ZABEZPIECZENIE SPOŁECZNE RYZYKA CHOROBY, NIEZDOLNOŚCI DO PRACY I NIEZDOLNOŚCI DO SAMODZIELNEJ EGZYSTENCJI. PROPOZYCJE RACJONALIZACJI WYDATKÓW PUBLICZNYCH Warszawa, 2008 Anna Wilmowska - Pietruszyńska CENTRUM MEDYCZNE KSZTAŁCENIA PODYPLOMOWEGO SZKOŁA ZDROWIA PUBLICZNEGO Warszawa ul. Kleczewska 61/63

Zabezpieczenie społeczne ryzyka choroby, niezdolności do pracy i niezdolności do samodzielnej egzystencji Propozycje racjonalizacji wydatków publicznych  Bezpieczeństwo socjalne, realne gwarancje zaspokojenia potrzeb socjalnych jednostek i rodzin, zabezpieczające przed niedostatkiem lub obniżeniem poziomu życia spowodowanego gównie tzw. ryzykiem socjalnym (np. utrata możliwości zarobkowania, choroba, inwalidztwo) oraz innymi zdarzeniami losowymi.

 Zagrażające zdrowiu, życiu lub zdolności do pracy zdarzenia losowe powodują często nieodwracalne straty, których człowiek nie jest w stanie wyrównać we własnym zakresie.  Problem zabezpieczenia społecznego takich ryzyk socjalnych jak choroba i jej następstwa w postaci niepełnosprawności (niezdolności do pracy) i niezdolności do samodzielnej egzystencji, towarzyszy ludzkości od zarania dziejów.

 System zabezpieczenia społecznego jest szczególnie istotną dziedziną polityki społecznej. Jest on określony w aktach prawnych ONZ, MOP, WHO, Rady Europy i Unii Europejskiej. Pozostaje on w związku z bezpieczeństwem socjalnym zajmującym czołowe miejsce wśród wartości i potrzeb ludzkich. Bezpieczeństwo socjalne jest jednym z podstawowych praw obywatelskich i społecznych.  Potrzeba bezpieczeństwa socjalnego istnieje przed wystąpieniem zdarzeń losowych i ich skutków. Dobrze funkcjonujący system zabezpieczenia społecznego wyzwala człowieka od obawy przed skutkami ryzyk społecznych, a co za tym idzie – stwarza więcej przestrzeni dla aktywności zawodowej, gospodarczej, społecznej i politycznej

Konwencja nr 102 Międzynarodowej Organizacji Pracy o minimalnych normach zabezpieczenia społecznego z 1952 r. określiła zakres przedmiotowy zabezpieczenia społecznego, a mianowicie:  opiekę leczniczą  zasiłki w razie choroby  zasiłki w razie braku pracy  świadczenia na starość  świadczenia w razie wypadku przy pracy lub choroby zawodowej  świadczenie w razie macierzyństwa  zasiłki rodzinne  świadczenie w razie inwalidztwa  świadczenie w razie śmierci żywiciela rodziny.

W realizacji zabezpieczenia społecznego stosuje się trzy techniki administracyjno-finansowe: 1. ubezpieczenie społeczne – system zagwarantowanych ustawowo i związanych z pracą świadczeń o charakterze roszczeniowym (na wniosek osoby ubezpieczonej), pokrywający straty spowodowane zdarzeniami losowymi. Zadania te są realizowane przez zobowiązane do tego instytucje ze środków finansowych pochodzących z rozłożenia ciężaru tych świadczeń w całości lub w części na zbiorowość osób do nich uprawnionych. Zalicza się tu: ubezpieczenie chorobowe, rentowe, wypadkowe.

W realizacji zabezpieczenia społecznego stosuje się trzy techniki administracyjno-finansowe: 2. zaopatrzenie społeczne – również ma charakter roszczeniowy. Świadczenia są finansowane z funduszy publicznych (podatków). Ustawowo określona jest ich wysokość i warunki udzielania. Mogą przysługiwać obywatelom danego kraju należącym do określonej grupy zawodowej lub społecznej (np. zaopatrzenie służb mundurowych).

W realizacji zabezpieczenia społecznego stosuje się trzy techniki administracyjno-finansowe: 3. pomoc społeczna – świadczenia są przyznawane indywidualnie z funduszy publicznych osobom wnioskującym o te świadczenia. Przyznanie świadczeń jest poprzedzone zbadaniem warunków życia tych osób, a warunki nabycie prawa do tych świadczeń są określone w obowiązującym prawie.

