WYSOKOŚĆ MANIPULACYJNA I PRZESTRZEŃ CZYNNOŚCI RUCHOWYCH Piotr Domański Inżynieria Bezpieczeństwa gr. 11

Wysokość manipulacyjna – podstawowa miara właściwego położenia strefy pracy w stosunku do operatora. Określa ona wysokość od oparcia stóp do płaszczyzny poziomej przechodzącej przez miejsce optymalnego przyłożenia rąk w czasie pracy. Wysokość manipulacyjną określa się w zależności od przyjętej pozycji ciała w trakcie pracy i wymagań dotyczących samych czynności (cechy ruchu).Dla pracy wymagającej dużej swobody ruchu, wykonywanej w pozycji stojącej.

Struktura przestrzenna stanowisk pracy powinna: zapewnić bezpieczną i wygodną pracę dla 90% populacji użytkowników, być dostosowana do ich ekstremalnych cech wymiarowych, umożliwiać dopasowanie niektórych parametrów przestrzennych stanowiska do indywidualnych potrzeb użytkowników, wprowadzając możliwość regulacji, uniemożliwiać powstawanie zagrożeń wypadkowych i szkodliwych dla zdrowia zapewniać swobodę ruchów, zapewnić minimalny koszt biologiczny podczas wysiłku pracownika, zapewniać dobre warunki widoczności procesu pracy i otoczenia.

Kolejność postępowania przy ustaleniu wysokości manipulacyjnej (Hmanip): ustalenie typu pracy i ciężkości wykonywanych czynności, ustalenie pozycji ciała przyjętej przez pracownika w trakcie pracy, określenie rodzaju wykonywanych ruchów, ustalenie stopnia ograniczenia ruchowego dla przyjętych ruchów, ustalenie zakresu nastawności siedziska i podnóżka, określenie strefy wygody związane z danym typem pracy. ustalenie Hmanip dla odpowiedniej wartości rozkładu normalnego danych antropometrycznych (progowego lub mediany).

Granice przestrzeni manipulacyjnej Podstawową miarą właściwego położenia strefy pracy w stosunku do operatora jest tzw. wysokość manipulacyjna (Hmanip). Określa ona wysokość od oparcia stóp do płaszczyzny poziomej przechodzącej przez miejsce optymalnego przyłożenia rąk w czasie pracy. Hmanip określa się w zależności od przyjętej pozycji ciała w trakcie pracy i wymagań dotyczących samych czynności (cechy ruchu). Dla pracy wymagającej dużej swobody ruchu, wykonywanej w pozycji stojącej, wysokością optymalną jest położenie ręki przy zgiętym przedramieniu, 5 cm poniżej łokcia. Hmanip = 0.75 Hp dla pozycji stojącej (Hp - wysokość pleców), Hmanip = 0.80 Hp dla pozycji siedzącej.

Ogólne zalecenia doboru Hmanip w zależności od przyjętej pozycji ciała pracownika dla pozycji stojącej - płaszczyzna pracy powinna znajdować się 7,5 cm poniżej łokcia, dla pozycji siedzącej- wykonanie prac lekkich i średnio ciężkich powinno być możliwe rękami zgiętymi w łokciu pod kątem 90 lub lekko rozwartymi, dla pozycji przemiennej (siedząco-stojącej) -Hmanip powinna być taka jak dla pozycji stojącej.

Układ przestrzenny tworu techniki powinien być rozpatrywany zarówno w otoczeniu dalszym jak i bliższym. Wykonywana analiza ergonomiczna winna być rozważana w aspekcie: kształtowania granic przestrzeni roboczej, przestronności stanowiska pracy, kształtowania granic przestrzeni manipulacyjnej, kształtów i wymiarów siedzisk, stref wygody i identyfikacji wzrokowej, warunków rozmieszczenia urządzeń informacyjnych i sterujących

KRYTERIA ZASIĘGU zasięg normalny, wyznaczony kolejnymi położeniami środka dłoni przy obrocie przedramienia wokół stawu łokciowego i ograniczony poziomami wysokości barkowej oraz łokciowej - określa granice strefy optymalnej dla manipulacji. Nakładające się w płaszczyźnie pracy zasięgi normalne prawej i lewej ręki wyznaczają najdogodniejsze pole pracy oburęcznej. zasięg maksymalny, wyznaczony kolejnymi położeniami środka dłoni przy ruchu całej wyprostowanej kończyny górnej wokół stawu barkowego - określa granice strefy manipulacji, bez wymuszonego pochylenia tułowia; zasięg wymuszony, występujący przy zasięgu maksymalnym połączonym z ruchem tułowia. Zasięg ten jest zawsze związany z wymuszoną pozycją ciała, a jego granice wyznaczają fizyczną możliwość sięgania i utrzymania równowagi.

