PARTENON Wizytówka Aten!

Partenon! Partenon, słynna świątynia Ateny Partenos ("dziewicy") na Akropolis ateńskiej, wzniesiona w latach 447-432 p.n.e. z inicjatywy Peryklesa przez Iktinosa i Kallikratesa na miejscu dwóch starszych świątyń: Hekatompedonu z ok. 570-550 p.n.e. i nie dokończonego tzw. Starszego Partenonu z ok. 488-480 p.n.e., zburzonego przez Persów. Klasyczne dzieło architektury attyckiej, łączące porządek dorycki z elementami jońskimi. Partenon wzniesiony został z marmuru pentelickiego na trzystopniowej podbudowie (stylobacie) w typie doryckiego peripterosu (8 na 17 kolumn) z płytkim pronaosem i opistodomosem o 6 kolumnach in antis. Wymiary świątyni wynosiły 69,51 m na 30,86 m. Wnętrze dzieliło się na 2 części: trójnawową celę o długości 100 stóp (stąd nazwa Hekatompedon naos), gdzie przechowywano kultowy posąg Ateny (Atena Partenos dłuta Fidiasza) Partenon właściwy - salę o 4 jońskich kolumnach, dla dziewcząt w służbie bogini.

Dekorację rzeźbiarską wykonali artyści pod kierunkiem Fidiasza.

Dekoracja rzeźbiarska! 1) na belkowaniu - 92 metopy (ok. 447-443 p.n.e.) z przedstawieniem gigantomachii (wschód), amazonomachii (zachód), wojny trojańskiej (północ), centauromachii i dziejów Erechteusza (południe). 2) ciągły fryz na zewnętrznych ścianach celi (442-438 p.n.e.) o długości ok. 160 m, przedstawiający procesję panatenajską (Panatenaje). 3) na przyczółkach ukazano (438-432 p.n.e.) narodziny Ateny (wschód) i spór Ateny z Posejdonem o miasto (zachód).

Metopa

Średniowiecze. We wczesnym średniowieczu (ok. 662) świątynia została zamieniona na kościół chrześcijański, a w 1460, po wybudowaniu minaretu, na meczet. W 1674 ambasador Ludwika XIV przy Wysokiej Porcie markiz C.M.F. de Nointel polecił sporządzić rysunki detali Partenonu. Rysownikami byli: nieznany z imienia Carrey, prawdopodobnie Flamandczyk i tzw. anonim Nointel, o którym nic nie wiadomo. Partenon uległ częściowemu zniszczeniu w czasie oblężenia Aten przez wojska weneckie w 1687 (Partenon był wtedy arsenałem), kiedy to oficer floty Wenecji trafił z działa okrętu w zgromadzone tam prochy. Rysunki Carreya i Nointela mają ogromne znaczenie dla poznania wyglądu zabytku i jego rekonstrukcji. W latach 1802-1812 część zachowanych rzeźb Partenonu wywiózł (wyrywając je z ich naturalnych miejsc i niszcząc przy tym) do Londynu (dziś w British Museum) lord T.B. Elgin (Elgina marmury).

Zmiany w Partenonie. Ruiny Partenonu poddano wstępnej konserwacji w poł. XIX w. W 1929-1930 dokonano częściowej rekonstrukcji kolumnady północnej. W miejsce wywiezionych przez Elgina metop (rząd Grecji stara się od lat o zwrot rzeźb partenońskich) wmontowano kopie. Obecnie w Partenonie trwają bardzo szeroko zakrojone prace restauracyjne, które w wielu środowiskach wywołują polemiki nad granicą odbudowy zabytków. Z Partenonu, znajdującej się na Akropolu świątyni Ateny Dziewicy, ma zniknąć siedem płaskorzeźb (metopów). Greccy konserwatorzy zabytków obawiają się szkód wyrządzanych im przez zanieczyszczenie środowiska, dlatego zostaną zastąpione kopiami.