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej  W myśl art. 67 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 1997 roku obywatel ma prawo do zabezpieczenia społecznego w razie niezdolności do pracy ze względu na chorobę lub inwalidztwo oraz po osiągnięciu wieku emerytalnego.  W myśl art. 68 Konstytucji każdy obywatel ma prawo do ochrony zdrowia. Obywatelom niezależnie od ich sytuacji materialnej władze publiczne zapewniają równy dostęp do świadczeń opieki zdrowotnej, finansowanej ze środków publicznych.

Środki na zabezpieczenie społeczne choroby i jej następstw pochodzące ze składek lub budżetu państwa są obecnie ograniczone i musi istnieć sprawnie funkcjonujący system prawny i organizacyjny ich właściwego wydatkowania, zarówno jeśli chodzi o prewencję, diagnostykę, leczenie i rehabilitację, jak i zastąpienie faktycznie utraconych w wyniku następstw choroby zarobków (zasiłki chorobowe, świadczenia rehabilitacyjne, renty), a także stworzenie możliwości pomocy w postaci zatrudnienia poprzez zorganizowaną rehabilitację medyczną, zawodową i społeczną oraz tworzenia stanowisk pracy dostosowanych do możliwości funkcjonalnych tych osób.

Zabezpieczenia społeczne w Polsce ŹRÓDŁA FINANSOWANIA RYZYKO CHOROBY

UBEZPIECZENIE ZDROWOTNE - NARODOWY FUNDUSZ ZDROWIA (prewencja, diagnostyka, leczenie, rehabilitacja) SKŁADKI  Pracownicy 9 % podstawy wymiaru (7.75% odpisywane od podatku)  rolnicy równowartość ½ kwintala żyta z 1 ha przeliczeniowego (finansuje BUDŻET PAŃSTWA)

UBEZPIECZENIE CHOROBOWE – ZUS, KRUS (zasiłki chorobowe, świadczenia rehabilitacyjne itp.) SKŁADKI  pracownicy - 2,45 % podstawy wymiaru  rolnicy 24 PLN  Wynagrodzenie w czasie choroby dla służb mundurowych ( MON, MSWiA), sędziów jest finansowane z budżetu państwa.

RYZYKO NIEZDOLNOŚCI DO PRACY w następstwie choroby SKŁADKI  pracownicy - 6 % podstawy wymiaru (4,5 pracodawca, 1,5 % pracownik)  rolnicy 60 PLN (emerytur i renta) Renty z tytułu niezdolności do pracy/służby dla służb mundurowych (MON, MSWiA, MS), inwalidów wojennych, osób represjonowanych oraz renty socjalne są finansowane z budżetu państwa.

RYZYKO NIEZDOLNOŚCI DO SAMODZIELNEJ EGZYSTENCJI  pracownicy Fundusz rentowy  rolnicy Fundusz emerytalno-rentowy  Dodatki pielęgnacyjne dla służb mundurowych (MON, MSWiA, MS), inwalidów wojennych, osób represjonowanych są finansowane z budżetu państwa.

WYDATKI - ROK 2006 UBEZPIECZENIE ZDROWOTNE- 33 miliardy PLN (NFZ) UBEZPIECZENIE CHOROBOWE PLN Płatnik Liczba dni zasiłkowych Kwota świadczeń Pracodawcy (33 dni) PLN ZUS PLN KRUS PLN Razem PLN

RENTY Z TYTUŁU NIEZDOLNOŚCI DO PRACY/SŁUŻBY InstytucjaŹródłofinansowania Liczba świadczeniobiorców Kwota świadczeń Przeciętna miesięczna wysokość świadczeń ZUSubezpieczeni składka , ,3 989,19 PLN renta socjalna BP , ,2 renty inwalidów wojennych BP , , ,07 PLN 2.147,07 PLN KRUS Składka + BP ,6 638,76 PLN 638,76 PLN MON BP , , ,42 PLN 2.430,42 PLN MSWiA BP , , ,30 PLN 1.830,30 PLN MS (SW) BP , , ,66 PLN 1.975,66 PLN RAZEM ,4 PLN

Renty rodzinne Instytucja Źródło finansowania Liczba świadczeniobiorców Kwota świadczeń Przeciętna miesięczna wysokość świadczeń ZUSubezpieczeniskładka , ,27 PLN 1.159,27 PLN renty inwalidów wojennych BP , , ,59 PLN 1.264,59 PLN KRUS Składka + BP , ,9 813,03 PLN 813,03 PLN MONBP , , ,25 PLN 2.049,25 PLN MSWiABP , ,5 1890,62 PLN MS (SW) BP , , ,77 PLN RAZEM ,8 PLN

