O czym nam mówią rysunki dzieci? Roksana Małota

Wnikliwa obserwacja prac plastycznych dzieci oraz samego procesu twórczego może pomóc w odczytaniu ich stanu emocjonalnego, poziomu rozwoju intelektualnego, społecznego, sposobu postrzegania świata, a także tego, co jest dla nich istotne, co je cieszy lub niepokoi.

Kilkunastomiesięczny brzdąc… …rysuje, nie odrywając ręki od podłoża. Najpierw są to „mazy” wykonywane wahadłowym ruchem ręki. Potem przechodzi do spirali, a następnie kółek i owali. Gryzmoły estetyczne i uporządkowane świadczą, że dziecko nie ma żadnych problemów.

W trzecim roku życia... ...dziecko zaczyna rysunkowi nadawać treść. Dopasowuje do kształtu możliwe znaczenie. Pojawia się rysowanie postaci. Z początku są to ”głowonogi”. Kiedy maluch stanie się bardziej świadomy swojego ciała, rysowana postać nabierze innych kształtów i większej liczby szczegółów.

Cztero- i pięciolatek... ... potrafi narysować ludzika kształtem podobnego do człowieka. Dziecko umie już komponować cały obrazek. Malec posługuje się też tzw. realizmem intelektualnym – przedstawia nie tylko to, co widzi, ale i to, co wie.

Od siódmego roku życia... ... obrazki coraz lepiej oddają rzeczywistość, odtwarzają realne kolory, kształty i proporcje. Pojawia się na nich głębia. Dziecko stopniowo wyrabia swój własny styl, do głosu dochodzą indywidualne zdolności i zainteresowania. Maluch rysuje „na temat” i próbuje robić to tak, żeby inni zrozumieli treść obrazka.

Na co warto zwrócić uwagę? Cechy graficzne Mocne, długie, linie rysowane z rozmachem i z dużą siłą nacisku - energia, odwaga, pewność siebie, gwałtowność dziecka. Delikatne, drżące, ledwo widoczne, niepewne linie - introwertyzm, poczucie niepewności, nieśmiałość, lęk. Zamaszyste, chaotyczne, szybkie pociągnięcia kredki nadpobudliwość ruchowa. Niski poziom staranności - silne napięcia psychiczne, nadpobudliwość. Wysoki poziom staranności - wielostronny rozwój, pedantyzm. Zarysowanie wcześniej stworzonego rysunku - poczucie niskiej wartości, brak pewności siebie, tendencje depresyjne.

Emocje ukryte w barwach Pogodny, życzliwie nastawiony do świata malec najczęściej wybiera jasne, ciepłe barwy: czerwoną, żółtą, pomarańczową. Dziecko spokojne, zrównoważone chętnie sięga po kredkę, zieloną, niebieską, fioletową. Rysunki ponure, z przewagą czerni i brązu, sygnalizują, że mały twórca jest w złym nastroju.

Postać ludzka Bardzo mała – introwertyzm, lęki. Bardzo duża – ekspansywność. Brak dłoni - zakłopotanie, poczucie nieprzystosowania. Brak rąk - poczucie winy z powodu odczuwanej wrogości lub seksualności, bezradność. Wyszczerzone zęby - agresywność słowna, niedojrzałość. Zaczernianie twarzy - zaburzony, negatywny wizerunek siebie; rąk - przejaw agresji. Bliskie osoby (rodzina) stojące daleko od siebie, niedotykające się - konflikt rodzinny, osłabione więzi w rodzinie.

Usytuowanie głównego elementu Rysowanie na górze kartki mówi o idealizmie lub marzeniach, wyobraźni. Zdradza tendencje ucieczkowe, izolacyjne. Dolny pas kartki jest ulubioną częścią zmęczonych, przygnębionych uczniów. Ujawnia tendencje depresyjne, poczucie zagrożenia. Rysunek namalowany w dolnym lewym pasie ujawnia wewnętrzne skrępowanie. Pas prawy świadczy o wracaniu do przeszłości. 