PRZESTRZEŃ CZYNNOŚĆI RUCHOWYCH: Materiały, narzędzia powinny być łatwo dostępne, bez pochylania i skrętu tułowia- Aby uniknąć pozycji wymuszonych elementy pracy powinny być lokalizowane przynajmniej w granicach zasięgu maksymalnego rąk. 2. Rozległość pola pracy powinna być dostosowana do możliwości obsługi z jednego miejsca- Przemieszczanie się pracownika jest rezultatem nadmiernej rozległości pola pracy przekraczającej zasięg maksymalny. Może być akceptowane, jeśli konieczność zmiany miejsca występuje sporadycznie. 3. Powinno się łatwo sięgać po materiały i narzędzia, bez podnoszenia rąk powyżej barku- Sięganie powyżej barku (87 cm dla kobiet i 94 cm dla mężczyzn) jest nie wskazane. Sytuacja taka może być akceptowane tylko dla krótkotrwałych i rzadkich czynności.

W zależności od przyjętej pozycji przez ciało w trakcie obserwacji, zmienia się kąt i położenie centralnego pola widzenia. Na rysunkach pokazano te zmiany w przypadku przyjęcia przez obserwatora najmniej uciążliwego położenia głowy.

Granice pola widzenia uwarunkowane są przez: - usytuowanie oka w oczodole; - kształt anatomiczny oczu i nosa. i wynoszą: - w górę - 37°÷45°; - w dół - 53°÷55°; - w bok (w stronę nosa) - 44°÷46°; - w bok (na zewnątrz) - 60°.

Najczęściej, dane antropometryczne służą do: • określenia obszarów pracy; • zasięgów ruchów; • rozpiętości ruchów; • doboru ludzi w przypadku techniki makietowania. Pomiary przeprowadza się w trzech płaszczyznach: A. strzałkowo-środkowej, która dzieli ciało na stronę lewą i prawą; B. czołowej, która przebiega wzdłuż osi głowy i dzieli ciało na część brzuszną i grzbietową; C. poziomej, która dzieli ciało na część górną i dolną.

Najważniejszym dla dostosowania stanowiska pracy w pozycji stojącej do możliwości i potrzeb pracownika (a więc jednocześnie komfortu pracy) elementem, na który należy zwrócić uwagę jest wysokość powierzchni roboczej . Odpowiednia wysokość powierzchni roboczej oznacza uwzględnienie przy jej określaniu nie tylko wymiarów antropometrycznych pracownika (przede wszystkim jego wzrostu), ale również geometryczne wymiary przedmiotów pracy i rodzaj wykonywanych czynności (a w tym konieczność użycia siły)

Podczas pracy w pozycji stojącej obciążone są mięśnie: nóg i grzbietu, w wyniku czego część krwi (20-25%) gromadzi się w kończynach dolnych, co w efekcie zmniejsza dokrwienie całego organizmu, czyli wpływa niekorzystnie na przemianę materii zachodzącą w komórkach ustroju. Prowadzi to też do: obrzęków, zastoi i rozszerzenia żył. Ma wówczas miejsce zniekształcenie stawów kolanowych, trwałe skrzywienie kręgosłupa w odcinku piersiowym. Może to powodować utrudnienie w oddychaniu.