DODATKI PIELĘGNACYJNE  osób z orzeczeniem niezdolności do samodzielnej egzystencji  osób powyżej 75 roku życia  RAZEM kwota świadczeń - ponad PLN  WYSOKOŚĆ DODATKU PIELĘGNACYJNEGO - 163,15 PLN

Rola rehabilitacji i orzecznictwa lekarskiego w zabezpieczeniu społecznym Rola rehabilitacji i orzecznictwa lekarskiego w zabezpieczeniu społecznym  W latach 90-tych poprzedniego stulecia zaobserwowano niepokojący systematyczny wzrost liczby osób niepełnosprawnych pobierających renty inwalidzkie.  Z inicjatywy lekarzy zajmujących się problemami zabezpieczenia społecznego i odgrywającego w nim podstawową rolę orzecznictwa lekarskiego podjęto działania mające na celu racjonalizację wydatków publicznych w tym zakresie.

Racjonalizacja wypłaty rent inwalidzkich  Dokonano analizy i podjęto współpracę i wymianę doświadczeń z instytucjami ubezpieczeń społecznych innych krajów. W wyniku tych działań i szerokich konsultacji 1.IX.1997 r. weszła w życie ustawa z 28 czerwca 1996 r.o zmianie niektórych ustaw o zaopatrzeniu emerytalnym i ubezpieczeniu społecznym. Ustawa ta, popularnie zwana orzeczniczą, stanowiła jeden z elementów przyjętego przez Radę Ministrów 16 maja 1996 r. „Programu reformy ubezpieczeń społecznych” w zakresie dotyczącym zmiany zasad i trybu przyznawania rent inwalidzkich.

Racjonalizacja wypłaty rent inwalidzkich Mocą tej ustawy wprowadzono: Mocą tej ustawy wprowadzono:  w miejsce dotychczasowej renty inwalidzkiej – rentę z tytułu niezdolności do pracy  zamiast pojęcia „inwalidztwo” – pojęcie „niezdolność do pracy”  w miejsce, przeprowadzanych z urzędu, badań kontrolnych stanu inwalidztwa – renty stałe i okresowe  jednoosobowe i jednoinstancyjne orzekanie o niezdolności do pracy i jej stopniu  nowy rodzaj świadczenia z ubezpieczenia społecznego – rentę szkoleniową  podział na orzecznictwo o niezdolności do pracy do celów rentowych i orzecznictwo o stopniu niepełnosprawności

 Podstawowe znaczenie miało uzależnienie prawa do renty od utraty lub istotnego ograniczenia zdolności do pracy zarobkowej, co należy wyraźnie podkreślić, ponieważ oznaczało to całkowitą zmianę dotychczasowej filozofii orzekania o inwalidztwie. Intencją wprowadzonych zmian nie było zaostrzenie kryteriów orzeczniczych. Chodziło przede wszystkim o taką racjonalizację systemu, aby renty otrzymywali ubezpieczeni, którzy rzeczywiście utracili zdolność do osiągania dochodów z pracy i którym ta renta powinna zastąpić część utraconego dochodu.

 Celem nadrzędnym było przekształcenie dotychczasowego systemu rentowego w rzeczywiste ubezpieczenie ryzyka utraty zdolności do pracy i zarobkowania.

 Zakładano, że priorytetowe staną się wszelkie działania z zakresu rehabilitacji medycznej i zawodowej zmierzające do przywrócenia ubezpieczonym zdolności do pracy i że w związku z tym renty z tytułu niezdolności do pracy będą przyznawane w przypadkach, gdy działania rehabilitacyjne nie rokują powodzenia lub okażą się nieskuteczne.

 Nadal jednak, może już nie w tak dużej liczbie, obserwowano wzrost liczby osób pobierających renty inwalidzkie, czyli nadal ulegał zwiększeniu portfel rentowy.

 Grupa lekarzy szukając rozwiązania problemu tak bardzo istotnego dla całego społeczeństwa, już wtedy postulowała mając na względzie przygotowywany projekt zabezpieczenia ryzyka choroby drogą ubezpieczeń zdrowotnych aby połączyć fundusz zdrowotny z chorobowym, czyli stworzyć zabezpieczenie ryzyka choroby w jednym ubezpieczeniu, gdyż od prawidłowości diagnostyki, leczenia i rehabilitacji w większości przypadków zależy długość okresu czasowej niezdolności do pracy, a więc zależą od tego wydatki na świadczenia pieniężne z tytułu choroby. Niestety nie udało się tego zrealizować.

