Epoka, jej dzieje i styl kultury

„Jakaż jest przeciw włóczni złego twoja tarcza, Człowiecze z końca wieku?...” Kazimierz Tetmajer Koniec wieku XIX

Fin de siecle Omawianą epokę będziemy określać terminem Młoda Polska Epoka obejmuje zjawiska zawarte w ramach czasowych 1890-1918 r. Musimy zatem zapoznać się z innymi nazwami tamtego okresu

Nazwy epoki Modernizm Neoromantyzm Dekadentyzm Symbolizm Impresjonizm

Główny ośrodek kultury w Polsce Kraków- zwany stolicą Młodej Polski Działo się tak dlatego, że mieszkańcy Galicji zażywali najwięcej swobody Funkcjonowały uniwersytety, działali uczeni, wydawano niezależną prasę

Filozoficzne podstawy Artur Schopenhauer (1788–1860) Urodził się w Gdańsku, był synem kupca i literatki. W wieku 22 lat habilitował się w Berlinie, jednakże spotkał go zawód – dzieło to nie znalazło uznania. Wedle jego filozofii człowiekowi w życiu stale towarzyszy cierpienie. Jest on przez bezrozumny popęd życiowy zmuszony do stałej aktywności dla zaspokojenia licznych pragnień i ambicji.

Frederyk Nietzsche (1844-1900) Oto najkrótszy portret twórcy Tako rzecze Zaratustra: "Gdyby Bóg był – jakże bym mógł znieść świadomość, że ja Bogiem nie jestem? A więc nie ma Boga. Gdzie indziej pisał: "Boga nie ma – ale On jest". Walczył z Bogiem dlatego, że go odczuwał, a to jest antyateizm. Sama jego namiętność w tym względzie była dowodem, że Bóg dla niego istniał – wówczas walka z Nim była logiczna. Drugą najpopularniejszą częścią jego filozofii była nauka o nadczłowieku, który według Nietzschego był istotą realną, powstałą w wyniku ewolucji historycznej – człowiek jest bowiem owocem ewolucji zwierzęcia.

Cyganeria i życie sto lat temu „Każdego dnia o przedwieczornej godzinie setki teatrów i sal koncertowych rozbłyskiwały potopem świateł, wciągając w swój magiczny krąg złudy i czarownych uniesień elitę kulturalną ludzkości. A obok owych świątyń sztuki lekkomyślna wesołość i beztroska zabawa: kawiarnie, kabarety, varietes, operetki”. Artur Hutnikiewicz

Julian Fałat 1853 - 1929 Malarz starszej generacji Młodej Polski. Wykształcony w Krakowie i Monachium akwarelista, odbył wiele artystycznych podróży. W 1866 przebywał u Radziwiłłów w Nieświeżu, a 1886-95 pracował w Berlinie na dworze przyszłego cesarza Wilhelma II. W 1895 został dyrektorem krakowskiej Szkoły Sztuk Pięknych, w 1900 zreorganizował ją do rangi akademii.  Wierny realizmowi, wzbogaconemu o doświadczenia impresjonizmu, pozostawał bliski tradycji polskiego malarstwa krajobrazowego.

Jacek Malczewki Jacek Malczewski portretował się często w różnych kostiumach: w stroju rycerza, żołnierza, zakonnika. Ukazywał siebie pod postaciami Chrystusa, św. Franciszka, czy też artysty-niewolnika sztuki. Uwielbiał się przebierać i często pożyczał stroje od żony lub znajomych pań. „Dużo różnych widziałam, ale takiego nagłubiastego pana, jak nasz, nigdy” – mówiła kucharka Malczewskiego. Dzięki fantazyjnemu przebraniu Malczewski jawi się na obrazach jako silny mężczyzna, a w rzeczywistości był niepokaźnej postury.

O Jacku Malczewskim i jego słynnych autoportretach Boy-Żeleński napisał wierszyk (kuplet) do Szopki Krakowskiej pt. „Kuplet Jacka Symbolewskiego": „...Czy to sierść, czy to frak, Zawsze poznać zacny stan, Czy strój jest, czy stroju brak, Zawsze jestem grecki Pan. To w swetrze przy panterze, To z ogonem, to znów bez; To ze skrzypką, to znów z rybką, Zgadnij, bracie, kto to jest?”

Na obrazach Jacka Malczewskiego pojawiają się postacie fantastyczne, półludzie, półzwierzęta, satyrowie, potwory, faunowie i rusałki. To one szepczą ludziom do ucha tajemnicze słowa, wodzą ich na manowce, wzbudzają lęk.

Artysta świadomie mieszał fantastykę z rzeczywistością, umieszczając w malarskiej przestrzeni oswojone fantastyczne istoty zaczerpnięte z mitologii, baśni i legend.

Jacek Malczewski namalował podobno około dwóch tysięcy prac, z czego do naszych czasów zachowało się około tysiąc dwieście dzieł. Bywało, że tworzył rocznie 100 płócien! Nie wszystkie jednak zdołał ukończyć i nie wszystkie są dzisiaj cenione przez krytyków sztuki.

Józef Mehoffer

W twórczości Mehoffera główne miejsce zajmują witraże i polichromie ścienne, należące do najwspanialszych osiągnięć sztuki dekoracyjnej Jeden z czołowych przedstawicieli Młodej Polski. Twórczość Mehoffera kształtowała się pod wpływem wiedeńskiej secesji i średniowiecznego francuskiego malarstwa witrażowego. Cechami stylu Mehoffera są: dekoracyjność linii i koloru, soczysta gama barwna, zamiłowanie do złoceń i ornamentów oraz wprowadzanie motywów ludowych, alegorycznych i symbolicznych.

Władysław Podkowiński (1866 – 1895) W 1889 wyjechał do Paryża, gdzie zapoznał się z impresjonizmem. Tam powstały jego pierwsze obrazy impresjonistyczne. Malował pejzaże, i kompozycje figuralne odznaczające się czystą, świetlistą gamą barwną, często o śmiałych zestawieniach kolorystycznych, a także portrety.

Józef Pankiewicz (Lublin 1866 - La Ciôtat (Francja) 1940) W latach 1906-1914 był profesorem Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. Następnie przebywał w Hiszpanii i Francji. W 1923 powrócił do Krakowa, gdzie objął ponownie stanowisko profesora ASP. Od 1925 do śmierci przebywał we Francji, prowadząc w Paryżu filię krakowskiej ASP.

Uległ wpływom symbolizmu, powstały wówczas liczne nastrojowe obrazy, o ciemnym, niemal monochromatycznym kolorycie. Po 1900 powrócił do problematyki koloru malując portrety, martwe natury, kompozycje figuralne we wnętrzach.

Kazimierz Przerwa-Tetmajer Mów do mnie jeszcze ... Mów do mnie jeszcze... Za taką rozmową tęskniłem lata... Każde twoje słowo słodkie w memu sercu wywołuje dreszcze - mów do mnie jeszcze... Mów do mnie jeszcze... ludzie nas nie słyszą Słowa twe dziwnie poją i kołyszą, Jak kwiatem, każdem słowem twem się pieszczę - Mów do mnie jeszcze...