Odpowiedzialność karna ratownika medycznego Zebrał mgr Olgierd Lewandowski

Odpowiedzialność karna – to odpowiedzialność sprawcy czynu (przestępstwa i wykroczenia) społecznie niebezpiecznego, zabronionego pod groźbą kary przez ustawę w czasie jej obowiązywania. Według prawa polskiego ponoszą ją tylko osoby poczytalne po ukończeniu 17 lat.

Przestępstwo, zawiniony czyn człowieka, społecznie niebezpieczny, zabroniony pod groźbą kary przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia. Wg prawa polskiego czyn, którego społecznie niebezpieczeństwo jest znikome, nie stanowi przestępstwa. Zakres czynów uznawanych za przestępstwo ulega w historycznym rozwoju zmianom i wiąże się z ustrojem społeczno-gospodarczym. Polski kodeks karny dzieli przestępstwa na: - zbrodnie i występki (ze względu na wysokość grożącej kary), - umyślne i nieumyślne (ze względu na rodzaj winy sprawcy), - przestępstwa polegające na działaniu lub zaniechaniu, - przestępstwa skutkowe i bezskutkowe, - przestępstwa polegające na narażeniu na niebezpieczeństwo, - przestępstwa ścigane z urzędu lub oskarżenia prywatnego; - podstawowe, kwalifikowane i uprzywilejowane. Wszystkie elementy przestępstwa zawarte są w ustawie, opis przestępstwa mieści się w dyspozycji normy prawnej, a określenie kary za dane przestępstwo - w sankcji.

Kara, w wymiarze sprawiedliwości środek przymusu stosowany przez organy państwowe wobec sprawcy przestępstwa lub wykroczenia. Celem karania jest prewencja. Wina – to stosunek psychiczny sprawcy do popełnionego przez niego czynu, występuje w dwóch formach: winy umyślnej i nieumyślnej.

Wina umyślna występuje wtedy, gdy sprawca czynu zamierza popełnić czyn zabroniony i zmierza bezpośrednio swoim postępowaniem do realizacji określonego skutku (zamiar bezpośredni), bądź godzi się na wystąpienie zabronionego skutku (zamiar ewentualny).

W prawie karnym wina nieumyślna przejawia się w niedbalstwie (gdy sprawca nie przewiduje możliwości popełnienia czynu zabronionego, chociaż powinien i może przewidzieć) lub lekkomyślności (gdy sprawca przewiduje możliwość popełnienia czynu zabronionego, lecz bezpodstawnie przypuszcza, że tego uniknie). W prawie karnym zwykło się także wyróżniać tzw. culpa dolo exorta, tj. winę kombinowaną. Polega ona na takim połączeniu umyślności z nieumyślnością, w którym znamiona przestępstwa typu podstawowego objęte są umyślnością, natomiast następstwa czynu powodujące wyższą karalność - nieumyślnością. Przestępstwa popełnione z winy kombinowanej należą jednak do kategorii przestępstw umyślnych.

Czyn zabroniony, w prawie karnym oznacza działanie lub zaniechanie o znamionach określonych w ustawie karnej, chociażby nie stanowiło przestępstwa ze względu na brak winy. Sprawca realizując znamiona czynu zabronionego, popełnia bowiem przestępstwo i może podlegać odpowiedzialności karnej tylko wówczas, jeżeli można mu przypisać winę (umyślną lub nieumyślną). Z czynem niedozwolonym (ale nie z przestępstwem) będziemy mieli do czynienia np. w przypadku kradzieży dokonanej przez osobę niepoczytalną (niepoczytalność).

Źródła odpowiedzialności karnej lekarza. Kodeks karny – Dz. U. Nr 88, poz. 553 z późn. zm. z 1997 r. akt normatywny stanowiący zbiór przepisów prawnych regulujących zasady obowiązywania ustawy karnej i odpowiedzialności, jak wina, okoliczności wyłączające przestępność czynu, odpowiedzialność za usiłowanie, podżeganie i pomocnictwo, oraz katalog kar i przepisy dotyczące ich stosowania Ustawa o zawodzie lekarza i lekarza dentysty z 5 grudnia 1996 r. – Dz. U. nr 277, poz. 1634 z 2011 r. z późn. zm. - przepisy karne zawarte są w rozdziale 6. - art. 58 ust. 2

