Opracowanie: Dorota Błaszczyk Szkoła Podstawowa im. Janusza Korczaka w Komornikach MODEL PRACY Z UCZNIEM SZCZEGÓLNIE UZDOLNIONYM POZIOM DIAGNOSTYCZNY POZIOM PROGRAMOWY POZIOM PRAKTYCZNY Opracowanie: Dorota Błaszczyk

W Polsce rozpoznawanie zdolności zazwyczaj odbywa się: POZIOM DIAGNOSTYCZNY Identyfikacja specjalnych potrzeb edukacyjnych ucznia szczególnie uzdolnionego. W Polsce rozpoznawanie zdolności zazwyczaj odbywa się: w sposób nieformalny w domu lub szkole oraz formalnie po pełnej diagnozie w poradni psychologiczno-pedagogicznej i dostosowaniu działań szkoły do potrzeb i możliwości ucznia.

Uczeń zdolny, uzdolniony, szczególnie uzdolniony lub o wybitnych uzdolnieniach jednokierunkowych Geniusz Talent Uzdolnienia Zdolności Potencjał genetyczny

Realizacja indywidualnego programu lub toku nauczania. Wymagania: zgoda dyrektora szkoły, pozytywna opinia poradni psychologiczno-pedagogicznej, (w tym poradni specjalistycznej), opinia wychowawcy klasy lub nauczyciela przedmiotu w zakresie uzdolnień, opinia rady pedagogicznej w sprawie zgody na realizację przez ucznia indywidualnego toku lub programu nauczania.

Zdolności mogą być rozumiane jako: sprawniejsze wykonywanie określonych czynności w stosunku do innych (ability), wrodzone predyspozycje do wykonywania określonych działań (capacity) , lub jako uwarunkowane wewnętrznie i najczęściej wrodzone możliwości sprawnego działania – w sensie określonych predyspozycji i postawy (aptitude).

Wyróżnia się: zdolności ogólne, zdolności specjalne-organizacyjne, poznawcze, produkcyjne, artystyczne, wychowawcze, opiekuńcze, usługowe, porządkowe, sportowe, muzyczne, plastyczne, techniczne, językowe i literackie, matematyczne, przyrodnicze i twórcze.

Uczeń jest uznawany za zdolnego jeśli posiada: wysokie zdolności ogólne, uzdolnienia kierunkowe, predyspozycje twórcze, oraz charakteryzuje się wysokim zaangażowaniem zadaniowym.

Zdaniem T. Lewowickiego za ucznia zdolnego można uznać takiego, który posiada co najmniej jedną z czterech wymienionych cech: 1) wysoki poziom zdolności ogólnych, inteligencji (I. I. = 120 i więcej), 2) wysoki poziom zdolności specjalnych – uzdolnień, 3) wysokie osiągnięcia lub możliwości takich osiągnięć w nauce bądź innych dziedzinach działalności wartościowej społecznie, 4) osiągnięcia oryginalne i twórcze lub możliwości takich osiągnięć.

Cechy „wybitnie uzdolnionych” lub „utalentowanych”: wczesne, spontaniczne pojawienie się zdolności na wysokim poziomie , wyraźna ich kierunkowość, wyrażająca się mistrzostwem w konkretnej dziedzinie aktywności.

Człowiek, którego dzieło okazało się przełomowe dla dalszego rozwoju Geniusz Najwyższy poziom zdolności, pojawiający się bardzo rzadko, zarówno we wczesnym dzieciństwie, jak i w późniejszym okresie rozwoju jednostki. Człowiek, którego dzieło okazało się przełomowe dla dalszego rozwoju i postępu cywilizacyjnego – w nauce, technice, kulturze, życiu społecznym.

Uczniów zdolnych charakteryzuje: w sferze poznawczej – ciekawość i aktywność poznawcza, dociekliwość, umiejętność zadawania pytań, wielość zainteresowań,obszerna wiedza z różnych dziedzin, ukierunkowane uzdolnienia i pasje... w sferze społeczno-emocjonalnej – introwersja i często krytyczne nastawienie do szkolnego procesu dydaktyczno-wychowawczego, skłonność do dominacji, bezkompromisowość, specyficzne poczucie humoru...

SNOS Syndrom Nieadekwatnych Osiągnięć Szkolnych Przyczyny: czynniki wewnętrzne, czynniki społeczne, czynniki związane z procesem dydaktyczno-wychowawczym.

SNOS Syndrom Nieadekwatnych Osiągnięć Szkolnych Przyczyny: czynniki wewnętrzne, czynniki społeczne, czynniki związane z procesem dydaktyczno-wychowawczym.

