Prawo karne Kościoła nie tylko dla księży Dúllek Bolesław

Wstęp Prawo karne Kościoła nie tylko dla księży

Konieczność prawa karnego w Kościele Czy potrzebne jest prawo karne w tak specyficznej instytucji, jaką jest Kościół? Władza karania została Kościołowi nadana przez Chrystusa Pana (Mt 18, 15-17; 2 Kor 13, 10; 1 Kor 4, 21) Święty Paweł, świadom posiadania władzy karania, z całą powagą występuje przeciw przestępcom i to samo poleca swoim uczniom (1 Kor 4, 21; 5, 1-13; 2 Kor 13, 10; 1 Tm 1,20; 5, 20n; Tt 2,15) Kościół wykonywał władzę karania od samego początku Prawo karania w Kościele nie jest zapożyczeniem od innej władzy, lecz uprawnieniem wrodzonym Kościoła i własnym, niezależnym od wszelkiej władzy świeckiej Prawo karne Kościoła dotyczy ochrzczonych w Kościele katolickim lub do niego przyjętych

Funkcje prawa karnego w Kościele Sankcje karne mają na celu zapobieganie i karanie poważnych zakłóceń w życiu wspólnoty kościelnej Kara kościelna winna mieć zawsze charakter pastoralno- zbawczy Na próżno istniałaby władza ustawodawcza i sądownicza, gdyby nie było ich uzupełnienia, czyli władzy karania

Ustawa karna i nakaz karny Prawo karne Kościoła nie tylko dla księży

Ustawa karna Stanowi karę za „przekroczenie pewnej granicy” –zakaz Jeśli po dokonaniu przestępstwa zmienia się ustawa, należy stosować ustawę korzystniejszą dla winnego Jeśli ustawa późniejsza znosi wcześniejszą lub przynajmniej karę, kara natychmiast ustaje Kto posiada władzę ustawodawczą może również wydać ustawy karne Ustawa partykularna może do kar ustanowionych prawem powszechnym za jakieś przestępstwo dołączyć inne Ustawa może sama określać karę, lub pozostawić osąd sędziemu Jeśli ustawa powszechna grozi karą nieokreśloną lub fakultatywną, ustawa partykularna może w to miejsce ustanowić karę określoną lub obowiązkową Kara wydalenia ze stanu duchownego nie może być ustanowiona prawem partykularnym

Nakaz karny Stanowi karę za „nieprzekroczenie pewnej granicy”, którą mamy „przekroczyć” – nakaz Przy nakazach obowiązują te same normy co przy ustawach Kara jest z reguły karą wymierzoną Niemożliwe jest ustanowienie nakazu karnego grożącego wydaleniem ze stanu duchownego Zasadniczo nie obwarowuje się nakazu cenzurami

Podmiot sankcji karnych Prawo karne Kościoła nie tylko dla księży

Przestępstwo i wina Kara wiąże tylko tego, kto rozmyślnie przekroczył ustawę lub nakaz Ważne jest czy przestępstwo zostało wykonane czy tylko usiłowane Przy usiłowaniu ważne jest czy przestępca zaniechał działania z własnej woli, czy w wyniku okoliczności zewnętrznych

Usiłowanie przestępstwa Kara dotyczy zasadniczo przestępstwa dokonanego a nie usiłowanego Kto czynił coś wbrew ustawie lub nakazowi ale nie z własnej woli zasadniczo nie podlega karze Jeśli sprawca dobrowolnie (nie wskutek czynników zewnętrznych) zaniechał przestępstwa zasadniczo nie podlega karze Jeśli sprawca zaniechał przestępstwa, ale w skutek jego działalność wynikło zgorszenie podlega karze ale mniejszej niż ustanowiona za przestępstwo dokonane Jeśli przestępstwo polega na ujawnieniu woli lub oświadczeniu, a nikt tego nie spostrzegł uważa się je za niebyłe

Udział w przestępstwie Może być fizyczny lub moralny Współuczestnicy przestępstwa ponoszą taką samą karę jak przestępca Kary wiążące mocą samego prawa dotyczą współuczestników przestępstwa jeśli bez nich przestępstwo nie mogłoby się dokonać