Wybrane przepisy kodeksu karnego Przestępstwa p-ko życiu i zdrowiu Art.150. §1.Kto zabija człowieka na jego żądanie i pod wpływem współczucia dla niego, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. §2.W wyjątkowych wypadkach sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet odstąpić od jej wymierzenia. Art.152. §1.Kto za zgodą kobiety przerywa jej ciążę z naruszeniem przepisów ustawy, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3. §2.Tej samej karze podlega, kto udziela kobiecie ciężarnej pomocy w przerwaniu ciąży z naruszeniem przepisów ustawy lub ją do tego nakłania. §3. Kto dopuszcza się czynu określonego w § 1 lub 2, gdy dziecko poczęte osiągnęło zdolność do samodzielnego życia poza organizmem kobiety ciężarnej, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.

Art. 154. §1. Jeżeli następstwem czynu określonego w art Art.154. §1.Jeżeli następstwem czynu określonego w art. 152 § 1 lub 2 jest śmierć kobiety ciężarnej, sprawcapodlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10. §2.Jeżeli następstwem czynu określonego w art. 152 § 3 lub w art. 153 jest śmierć kobiety ciężarnej, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12. Art.155.Kto nieumyślnie powoduje śmierć człowieka, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

Art.156. §1. Kto powoduje ciężki uszczerbek na zdrowiu w postaci:1) pozbawienia człowieka wzroku, słuchu, mowy, zdolności płodzenia, 2) innego ciężkiego kalectwa, ciężkiej choroby nieuleczalnej lub długotrwałej, choroby realnie zagrażającej życiu, trwałej choroby psychicznej, całkowitej albo znacznej trwałej niezdolności do pracy w zawodzie lub trwałego, istotnego zeszpecenia lub zniekształcenia ciała, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10. §2.Jeżeli sprawca działa nieumyślnie, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3. §3.Jeżeli następstwem czynu określonego w § 1 jest śmierć człowieka, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12.

Art.157. §1.Kto powoduje naruszenie czynności narządu ciała lub rozstrój zdrowia, inny niż określony w art. 156 § 1,podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. §2.Kto powoduje naruszenie czynności narządu ciała lub rozstrój zdrowia trwający nie dłużej niż 7 dni, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. §3.Jeżeli sprawca czynu określonego w § 1 lub 2 działa nieumyślnie, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku. §4. Ściganie przestępstwa określonego w § 2 lub 3, jeżeli naruszenie czynności narządu ciała lub rozstrój zdrowia nie trwał dłużej niż 7 dni, odbywa się z oskarżenia prywatnego, chyba że pokrzywdzonym jest osoba najbliższa zamieszkująca wspólnie ze sprawcą. §5. Jeżeli pokrzywdzonym jest osoba najbliższa, ściganie przestępstwa określonego w § 3 następuje na jej wniosek

Art.157a.  §1.Kto powoduje uszkodzenie ciała dziecka poczętego lub rozstrój zdrowia zagrażający jego życiu, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. §2.Nie popełnia przestępstwa lekarz, jeżeli uszkodzenie ciała lub rozstrój zdrowia dziecka poczętego są następstwem działań leczniczych, koniecznych dla uchylenia niebezpieczeństwa grożącego zdrowiu lub życiu kobiety ciężarnej albo dziecka poczętego. §3.Nie podlega karze matka dziecka poczętego, która dopuszcza się czynu określonego w § 1.

Art.160. §1.Kto naraża człowieka na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3. §2.Jeżeli na sprawcy ciąży obowiązek opieki nad osobą narażoną na niebezpieczeństwo, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. §3.Jeżeli sprawca czynu określonego w § 1 lub 2 działa nieumyślnie, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku. §4.Nie podlega karze za przestępstwo określone w § 1-3 sprawca, który dobrowolnie uchylił grożące niebezpieczeństwo. §5.Ściganie przestępstwa określonego w § 3 następuje na wniosek pokrzywdzonego.

Leczenie bez zgody pacjenta Art. 192. § 1. Kto wykonuje zabieg leczniczy bez zgody pacjenta, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. § 2. Ściganie następuje na wniosek pokrzywdzonego.