POZIOM PROGRAMOWY Uczeń szczególnie uzdolniony realizuje ogół zadań wynikających z podstawy programowej. Indywidualny program nauczania jest konstruowany przez nauczyciela lub nauczycieli prowadzących zajęcia z uczniem szczególnie uzdolnionym a następnie opiniowany przez Zespół nauczycieli.

Program nauczania konkretnego ucznia powinien uwzględniać: jego pasje i dawać sposobność do ich prezentacji na szerszym forum, kształtować odporność emocjonalną, stymulować rozwój społeczny, dbać o rozwój fizyczny, kształtować sferę osobowościową.

Zasady pracy z uczniem zdolnym oparte są przede wszystkim na przekonaniu o konieczności indywidualizacji procesu nauczania, tzn: znać możliwości i ograniczenia ucznia, nie ograniczać się tylko do stymulowania uzdolnień, stosować różnorodne metody pracy, umożliwiać uczniom pracę indywidualną,grupową, przypisywać uczniowi zdolnemu funkcję asystenta nauczyciela, wspólnie z uczniem wypracować program rozwoju zdolności biorąc wspólnie odpowiedzialność za jego realizację, odróżniać sytuacje oceniania kształtującego od sumującego, zachęcać ucznia do samooceny i samodoskonalenia, wspólne z uczniem dochodzenie do wiedzy, korzystanie z różnych źródeł informacji.

Ocenianie w dwóch kontekstach: 1. Ocenianie sumujące - zgodne z zasadami oceniania, klasyfikacji i promocji regulowanymi przez odpowiednie przepisy. 2. Ocenianie kształtujące. Co utrudniało? Co było pomocne?

Dostosowanie otoczenia do pracy z uczniami zdolnymi: konieczność pogodzenia zajęć indywidualnych z normalnym procesem dydaktycznym, nakłady finansowe na dodatkowe zajęcia.

Narzędzia diagnostyczne testy psychologiczne: inteligencji, pamięci, uwagi, motywacji. narzędzia pedagogiczne: wywiady i rozmowy z uczniem i jego rodziną, sprawdziany weryfikujące, badania socjometryczne, postawy wobec przyrody i społeczeństwa, procesu uczenia się, umiejętność logicznego myślenia, tempo pracy, zachowania, postawy i poglądy, wyniki uczenia się.

Przykładami projektu mogą być zadania otwarte, np: Dobrą sposobnością do obserwacji uczniów na zajęciach jest sformułowanie zadania –projektu. Przykładami projektu mogą być zadania otwarte, np: 1. Przygotuj plakat promujący aktywny styl życia. 2. Zaprezentuj telefon komórkowy, który uznajesz za najodpowiedniejszy dla młodzieży. 3. Wyobraź sobie, że jesteś sławną osobą. Przygotuj prelekcję na temat swoich dokonań. 4. Internet – wróg czy przyjaciel? Napisz scenariusz i przeprowadź inscenizację rozprawy sądowej nad tym nowoczesnym medium. 5. … to jest prawdziwy bohater. Zaprezentuj osobę, która jest dla Ciebie autorytetem.

Treści nauczania Treści nauczania mogą i powinny być rozszerzone o zagadnienia znajdujące się w kręgu zainteresowania ucznia. Nie należy rozszerzać treści nauczania z każdego przedmiotu, ale tych, które są w kręgu uczniowskich zainteresowań. Treści nauczania należy wzbogacić o zagadnienia z zakresu psychologii uczenia się, treningi twórczości, treningi radzenia sobie ze stresem.

Przewidywane osiągnięcia Nauczyciel wraz z uczniem i jego opiekunami powinni ustalić oczekiwania i zaplanować osiągnięcia, które mogą zostać uzyskane przy właściwej realizacji programu.

Procedury osiągnięcia celów edukacyjnych i terapeutycznych: Metody- aktywizujące, w tym metody problemowe, rozwijające sferę społeczno-emocjonalną, umożliwiające ekspresję ucznia w wybranych dziedzinach,ewaluacyjne; Formy- zajęcia pozalekcyjne i pozaszkolne, warsztaty i treningi, turnieje i konkursy; Środki dydaktyczne - umożliwiające poznanie wielozmysłowe.

Ewaluacja programu Dokumentacja ewaluacji: - arkusz obserwacji zachowania i postępów ucznia (rejestracja zmian i postępów); - ocena skuteczności podjętych działań pedagogicznych; - wnioski i propozycje działań na następny okres.

