Zdrada Można powiedzieć, że wierność i zdrada to dwa bieguny ludzkiej wolności. Wierność łączy się z wolnością pozytywną, z życiem dla innych ludzi i odpowiedzialnością za własne czyny. Zdrada często towarzyszy wolności negatywnej, skierowanej przeciw jakiemukolwiek uzależnieniu człowieka od innych i przeciw ponoszeniu pełnej odpowiedzialności za skutki własnych wyborów. Ponieważ życie jakiejkolwiek wspólnoty nie jest możliwe bez zaufania, kultura zawsze surowo piętnowała zdrajców.

Potop szwedzki Mianem potop szwedzki określa się szwedzki najazd na Polskę w 1655 roku.Po europejskiej wojnie trzydziestoletniej Szwecja usadowiła się mocno na południowych wybrzeżach Bałtyku, miała wielkie bezczynne armie i puste kasy królewskie.Sprawą zasadniczą dla Szwedów stało się więc uruchomienie tychże armii, celem zdobycia łupów na żołd dla nich.Takim łatwym łupem wydawała się być Rzeczpospolita,wyczerpana po wojnach z Kozakami Chmielnickiego i Rosją.Poza tym Szwedzi kontrolowali handel na prawie całych wybrzeżach Bałtyku, prócz Pomorza, więc jego zdobycie pozwoliłoby Szwedom na rozszerzenie wpływów z handlu. Hieronim Radziejowski,niegdyś potężny magnat w Polsce, później wydziedziczony i skazany na śmierć,udał się do króla szwedzkiego Karola X Gustawa,by namówić go do napaści na Polskę.

Okupacja RP w 1655 r.

Przyczyny Potopu : chęć dominacji nad Bałtykiem, chęć wyeliminowania linii Wazów z tronu szwedzkiego, słabość wewnętrzna Rzeczypospolitej, zdrada Hieronima Radziejowskiego, który obiecał Karolowi Gustawowi szybki podbój Rzeczypospolitej.

Przebieg w momencie sukcesów rosyjskich (powstanie Chmielnickiego) na Polskę spadł najazd szwedzki w 1655 roku kapitulacja pospolitego ruszenia pod Ujściem w Wielkopolsce na Litwie w Kiejdanach Radziwiłłowie poddali się oddając się Szwecji upadek Warszawy, klęska pod Żarnowcem, obrana Krakowa przez Czarnieckiego magnaci, szlachta i wojsko masowo wyrzekali się Jana Kazimierza, który musiał uciekać Szwedzi po opanowaniu Polski grabili ją, gwałcili wszelkie prawa i przywileje szlacheckie; opór przeciw Szwedom narastał pierwsi porwali się przeciw Szwedom chłopi tworząc oddziały partyzanckie

słynna obrona Jasnej Góry - Szwedzi nie mieli żadnych zahamowań religijnych (protestanci) szlachta zawiązała konfederację w Tyszowcach (1655) mająca na celu wygnanie Szwedów; Jan Kazimierz powrócił ze Śląska i złożył śluby krakowskie (1656), w których obiecywał polepszenie doli ludu po zwycięskiej wojnie tymczasem Szwedzi zaniepokojeni oporem zawiązali sojusz z Brandenburgią, Węgrami i Kozakami, w Radnot Polacy przekonali Brandenburgię, aby odstąpiła od sojuszu, za co uzyskała suwerenna władzę w Prusach (1655) - były to tzw. traktaty welawsko - bydgoskie powoli, po zaciętych bitwach, wypierano Szwedów z kraju; po śmierci Karola Gustawa, wobec wyczerpania obu stron podpisano w 1660 r. w Oliwie pokój - uzgodniono że Jan Kazimierz zrzeknie się praw do tronu szwedzkiego oraz że Polska zrzeknie się szwedzkiej części Inflant.

SKUTKI: najbardziej rujnująca Rzeczypospolitą wojna w XVII w. utracono zabytki kultury narodowej i sakralnej, które nigdy nie odzyskano ruina gospodarcza i osłabienie polityczne państwa.

Rok 1655 21 VII - Armia szwedzka wkracza do Wielkopolski. 25 VII - kapitulacja wielkopolskiego pospolitego ruszenia pod Ujściem. 18 VIII - Ugoda kiejdańska i poddanie Szwedom wojsk Janusza Radziwiłła. 16 IX - Zwycięstwo Szwedów nad Janem Kazimierzem pod Żarnowcem. 16 XI - 26 XII - Obrona Jasnej Góry.