USTAWA O ZAWODZIE LEKARZA I LEKARZA DENTYSTY Art. 32. 1. Lekarz może przeprowadzić badanie lub udzielić innych świadczeń zdrowotnych, z zastrzeżeniem wyjątków przewidzianych w ustawie, po wyrażeniu zgody przez pacjenta. 2. Jeżeli pacjent jest małoletni lub niezdolny do świadomego wyrażenia zgody, wymagana jest zgoda jego przedstawiciela ustawowego, a gdy pacjent nie ma przedstawiciela ustawowego lub porozumienie się z nim jest niemożliwe - zgoda sądu opiekuńczego. 3. Jeżeli zachodzi potrzeba przeprowadzenia badania osoby, o której mowa w ust. 2, zgodę na przeprowadzenie badania może wyrazić także opiekun faktyczny. 4. W przypadku osoby całkowicie ubezwłasnowolnionej zgodę wyraża przedstawiciel ustawowy tej osoby. Jeżeli osoba taka jest w stanie z rozeznaniem wypowiedzieć opinię w sprawie badania, konieczne jest ponadto uzyskanie zgody tej osoby. 5. Jeżeli pacjent ukończył 16 lat, wymagana jest także jego zgoda. 6. Jeżeli jednak małoletni, który ukończył 16 lat, osoba ubezwłasnowolniona albo pacjent chory psychicznie lub upośledzony umysłowo, lecz dysponujący dostatecznym rozeznaniem, sprzeciwia się czynnościom medycznym, poza zgodą jego przedstawiciela ustawowego lub opiekuna faktycznego albo w przypadku niewyrażenia przez nich zgody wymagana jest zgoda sądu opiekuńczego. 7. Jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, zgoda osób wymienionych w ust. 1, 2 i 4 może być wyrażona ustnie albo nawet poprzez takie ich zachowanie, które w sposób niebudzący wątpliwości wskazuje na wolę poddania się proponowanym przez lekarza czynnościom medycznym.

8. Jeżeli pacjent, o którym mowa w ust 8. Jeżeli pacjent, o którym mowa w ust. 2, nie ma przedstawiciela ustawowego ani opiekuna faktycznego albo porozumienie się z tymi osobami jest niemożliwe, lekarz po przeprowadzeniu badania może przystąpić do udzielania dalszych świadczeń zdrowotnych dopiero po uzyskaniu zgody sądu opiekuńczego, chyba że co innego wynika z przepisów ustawy. 9. Do czynności, o których mowa w ust. 1, stosuje się odpowiednio przepis art. 34 ust. 7. 10. Sądem opiekuńczym właściwym miejscowo dla udzielania zgody na wykonywanie czynności medycznych jest sąd, w którego okręgu czynności te mają być wykonane. Art. 33. 1. Badanie lub udzielenie pacjentowi innego świadczenia zdrowotnego bez jego zgody jest dopuszczalne, jeżeli wymaga on niezwłocznej pomocy lekarskiej, a ze względu na stan zdrowia lub wiek nie może wyrazić zgody i nie ma możliwości porozumienia się z jego przedstawicielem ustawowym lub opiekunem faktycznym. 2. Decyzję o podjęciu czynności medycznych w okolicznościach, o których mowa w ust. 1, lekarz powinien w miarę możliwości skonsultować z innym lekarzem. 3. Okoliczności, o których mowa w ust. 1 i 2, lekarz odnotowuje w dokumentacji medycznej pacjenta.

Art. 35. 1. Jeżeli w trakcie wykonywania zabiegu operacyjnego albo stosowania metody leczniczej lub diagnostycznej wystąpią okoliczności, których nieuwzględnienie groziłoby pacjentowi niebezpieczeństwem utraty życia, ciężkim uszkodzeniem ciała lub ciężkim rozstrojem zdrowia, a nie ma możliwości niezwłocznie uzyskać zgody pacjenta lub jego przedstawiciela ustawowego, lekarz ma prawo, bez uzyskania tej zgody, zmienić zakres zabiegu bądź metody leczenia lub diagnostyki w sposób umożliwiający uwzględnienie tych okoliczności. W takim przypadku lekarz ma obowiązek, o ile jest to możliwe, zasięgnąć opinii drugiego lekarza, w miarę możliwości tej samej specjalności. 2. O okolicznościach, o których mowa w ust. 1, lekarz dokonuje odpowiedniej adnotacji w dokumentacji medycznej oraz informuje pacjenta, przedstawiciela ustawowego lub opiekuna faktycznego albo sąd opiekuńczy.

