PRZY KAWIARNIANYCH STOLIKACH ... MŁODA POLSKA CZYLI FIN DE SIECLE PRZY KAWIARNIANYCH STOLIKACH ... Opracowanie: Grażyna Kowerko

Fin de siecle Młoda Polska Modernizm Neoromantyzm Dekadentyzm Nazwy epoki: Fin de siecle Młoda Polska Modernizm Neoromantyzm Dekadentyzm

Fin de siecle czyli „koniec wieku” ponieważ epoka przypada na ostatnie dziesięciolecie XIX wieku. Jest to określenie nie tylko w sensie chronologicznym, ale także filozoficznym, oznaczające epokę końca cywilizacji, wyczerpania się jej sił żywotnych i wyrażające przeczucie nieuchronnej katastrofy.

MŁODA POLSKA – nazwa powstała na zasadzie analogii do innych nazw np. Młoda Skandynawia, Młoda Francja, Młoda Anglia... MODERNIZM – nazwa pochodzi od. ang. ‘modern’ czyli ‘nowoczesny’; wskazuje na dążenia twórców tego okresu do nowoczesności

NEOROMANTYZM - ‘neo’ - nowy; czyli nowy romantyzm; nazwa wskazuje na związki epoki z tradycją romantyczną DEKADENTYZM- od fr. decadence – ‘schyłek, kres, upadek’; nazwa odnosi się do schyłku wieku oraz oddaje nastroje apatii, przygnębienia, będące wynikiem kryzysu wartości z końca stulecia

„Koniec wieku XIX” W.Weiss „Melancholik” Cóż więc jest? Co zostało nam, co wszystko wiemy, Dla których żadna z dawnych wiar już nie wystarcza? Jakaż jest przeciw włóczni złego twoja tarcza, Człowiecze z końca wieku?... Głowę zwiesił niemy. K. Przerwa-Tetmajer W.Weiss „Melancholik”

Ramy czasowe epoki Początek epoki wyznaczają wydarzenia literackie: około r. 1890, kiedy debiutowało nowe pokolenie poetów min. K. Przerwa – Tetmajer, J. Kasprowicz 1898 r. – ogłoszenie cyklu artykułów programowych Artura Górskiego pt. „Młoda Polska” Koniec epoki wyznacza historia – czyli I wojna światowa w latach 1914 – 1918

Kryzys filozofii pozytywistycznej jako wynik buntu pokoleniowego Zarzuty stawiane pozytywistom: Minimalizm Lojalizm i serwilizm wobec zaborców Nieskuteczność haseł pozytywistycznych Racjonalizm ograniczający artystę Niski poziom intelektualny i artystyczny literatury z tezą opartej o schematy

Skutkiem tego kryzysu było zwątpienie młodych w ówczesny porządek społeczny, naukę, filozofię, religię, a ostatecznie - kryzys wszelkich wartości.

Konflikt artysty ze światem Indywidualizm artysty Artysta – mag, kapłan sztuki, wyrastający ponad przeciętność Opozycja: artysta – kołtun, filister Krytyka mieszczańskiego stylu życia Bunt przeciw mieszczańskim normom moralnym Ostentacyjna demonstracja pogardy dla marazmu mieszczańskiego życia

Cyganie i dandysi W. Weiss „W kawiarni”

Kawiarnie jako „świątynie sztuki” „Nawet prorocy nie każą dziś na górach, tylko po kawiarniach.” W. Berent „Próchno” Karpiński „Malarze w Jamie Michalikowej”

Podstawy filozofii Młodej Polski stanowią poglądy: Artura Schopenhauera (1788 – 1860) Fryderyka Nietzschego (1844 – 1900)

Pesymistyczna filozofia Artura Schopenhauera czyli ból istnienia Człowiekowi w życiu stale towarzyszy cierpienie Ponosi klęski, nie może osiągnąć wyznaczonych celów ani zaspokoić swoich ambicji Towarzyszy mu poczucie niedosytu i niespełnienia Żyje w lęku przed losem i śmiercią Ucieczką od bólu istnienia może być nirwana - stan „nieistnienia”, „spoczynku woli” lub obcowanie z pięknem, którego substytutem jest sztuka

Filozofia życia Fryderyka Nietzschego Krytyka moralności i kultury współczesnej, etyki chrześcijańskiej; zwłaszcza altruizmu, równości, wolności, sprawiedliwości, litości Teoria „rasy panów” - postulat wolności absolutnej dla jednostek wybitnych, wyjątkowych tzw. „nadludzi”, którzy mogą działać poza wszelkimi normami moralnymi, poza dobrem i złem Pochwała życia i ludzkiej aktywności jako wartości nadrzędnych np. aktywność artysty to forma doskonałego i aktywnego życia Nihilizm – czyli odrzucenie wszelkich wartości, norm i zasad

Najsłynniejsze wystąpienia programowe polskich modernistów Cykl artykułów programowych A. Górskiego – ocena sztuki pozytywistycznej i hasła wolności w sztuce „Confiteor” S. Przybyszewskiego – manifest literacki; hasło: „Sztuka dla sztuki” „Koniec wieku XIX” – wiersz K. Przerwy- Tetmajera uznany za manifest postawy dekadenckiej

„Evviva l’arte. ”. Evviva l’arte. Człowiek zginąć musi – „Evviva l’arte!” Evviva l’arte! Człowiek zginąć musi – cóż, kto pieniędzy nie ma, jest pariasem, nędza porywa za gardło i dusi – zginąć to zginąć jak pies, a tymczasem, choć życie nasze splunięcia niewarte: evviva l’arte! Evviva l’arte! Niechaj pasie brzuchy nędzny filistrów naród! My, artyści, my, którym często na chleb braknie suchy, my, do jesiennych podobni liści, i tak wykrzykniem: gdy wszystko nic warte evviva l’arte! K. Przerwa-Tetmajer

Kierunki w sztuce przełomu XIX i XX wieku impresjonizm symbolizm secesja ekspresjonizm

Impresjonizm kierunek w sztuce, który nazwę zaczerpnął od obrazu Claude’a Moneta „Impresja czyli wschód słońca”

Gustawe Caillebotte – „Widok dachów”

Claude Monet – „Żaglówki”

Claude Monet – „Ulica Montorqueil”

Berthe Morisot – „Młoda kobieta w sukni balowej”

Alfred Sisley – „Most w Moret”

Auguste Renoir - „Młoda kobieta w woalce”