Rekonstrukcje zbrojeń :

Zdrada magnaterii Początkowo zdezorientowana zdradą magnatów litewskich (Radziwiłłowie) i wielkopolskich (Opalińscy) szlachta sama przyjmując Karola Gustawa jako legalnego króla i traktuje jego wojska bez niechęci. Zwłaszcza ziemiaństwo wielkopolskie, którego pospolite ruszenie pierwsze skapitulowało pod Ujściem, bardziej zaprawione do pracy na roli niż do boju, ucieszyło się z szybkiego zakończenia wyprawy bez konieczności walki.

Postawa społeczeństwa: 1.Magnateria Janusz i Bogusław Radziwiłłowie, Hieronim Radziejowski, Opaliński - prowadzą politykę kierując się jedynie dobrem własnego rodu, - wydają cynicznie kraj na łup Szwedom (Ujście, Kiejdany) i przechodzą na stronę wroga dla własnych korzyści materialnych lub na skutek urazy osobistej, warchołowie, samowolni i pyszni egoiści.

2.Szlachta: - poddaje się pokornie obcym najeźdźcom, szybko godzi z nowym położeniem (kiedy Opaliński oznajmił o podpisaniu kapitulacji Wielkopolski, wznosi okrzyki na cześć króla szwedzkiego), płaci im podatki, słucha bez sprzeciwu rozkazów szwedzkich komendantów, - do zdrady ojczyzny skłania ich obietnica przywilejów stanowych (np. stryj Oleńki, mówi: "Pana i pod obcym panowaniem znaleźć można), - na Kmicicowej kompanii ciążą morderstwa, rozboje i gwałty (każdy z żołnierzy był skazywany przez sądy na utratę czci i życia, grasują bezkarnie, bo prawo i sądownictwo jest za słabe), - butna niekarna, egoistyczna, lekkomyślna, interesowna, zaślepiona, bezmyślna politycznie i krótkowzroczna, uległa wobec magnaterii, często obojętna wobec potrzeb ojczyzny.

II Wojna Północna Toczyła się w latach 1655-1660 pomiędzy Szwecją sprzymierzoną przejściowo z Brandenburgią, Siedmiogrodem i magnatem litewskim Januszem Radziwiłłem, a Polską (potop szwedzki) oraz później także Austrią, Danią, Holandią, Rosją i Brandenburgią.

Stefan Czarniecki na czele wojsk polskich w bitwie pod Warką.

Portret Karola X-Króla Szwecji w latach 1654-1660

Karol X Gustaw w starciu z Tatarami polskimi pod Warszawą 1656.

Wydarzenia militarne w trakcie Potopu szwedzkiego: Kampania 1655: Bitwa pod Ujściem 24.07.1655 Bitwy pod Sobotą i Piątkiem 02.09.1655 Bitwa pod Żarnowem 16.09.1655 Bitwa pod Nowym Dworem 21.09.1655 Bitwa pod Gródkiem Jagiellońskim 29.09.1655 Bitwa pod Wojniczem 03.10.1655 Oblężenie Jasnej Góry grudzień 1655,

Kampania 1656 : Bitwa pod Gołębiem 19.02.1656 Bitwa pod Jarosławiem marzec 1656 Bitwa pod Niskiem 28.03.1656 Bitwa pod Kozienicami 06.04.1656 Bitwa pod Warką 07.04.1656 Bitwa pod Kleckiem (Gniezno) 07.05.1656 Bitwa pod Warszawą 28-30.07.1656 Bitwa pod Łowiczem 25.08.1656 Bitwa pod Lubrzem 28.08.1656 Bitwa pod Prostkami 08.10.1656 Bitwa pod Filipowem 22.10.1656 ,

Kampania 1657: Bitwa pod Chojnicami 02.01.1657 Starcie pod Toruniem 20.03.1657 Bitwa pod Skałatem 23.07.1657,

Kampania 1658 : Szturm na Toruń 16-17.11.1658, Kampania 1659 : Bitwa pod Szkudami 18.05.1659 Szturm na Grudziądz 29-30.08.1659 Starcie pod Głową 26.10.1659 Bitwa pod Nyborgiem 24.11.1659,

Stefan Czarniecki na czele wojsk wg Juliusza Kossaka

Polska w XVII wieku (stoczyła kilkanaście wojen ze Szwedami, Rosją, Turkami, Tatarami krymskimi i ukraińskimi powstańcami Chmielnickiego. Osłabiły one znacznie Rzeczpospolitą, ale znaczyła jeszcze wiele w ówczesnej Europie).

Prezentacje wykonały

Marta Obidowska

Dominika Lurie