Powtarzające się znaki Ziemia, silnie zaznaczone podłoże - potrzeba oparcia, poczucie zagrożenia. Dom, nieproporcjonalnie duży - konflikt w rodzinie, brak poczucia bezpieczeństwa w domu rodzinnym. Wiatr - niepokój, potrzeba stałości otoczenia. Nawracające elementy, często geometryczne - stany lękowe

Kogo kocha najbardziej Najbliżej siebie kilkulatek rysuje osobę, z którą czuje się najsilniej związany emocjonalnie. Osoba, którą dziecko kocha, jest największa, bardziej ozdobiona, malowana ciepłymi barwami, często połączona rękami z innymi postaciami lub namalowana bardzo blisko. O głębokiej więzi świadczy też trzymanie się za ręce lub kierowanie ich ku sobie

Kto jest w domu najważniejszy Osoba, która powstanie jako pierwsza jest postrzegana jako dominująca w rodzinie. Zwłaszcza, jeśli została uwidoczniona z licznymi szczegółami, znajduje się na środku arkusza lub jest dużo większa od innych. Osoby pomniejszone, rysowane na końcu, niedbale maluch postrzega jako mniej się liczące lub te, z którymi pozostaje w słabszym związku emocjonalnym.

Z kim ma na pieńku Osoby, które wzbudzają w dziecku niepokój, czy niechęć, często są rysowane z brzegu, w kącie lub z dala od innych postaci. Niektóre dzieci w ten sposób przedstawiają swoje rodzeństwo, o które czują się zazdrosne. Zazdrość czy niechęć mogą się też ujawniać przez pominięcie kogoś na rysunku. Dziecko zwykle tłumaczy potem nieobecność tej osoby brakiem miejsca na kartce.

Znaki zapisane na twarzy Jeśli na rysunku wszyscy się uśmiechają, wyciągają do siebie ręce i nikt z bliskich nie jest pominięty – dziecko dobrze się czuje w rodzinie i postrzega ją jako szczęśliwą. Osoby pozbawionej twarzy lub odwróconej tyłem maluch nie akceptuje. Wiele dzieci zdradza w ten sposób swoje pragnienie ograniczenia kontaktów z tą osobą.

Co powinno nas zaniepokoić? Zainteresowanie rodziców i lekarzy powinna wzbudzić nagła zmiana w treści i formie rysunków utrzymująca się przez jakiś czas. Poczucie winy wyraża się przez kreskowanie, które może się zakończyć na jednolicie czarnym rysunku, jeśli uczucie to jest głębokie. Czasami rysunek znajduje się w okręgu, jest otoczony magicznym, ochronnym kręgiem (mandalą).

Co powinno nas zaniepokoić? Rysowanie przez dziecko genitaliów przedstawionych postaci czy też scen seksualnych powinno wzbudzić poważny niepokój. Należy wtedy przyjrzeć się uważnie czy dziecko nie wydaje się smutne, zmęczone, apatyczne, czy od jakiegoś czasu nie pojawiły się objawy np. moczenie. Zwrócić uwagę powinny także zbyt dojrzałe jak na dziecko zabawy seksualne czy też otwartość seksualna wobec innych.

Co powinniśmy zrobić, gdy zaniepokoją nas rysunki dziecka: obserwować dziecko – czy zmieniło się jego zachowanie porozmawiać z nim spokojnie o tym co ostatnio się wydarzyło, czy się czymś nie martwi zbierać rysunki, które wzbudziły nasz niepokój spytać dziecko co przedstawiają, poprosić by opowiedziało coś o nich gdy wytwory dziecka nas niepokoją lub nie potrafimy określić czynników mogących mieć wpływ na zmianę rysunków warto skontaktować się z psychologiem, który pracuje z dziećmi (dobrze jest wziąć na spotkanie rysunki dziecka)

O czym powinniśmy pamiętać?