Przeobrażenia społeczne i ekonomiczne Europy (XVI-XVIII w.)” Wykład III Przeobrażenia społeczne i ekonomiczne Europy (XVI-XVIII w.)”

XVI – RENESANS, REFORMACJA - rozkwit handlu, wzrost gospodarczy XVII – BAROK – stagnacja gosp., wojny religijne XVIII – OŚWIECENIE - rozpoczyna się przewrót przemysłowy

Renesans i reformacja RENESANS – czerpanie z antyku „bez cenzury” Luteranizm, Anglikanizm, Kalwinizm, Antytrynitaryzm, Husytyzm, Anabaptyzm.

Charakterystyka XVI w. „REWOLUCJA HANDLOWA” „REWOLUCJA CEN” „AKUMULACJA PIERWOTNA” URBANIZACJA i TWORZENIE KLASY KUPIECKIEJ, rozwój produkcji i specjalizacji „DUALIZM AGRARNY EUROPY”

Rewolucja handlowa Rozwój rynków krajowych / wzrost liczby ludności Rozszerzenie rynków: podróże i odkrycia Ekspansja Europy w świecie (Portugalia, Hiszpania, Holandia, Anglia, Francja) Zmiany ilościowe i jakościowe w handlu. Vasco da Gama Krzysztof Kolumb Ferdynand Magellan

Rozwój instytucji sprzyjających rozwojowi handlu (XVI-XVIII w.) 1. Prawne zabezpieczenie kontraktów i roszczeń do własności. 2. Weksle i bankowość. 3. Ubezpieczenia. 4. Opodatkowanie w miejsce konfiskaty i uznanie praw własności (np. „Magna Carta” 1215r. Anglia, Niderlandy) 5. Związki ekonomiczne nie oparte na pokrewieństwie (powstanie przedsiębiorstw).

Rozwój instytucji sprzyjających rozwojowi handlu (XVI-XVIII w.) 6. Podwójna księgowość. 7. Powstanie systemu religijnego i moralnego odpowiadającego potrzebom społeczeństwa kupieckiego. 8. Spółki handlowe. 9. Wpływ struktury politycznej Europy na rozwój niezależnej klasy kupieckiej. (Imperium SA kontra Królestwo SA, Księstwo SA, Miasto-Państwo SA)

Przyczyny: podaż wewnętrzna + import „Rewolucja cen” Zwiększenie podaży kruszców  zwiększenie podaży pieniądza  wzrost cen (spadek wartości pieniądza) Ceny --- 400 - 500% Płace --- 200 - 300% Przyczyny: podaż wewnętrzna + import Import złota i srebra do Hiszpanii -----

Akumulacja pierwotna (XVI – XIX w.) Proces oddzielenia wytwórcy od środków wytwarzania (na drodze przymusu pozaekonomicznego): Wywłaszczanie chłopów z ziemi (np. rugi chłopskie) Gromadzenie kapitałów z handlu, Eksploatacja kolonii, Protekcjonizm państwowy. Efekty: Pojawienie się ludzi bez środków produkcji Pojawienie się dostatecznie dużych kapitałów aby mogły być przeznaczone na cele nie konsumpcyjne

Pozaekonomiczne czynniki wzrostu Ideologia: renesansu, [baroku?], reformacji (etyka protestancka). Merkantylizm, prekursorzy ekonomicznej myśli klasycznej (W. Petty, J. Locke, D. Hume), fizjokraci (F. Quesnay, R.J. Turgot), A. Smith

Przemiany społeczne Uniezależnienie władzy królewskiej od arystokracji feudalnej. Arystokracja feudalna wobec „nowych czasów” Handel dalekomorski a władza królewska Piractwo i korsarstwo jako „duch przyszłości” (nośnik idei wolnego handlu i wolności osobistej)

Dualizm agrarny Europy

Dualizm agrarny Europy Czynnik ekonomiczno - społeczny Zachód Wschód Renta gruntowa czynsz w pieniądzu renta odrobkowa - pańszczyzna Pańszczyzna ograniczana zwiększana Wolność osobista chłopa rośnie maleje Efektywność ekonomiczna chłopskiego gosp. rol. Kierunek rozwoju gospodarstwa chłopskiego towarowy naturalny

Wiek XVII Epoka „Baroku” Kontrreformacja – wojny religijne Zwolnienie gospodarki Dla Rzeczpospolitej – wiek kryzysu

Polska spichlerzem Europy – rozwój gospodarczy Rzeczpospolitej w XVI w. Przesłanki przejścia do gospodarki folwarczno – pańszczyźnianej: spadek dochodów szlachty, wzrost popytu zewnętrznego i wewnętrznego, rewolucja cen, wzrost poddaństwa. Istota funkcjonowania folwarku pańszczyźnianego Zasadnicze cechy systemu (ekstensywność, oparcie funkcjonowania folwarku na pracy pańszczyźnianej)

Polska w XVI w. Wzrost ogólnego dobrobytu. Rozwój miast (Gdańsk 40 tys., Kraków ?) Struktura ludności Polski: włościanie – 80 - 85 % mieszczanie – 10 - 15 % szlachta i duchowieństwo – mniej niż 10%

Kryzys gospodarki folwarczno-pańszczyźnianej w XVII w. Zewnętrzne: wzrost produkcyjności rolnictwa europejskiego koniec rewolucji cen konkurencja tańszego zboża rosyjskiego Wewnętrzne: Słabość ustroju państwowego Wojny, klęski elementarne Brak inwestycji szlacheckich i kierunek konsumpcyjny

Rodziny inwestujące!!! Koniecpolscy Wiśniowieccy Zamoyscy Brzostowscy Poniatowscy Czartoryscy Radziwiłłowie Potoccy Sapiehowie Leszczyńscy

Wiek XVIII Oświecenie i początek „Rewolucji przemysłowej” „OŚWIECENIE FILOZOFII” Anglia: Empiryzm – J. Locke, D. Hume, G. Berkeley, Utylitaryzm – T. Hobbes, A. Shaftesbury Francja: Filozofia stosowana – Wolter, Materializm – La Mettrie, Sensualizm – Condillac, Pozytywizm – J.L. d’ Alembert Niemcy: I. Kant - Krytycyzm

Rozkład feudalizmu - liderzy Niderlandy – „Zjednoczone prowincje Niderlandów” (1581 r.) Anglia – „Rewolucja Cromwellowska” – wojna króla z parlamentem (1645 r.) Francja – „Rewolucja francuska” – 1789 r. (wolność, równość, braterstwo) USA – Konstytucja 1787 r. (1789 r.)

Dowody na rozwój gospodarczy rozkład feudalizmu i tworzenie się struktur kapitalistycznych (Anglia, Holandia, Francja, USA) wzrost populacji ( z 400 mln w XV w. do 1 mld. w XVIII w.) wzrost DN świata (z 240 mld. USD w XV w. do 600 mld. W XVIII w. ;średnioroczny przyrost 0,3%)

Podział dochodu świata

Punktacja wynalazków o zastosowaniu praktycznym, XV-XVIII w.

Liczba angielskich patentów w XVIII w.