Informacje od Marii Loannidou. Metopy to płyty przedstawiające sceny rodzajowe z życia bogów i herosów. Rozmieszczono je między tryglifami, czyli czworobocznymi płytami, w których znajdują się dwa pionowe wyżłobienia dzielące całość na 3 pozbawione ozdób pola. Metopy i tryglify są charakterystyczne dla porządku doryckiego. Oryginalne metopy zostaną przeniesione do Muzeum Akropolu — poinformowała Maria Loannidou, dyrektor służb zajmujących się odnawianiem zabytku. Archeolodzy zdecydowali się na to posunięcie, zaniepokojeni zniszczeniami powodowanymi przez kwaśne deszcze i erozję. Cała operacja zakończy się w 2008 roku. Ze względu na stopień jej skomplikowania i wysokie koszty usunięte zostaną tylko niektóre płaskorzeźby. Wiele bardziej znanych rzeźb, np. kariatydy, już dawno temu zastąpiono replikami.

Kariatydy. Rzeźby podziwiane przez turystów.

Fryz Panatenajski!

Uważany za jedno z absolutnych arcydzieł reliefu architektonicznego dojrzałej epoki klasycznej, ozdabiał górną partię ścian celi (czyli właściwego przybytku w obrębie świątyni greckiej, która wbrew temu, co się może wydawać na podstawie niektórych ruin, nie składała się tylko z otwartej kolumnady...). Fryz ciągły jest charakterystyczny dla porządku jońskiego, ale został zastosowany również w dekoracji doryckiego Partenonu. Znajdował się na wysokości ok. 11 m nad ziemią, toteż mimo iż sam mierzył metr wysokości, był polichromowany i uzupełniony metalowymi elementami (np. atrybutami bóstw), pozostawał raczej słabo widoczny dla odwiedzających lub oglądających świątynię. Powstawał w latach ok. 442-432 w ramach kompleksowej odbudowy ateńskiej Akropolis, z pewnością w pracach nad rzeźbami przyczółków i fryzu brał udział Fidiasz i jego uczniowie. Przedstawiał procesję panatenajską - najważniejsze święto ateńskie, odbywające się z pełną pompą co cztery lata.

Pierwszy Fryz Panatenajski.

drewnianego posągu kultowego Ateny. Dziecko (nie wiadomo: Scena centralna, znajdująca się bezpośrednio nad wejściem i poniżej wschodniego przyczółka: przekazanie peplosu, który raz na cztery lata dziewczęta z dobrych domów tkały dla prastarego, drewnianego posągu kultowego Ateny. Dziecko (nie wiadomo: chłopiec czy dziewczynka) podaje złożony peplos archontowi Basileusowi, czyli urzędnikowi sprawującemu pieczę nad sprawami religijnymi. Po lewej (zdjęcia) kapłanka Ateny, po prawej Atena i Hefajstos - bogowie na fryzie siedzą "niewidoczni" dla śmiertelników, obserwujący nadciągającą procesję.

Drugi Fryz Panatenajski.

Po drugiej stronie od sceny centralnej siedzi władca bogów Zeus, a obok niego jego małżonka Hera, która zarzuca sobie rąbek szaty na głowę w geście charakterystycznym dla panny młodej lub po prostu oznaczającym skromność. Obok stoi towarzysząca bogom olimpijskim Nike lub Iris.

Trzeci Fryz Panatenajski.

Jedną z grup biorących udział w procesji, położoną niedaleko centralnej sceny, ale już na dłuższych bokach świątyni, są kobiety z kadzidłami i naczyniami ofiarnymi (fiale i dzbanami).

Czwarty Fryz Panatenajski.

Pomiędzy uczestnikami procesji, przed konnicą, prowadzone są zwierzęta ofiarne, głównie woły.

Piąty Fryz Panatenajski.

(za twórcę ich prototypów uważa się Fidiasza). Największą grupę postaci stanowią jeźdźcy, zajmujący cały zachodni fryz, a także sporą część południowego i północnego. Są jako typy bardzo zróżnicowani, zarówno pod względem rysów twarzy jak i układu postaci, indywidualnie potraktowane zostały również konie (za twórcę ich prototypów uważa się Fidiasza). Oprócz tu pokazanych grup na fryzie znajdują się jeszcze rydwany, muzykanci, starcy, rzemieślnicy z darami, urzędnicy i herosi ateńscy. Większość zachowanych płaskorzeźb (w tym te na zdjęciach) znajduje się w British Museum, pozostałe w Atenach i Paryżu; część fryzu rekonstruuje się na podstawie siedemnastowiecznych szkiców, wykonanych na krótko przed zbombardowaniem Akropolis przez Wenecjan w 1687r.

KONIEC! Dziękuję za obejrzenie prezentacji. Wykonała: Milena Brzózek