Rodzaje sankcji karnych Prawo karne Kościoła nie tylko dla księży

Rodzaje sankcji karnych Kary poprawcze (cenzury) Kary ekspijacyjne (zadośćczyniące, oczyszczające, odwetowe) Środki zaradcze (karne) Pokuty

Kary poprawcze (cenzury) - taksatywnie Ekskomunika (klątwa kościelna) Interdykt Suspensa

Ekskomunika (klątwa kościelna) zabrania: Jakiegokolwiek udziału posługiwania w sprawowaniu Ofiary eucharystycznej lub w jakichkolwiek innych obrzędach kultu Sprawować sakramenty oraz sakramentalia oraz przyjmować sakramenty Sprawować kościelne urzędy lub posługi albo jakiekolwiek inne zadania, bądź wykonywać akty rządzenia Zaostrzenie skutków karnych następuje, jeśli ekskomunika została wymierzona lub deklarowana: Gdyby przestępca chciał aktywnie uczestniczyć w sprawowaniu Ofiary eucharystycznej lub innych obrzędach kultu, powinien być usunięty albo czynność liturgiczna powinna być przerwana, chyba że stoi temu na przeszkodzie poważna przyczyna Nieważnie podejmuje akty rządzenia Nie może korzystać z przywilejów wcześniej mu udzielonych Nie może ważnie otrzymać w Kościele godności, urzędu lub innego zadania Dochody z tytułu godności, urzędu, jakiegokolwiek zadania i posiadanej ewentualnie w Kościele pensji nie stanowią jego własności

Jeśli interdykt został wymierzony lub deklarowany: Interdykowany nie może brać jakiegokolwiek udziału w sprawowaniu Ofiary eucharystycznej lub w innych obrzędach kultu Nie może sprawować sakramentów i sakramentaliów oraz przyjmować sakramentów Jeśli interdykt został wymierzony lub deklarowany: Gdyby przestępca chciał aktywnie uczestniczyć w sprawowaniu Ofiary eucharystycznej lub innych obrzędach kultu, powinien być usunięty albo czynność liturgiczna powinna być przerwana, chyba że stoi temu na przeszkodzie poważna przyczyna

Dotyczy tylko duchownych Suspensa Dotyczy tylko duchownych Zabrania wszystkich lub tylko niektórych aktów władzy święceń Zabrania wszystkich lub tylko niektórych aktów władzy rządzenia Zabrania wszystkich lub tylko niektórych uprawnień lub funkcji związanych z urzędem

Zakaz lub nakaz przebywania na danym miejscu lub terytorium Kary ekspijacyjne (zadośćczyniące, oczyszczające, odwetowe) – przykładowe Zakaz lub nakaz przebywania na danym miejscu lub terytorium Pozbawienie urzędów, praw, godności Karne przeniesienie Wydalenie ze stanu duchownego

Zakaz lub nakaz przebywania na danym miejscu lub terytorium Nie dotyczy świeckich Zakaz może dotyczyć duchownych i zakonników Nakaz tylko duchownych, a zakonników w ramach ich konstytucji

Pozbawienie urzędów, praw, godności Pozbawienie władzy, urzędu, zadania, prawa, przywileju, uprawnienia, łaski, tytułu, odznaczenia, nawet czysto honorowego Zakaz korzystania z tego co wyżej wymieniono, lub nakaz korzystania z tego w określonym miejscu lub poza określonym miejscem Nie można pozbawić władzy święceń, ani stopni akademickich

Karne przeniesienie na inny urząd Nie wiąże mocą samego prawa

Wydalenie ze stanu duchownego Nie dotyczy świeckich Nie wiąże mocą samego prawa

Środki zaradcze (karne) Upomnienie Nagana

Upomnienie Ma na celu zapobieżenie przestępstwu (karze) – uniknięcie jej lub jej zastąpienie Dawane przez ordynariusza osobiście lub przez osobą przez niego wyznaczoną Dawane temu, kto znajduje się w bardzo bliskiej okazji popełnienia przestępstwa lub na kogo w wyniku przeprowadzonego dochodzenia pada poważne podejrzenie popełnienia przestępstwa Ma być możliwa do stwierdzenia - zostać odnotowana i przechowywana w tajnym archiwum Kurii

