Jacek Wallusch _________________________________ Współczesne Teorie Ekonomiczne Popyt na pieniądz

Znaczenie popytu na pieniądz: Popyt na pieniądz ____________________________________________________________________________________________ Zarys problemu Znaczenie popytu na pieniądz: Stabilność popytu na pieniądz decyduje o wnioskach dotyczących stabilności gospodarki Nieco o chronologii: Teoria ilościowa – Fisher; Niestabilny popyt na pieniądz – Keynes, Tobin; Teoria ilościowa jako teoria popytu na pieniądz – Friedman; Wallusch, HME Stabilność popytu na pieniądz a aktywność gospodarcza

Simon Newcomb _____________________________________________________________________________ prekursor współczesnej amerykańskiej teorii ilościowej wyróżnił zasoby i strumienie MV=PT Wallusch, HME Dynamiczne ujęcie teorii pieniądza poprzez wprowadzenie czynnika czasu – szybkość obiegu pieniądza

środki ogólnie akceptowane przy wymianie dóbr Irving Fisher ____________________________________________________________________________ 1867-1947 Yale University: tradycja badań nad pieniądzem i wyborem portfelowym definicja pieniądza: środki ogólnie akceptowane przy wymianie dóbr Nowe elementy analizy: oszczędności podejście portfelowe Wallusch, HME

Irving Fisher __________________________________________________________________________ Portfel pieniądz gotówkowy zostaje w teorii ilościowej zastąpiony środkami obiegowymi gotówka depozyty bankowe teorię ilościową tłumaczy wykorzystując równanie wymiany Wallusch, HME Podejście portfelowe: dwa aktywa w portfelu – gotówka i oszczędności (pieniądz bankowy)

Irving Fisher ____________________________________________________________________________ Tożsamość ilościowa M – ilość pieniądza, V – szybkość jego obiegu, M’ – depozyty bankowe (pieniądz bankowy), V’ – szybkość jego obiegu, pQ – cena przemnożone przez ilości nabyte towaru i-tego, P – średnia ważona wszystkich cen (p), T – suma wszystkich ilości nabytych (Q) Wallusch, HME Nacisk na produkcję SPRZEDANĄ (Q)

Główne przyczyny zakłóceń Irving Fisher _________________________________________________________________________________________________ Okresy niestabilne Główne przyczyny zakłóceń 1. wzrost ilości pieniądza 2. załamania pewności i zaufania do systemu gospodarczego 3. małe zbiory zbóż oddziałujące na ilości nabyte 4. wynalazki Wallusch, HME Analiza okresów przejściowych odgrywa zdecydowanie większą rolę w analizie Fishera

JM Keynes ________________________________________________________________________________ 1883-1946 Kluczowe problemy neutralność pieniądza: zerwanie z klasyczną dychotomią stopa procentowa: zjawisko pieniężne endogenizacja pieniądza, uwypuklenia roli stopy procentowej, możliwość oddziaływania pieniądza na procesy realne przy założeniu doskonałej konkurencji Wallusch, HME

pieniądz nie jest wyłącznie jednostką obrachunkową JM Keynes _______________________________________________________________________________ Podstawy Rola pieniądza pieniądz nie jest wyłącznie jednostką obrachunkową Preferencja płynności „możliwość, czyli zależność funkcyjna, która wyznacza ilość pieniędzy, jaką ludzie chcą mieć do dyspozycji przy danej stopie procentowej” Wallusch, HME Odejście od klasycznie rozumianych zadań pieniądza – pojawia się możliwość przechowywania wartości

Pieniądza: środek przechowywania bogactwa JM Keynes _____________________________________________________________________________________________ Preferencja płynności a niepewność Pieniądza: środek przechowywania bogactwa warunek istnienia preferencji płynności: występowanie niepewności co do różnych stóp procentowych od pożyczek udzielanych na różne terminy brak niepewności = określenie wysokości stóp procentowych w przyszłości na podstawie ich bieżących wysokości Wallusch, HME Niepewność: nieznana gęstość prawdopodobieństwa; ryzyko: znana gęstość prawdopodobieństwa

Dwa aktywa w modelu Keynesa (Ogólna teoria...) JM Keynes _____________________________________________________________________________________________ Motywy płynności Motywy płynności motyw użytkowania dochodu motyw transakcyjny motyw prowadzenia przedsiębiorstwa motyw ostrożnościowy motyw spekulacyjny Dwa aktywa w modelu Keynesa (Ogólna teoria...) gotówka i obligacje Wallusch, HME Motyw transakcyjny + motyw użytkowania dochodu – M1; motyw spekulacyjny – M2.

