Efektywność organizacyjno-metodyczna procesu wychowania fizycznego a bezpieczeństwo uczniów Dr doc. Krzysztof Skalik Kierownik Zakładu Metodyki Wychowania Fizycznego Akademia Wychowania Fizycznego im. Jerzego Kukuczki w Katowicach

Proces kształcenia i wychowania fizycznego przyniesie pełne efekty, jeżeli nauczyciel roztoczy opiekę nad wszystkimi podstawowymi sferami osobowości ucznia. Powinien on się wyrażać w trosce o stronę fizyczną wychowanka, jak również w zaspokojeniu jego potrzeb psychicznych takich jak: potrzeba bezpieczeństwa, potrzeba dodatniej samooceny, potrzeba sukcesu, potrzeba samorealizacji, potrzeba uznania i prestiżu itp. (Stanisław Strzyżewski)

Diagnoza pedagogiczna podstawową powinnością nauczycieli w racjonalnym i bezpiecznym planowaniu procesu wychowania fizycznego Diagnoza osobnicza (niektóre zakresy) Stan zdrowia ucznia a jego bezpieczeństwo na zajęciach ruchowych: Choroby układu krążenia i oddechowego a konieczność ograniczenia intensywności wysiłku fizycznego Wady postawy ciała, zróżnicowany poziom sprawności fizycznej uczniów a konieczność indywidualizacji zadań w celu zapewnienia uczniom bezpieczeństwa fizycznego i psychicznego na zajęciach (zasada przystępności)

Diagnoza pedagogiczna cd. Diagnoza grupowa Poznanie stosunków interpersonalnych w zespole klasowym punktem wyjścia do tworzenia właściwej atmosfery w zajęciach i redukowania zachowań agresywnych wśród uczniów poprzez integrację grupy

Niektóre sposoby integrowania grupy na lekcji wychowania fizycznego Ćwiczenia w parach: Współpraca w rozwiązywaniu zadań problemowych (uczniowie antagoniści razem) Odpowiedzialność za bezpieczeństwo drugiego (np. asekuracja) Ekspresja ruchowa w parach (zabawa – efekt katharsis) Drużyny i rywalizacja (wspieranie słabszych w grze poprzez wprowadzanie dodatkowych przepisów) Praca w zastępach stałych (taki podział umożliwia współpracę uczniów o różnym poziomie sprawności fizycznej, poprzez wzajemną kontrolę i asekurację; daje możliwość zaistnienia każdemu uczniowi w kierowaniu zespołem np. przy wyborze ćwiczeń)

Sprawna i bezpieczna organizacja zajęć wychowania fizycznego-niektóre uwarunkowania Mniej urazów w zajęciach dzięki zdobywaniu przez uczniów umiejętności samoochrony czynnej (np. umiejętność upadania podczas rywalizacji w grach zespołowych) Przydatność ćwiczeń gimnastycznych w celu zwiększenia bezpieczeństwa ucznia w zajęciach ruchowych (przewrót w przód, przewrót w tył, przerzut bokiem, ćwiczenia równowagi na przyrządach, skoki przez przeszkody)

Sprawna i bezpieczna organizacja cd. Bezpieczne stosowanie wybranych form organizacyjnych prowadzenia zajęć wychowania fizycznego: Tor przeszkód Bezpieczne przenoszenie sprzętu Bezpieczne odległości pomiędzy przeszkodami Właściwy dobór ćwiczeń na przeszkodach znajdujących się blisko ścian (najlepiej ćwiczenia w miejscu) Ćwiczenia na torach przeszkód powinny być możliwe do wykonania przez każdego ucznia (wprowadzać zadania łatwiejsze dla uczniów mniej sprawnych fizycznie)

Sprawna i bezpieczna organizacja cd. Bezpieczne stosowanie wybranych form organizacyjnych prowadzenie zajęć wychowania fizycznego: Zajęcia w zespołach w trybie zmiennym (przestrzeganie zasady jednego niebezpieczeństwa) Nauczyciel musi znajdować się na stanowisku z uczniami, gdzie wykonywane jest ćwiczenie wymagające jego asekuracji, na pozostałych dwóch lub trzech stanowiskach uczniowie wykonują znane ćwiczenia lub też takie, przy których potrafią wzajemnie się asekurować Formę zajęć w zespołach można stosować z uczniami zdyscyplinowanymi, odpowiedzialnymi za bezpieczeństwo własne i swoich kolegów

Sprawna i bezpieczna organizacja cd. Prowadzenie bezpiecznych zajęć wychowania fizycznego równolegle na dwóch połowach sali Właściwa komunikacja wzrokowa pomiędzy nauczycielami Używanie sygnałów wzrokowych podczas manewrowania grupą (nie rozpraszają ćwiczących po „drugiej stronie”) Podczas rozgrzewki w ustawieniu w rozsypce uczniowie ćwiczący na dwóch połowach sali powinni być ustawieni tyłem do siebie Przekazywanie informacji uczniom nie powinno zakłócać prowadzenia zajęć drugiej grupie (np. podczas nauki techniki odbić sposobem górnym w siatkówce (ćwiczenia w parach), należy gestem „zwołać” grupę na linię końcową i wyjaśnić niedociągnięcia) Najlepiej aby zajęcia wychowania fizycznego na dwóch połowach sali były podobne organizacyjnie i dotyczyły tej samej formy aktywności fizycznej (jeśli to możliwe połączenie dwóch grup i prowadzenie wspólnych zajęć) Podstawowe nawyki uczniów związane z bezpiecznym uczestnictwem w lekcjach na ograniczonej przestrzeni (sygnał STOP)

Sprawna i bezpieczna organizacja cd. Aktywizacja uczniów niećwiczących do czynności pomocniczych (zabezpieczających) w lekcjach wychowania fizycznego istotnym elementem wpływającym na bezpieczeństwo ćwiczących Zabezpieczenie miejsca do ćwiczeń (np. siad na niestabilnej ławeczce) Pomoc przy rozdawaniu przyborów itp.