Podstawowe zagadnienia Pedagogika Podstawowe zagadnienia
Pedagogika Nazwa pochodzi z greckiego Paidagogos czyli niewolnik, osoba pod opieką którego pozostawiono chłopca, dziecko Pais – chłopiec Deis – prowadzę
DEFINICJA PEDAGOGIKA – nauka o edukacji, kształceniu i wychowaniu, obejmująca okres prenatalny i późniejsze całe życie człowieka
Rozumienie Pedagogiki DAWNE Sztuka przekładu tego co wieczne na skończone treści życia ludzkiego system filozoficzny którym pedagogika była systemem podrzędnym np. Arystoteles, Sokrates pewna refleksja wysnuta z działów współczesnych nauk jako nauka samodzielna czysta próbująca określić możliwości rozwoju człowieka w różnych etapach WSPÓŁCZESNE jako nauka inspirująca I inspirowana inne nauki jako nauka oparta na pewnych powszechnościach zwanych dynamizmami rozwoju (4 czynniki los - losy ludzkie, bios -inaczej genotyp, etos – czyli składnik społeczno – kulturowy, agos czyli świadomość poddana innej świadomości) Nauka oparta na uniwersalnych wartościach
Pedagogika jako nauka przyrodnicza, obiektywna z powtarzalnością zjawisk Nauka czysto humanistyczna charakteryzująca się indeterminizmem (niepowtarzalnością) zjawisk, strukturalny charakter zjawisk Jako technologię lub filozofię praktyczną ma wyraźny cel, parametry Pedagogika jako kompleks pewnych nauk Jest sztuką opartą na wartościach indywidualnych: pedagog indywidualne podejście, talent Nauka filozoficzna ogólna metarefleksja nad edukacją
Warunki określające powstanie pedagogiki naukowej Posiadanie własnej terminologii Posiadanie przedmiotu badań Podejście metodologiczne , które wyjaśnia co to za nauka, jaki jest jej charakter
Pedagogika jako nauka Określony przedmiot badań Własna terminologia Charakterystyczne metody badawcze: przyrodnicze np. opisowe, obserwacja, eksperymentalne, statystyczne lub humanistyczne: eksplikacyjne (wyjaśniające), porównawcze i analityczne
Charakter teoretyczny Charakter praktyczny -opisowy (stawia diagnozę, odpowiada na pytanie jaka jest nasza rzeczywistość) -wyjaśniający (wskazuje przyczyny odpowiada na pytanie dlaczego tak jest) -prognostyczna (odpowiada na pytanie jak powinno być) -innowacyjna (odpowiada na pytanie jak dokonać zmiany) Pełni określone funkcje społeczne i psychologiczne Wpływa na inne dziedziny nauk
Działy Pedagogiki Teoria wychowania Teoria nauczania – dydaktyka Historia wychowania i myśli pedagogicznej Pedagogika ogólna
Przedmiot badań Pedagogiki Wychowanie i kształcenie intencjonalne Wychowanie i kształcenie spontaniczne Samowychowanie, samorealizacja, autokreacja Rozwój człowieka w ciągu całego życia w aspekcie biosu, etosu, agosu i losu
Pedagogika jako RZEMIOSŁO SZTUKA
Kryteria podziału Pedagogiki na subdyscypliny naukowe według s. Kawuli Kryterium celów działalności edukacyjnej. Cele mogą dotyczyć formowania się zdolności życiowych człowieka. Celem edukacji będzie w tym zakresie np. ukształtowanie umiejętności logicznego myślenia. Wówczas działania edukacyjne zostają rozpisane na konkretne czynności nauczyciela i uczniów mające miejsce np. na lekcji matematyki. Poprzez rozwiązywanie zadań o określonej strukturze uczniowie ćwiczą operacje logiczne. Warunkami przebiegu takich procesów nauczania i uczenia się zajmuje się subdyscyplina pedagogiki - dydaktyka. W obrębie dydaktyki wyróżnia się jeszcze dydaktyki szczegółowe, m.in. dydaktyki przedmiotowe, jak metodyka nauczania języka polskiego, matematyki itd. Inną kategorią celów związanych z formowaniem zdolności życiowych człowieka będzie np. kształtowanie umiejętności podejmowania decyzji moralnych. Jest to typowa działalność wychowawcza. Tym obszarem rzeczywistości edukacyjnej zajmuje się subdyscyplina pedagogiki - teoria wychowania, z bardziej szczegółowymi teoriami wychowania estetycznego, moralnego, seksualnego, fizycznego itd. Tak więc osiąganiu celów wychowawczych służą procesy i czynności wychowania oraz samowychowania.