motyw użytkowania dochodu JM Keynes _____________________________________________________________________________________________ Motyw transakcyjny motyw użytkowania dochodu wynika z rozbieżności między momentem otrzymania i wydatkowania dochodu motyw prowadzenia przedsiębiorstwa: wynika on z rozbieżności między momentem poniesienia kosztów i osiągnięcia przychodów ze sprzedaży Wallusch, HME Motyw transakcyjny jest zawsze rozpatrywany w kategoriach realnych: wydatki uzależnione od ilości transakcji i poziomu cen.

wzrost niepewności oznacza wzrost popytu na pieniądz (ostrożnościowy) JM Keynes _____________________________________________________________________________________________ Motyw ostrożnościowy Ryzyko i niepewność a motyw ostrożnościowy: związany z przewidywaniami stopnia ryzyka zmiany form kapitału, wywołanego wahaniami koniunktury wzrost niepewności oznacza wzrost popytu na pieniądz (ostrożnościowy) Problem: Wzrost popytu na pieniądz ostrożnościowy – jak zachowają się wydatki konsumpcyjne? Wallusch, HME Gospodarowanie a spekulowanie: różnica odwołuje się do rozróżnienia niepewność – ryzyko

JM Keynes _____________________________________________________________________________________________ Motyw spekulacyjny Co wywołuje pojawienie się spekulacji? przyczyna psychologiczna skłonność społeczeństwa do gry na rynku papierów wartościowych oczekiwania co do kształtu przyszłej sytuacji gospodarczej wzrost niepewności oznacza wzrost popytu na pieniądz (ostrożnościowy) Wallusch, HME społeczeństwo wykorzystuje niepewność i inwestuje

M1 odzwierciedla wielkości oraz szybkości dokonywanych transakcji JM Keynes _____________________________________________________________________________________________ Motyw spekulacyjny M1 odzwierciedla wielkości oraz szybkości dokonywanych transakcji M2 ściśle uzależnione od wysokości stopy procentowej Wallusch, HME niższa stopa procentowa oznacza wyższą skłonność do utrzymywania oszczędności w formie płynnej

JM Keynes _____________________________________________________________________________________________ Funkcja płynności Stopa procentowa Ceny na rynku pieniądza? Ceny pułapka płynności Ilości Wallusch, HME Sztywna podaż pieniądza – system waluty złotej! Popyt na pieniądz jako „złożenie” trzech „segmentów”

Stopa procentowa a sfera realna: JM Keynes _____________________________________________________________________________________________ Stopa procentowa Stopa procentowa a sfera realna: każdy wzrost dochodu wywołuje wzrost popytu transakcyjnego, a tym samym przesunięcie całej krzywej preferencji płynności w prawo; przy stałej podaży pieniądza poziom stopy procentowej ulegnie zwiększeniu UWAGA: stopa procentowa jest zjawiskiem pieniężnym Wallusch, HME Stopa procentowa w modelu Keynesa jest przede wszystkim determinowana przez podaż i popyt na rynku pieniądza

JM Keynes _____________________________________________________________________________________________ Pułapka płynności Definicja: faza głębokiej depresji charakteryzuje się stanem, w którym preferencje płynności osiągają poziom maksymalny; spadek dochodu: spadek M1; spadek stopy procentowej; wzrost M2; zbieżność oczekiwań: wzrost stopy procentowej Wallusch, HME Pułapka płynności – wszyscy inwestorzy oczekują wzrostu stopy procentowej, gdyż stopa procentowa osiągnęła minimum i nie reaguje na zmiany podaży pieniądza

JM Keynes _____________________________________________________________________________________________ Pułapka płynności „Ten skrajny wypadek może nabrać praktycznego znaczenia w przyszłości, ale dotąd nie słyszałem, by miał on kiedyś faktycznie miejsce” gdy tymczasem JR Hicks... ...i stał się IS-LM Wallusch, HME Pułapka płynności jako sytuacja typowa według Syntezy Neoklasycznej (Hicks, Modigliani)