POZIOM PRAKTYCZNY Stwarzanie kreatywnych warunków uczenia się poprzez: - konieczność wzbudzania na początku zajęć „skutecznego zdziwienia”, - poszukiwanie informacji, obserwacji wnikliwej, formułowania hipotez, w końcu własnej odpowiedzi, - wycieczki, - obserwacje zjawisk w ich naturalnym przebiegu, - warunki, w których uczeń może sam dotknąć, spróbować, powtórzyć działania tak, aby w końcu zrozumieć, - konstruowanie wiedzy własnej, operacyjnej.

Kształ towanie motywacji do pracy poprzez poznanie swoich mocnych i słabych stron. Świadome podejmowanie decyzji - kształtowanie postawy świadomej asertywności, wiążącej się z przeanalizowaniem konsekwencji podjęcia lub zaniechania działań . Stopniowanie trudności. Utrwalanie osiągnięć

Zasady pracy z uczniem zdolnym- zalecenia ogólne: 1. Poznaj ucznia, jego możliwości i ograniczenia. 2. Staraj się wszechstronnie stymulować wszelkie sfery rozwoju ucznia. 3. Sięgaj do różnorodnych metod dydaktycznych. 4. Preferuj pracę indywidualną lub grupową. 5. Postaraj się zapewnić uczniowi dostęp do bogatych środków dydaktycznych. 6. Buduj wiedzę ucznia poprzez wskazywanie mu dróg jej osiągnięcia. 7. Angażuj ucznia do pomocy kolegom, zachęcaj go do opracowywania i prowadzenia zajęć według własnych pomysłów. 8. Planuj indywidualny program rozwoju razem z uczniem zdolnym. 9. Zachęcaj ucznia do formułowania własnych celów, stosowania samooceny i znajdowania indywidualnych form samodoskonalenia. 10. Wspomagaj rozwój motywacji wewnętrznej ucznia.

Przedszkole 1. Dostrzeganie i docenianie dziecka i jego pomysłów. 2. Wypracowanie odpowiednich relacji społecznych. 3. Przyzwyczajanie dzieci do aktywności kulturalnej, poznawanie wartości książek i znajdowanie innych miejsc, z których można czerpać wiedzę. 4. Wdrażanie dzieci do staranności, dokładności, estetyki oraz kończenia raz zaczętego zadania. 5. Wspieranie i umożliwienie rozwijania zainteresowań lub zamiłowań do określonych aktywności.

Szkoła podstawowa 1. Wdrażanie dzieci do zrozumienia celów kształcenia. 2. Wskazanie i stworzenie warunków do zrozumienia potrzeby rozwoju wszechstronnego. 3. Indywidualizacja w doborze treści, ćwiczeń i zadań stawianie wyższych wymagań w stosunku do prac i umiejętności, ukazywanie kryteriów oceniania. 4. Uczyć dzieci formułowania własnych celów. 5. Wdrażanie do łączenia nabywanej wiedzy z innymi dziedzinami. 6. Nauczenie łączenia teorii i praktyki. 7. Poznanie różnych technik szybkiego uczenia. 8. Tworzenie sytuacji sprzyjających rozwojowi umiejętności interpersonalnych, społecznych, integracji z grupą rówieśniczą, dostrzegania potrzeb społecznych, empatii, uczenie otwartości na inność. 9. Wzmacnianie poczucia własnej wartości, zachęcenie do dostrzegania efektywności własnego działania. 10. Dostrzeganie i branie udziału w życiu kulturalno-społecznym.

Znaczenie i sens rozwiązań proponowanych w modelu pracy z uczniem szczególnie uzdolnionym. Zainteresowani rodzice i nauczyciele widząc zainteresowania dzieci zawsze starali się wyjść naprzeciw ich indywidualnym potrzebom. W sposób oficjalny lub całkowicie nieformalny – przez serdeczną obecność i opiekę wspomagali rozwój pasji, kompetencji, a także rozwój osobowy młodego zdolnego. Nauczyciele niemal zawsze tworzyli programy zajęć dodatkowych, plany wychowawczo- dydaktyczne porządkujące podejmowane przez nich działania.

Współpraca z rodzicami ucznia zdolnego ZASADA 1: Twoje zdolne dziecko jest przede wszystkim dzieckiem , a dopiero potem dzieckiem zdolnym. ZASADA 2: Nic na siłę! Nadmiar obowiązków, nasze zbyt duże wymagania mogą je zmęczyć i zniechęcić do wysiłków.

Dziękuję za uwagę.