Żywienie w cukrzycy Maria Kowalczyk

Cukrzyca łac. diabetes mellitus Definicja WHO: Cukrzyca to grupa chorób metabolicznych charakteryzujących się hiperglikemią wynikającą z defektu wydzielania lub działania insuliny. Wiąże się z uszkodzeniem, zaburzeniem czynności i niewydolnością różnych narządów (oczu, nerek, nerwów, serca i naczyń krwionośnych).

Cukrzyca – rys historyczny 1550 p.n.e. – najstarszy opis stanu sugerującego cukrzycę 1797 – użycie określenia diabetes mellitus 1824 – opis śpiączki cukrzycowej 1889 – odkrycie związku cukrzycy z wyspami Langerhansa 1921-22 – odkrycie insuliny i zastosowanie w leczeniu cukrzycy 1980 – pierwsza ludzka insulina rekombinowana

Podział cukrzycy Cukrzyca typu I Cukrzyca typu II Cukrzyca wtórna Cukrzyca ciężarnych

Objawy kliniczne Polidypsja Poliuria Oddawanie moczu w ciągu nocy Chudnięcie Często wzmożone łaknienie Zmęczenie Hiperglikemia Glukozuria

Przyczyny cukrzycy Zmniejszenie wydzielania insuliny przez komórki beta wysp trzustki Zwiększenie insulinooporności tkanek Uwarunkowania genetyczne upośledzenia funkcji komórek beta trzustki (cukrzyca typy MODY) lub działania insuliny Choroby zewnątrzwydzielniczej części trzustki (np. mukowiscydoza) Endokrynopatie Leki Zakażenia (np. CMV)

Epidemiologia Zasięg choroby przekracza 1% ogółu społeczeństwa Zwiększa się we wszystkich grupach wiekowych 50-60% przypadków to cukrzyca znana, pozostałe – cukrzyca nieznana (nierozpoznana) Zapadalność na cukrzyce w Polsce (na 100000 osób) Typu I >9 Typu II 200 Innego typu 3,6

Sposoby leczenia Leczenie dietetyczne Wysiłek fizyczny Leczenie farmakologiczne Doustnymi lekami hipoglikemizującymi Insuliną 4. Edukacja terapeutyczna

Alternatywne metody leczenia Przeszczepienie trzustki Przeszczepienie wysp Langerhansa Inne sposoby podawania insuliny Wszczepialna pompa insulinowa sterowana glikemią

Leczenie dietetyczne Regularne posiłki Równowaga w kaloryczności posiłków każdego dnia Zmniejszenie kaloryczności posiłków w przypadku nadwagi i otyłości Zbilansowanie posiłków pod względem udziału składników pokarmowych

Zalecenia dietetyczne cukrzyca typu I Regularność posiłków Zwiększenie kaloryczności posiłków Równomierna dystrybucja podaży węglowodanów Uwzględnienie przekąsek Dodatkowa podaż energii przy zwiększonym wysiłku fizycznym

Zalecenia dietetyczne cukrzyca typu II Unikanie węglowodanów prostych Niekonieczne równomierne rozkładanie podaży węglowodanów Zmniejszenie kaloryczności posiłków Stała zredukowana podaż energii Niekonieczny ustalony czas posiłków Ograniczanie przekąsek Ekwiwalent 20 g glukozy na każdą godz. wysiłku fizycznego

Podaż energii Dostosowana do masy ciała i wydatku energetycznego każdego dnia Od 20 do 40 kcal/kg n.m.c. w zależności od wykonywanej pracy U osób z nadwagą i otyłością zmniejszona o 250-500 kcal/d

Podaż energii

Liczba posiłków Cukrzyca typu I nie mniej niż 5/d Cukrzyca typu II nie musi przekraczać 3/d

Skład diety Białko: 15-20% całkowitej dostarczonej energii 0,8-1 g/kg m.c./d. Preferowane białko roślinne, drób i ryby

Skład diety c.d. Tłuszcze: <30% c.d.e. Nasycone <10% Wielonienasycone 7-10% Jednonienasycone <10% Cholesterol <300 mg/d

Skład diety c.d. Węglowodany 50-60% c.d.e. Wyeliminować węglowodany proste Niski indeks glikemiczny Owoce i jarzyny Błonnik ok. 15 g/d Pojęcie „jednostki chlebowej”

Nieodżywcze środki słodzące Niezalecane, aczkolwiek niekiedy konieczne Fruktoza, sorbitol, mannitol, ksylitol, aspartam, sacharyny

Zalecenia żywieniowe Codziennie (malejąco): Chleb razowy, makarony, kasze, ryż, ziemniaki, zboża Owoce, warzywa Margaryny miękkie, oleje roślinne, oliwa Chudy ser, jogurty naturalne, mleko 0,5-2%

Zalecenia żywieniowe c.d. Kilka razy w tygodniu (malejąco): Chude ryby Chudy drób, wędliny drobiowe Jaja (białko jaja) Cielęcina

Zalecenia żywieniowe c.d. Kilka razy w miesiącu (4-5x): Mięso wieprzowe, mięso wołowe Wędliny wieprzowe Masło Kilka razy w roku lub wcale: Kremy, torty, słodkie ciasto Czekolada i inne słodycze

Europejskie zalecenia dietetyczne Zalecenia Grupy Badawczej do Spraw Cukrzycy i Żywienia Europejskiego Stowarzyszenia Badań nad Cukrzycą traktują o roli: NNKT Indeksie glikemicznym Antyoksydantach Aktywności fizycznej Unikania protein

Europejskie zalecenia dietetyczne Zalecenia krajowych organizacji diabetologicznych państw członkowskich (np. Francja, Szwecja, Wielka Brytania) dotyczą: Udziału procentowego składników odżywczych Udziału procentowego różnych typów kwasów tłuszczowych

Dieta w schorzeniach towarzyszących Zalecana dieta może być nietolerowana, gdy schorzeniami towarzyszącymi cukrzycy są: Anoreksja Biegunka Nudności, wymioty Nie należy podawać zwykłej dawki insuliny (zmniejszyć o 30-50%) Indywidualnie rozpatrywać plan żywieniowy

Edukacja żywieniowa Program szkoleń Zapotrzebowanie energetyczne Składniki pokarmowe Wymienniki Rozkład energii Porcje wagowe Planowanie jadłospisu Profilaktyka powikłań

„ Kto więcej wie o cukrzycy, żyje dłużej” < Joslin >

Dziękuję za uwagę!