Piotr Makowski Instytut Filozofii Uniwersytet im. Adama Mickiewicza Spektrum praktyczne etyki a intersubiektywność. Problem modelu podmiotu Piotr Makowski Instytut Filozofii Uniwersytet im. Adama Mickiewicza

INTERSUBIEKTYWNY CHARAKTER MORALNOŚCI ujęcie socjologiczne: zespół ważnych w danej kulturze/epoce norm zachowań i działań oraz postaw wartościujących ujęcie etyczne: zespół norm zachowań/działań ważnych /a/ powszechnie (wariant uniwersalistyczny) /b/ w danej kulturze/epoce (wariant relatywistyczny) - ujmowanych każdorazowo w odniesieniu do indywidualnego podmiotu (sumienie i subiektywnie doświadczane fenomeny praktyczne)

MORALNOŚĆ A PODMIOTOWOŚĆ Internalizm: „(...) dla rozważań i ocen moralnych istotne jest, by motywowały one działających do odpowiedniego działania i podsuwały uzasadnienia realizacji takiego działania.” (F.Ricken) Eksternalizm: „Moralny przymus jest zawsze czymś intersubiektywnym, społecznym, nie zaś wewnątrzsubiektywnym, i jako taki nie daje się sprowadzić do niczego innego.” (H.Kraemer)

PODMIOT PRAKTYCZNY - MODEL KANTOWSKI Rozum (wola) sfera intelligibilna (chcenie) sfera fenomenalna (obowiązek) Faktum der Vernunft Powinność

PODMIOT PRAKTYCZNY - MODEL FICHTEAŃSKI Ja/inteligencja dążenie/popęd (chcenie) Bezwzględna nieskończona aktywność

PODMIOT PRAKTYCZNY I INTERSUBIEKTYWNOŚĆ KANT A FICHTE I. KANT: - „chcę tego, co powinienem” – A priori moralna interpretacja fenomenów praktycznych (obowiązki względem siebie oraz o. względem bliźnich) Powinność moralna swą genezę posiada w samym podmiocie (sumienie) > internalizm - Sfera relacji międzyludzkich projektowana ex definitione jako moralna J.G. FICHTE: „to, co w człowieku najwyższe i najpierwsze, (…) dążenie, czyli popęd” Powinność (zahamowane dążenie) pojawia się ze względu na odniesienie podmiotu do innych podmiotów (przeciw- dążenie Nie-Ja) > eksternalizm Brak apriorycznych przesądzeń o postaci intersubiektywności (?) rola prawa

PYTANIE O WŁAŚCIWY MODEL PODMIOTU W ETYCE Wymogi współczesnej filozofii (formalizm, pluralizm/uniwersalizm) a ugruntowanie moralności Zapotrzebowanie praktyczne (rola powinności moralnej a możliwe inne sposoby eksploracji sfery praktycznej)

SPEKTRUM PRAKTYCZNE ETYKI: DOBRA I POWINNOŚĆ – Kant: „powinność zakłada możność” – filozofia praktyczna musi umieć wskazać najbardziej elementarne fenomeny praktyczne jako te, które warunkują możliwość powinności moralnej – możność działania („popęd/dążenie” u Fichtego) stanowi bazę dla celów działania – dla dóbr praktycznych – nowoczesne etyki naturalistyczne (A. MacIntyre, Ph.Foot, R. Bittner): etyki dóbr oraz virtue ethics (inspirowane etyką Arystotelesa) jako przykład eksploracji sfery praktycznej w aspekcie niedeontologicznym (obiekty dążenia) – dobra i powinność: pytanie o priorytet (dążenie do dóbr a nieredukowalność fenomenów sumienia) w obliczu krytycznego modelowego ujęcia podmiotu