Nagana Ma na celu zapobieżenie przestępstwu (karze) – uniknięcie jej lub jej zastąpienie Dawana przez ordynariusza Dawana temu którego postępowanie powoduje zgorszenie lub poważne naruszenie porządku publicznego Ma być możliwa do stwierdzenia - zostać odnotowana i przechowywana w tajnym archiwum Kurii

Pokuty Mogą zastąpić karę lub ją obostrzyć Obowiązek wykonania jakiegoś aktu religijności, pobożności lub miłości Nakładana przez ordynariusza Może stanowić dodatek do upomnienia lub nagany

Okoliczności wpływające na odpowiedzialność karną Prawo karne Kościoła nie tylko dla księży

Okoliczności wpływające na odpowiedzialność karną Wyłączenie odpowiedzialności karnej Złagodzenie kary Zaostrzenie kary

Wyłączenie odpowiedzialności karnej Habitualne pozbawienie używania rozumu Nie ukończone 16 lat Naruszenie prawa z ignorancji niezawinionej Przymus fizyczny bądź przypadek, którego nie szło przewidzieć lub zapobiec Ciężka bojaźń, jeśli czynność nie jest zła lub nie powoduje szkody dusz Obrona własna lub innych z zachowaniem umiaru Brak pełnego używania rozumu wskutek upojenia alkoholowego etc. o ile stan ten nie był spowodowany dla popełnienia przestępstwa Prawo partykularne może tu coś dopowiedzieć

Prawo partykularne może tu coś dopowiedzieć Złagodzenie kary Niezupełne pozbawienie używania rozumu Nie ukończone 18 lat Niewiedza o karze dołączonej do zakazu lub nakazu Działanie bez pełnej poczytalności Ciężka bojaźń, jeśli czynność jest zła lub powoduje szkody dusz Obrona własna lub innych bez zachowania umiaru Brak pełnego używania rozumu wskutek zawinionego upojenia alkoholowego etc. Poważne wzburzenie uczuciowe wywołanie niedobrowolnie i niepodtrzymywane Przeciwko poważnie i niesłusznie prowokującemu Błędne przekonanie o ciężkiej bojaźni, konieczności, wielkiej niedogodności, obronie własnej lub innych Prawo partykularne może tu coś dopowiedzieć

Prawo partykularne może tu coś dopowiedzieć Zaostrzenie kary Po skazaniu dopuszcza się przestępstwa – upór w złej woli Nadużywanie godności, władzy lub urzędu dla popełnienia przestępstwa W wypadku kary ustanowionej za przestępstwo popełnione nieumyślnie, kiedy winny przewidział skutek, a nie podjął środków ostrożności by mu zapobiec Prawo partykularne może tu coś dopowiedzieć

Wymierzanie i ustanie kar Prawo karne Kościoła nie tylko dla księży

Wymierzanie kar Zanim przystąpi się do ukarania należy wyczerpać wszystkie inne środki Cenzury nie można ważnie wymierzyć bez wcześniejszego przynajmniej jednego upomnienia i dania czasu na poprawę Kara wiąże winnego wszędzie, także po ustaniu władzy tego, kto ją wymierzył Apelacja zawiesza karę

W zakresie wewnętrznym W zakresie zewnętrznym Ustanie kar W zakresie wewnętrznym W zakresie zewnętrznym

Ustanie kar w zakresie zewnętrznym Ustawowe kary wymierzone Ordynariusz wymierzający karę Ordynariusz miejsca przebywania Ustawowe kary wiążące mocą samego prawa Ordynariusz własnych poddanych Ordynariusz przebywających na terytorium Ordynariusz miejsca przestępstwa Kary ustanowione nakazem Ordynariusz miejsca przebywania przestępcy Wyjątkiem są rezerwuary Stolicy Apostolskiej