Rodzaje zasięgów kończyn górnych i stref pracy

PRZESTRZEŃ PRACY 180 170 148 65 78 37 19 42 82 87 174 73 47 70 77 78

Usytuowanie elementów sprzętu komputerowego na stole Monitor powinien być ustawiony na wprost operatora tak, aby górna krawędź obudowy monitora znajdowała się na poziomie wysokości jego oczu. Przednia krawędź klawiatury powinna znajdować się w odległości 10 ÷ 15 cm od przedniej krawędzi stołu, aby było miejsce na podparcie rąk czy nadgarstka. W wypadku częstego korzystania z dokumentów, wskazane jest wyposażenie stanowiska w uchwyt na dokumenty, który najkorzystniej jest umieścić między monitorem a klawiatur ą lub obok monitora. Ustawienie wysokości płaszczyzny pracy Blat pod klawiaturą powinien być ustawiony na wysokości odpowiadającej wysokości położenia łokcia przy zgiętej pod kątem prostym kończynie górnej operatora pracującego w pozycji siedzącej. Przyjmuje się przy tym, że dłoń operatora znajduje się na wysokości 2. rzędu klawiszy na klawiaturze.

STANOWISKO PRACY W POZYCJI SIEDZĄCEJ Rozmieszczenie elementów potrzebnych do pracy powinno być komfortowe, w optymalnym zasięgu obu rąk.

Dla pozycji siedzących dobór siedziska można wykonać w oparciu o charakterystyczne wymiary przedstawione na rysunku. Przyjmując wprowadzone na nim oznaczenia, ogólne zasady konstrukcji siedzisk są następujące: W >> P 5 cm, Gmin = 2/3 U (warunek ważny ze względu na utrzymanie równowagi ciała, zapewnia swobodę ruchu nóg, zmniejsza ucisk ud, OT = 1/3 T (nie powinno być poniżej lędźwi), OB = T - RA (zależne jest od obwodu ciała i długości ramienia), SB = 1,5 M - szerokość miednicy.

Antropometryczne zasady kształtowania obszarów pracy winny stanowić wytyczne dla właściwego rozmieszczenia urządzeń informacyjnych, czy-li sygnalizacyjnych i sterujących. Rysunki a i b przedstawiają zalecenia tego postępowania.

Obserwacja pola powinna być łatwa- elementy podlegające kontroli wizualnej powinny znajdować się w odpowiednim dystansie i pod odpowiednim kątem widzenia. Ignorowanie tych zaleceń może powodować przyjmowanie pozycji wymuszonych. Normalny zakres kątowy widzenia wynosi 300. W płaszczyźnie pionowej linia patrzenia jest nachylona pod kątem 10 - 150. Wiąże się z tym pojęcie pola widzenia- jest to całkowity zasięg wideosfery, w której możemy, bez poruszania oczami i głową, zaobserwować przedmioty i sygnały optyczne.

Strefy wygody i identyfikacji wzrokowej zależą od: pozycji ciała przy pracy, odległości obrazu od oczu, charakteru wykonywanej pracy, rodzaju odbieranej przez zmysł wzroku informacji, wielkości obrazu, jego jednoznaczności, ostrości itp., warunków oświetlenia.

Granice przestrzeni roboczej, na której ma odbywać się proces produkcyjny są determinowane przez: minimalną powierzchnię jaką zajmować będzie wyposażenie stanowiska, łatwość dostarczania materiału, długość traktów komunikacyjnych, jakość warunków środowiskowych (zwłaszcza oświetlenie), warunki bhp.

OCENA WARUNKÓW PRACY Warunki pracy są do zaakceptowania Warunki pracy nie są optymalne Warunki pracy są nieodpowiednie Obciążenie w zakresie analizowanego czynnika nie powinno powodować dyskomfortu, nadmiernego zmęczenia, stresu. Nie ma potrzeby zmian. Obciążenie w zakresie uciążliwego czynnika może powodować nadmierne zmęczenie i stres. Potrzebna jest analiza, ocena problemu i poprawa, zwłaszcza w zakresie regulacji wysokości siedziska, oświetlenia, tempa pracy, częstości i czasu trwania czynności oraz przerw w pracy. Czynniki uciążliwe powodują dyskomfort, bóle mięśniowo-szkieletowe, w tym kręgosłupa oraz nadmierne zmęczenie i stres. Konieczna jest szczegółowa analiza czynników uciążliwych oraz wprowadzenie zmian. Problemy należy zgłosić przełożonemu.

PODSUMOWANIE Ustalenie wysokości manipulacyjnej i przestrzeni czynności ruchowych dostosowanych do potrzeb i wymagań człowieka zwiększa stopień jakości ergonomicznej co skutkuje zmniejszeniem strat ekonomicznych, zwiększa wydajność pracy człowieka i zapewnia mu optymalne warunki pracy.