Kryterium metodologiczne Kryterium metodologiczne. Mowa tutaj o ukierunkowaniu metod pedagogiki naukowej na dwa obszary o zróżnicowanym stopniu ogólności. Pierwszy z nich to obszar analiz ogólnych odnoszących się do samej pedagogiki jako nauki oraz wszelkich uwarunkowań procesów i czynności edukacyjnych. Tym kontekstem rzeczywistości teoretycznej i edukacyjnej zajmuje się subdyscyplina pedagogiki - pedagogika ogólna wraz z metodologią pedagogiki (nauka o metodach badań pedagogicznych) i historią wychowania. Tak więc pedagogika ogólna nie tylko opisuje praktykę edukacji, ale stanowi formę naukowej autorefleksji samej pedagogiki.
Kryterium rozwojowe. Według tego kryterium można uszeregować kolejno subdyscypliny pedagogiczne odpowiadające różnym okresom i etapom życia człowieka poddanego oddziaływaniom edukacyjnym. Będzie to zatem pedagogika wieku przedszkolnego, pedagogika wieku wczesnoszkolnego, pedagogika dzieci i młodzieży, pedagogika dorosłych (andragogika), pedagogika ludzi w wieku poprodukcyjnym (geragogika, gerontologia). Nauki te zajmują się badaniem warunków, które najbardziej sprzyjają rozwojowi podmiotów z różnych poziomów praktyki edukacyjnej.
Kryterium dewiacji i defektów rozwojowych człowieka Kryterium dewiacji i defektów rozwojowych człowieka. W myśl tego kryterium wyróżniona została pedagogika specjalna ze swoimi dyscyplinami szczegółowymi: oligofrenopedagogika (zajmuje się edukacją osób upośledzonych umysłowo), surdopedagogika (zajmuje się edukacją osób głuchych i niedosłyszących), tyflopedagogika (zajmuje się edukacją osób niewidomych i niedowidzących), pedagogika rewalidacyjna (zajmuje się edukacją osób chorych i niepełnosprawnych), pedagogika resocjalizacyjna (zajmuje się edukacją osób niedostosowanych społecznie). Ta rozbudowana i posiadająca już własną wewnętrzną strukturę subdyscyplina pedagogiki bada m.in. efektywność różnych metod pracy z dziećmi z deficytami rozwojowymi, opisuje warunki integracji uczniów niepełnosprawnych ze sprawnymi, analizując jej korzystne i zagrażające efekty.
Kryterium instytucjonalne Kryterium instytucjonalne. Zgodnie z tym kryterium wyróżnia się określenia zawierające słowo pedagogika odnoszące się nie tyle do refleksji teoretycznej, co do konkretnej działalności praktycznej przebiegającej w instytucjach. Tak więc dochodzimy do pedagogiki przedszkolnej, pedagogiki szkolnej, pedagogiki szkoły wyższej. W tym obszarze pedagodzy zajmują się badaniem organizacji szkolnictwa, monitorują wprowadzane tam innowacje, krytycznie analizują programy szkolne itd.
