Kryzys połowy życia midlife crisis kontrowersje wokół zjawiska

Wyjdźmy od definicji… Spor o definicje toczy wielu badaczy, psychologów czy klinistów. Jak zresztą w wielu innych przypadkach definicja jest kwestią kluczową – więc rodzi spory. Definicja zbudowana jest w oparciu o uwzględnienie ważnych aspektów. Jak można wywnioskować, każdy z tych aspektów rodzi odrębne kontrowersje wśród licznych badaczy, które szerzej omówimy dalej.

Definicja bazowa Kryzys połowy życia jest to proces intensywnych i subiektywnych trudnych przemian osobowości, które dotyczą koncepcji siebie, świata i wartości oraz zadań życiowych, a mogą wynikać z konfrontacji z faktem ograniczoności życia, reewaluacji dotychczasowych dążeń życiowych i z konieczności adaptowania do [nowych] zadań i ról typowych dla wieku średniego.

Analiza definicji Definicja zakłada kilka podstawowych aspektów kryzysu połowy życia. Jest on procesem. Objawia się przemianami osobowościowymi. Dotyczy postrzegania siebie, świata oraz wartości. Jest uwarunkowany przez autorefleksje na temat dotychczasowych osiągnięć. Wynika z dojścia do momentu przełomu, dostrzeżenia że jest się bliżej śmierci i czas życia jest ograniczony.

Ważna różnica Wielu naukowców i ludzi błędnie utożsamia pojęcie Kryzysu połowy życia z zespołem wypalenia zawodowego. Różnica jest znacząca – omawiany kryzys dotyczy wielu egzystencjalnych problemów. Natomiast zespół – jedynie pracy zawodowej. Kryzys może dotknąć wszystkich, bez względu na zawód – natomiast zespół dotyka osoby pełniące zawody wymagające kontaktu z ludźmi.

Czy istnieje? Ożywiona dyskusja na temat istnienia tego stanu kryzysowego trwają do dzisiaj w środowiskach naukowych. Zapoczątkował je artykuł z 1965 roku – Jaques. Część badaczy – jak np. Costa i McCrae – uważają, że to co popularnie nazywamy kryzysem połowy życia jest tylko pewnym uzewnętrznieniem problemów istoty neurotycznej – wynikających z naturalnego procesu starzenia się.

Jednostkowy czy masowy? Wielu badaczy dowodzi, że zjawisko to jest raczej kwestią indywidualną niż normą i stałym elementem życia mężczyzn. Badania dowodzą jednak, że [Levinson]80% mężczyzn (jak i kobiet) – przeżywa w swoim życiu kryzys połowy. W badaniach Cierni’na 70%. W opozycji do tych wyników jednak stoi chociażby McGill – ¼ populacji mężczyzn. Inni mówią zaś o 1/3.

Wiek dotykany kryzysem… Psychoanalitycy w swych badaniach udowadniają, że kryzys dotyka większość mężczyzn przed 40stką. Reszta badaczy uważa, że kryzys może wystąpić od 40 – 60 r. życia. Dane empiryczne stwierdzają występowanie: trudności psychologicznych po 40 r.ż. Przemian „koncepcji siebie” od 35 r.ż – 45 r.ż.

Unikalność czy uniwersalność? Kryzys objawia się w wielu aspektach życia. Ich uniwersalność potwierdzają fakty, takie jak konieczność rewizji dotychczasowej koncepcji siebie – dokonań i planów. Takie same zdają się przemiany w organizmie – starzenie postępujące. Jednak unikalność kryzysu przejawia się w sposobie radzenia sobie z nim oraz okazywania tego stanu. Każdy też dokonuje rewizji relatywnej – tj. odnoszącej się tylko i wyłącznie do jego indywidualnej persony.

Ujęcie procesowe vs Inicjacyjne Kryzys można rozpatrywać w dwojaki sposób ze względu na jeszcze jeden aspekt. Liczni badacze uważają, że kryzys jest procesem. W ujęciu kryzysu jako procesu jest duża doza optymizmu, gdyż z definicji proces ma swój początek (najczęściej w określonym czasie) i ma też swój koniec. Proces zakłada rozumienie OD-DO. Zakłada to również fakt, że jak każdy proces kryzys ma swoje określone fazy – które, trzeba przeżyć i kropka.

Ujęcie procesowe vs Inicjacyjne Gorszym ujęciem, które zdecydowanie nie jest już takie optymistyczne jest ujęcie inicjacyjne. W myśl którego kryzys wieku średniego jest wynikiem życiowych sytuacji. Jest przez nie zainicjowany, w dowolnym momencie. Nie ma mowy w tym ujęciu o systematyce procesu. Wszystko jest w pełni zindywidualizowane, nie zakłada się ani sztywno ustalonego końca ani początku. Dynamika sytuacji jest inicjatorem.

Powody KPŻ Bardzo ważne jest też zrozumienie czemu kryzys ten występuje. Może występować z dwóch powodów. Niespełnienie w dotychczasowym życiu. Brak realizacji dotychczasowego siebie. Nie odnajdywanie się w aktualnej roli życiowej lub niepowodzenie założonych w młodości planów. Obawa przed zbliżającym się kolejnym etapem życia – starością. Obawa przed „Wiekiem ograniczeń” – w którym coraz trudniej o „uciechy łoża i stołu”. Obawa o przedwczesną śmierć oraz zamartwianie się zapewnieniem potomkom godnego bytu po ich śmierci.

Norma czy patologia Również ta kwestia budzi wiele kontrowersji. Odwołamy się tutaj do rozumienia buntu, jako pewnego etapu w życiu młodych ludzi, w którym w sposób szczególny manifestują oni swoją przemianę. Młodzież przechodzącą w okres opisywany często „to jeszcze nie dorośli, choć już nie dzieci” – podobnie jak 40sto latkowie – muszą przeżyć w pewien sposób pewną manifestację – niezadowolenia z przeszłości lub obawę o przyszłość.

Wpływ społeczny czy natura? Kryzys połowy życia jedni uznają, za z natury biologiczny fragment życia osobników męskich. Jak menopauza u kobiet. Uznają więc znamienny wpływ hormonalnych zmian zachocących w organiźmie, a mających również wpływ na postrzeganie społeczne. Kryzys jednak może często wynikać z społecznego utarcie pojęcia „Kryzys połowy życia”, czy czynników socjodemograficznych.

Czynniki socjodemograficzne Mężczyźni wyżej wykształceni – powstają w wyniku zwiększonego poziomu napięć i wahań Brak zapału (wypalenie) Demobilizacja Skłonność do sięgania po alkohol Mężczyźni o niższym wykształceniu – wynika w wyniku porównywania się z innymi Obniżenie samooceny Na satysfakcję z życia u mniej wykształconych wpływa stan kontaktów społecznych. U wyżej wykształconych natomiast zadowolenie z życia małżeńsko-rodzinnego.

Dziękuję za uwagę.