Ustanie kar w zakresie wewnętrznym Podczas sakramentalnej spowiedzi może uwolnić od kary Biskup Kanonik penitencjarz Kapelan szpitala, więzienia, podróżujących na morzu Kapłan w niebezpieczeństwie śmierci Spowiednik, o ile winnemu trudno jest pozostać w grzechu przez czas konieczny do zaradzenia temu prze kompetentnego przełożonego

Kary za poszczególne przestępstwa Prawo karne Kościoła nie tylko dla księży

Kary za poszczególne przestępstwa Kary wiążące mocą samego prawa (latae sententiae) – 11 Zastrzeżone stolicy Apostolskiej – 5 Uzupełnione o kary wymierzone - 6 Kary wymierzone przez władzę (ferendae sententiae) - 28 Obowiązkowy wymiar kary - 23 Kary określone - 9 Kary nieokreślone - 14 Fakultatywny wymiar kary - 5

Kary wiążące mocą samego prawa (Latae sententiae) - 11 Apostazja, herezja, schizma - ekskomunika Znieważenie Najświętszego Sakramentu - ekskomunika Czynne znieważanie papieża – ekskomunika; lub biskupa - intedykt Rozgrzeszenie wspólnika w grzechu nieczystym - ekskomunika Symulacja Mszy świętej przez nie-kapłana lub słuchanie spowiedzi względnie udzielenie rozgrzeszenia bez uprawnienia - interdykt Konsekracja biskupa bez mandatu papieskiego - ekskomunika Udzielenie diakonatu lub prezbiteratu bez dymisoriów - suspensa Bezpośrednia zdrada tajemnicy spowiedzi - ekskomunika Fałszywe doniesienie o solicytację - interdykt Zawarcie prze duchownego małżeństwa, choćby cywilnego - suspensa Skuteczne spędzanie płodu - ekskomunika

Kary wymierzone prze władzę (Ferendae sententiae) – 28 – cz. 1 Rodzice, którzy oddają dzieci do chrztu lub na wychowanie w religii niekatolickiej – cenzura lub inna sprawiedliwa kara Odwołanie się od decyzji papieża do soboru powszechnego – cenzura Publiczne wzniecanie buntu czy nienawiści wobec decyzji Stolicy Apostolskiej lub ordynariusza, jak też prowokowanie podwładnych do nieposłuszeństwa względem nich – interdykt lub inne kary Wpisanie się, popieranie lub kierowanie stowarzyszeniem działającym przeciw Kościołowi – interdykt Symonistyczne udzielanie lub przyjmowanie sakramentów – interdykt lub suspensa Niedozwolony zysk ze stypendiów mszalnych – cenzura lub inna kara Solicytacja penitenta przez spowiednika - suspensa Konkubinat duchownych lub inne grzechy przeciw VI przykazaniu połączone ze zgorszeniem – suspensa oraz dalsze kary Zabójstwo, poważne zranienie, uprowadzenie człowieka – zakaz i nakaz pobytu, pozbawienie władzy, urzędu, uprawnienia Communicatio in sacris Krzywoprzysięstwo wobec władzy kościelnej Publiczne bluźnierstwo, ciężka obraza moralności, obelga czy pogarda wyrządzona religii lub Kościołowi, wzniecanie nienawiści do religii lub Kościoła Przymus fizyczny wobec duchownego lub zakonnika dla wyrażenia pogardy wobec wiary, Kościoła lub posługi duchownej Głoszenie nauki potępionej przez papieża lub sobór powszechny