JM Keynes _____________________________________________________________________________________________ Motyw spekulacyjny przy danym stanie przewidywań społeczeństwo ma tendencję do utrzymywania gotówki znacznie ponad własne potrzeby, które wynikałyby z motywu transakcyjnego lub ostrożnościowego skłonność do przechowywania bogactwa w formie płynnej jest decydującą przyczyną powstawania luki deflacyjnej Wallusch, HME Motyw spekulacyjny jako najważniejsze ogniwo teorii pieniądza według Keynesa

JM Keynes _____________________________________________________________________________________________ Motyw spekulacyjny Dominująca rola motywu spekulacyjnego wzrost całkowitej podaży pieniądza zwiększa wielkość pieniądza M2, a tym samym obniża się stopa procentowa władze monetarne zwiększając podaż pieniądza są w stanie dzięki temu podwyższyć poziom zatrudnienia Wallusch, HME Motyw spekulacyjny jako najważniejsze ogniwo teorii pieniądza według Keynesa

Teoria ilościowa jako teoria popytu Milton Friedman _____________________________________________________________________ Teoria ilościowa Teoria ilościowa jako teoria popytu na pieniądz analiza popytu na pieniądz w kategoriach popytu na usługi konsumpcyjne zastąpienie dochodu bogactwem Wallusch, HME Bogactwo: iloraz wszelkich źródeł dochodu lub usług konsumpcyjnych i stopy procentowej

Friedman _____________________________________________________________________________________________ Teoria ilościowa pięć alternatywnych sposobów utrzymywania bogactwa przynoszących dochód 1. Pieniądz M; 2. Obligacje B; 3. Akcje E; 4. Dobra fizyczne G; 5. Kapitał ludzki H; Wallusch, HME zwrot z kapitału ludzkiego: w = iloraz dochodu z dóbr fizycznych i dochodu z kapitału ludzkiego

Friedman _____________________________________________________________________________________________ Teoria ilościowa pięć alternatywnych sposobów utrzymywania bogactwa przynoszących dochód Wallusch, HME U – użyteczność, r – stopa procentowa; P – ceny

kapitału ludzkiego i dóbr fizycznych? Friedman _____________________________________________________________________________________________ Teoria ilościowa trzy różne stopy procentowe: r, rB, rE r – średnia ważona rB, rE i stóp przypisanych kapitałowi ludzkiemu i dobrom fizycznym kapitału ludzkiego i dóbr fizycznych? NIEOBSERWOWALNE Wallusch, HME Kolejne odrzucanie poszczególnych stóp procentowych

trzy różne stopy procentowe: Friedman _____________________________________________________________________________________________ Teoria ilościowa trzy różne stopy procentowe: POZOSTAJĄ DWIE rB, rE stąd Wallusch, HME

zmiany nominalne nie mogą oddziaływać na popyt na pieniądz Friedman _____________________________________________________________________________________________ Teoria ilościowa Założenie Friedmana: funkcja popytu na pieniądz jest homogeniczna stopnia pierwszego względem P oraz M zmiany nominalne nie mogą oddziaływać na popyt na pieniądz dlaczego? popyt na pieniądz ujmowany w kategoriach popytu na usługi konsumpcyjne: popyt wyprowadzony ze zdefiniowanej w kategoriach realnych funkcji użyteczności Wallusch, HME Pieniądz traktowany jako jedno z dóbr konsumpcyjnych

Friedman a Keynes _____________________________________________________________________________________________ Stabilność Założenie Keynesa: Popyt na pieniądz zależy przede wszystkim od stopy procentowej, stopa jest zmienne, tak więc i popyt jest niestabilny Założenie Friedmana: funkcja popytu na pieniądz uzależniona jest od wielu zmiennych (też realnych), wobec czego jest ona stabilniejsza, niż u Keynesa Wallusch, HME Popyt na pieniądz decyduje o wielkości dochodu, zatrudnienia, produkcji – stabilność popytu na pieniądz oznacza stabilność gospodarki

long-run relationship Robert E. Lucas, Jr. _________________________________________________________________________________________ long-run relationship Two Illustrations of the Quantity Theory of Money (1980) ‘(...) a "minimal" use of the quantity theory of money (...) that they utilize only the widely agreed-upon "long-run" implication of the theory’

Robert E. Lucas, Jr. _________________________________________________________________________________________ Lucas and Hume? podobieństwo: długookresowe dostosowanie cen do podaży pieniądza ‘two central implications of the quantity theory of money: that a given change in the rate of change in the quantity of money induces (i) an equal change in the rate of price inflation (ii) an equal change in nomial rates of interest Wallusch, HME