Kryterium problemowe. Można wyróżnić subdyscypliny ze względu na typ problematyki edukacyjnej, którym się zajmują. Jeśli np. będzie to problematyka systemów edukacji w kraju i na świecie, to będziemy mówić o pedagogice porównawczej. W przypadku problemów dotyczących zawodu nauczyciela będziemy mówić o pedeutologii. Kryterium dziedzin działalności ludzkiej. To ostatnie kryterium nawiązuje do rodzajów działalności człowieka, które pedagogika obejmuje swoim polem badawczym. Będzie to zatem pedagogika pracy socjalnej, opiekuńcza, wychowawcza, terapeutyczna, pedagogika czasu wolnego itd.
Podstawowe pojęcia Edukacja to ogół oddziaływań służących formowaniu się (zmienianiu, rozwijaniu) zdolności życiowych człowieka. Niejednorodność tego pojęcia jest ukryta w terminach: ogół oddziaływania, zmienianie, rozwijanie, zdolności życiowe człowieka. Ogól oddziaływań oznacza oddziaływania zarówno instytucjonalne, jak i indywidualne, świadome i nieświadome itd. Oddziaływania te mogą być systematyczne, niesystematyczne, przygodne, zaplanowane itd. Systematyczne i zaplanowane działania edukacyjne mają miejsce np. w szkole. Niesystematyczne i przygodne zachodzą m.in. w interakcjach rówieśniczych, kryją się w przekazach kultury, np. dziełach literatury.
Zmienianie, rozwijanie może zachodzić w jakimś konkretnym kierunku przyjętym według kryterium zewnętrznego wobec jednostki lub bez uprzednio obranego celu.W pierwszym przypadku może być to takie organizowanie pracy na lekcji, aby w jego efekcie uczeń stopniowo osiągał jakiś standard rozwojowy przyjmowany przez psychologię, np. umiejętność abstrakcyjnego myślenia. W drugim przypadku rozwijanie zdolności życiowych może być efektem ubocznym podejmowania przez człowieka jakiejś aktywności, np. gra w siatkówkę może prowadzić do wyuczenia się zasad współpracy w grupie. Zdolności życiowe człowieka mogą dotyczyć wielu obszarów jego funkcjonowania: intelektualnego, emocjonalnego, interpersonalnego, motywacyjnego, fizycznego itd. Stan powyższego skomplikowania pozwala wyprowadzić dwa kolejne, ogólne pojęcia, które nie do końca bezpośrednio, lecz głównie w dalszych swych uszczegółowieniach będą stopniowo redukowały ową niejednorodność.
Wychowanie to świadome i celowe działanie pedagogiczne zmierzające do osiągnięcia względnie stałych skutków (zmian rozwojowych) w osobowości wychowanka. Kształcenie to system działań zmierzających do tego, aby uczącej się jednostce umożliwić poznanie świata, przygotowanie się do zmieniania świata i ukształtowanie własnej osobowości.
Uczenie się jest procesem nabywania względnie trwałych zmian w szeroko rozumianym zachowaniu (wiadomości, umiejętności, nawyki, postawy) w toku bezpośredniego i pośredniego poznawania rzeczywistości (doświadczenia i ćwiczenia). Nauczanie natomiast jest procesem kierowania uczeniem się uczniów w toku planowanej pracy nauczyciela z uczniami. Pojęciem otwierającym następną część systemu pojęciowego pedagogiki jest system oświatowo – wychowawczy rozumiany jako ogół odpowiednio powiązanych ze sobą placówek, instytucji kształcenia I wychowania
STRUKTURA POJĘĆ PEDAGOGICZNYCH EDUKACJA KSZTAŁCENIE NAUCZANIE UCZENIE SIĘ WYCHOWANIE
SYSTEM OŚWIATOWO WYCHOWAWCZY POJĘCA JEDNORODNE W POSZCZEGÓLNYCH SUBDYSCYPLINCH PEDAGOGICZNYCH
Powiązania z innymi naukami Aspekt biologiczny Aspekt socjologiczny Aspekt psychologiczny Aspekt prawny Aspekt ekonomiczny Aspekt polityczny Aspekt filozoficzny