Kary wymierzone prze władzę (Ferendae sententiae) – 28 – cz. 2 Nieposłuszeństwo wobec Stolicy Apostolskiej, ordynariusza lub innego przełożonego kościelnego Profanacja rzeczy świętych, ruchomych czy nieruchomych Alienacja dóbr kościelnych bez wymaganego zezwolenia Symulacja udzielania sakramentów św. Uzurpacja urzędu kościelnego Pozyskiwanie czynników kościelnych darami lub obietnicami darów dla działania niezgodnego z prawem, albo dla zaniechania działań podyktowanych prawem Uprawianie handlu przez duchownego diecezjalnego lub zakonnego Wykroczenia duchownych przeciw VI przykazaniu, połączone z gwałtem lub groźbami, albo publiczne lub z osobą małoletnią poniżej 16 lat Poważne naruszenie obowiązku rezydencji związanej z urzędem kościelnym Ograniczenie wolności posługi Kościoła Niezgodne z prawem wykonywanie funkcji kapłańskich lub innych świętych posług Oszczercze doniesienie do władzy kościelnej o przestępstwie lub inne naruszenie dobrego imienia bliźniego Fałszowanie dokumentów kościelnych Naruszenie obowiązków nałożonych karą

Kary zastrzeżone Stolicy Apostolskiej - 5 Znieważenie Najświętszego Sakramentu Czynne znieważanie papieża Rozgrzeszenie wspólnika w grzechu nieczystym Konsekracja biskupa bez mandatu papieskiego Bezpośrednia zdrada tajemnicy spowiedzi

Kary wiążące mocą samego prawa, które mogą być uzupełnione o kary wymierzone - 6 Apostazja, herezja, schizma Znieważanie Najświętszego Sakramentu Czynne znieważanie papieża lub biskupa Symulacja Mszy świętej przez nie-kapłana lub słuchanie spowiedzi względnie udzielenie rozgrzeszenia bez uprawnienia Fałszywe doniesienie o solicytację Zawarcie prze duchownego małżeństwa, choćby cywilnego

Kary wymierzone przez władzę z obowiązkowym wymiarem kary - 23 Rodzice, którzy oddają dzieci do chrztu lub na wychowanie w religii niekatolickiej Odwołanie się od decyzji papieża do soboru powszechnego Publiczne wzniecanie buntu czy nienawiści wobec decyzji Stolicy Apostolskiej lub ordynariusza, jak też prowokowanie podwładnych do nieposłuszeństwa względem nich Wpisanie się, popieranie lub kierowanie stowarzyszeniem działającym przeciw Kościołowi Symonistyczne udzielanie lub przyjmowanie sakramentów – interdykt lub suspensa Niedozwolony zysk ze stypendiów mszalnych Solicytacja penitenta przez spowiednika Konkubinat duchownych lub inne grzechy przeciw VI przykazaniu połączone ze zgorszeniem Zabójstwo, poważne zranienie, uprowadzenie człowieka Communicatio in sacris Krzywoprzysięstwo wobec władzy kościelnej Publiczne bluźnierstwo, ciężka obraza moralności, obelga czy pogarda wyrządzona religii lub Kościołowi, wzniecanie nienawiści do religii lub Kościoła Przymus fizyczny wobec duchownego lub zakonnika dla wyrażenia pogardy wobec wiary, Kościoła lub posługi duchownej Głoszenie nauki potępionej przez papieża lub sobór powszechny Nieposłuszeństwo wobec Stolicy Apostolskiej, ordynariusza lub innego przełożonego kościelnego Profanacja rzeczy świętych, ruchomych czy nieruchomych Alienacja dóbr kościelnych bez wymaganego zezwolenia Symulacja udzielania sakramentów św. Uzurpacja urzędu kościelnego Pozyskiwanie czynników kościelnych darami lub obietnicami darów dla działania niezgodnego z prawem, albo dla zaniechania działań podyktowanych prawem Uprawianie handlu przez duchownego diecezjalnego lub zakonnego Wykroczenia duchownych przeciw VI przykazaniu, połączone z gwałtem lub groźbami, albo publiczne lub z osobą małoletnią poniżej 16 lat Poważne naruszenie obowiązku rezydencji związanej z urzędem kościelnym

Kary wymierzone przez władzę z fakultatywnym wymiarem kary - 5 Ograniczenie wolności posługi Kościoła Niezgodne z prawem wykonywanie funkcji kapłańskich lub innych świętych posług Oszczercze doniesienie do władzy kościelnej o przestępstwie lub inne naruszenie dobrego imienia bliźniego Fałszowanie dokumentów kościelnych Naruszenie obowiązków nałożonych karą