Ponownie kodeks karny Przestępstwa p-ko wymiarowi sprawiedliwości Art.233. §1.Kto, składając zeznanie mające służyć za dowód w postępowaniu sądowym lub w innym postępowaniu prowadzonym na podstawie ustawy, zeznaje nieprawdę lub zataja prawdę, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3. §2.Warunkiem odpowiedzialności jest, aby przyjmujący zeznanie, działając w zakresie swoich uprawnień, uprzedził zeznającego o odpowiedzialności karnej za fałszywe zeznanie lub odebrał od niego przyrzeczenie. §3.Nie podlega karze, kto, nie wiedząc o prawie odmowy zeznania lub odpowiedzi na pytania, składa fałszywe zeznanie z obawy przed odpowiedzialnością karną grożącą jemu samemu lub jego najbliższym. §4.Kto, jako biegły, rzeczoznawca lub tłumacz, przedstawia fałszywą opinię lub tłumaczenie mające służyć za dowód w postępowaniu określonym w § 1, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

§5.Sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet odstąpić od jej wymierzenia, jeżeli: 1) fałszywe zeznanie, opinia lub tłumaczenie dotyczy okoliczności nie mogących mieć wpływu na rozstrzygnięcie sprawy, 2) sprawca dobrowolnie sprostuje fałszywe zeznanie, opinię lub tłumaczenie, zanim nastąpi, chociażby nieprawomocne, rozstrzygnięcie sprawy. §6.Przepisy § 1-3 oraz 5 stosuje się odpowiednio do osoby, która składa fałszywe oświadczenie, jeżeli przepis ustawy przewiduje możliwość odebrania oświadczenia pod rygorem odpowiedzialności karnej

Przestępstwa p-ko wiarygodności dokumentów Art.270. §1.Kto, w celu użycia za autentyczny, podrabia lub przerabia dokument lub takiego dokumentu jako autentycznego używa, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. §2.Tej samej karze podlega, kto wypełnia blankiet, opatrzony cudzym podpisem, niezgodnie z wolą podpisanego i na jego szkodę albo takiego dokumentu używa. §2a. W wypadku mniejszej wagi, sprawca podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. §3.Kto czyni przygotowania do przestępstwa określonego w § 1,

Art.271. §1.Funkcjonariusz publiczny lub inna osoba uprawniona do wystawienia dokumentu, która poświadcza w nim nieprawdę co do okoliczności mającej znaczenie prawne, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. §2.W wypadku mniejszej wagi, sprawca podlega grzywnie albo karze ograniczenia wolności. §3.Jeżeli sprawca dopuszcza się czynu określonego w § 1 w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub osobistej, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.

Błąd medyczny: to - postępowanie wbrew podstawowym, powszechnie uznanym zasadom wiedzy lekarskiej - nieumyślne uszkodzenie ciała lub pozbawienie życia chorego wskutek nieświadomości zasad sztuki lub zaniedbania, błąd wtedy możne być uznany za karygodny, jeżeli można go było uniknąć przez stosowanie zwykłych, a nie nadzwyczajnych wiadomości lub zręczności (prof. Wachholz) - błędne z medycznego punktu widzenia rozpoznanie lub leczenie w wyniku bądź braku wiadomości przeciętnie wymaganych od praktykującego lekarza, bądź braku należytej staranności, przy zachowaniu której nie nastąpiłyby ujemne skutki dla zdrowia (prof. Sawicki)

Niepowodzenie medyczne - wynik postępowania lekarskiego, który jest odmienny od oczekiwanego, lekarz zrobił "wszystko, co mógł i powinien", a mimo to nie osiągnął oczekiwanego wyniku. 1. diagnostyczny 2. terapeutyczny 3. decyzyjny 4. wykonawczy 5. organizacyjny 6. opiniodawczy

Na błąd medyczny składają się: - postępowanie (działanie lub zaniechanie) niezgodne z powszechnie uznanym stanem wiedzy medycznej, wina lekarza nieumyślna (tzw. lekkomyślność lub niedbalstwo), ujemny skutek popełnionego błędu, związek przyczynowy między zawinionym, popełnionym błędem, a ujemnym skutkiem postępowania leczniczego (w postaci śmierci pacjenta, uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia). Błędy lekarskie bezskutkowe - nieprawidłowe decyzje diagnostyczne i terapeutyczne, które chociaż potencjalnie zagrażają zdrowiu i życiu chorego, to jednak nie doprowadzają do żadnej widocznej szkody (odpowiedzialność zawodowa w ramach Okręgowej Izby Lekarskiej)

Dziękuję za uwagę…