszają ryzyko rozwoju raka sutka. Przy niezmienionej średniej liczbie dzieci (2,5), wydłużenie czasu karmienia piersią średnio o 6 miesięcy mogłoby zapobiec rozwojowi około 5% przypadków inwazyjnego raka sutka.

Journal of the National Cancer Institute, maj 2015 U kobiet z rakiem luminalnym wcześniejsze karmienie piersią może wpływać na rokowanie i przeżycie zmieniając aktywność proliferacyjną komórek nowotworowych U wszystkich chorych wcześniejsze karmienie piersią wiązało się z mniejszym ryzykiem nawrotu choroby, szczególnie w przypadku karmienia ponad 6 miesięcy

wysiłek fizyczny 9th European Breast Cancer Conference (EBCC-9), marzec 2014 Uprawianie sportu przez ponad godzinę dziennie zmniejsza ryzyko rozwoju raka piersi. Nie ma przy tym znaczenia ani wiek, ani waga kobiety; także położenie geograficzne nie ma wpływu na prawdziwość tej tezy. W porównaniu do kobiet mało aktywnych fizycznie, te które regularnie ćwiczą mają zredukowane ryzyko raka piersi o ok. 12%. 12 % „Prowadzący siedzący tryb życia ludzie nie są w stanie uciec przed chorobami”

Schemat badań kobiet bez objawów i dodatkowych czynników ryzyka

profilaktyka w grupach wysokiego ryzyka Zalecenia postępowania diagnostyczno-terapeutycznego w nowotworach złośliwych — 2013 r.

Technika badania Ocenia się, że w 42 % przypadków RS wykrywają same kobiety, podczas gdy lekarz wykrywa guz w badaniu przedmiotowym tylko u 24 % chorych

Technika samobadania piersi

wywiady chorobowy: *zmiany występujące w sutkach tj.: guz, obrzęk, bolesność, asymetria sutka, wydzielina z brodawki, wciągnięcie brodawki- dynamika zmian oraz czas ich utrzymywania się *data pierwszej oraz ostatniej miesiączki *porody, czas karmienia piersią *przebyte operacje *leczenie hormonalne *choroby sutka w rodzinie ze strony matki, RS/ RJ

Badanie przedmiotowe: *badanie w pozycjach siedząca/stojąca oraz leżąca na plecach i boku *oglądanie- kształt, symetrię sutka i położenie brodawek (wciągnięcie, wydzielina), uwypuklenie lub wciągnięcie skóry przez guz, obrzęk, zaczerwienienie skóry, objaw skórki pomarańczowej, grubość ramienia-> obrzęki *badanie palpacyjne: -różnice w uciepleniu skóry, asymetria konsystencji gruczołów lub pach -ewentualny guz ocenia się pod względem jego wielkości, konsystencji, odgraniczenia od reszty gruczołu, skóry lub mięśni piersiowych ( pomocne w ocenie ruchomości względem mięśni piersiowych jest ich napinanie np. przez wzięcie się pod boki przez chorą) pachy obmacuje się przy rozluźnionych mięśniach, od szczytu pachy w dół ocenia się węzły chłonne : położenie, wielkość, konsystencja, ruchomość względem siebie( pakiety) i otaczających struktur

Ocena przerzutów odległych najczęstsze umiejscowienie przerzutów odległych - WĘZŁY CHŁONNE NADOBOJCZYKOWE PO STR. PRZECIWNEJ obecnie powiększone węzły chłonne po stronie guza nie są uznawane za przerzuty odległe bolesność uciskowa kości w badaniu brzucha- zwrócenie uwagi na brzeg wątroby

Co może niepokoić: zmiana kształtu piersi zmiana wyglądu skóry zmiana w otoczce brodawki wciągnięcie lub zmiana kierunku brodawki samoistny wyciek z brodawki zgrubienia lub guzki w piersi powiększenie węzłów chłonnych pachowych nietypowy ból piersi obrzęk ramienia objaw „skórki pomarańczowej”

Podejrzany guzek jest: NIEruchomy NIEregularny NIEbolesny NIEzmieniający się podczas cyklu miesiączkowego lokalizacja pojedynczy

badanie wykonane przez lekarza Profilaktyka pierwotna wtórna samobadanie piersi badanie wykonane przez lekarza mammografia USG MRI biopsja

mammografia dla kobiet w wieku 50-69 lat wykrywa zmiany nawet 2-3mm po co ucisk piersi? jak się przygotować do badania? pozwala wykryć 90-95%zmian nowotworowych

mammografia w młodym wieku?

Objęcie badaniami mammograficznymi w Wielkopolsce na dzień 1.10.2015

przygotowanie do badania USG dla kogo? przygotowanie do badania dodatkowe możliwości: opcja doplerowska, sonoelastografia, biopsje, punkcja torbieli

Czułość metody w wykrywaniu inwazyjnego raka piersi wynosi ponad 98%, a swoistość 90–95%. Ograniczeniu liczby wyników nieprawdziwie dodatnich służy analiza cech morfologicznych i charakteru wzmocnienia kontrastowego oraz wykonywanie badania między 6. a 13. dniem cyklu u kobiet przed menopauzą lub co najmniej 4 tygodnie po odstawieniu HTZ. Biopsja zmian widocznych tylko w badaniu MR musi być przeprowadzona pod kontrolą tej metody. MMR

profilaktyczna mastektomia obustronna profilaktyczna mastektomia- wykonywana u kobiet z potwierdzoną mutacją genów supresorowych BRCA1 i/ lub BRCA2 zmniejsza ryzyko zgonu o 81–100% profilaktyczna adneksektomia wraz z ewentualną histerektomią (między 35. a 40. rż)- zmniejsza ryzyko zachorowania na raka piersi o ok 60 % i minimalizuje ryzyko zachorowania na raka jajnika u nosicielek nosicielki BRCA1

Program z funduszy norweskich Kto może skorzystać z badań? • wszystkie kobiety w wieku pomiędzy 35. a 49. rokiem życia ze szczególnym wskazaniem kobiet u których występował rak piersi wśród członków rodziny; • kobiety w wieku 65 + lat u których występował nowotwór inny niż nowotwór piersi; Dodatkowo: • kobiety, u których ciąża występowała po 35. roku życia; • kobiety u których występowały mutacje stwierdzone w gen. BRCA1 i/lub BRCA2 • kobiety u których menopauza wystąpiła po 35. do 49. roku życia. program profilaktyczny-NFZ: kobiety w wieku 50-69 lat, które w ciągu ostatnich 2 lat nie wykonywały mammografii

Leczenie uzupełniająca radioterapia chemioterapia hormonoterapia chirurgiczne mastektomia całkowita kwadrantektomia leczenie oszczędzające pachę BCT uzupełniająca radioterapia chemioterapia hormonoterapia

Co po leczeniu? wnioski o protezę piersi- chirurg, onkolog, ginekolog, lekarz posiadający specjalizację w dziedzinie chemioterapii nowotworów, radioterapii, rehabilitacji peruka dla chorych otrzymujących CHT- onkolog, radioterapeuta, dermatolog obrzęk chłonny ramienia Tamoksifen a leczenie depresji

Dziękuję za uwagę