Racjonalizacja wypłaty zasiłków chorobowych 25 czerwca 1999 r. weszła w życie ustawa o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa; ustawa stworzyła możliwość prowadzenia kontroli prawidłowości wystawiania zaświadczeń lekarskich i orzekania o czasowej niezdolności do pracy przez lekarzy orzeczników ZUS. Nowe przepisy wprowadziły wydawanie przez ZUS upoważnień dla lekarzy orzekających o czasowej niezdolności do pracy. Jedynie zaświadczenia lekarskie wystawione przez upoważnionych lekarzy mogą stanowić podstawę do wypłaty zasiłków chorobowych. W razie stwierdzenia uchybień w wystawianiu zaświadczeń lekarskich o czasowej niezdolności do pracy ZUS może zastosować sankcje polegające na okresowym (do 12 miesięcy) cofnięciu lekarzowi upoważnienia do wystawiania tych zaświadczeń.

Racjonalizacja wypłaty zasiłków chorobowych W ramach Kompleksowego Systemu Informatycznego w ZUS powstał podsystem rejestrujący zwolnienia lekarskie, który umożliwia wytypowanie do kontroli zaświadczeń lekarskich w oparciu m.in. o rodzaj jednostki chorobowej, długość okresu czasowej niezdolności do pracy. Lekarze orzecznicy ZUS uzyskali prawo do przeprowadzenia badania kontrolnego ubezpieczonego w przypadku, kiedy wydane zaświadczenie lekarskie nasuwa wątpliwości co do prawidłowości orzekania o czasowej niezdolności do pracy. Na podstawie wyników badania lekarz orzecznik może ustalić wcześniejszą datę ustania niezdolności do pracy niż wskazana w kontrolnym zaświadczeniu lekarskim, co jest podstawą do wydania decyzji o ustaniu prawa do zasiłku chorobowego. W ramach Kompleksowego Systemu Informatycznego w ZUS powstał podsystem rejestrujący zwolnienia lekarskie, który umożliwia wytypowanie do kontroli zaświadczeń lekarskich w oparciu m.in. o rodzaj jednostki chorobowej, długość okresu czasowej niezdolności do pracy. Lekarze orzecznicy ZUS uzyskali prawo do przeprowadzenia badania kontrolnego ubezpieczonego w przypadku, kiedy wydane zaświadczenie lekarskie nasuwa wątpliwości co do prawidłowości orzekania o czasowej niezdolności do pracy. Na podstawie wyników badania lekarz orzecznik może ustalić wcześniejszą datę ustania niezdolności do pracy niż wskazana w kontrolnym zaświadczeniu lekarskim, co jest podstawą do wydania decyzji o ustaniu prawa do zasiłku chorobowego.

Rehabilitacja lecznicza w ramach prewencji rentowej W podejmowanych działaniach, nie można pominąć także znaczenia wczesnej rehabilitacji, mającej na celu zapobieganie inwalidztwu lub zmniejszanie jego stopnia. Niedocenianie roli rehabilitacji w procesie leczenia powoduje wzrost liczby osób pobierających świadczenia rentowe, a więc wzrost nakładów finansowych na te świadczenia. Dlatego więc zintensyfikowano działania w zakresie rehabilitacji tworząc system rehabilitacji „przedrentowej” (wzorem innych krajów) stosując zasadę: prewencja → rehabilitacja → kompensacja System ten służy poprawie lub przywróceniu zdolności do pracy zarobkowej.

 Badania systematycznie prowadzone przez Departament Statystyki ZUS wykazały, że po upływie 12 m-cy od ukończenia rehabilitacji ponad 1/3 osób rehabilitowanych nie pobierała żadnych świadczeń z FUS. Wyniki te wskazują na wymierne korzyści dla osób ubezpieczonych zarówno pod względem medycznym (znaczna poprawa stanu zdrowia i funkcji organizmu, umożliwiająca powrót do pracy zarobkowej), jak i ich sytuacji społeczno-- ekonomicznej. Ponadto powracając do pracy osoba ubezpieczona staje się ponownie składkodawcą, zasilając fundusz ubezpieczeń społecznych.