Kary wymierzone przez władzę z określonym wymiarem kary - 9 Rodzice, którzy oddają dzieci do chrztu lub na wychowanie w religii niekatolickiej – cenzura lub inna sprawiedliwa kara Odwołanie się od decyzji papieża do soboru powszechnego – cenzura Publiczne wzniecanie buntu czy nienawiści wobec decyzji Stolicy Apostolskiej lub ordynariusza, jak też prowokowanie podwładnych do nieposłuszeństwa względem nich – interdykt lub inne kary Wpisanie się, popieranie lub kierowanie stowarzyszeniem działającym przeciw Kościołowi – interdykt Symonistyczne udzielanie lub przyjmowanie sakramentów – interdykt lub suspensa Niedozwolony zysk ze stypendiów mszalnych – cenzura lub inna kara Solicytacja penitenta przez spowiednika - suspensa Konkubinat duchownych lub inne grzechy przeciw VI przykazaniu połączone ze zgorszeniem – suspensa oraz dalsze kary Zabójstwo, poważne zranienie, uprowadzenie człowieka – zakaz i nakaz pobytu, pozbawienie władzy, urzędu, uprawnienia

Kary wymierzone przez władzę z nieokreślonym wymiarem kary - 14 Communicatio in sacris Krzywoprzysięstwo wobec władzy kościelnej Publiczne bluźnierstwo, ciężka obraza moralności, obelga czy pogarda wyrządzona religii lub Kościołowi, wzniecanie nienawiści do religii lub Kościoła Przymus fizyczny wobec duchownego lub zakonnika dla wyrażenia pogardy wobec wiary, Kościoła lub posługi duchownej Głoszenie nauki potępionej przez papieża lub sobór powszechny Nieposłuszeństwo wobec Stolicy Apostolskiej, ordynariusza lub innego przełożonego kościelnego Profanacja rzeczy świętych, ruchomych czy nieruchomych Alienacja dóbr kościelnych bez wymaganego zezwolenia Symulacja udzielania sakramentów św. Uzurpacja urzędu kościelnego Pozyskiwanie czynników kościelnych darami lub obietnicami darów dla działania niezgodnego z prawem, albo dla zaniechania działań podyktowanych prawem Uprawianie handlu przez duchownego diecezjalnego lub zakonnego Wykroczenia duchownych przeciw VI przykazaniu, połączone z gwałtem lub groźbami, albo publiczne lub z osobą małoletnią poniżej 16 lat Poważne naruszenie obowiązku rezydencji związanej z urzędem kościelnym

Zakończenie Prawo karne Kościoła nie tylko dla księży

Zbawienie dusz – Salus animarium Salute animarum, quae in Ecclesia suprema semper lex esse debet Zbawienie dusz, które winno być zawsze w Kościele najwyższym prawem Kanon 1752 KPK83 (ostatni)

Literatura uzupełniająca Tadeusz Pawluk, Prawo kanoniczne według Kodeksu Jana Pawła II, Olsztyn 1990, Tom IV Edward Sztafrowski, Podręcznik prawa kanonicznego, Warszawa 1986, Tom 4 Walenty Wójcik, Komentarz do Kodeksu Prawa Kanonicznego, Lublin 1987, Tom 4

Lektury z zadania domowego List Apostolski Jana Pawła II Dies Domini – O Świętowaniu Niedzieli Posynodalna adhortacja apostolska Jana Pawła II Christifideles Laici - O powołaniu i misji świeckich w Kościele i w świecie Dekret Soboru Watykańskiego II Apostolicam Actuositatem - O apostolstwie świeckich

Następna katecheza z powodu Bożego Ciała odbędzie się dopiero 5 czerwca (środa) o godzinie 19.00. Planowany temat: Kościoły i Wspólnoty chrześcijańskie. Koniec Prawo karne Kościoła nie tylko dla księży Dúllek Bolesław