Renta szkoleniowa  Wprowadzono również nowe świadczenie – rentę szkoleniową dla osób, które utraciły w następstwie choroby zdolność do pracy w swoim wyuczonym zawodzie, ale rokują powrót zdolności do pracy po przekwalifikowaniu.  Dla realizacji przekwalifikowania zawodowego istnieje potrzeba stworzenia - wzorem innych krajów europejskich - specjalnych ośrodków rehabilitacji zawodowej. Obecnie słabym punktem programu rehabilitacji zawodowej są kłopoty z organizacją odpowiednich kursów przez urzędy pracy, z uwagi m.in. na niedostateczne środki finansowe oraz ograniczenia lokalnych rynków pracy.

Orzecznictwo w zabezpieczeniu społecznym - szkolenie lekarzy  Należy również podkreślić, że po wielu latach starań, dopiero 24 maja 1999 roku Minister Zdrowia i Opieki Społecznej w drodze rozporządzenia w sprawie stażu podyplomowego lekarzy wprowadził staż z zakresu orzecznictwa lekarskiego w wymiarze 16 godzin. Natomiast w 2007 roku uznano orzecznictwo lekarskie - w drodze rozporządzenia Ministra Zdrowia – jako umiejętność specjalną w zakresie węższych dziedzin medycyny.

Efekty wprowadzonych zmian  Wprowadzona w 1997 r. reforma ubezpieczenia rentowego, w tym orzecznictwa lekarskiego o niezdolności do pracy, a w 1999 r. reforma ubezpieczenia chorobowego, w tym kontrola orzekania o czasowej niezdolności do pracy, jak również działania ZUS w zakresie prewencji rentowej spowodowały spadek liczby pierwszorazowych świadczeń rentowych z 315,8 tys. przyznanych w 1991 r. do 50,2 tys. w 2006 r. (po 9 latach funkcjonowania nowego systemu), a także spadek liczby osób pobierających rentę z tytułu niezdolności do pracy z 2.704,1 tys. w 1999 r., do tys. w 2006 r.

Efekty wprowadzonych zmian  W 1998 r. liczba dni absencji chorobowej finansowana z Funduszu Chorobowego wynosiła , a w 2006 r. – dni czyli uległa zmniejszeniu o około 40 %.

Renty z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w latach 1990 – 2006 ( w tys) Rok Przeciętna miesięczna liczba osób pobierających renty z FUS Liczba nowoprzyznanych rent , , , , , , , , , , , * *

Liczba świadczeniobiorców, którym przyznano rentę w latach (w tys.)

Przeciętna miesięcznie liczba osób pobierających renty w latach (w tys.)

Wypłaty rent z tytułu niezdolności do pracy (FUS) Przeciętna miesięczna liczba rencistów Kwota świadczeń w tyś. zł , , , , , , , ,3 Przeciętnamiesięczna wysokość renty 654,11 654,11 702,58 702,58 777,53 777,53 828,61 828,61 857,27 857,27 875,43 875,43 901,93 901,93989,19

Zalecenia WHO  W międzynarodowej klasyfikacji niepełnosprawności, opublikowanej w 1980 r. i 2001 r. przez Światową Organizację Zdrowia, wskazano na konieczność podjęcia wszelkich działań zapobiegających powstawaniu niepełnosprawności, a także umożliwiających osobom niepełnosprawnym powrót do pełnego uczestnictwa w życiu społecznym i zawodowym, dla dobra ich samych i dla dobra całego społeczeństwa. W większości krajów świata stosowana jest zasada właściwej kolejności działań:  prewencja, wczesna prawidłowa diagnostyka, leczenie, rehabilitacja i na końcu kompensacja.

Zalecenia WHO  Działania prewencyjne powinny skutecznie zapobiegać utracie zdrowia, a w konsekwencji utracie zdolności do pracy.  Racjonalizacja systemu opieki zdrowotnej powinna sprawić, aby każdy pacjent był diagnozowany w jak najwcześniejszym okresie choroby. Wczesne rozpoznanie choroby i wczesne wdrożenie właściwego leczenia i rehabilitacji mogą przywrócić dobry stan zdrowia i zapobiegać ewentualnym trwałym następstwom chorób, a co za tym idzie zmniejszyć koszty długotrwałego leczenia i niezdolności do pracy.

III. Zakończenie  Zauważa się, iż aktualnie toczące się w naszym kraju dyskusje na temat zabezpieczenia ryzyka choroby ograniczają się głównie do problemów związanych ze zwiększeniem nakładów finansowych na ochronę zdrowia, poprzez m.in. wprowadzenie współpłacenia przez pacjentów, wprowadzenie ubezpieczeń dodatkowych, a także ustalenie okresu, w którym płatnikiem zasiłku chorobowego z tytułu czasowej niezdolności do pracy ma być pracodawca lub zakład ubezpieczeń społecznych, pomijając istotne merytoryczne zagadnienia mogące doprowadzić do dalszej racjonalizacji wydatków w tym zakresie.  Wydaje się, iż dla dalszej racjonalizacji wydatków publicznych związanych z finansowaniem ryzyka choroby i jej następstw należałoby rozważyć wdrożenie poniżej przedstawionych propozycji:

 Wprowadzenie jednolitego ubezpieczenia ryzyka choroby obejmującego zarówno świadczenia zdrowotne (diagnostyka, leczenie, rehabilitacja) jak i świadczenia pieniężne (zasiłki chorobowe, świadczenia rehabilitacyjne).

 Obecny system oddzielenia kosztów diagnostyki leczenia i rehabilitacji od kosztów świadczeń pieniężnych z tytułu czasowej niezdolności do pracy spowodowanej chorobą może powodować tendencje do „oszczędności” w procesach diagnostyczno- leczniczo-rehabilitacyjnych prowadzących do opóźnienia wdrożenia właściwego leczenia i rehabilitacji, co z kolei może skutkować niepełnosprawnością a nawet niesamodzielnością pacjenta. W efekcie może to generowań znacznie większe koszty społeczne (świadczenia z tytułu niepełnosprawności i niesamodzielności są wypłacane przez inne niż Narodowy Fundusz Zdrowia instytucje zabezpieczenia społecznego). Natomiast środki na te świadczenia pochodzą zarówno ze składek na ubezpieczenie społeczne, jak i z podatków (świadczenie finansowane z budżetu państwa).

Wprowadzenie w połączonym funduszu chorobowym kontroli prawidłowości i jakości całego procesu diagnostyczno-leczniczo- rehabilitacyjno-orzeczniczego przez służby medyczne ubezpieczenia chorobowego. Służby te powinny dokonywać kontroli i analizy:  - celowości, kompletności i kosztów badań diagnostycznych niezbędnych dla postawienia w jak najwcześniejszym okresie choroby prawidłowego jej rozpoznania  - zasadności stosowanego leczenia  - procesu kompleksowej rehabilitacji  - dokumentowania procesów diagnostyczno- leczniczo-rehalbilitacyjnych leczniczo-rehalbilitacyjnych  - prawidłowości orzekania o czasowej niezdolności do pracy z tytułu choroby.

Opracowanie i wdrożenie Narodowego Programu Rehabilitacji Konsolidacja środków finansowych na rehabilitację aktualnie wydatkowanych przez różne instytucje oraz odpowiednia organizacja systemu i modelu rehabilitacji doprowadziłaby do zwiększenia dostępu do rehabilitacji, w tym również jej efektywności, a także stworzyłaby warunki do stosowania zasad Polskiej Szkoły Rehabilitacji rekomendowanej przez Światową Organizację Zdrowia, czyli powszechności, kompleksowości, wczesnego rozpoczynania i ciągłości.

Zabezpieczenie potrzeb osób niesamodzielnych poprzez stworzenie rozwiązań systemowych w tym zakresie Dla zachowania godności ludzkiej osób, które w wyniku zdarzeń losowych (następstw chorób, urazów) stały się niezdolne do samodzielnej egzystencji i wymagają opieki osób drugich.

 4. Ujednolicenie zasad orzekania o niepełnosprawności, niezdolności do pracy lub służby z uwzględnieniem doświadczeń innych krajów, a także w oparciu o Międzynarodową Klasyfikację Niepełnosprawności (WHO – Genewa 2001) - STANDARDY  Celowe byłoby powołanie wzorem innych krajów (USA, Włochy, Węgry) wyspecjalizowanej jednostki, np. Instytutu Orzecznictwa Lekarskiego, którego jednym z najważniejszych zadań byłoby tworzenie standardów orzeczniczych dostosowanych do aktualnego stanu wiedzy medycznej, obowiązujących w systemie zabezpieczenia społecznego w naszym kraju.

 Należy rozważyć przywrócenie specjalizacji w zakresie medycyny społecznej, którą zlikwidowano w naszym kraju, a istnieje w innych krajach UE.

 Ponadto, należałoby również poddać analizie zasadność funkcjonowania pięciu instytucji realizujących zadania w zakresie zabezpieczenia społecznego następstw chorób i urazów.

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